9 juli 2012

Deze week heb ik me intensief teruggebogen over het eerste jaar. Ik heb het gevoel dat de onderzoeksopzet ‘klopt’. Het geproduceerde bewijst dat het voorbije jaar vruchtbaar is geweest. Ik vind dat ik op de goede weg ben en weet hoe ik daar op kan blijven. Daarom sta ik mezelf toe om wat meer te stretchen in de zone waarin het niet meer comfortabel voelt.
Dankzij de onderzoeksopzet (die ik blijf aanpassen) kan het project niet meer uit de rails lopen of omvallen. Door stretchen kan ik er wel iets aan toevoegen.
Allerlei dingen spelen zich af in en buiten mijn leven, binnen en buiten mijn blikveld, terwijl ik aan dit project werk. Sommige gebeurtenissen hebben daar niks mee te maken. Andere juist weer wel. Onwillekeurig ‘zie’ ik alle gebeurtenissen steeds in het licht van het onderwerp van dit project. Het is een gewoonte geworden om steeds in te schatten of ik gebeurtenissen wel of niet een plaats binnen dit project moet geven.

Jazz bassiste en zangeres Esperanza Spalding zegt terecht dat de werkelijke inspiratiebronnen buiten de comfort zone liggen. Daardoor kan de uitvoering ook iets bijzonders worden (North Sea 2012). Dit geldt niet alleen voor getalenteerde musici of voor mij zelf, realiseerde ik me. Is dit ook niet de gewenste houding die wordt gevraagd ten opzichte van de huidige aard en schaal van problemen? Als je het thema eenmaal ziet, kom je het in allerlei varianten tegen.

Eerst dit, als voorbeeld van het stretchen.
Na het uitlezen van Congo (van Reijbroeck, 2010) ben ik via Youtube allerlei Congolese, Afrikaanse, Chinese en weet ik niet wat al meer beelden bij die vreselijke geschiedenis gaan zoeken. Ik heb de gezichten van de ‘leiders’, van de kindsoldaten, van de slachtoffers gezien. Maar ook van de muzikanten die hun optredens door grote bierfirma’s laten financieren. En van de geestelijken die tijdens en na de kolonisatie voor het ‘goede’ zorgen. Wat ook weer waar is en tegelijk niet.
De zucht van georganiseerde enkelingen naar macht over en exploitatie van bijgelovige mensen speelt de boventoon doorheen de geschiedenis van Congo. Hoe erger de situatie is, hoe meer bijgelovigheid er loskomt, als middel om even te ontsnappen aan de dagelijkse ellende. Dat lees ik er in. Geloof en hoop om die ene dag ook weer door te komen.
De actuele situatie (juli 2012) in Oost Congo laat zien dat aan die ellende geen einde komt. De gevechten om de bodemschatten gaan als van oudsher gewoon door, maar met andere middelen en tussen andere partijen. Waaronder China dat als eerste het belang van dit continent in zag.
De nuchtere constatering op het einde van van Rijbroecks boek over de wijze waarop het centrum van de economische, politieke, culturele en sociale relaties zich mondiaal heeft verplaatst van de europees-amerikaanse naar de sino-afrikaanse as zijn niet alleen woorden, maar betekenisvolle beelden en voorstellingen in mijn hoofd geworden. Terwijl ik op deze wijze aan het combineren van beelden en tekst bezig ben, voel ik mij een geestreiziger.

Eerder had ik al eens vanuit Aziatisch perspectief (Mahbubani) naar de Europese traditie gekeken en natuurlijk vanuit het Brazilië, Rusland, India, China perspectief. Op Google Earth kun je de gebieden en de steden ‘zien’ waarin zich onze actuele geschiedenis voltrekt. Ik kan rondlopen in de wijken van de metropolen in en buiten China waar mensen uit Afrika een toekomst zoeken. Met de op die manier van reizen met woorden en beelden gevulde geest kom ik niet om de vraag heen: ‘maakt deze verschuiving van de mondiale as de cultuur van de moderniteit, als typisch europees-amerikaanse cultuur niet ontzettend irrelevant? zijn wij als dragers van die cultuur van de moderniteit zelf nog wel aan zet in het (her)structureren van culturele ervaring?’

‘Aan de andere kant’ van de tijd, bij de Middeleeuwen van Europa, loert ook een interessante stretch. Niet alleen door het lezen van het tweede deel van Mantel’s roman over Cromwell (Bring up the bodies) ben ik met dat tijdperk bezig gebleven (en met Erasmus en More). Dat is in een hoofdstuk al verwerkt. Maar dwalend in de boekhandel zag ik De ontdekking van de Middeleeuwen door Gerard Raets (hoogleraar Nijmegen, Wereldbibliotheek 2011, nu al 7e druk) liggen. Een wonderbaarlijk mooie studie, lijkt me, over hoe Duitse, Engelse, Franse en Nederlandse geleerden allemaal hun eigen middeleeuwen hebben ontdekt. Maar ja, denk ik dan: moet ik daaraan beginnen? Waar zal dat weer niet allemaal toe leiden? Kan ik dat niet beter laten en me houden bij Wenen 1900? Over die tijd en plaats is net ook een roman door een Belgische auteur verschenen, Mieke de Loof, De vijand van binnen. Zij blijkt zelfs aan een 7 delige crimi serie te werken over de jezuiet Ignatz in Wenen 1914, waarvan dit het 4e ? deel is. Ze is oud docente filosofie en schrijft deze serie in de zin van een archeologie van het kwaad, dat je moet willen zien als wat het is. Zoals Hannah Arendt dat eerder deed, zegt ze zelf.
En als het dan toch om literatuur gaat, kan ik hier meteen wel Sebalds De ringen van Saturnus noemen, dat ik ook zag liggen. Een wandelaar op een meerdaagse tocht (ik meen in Surrey of in een van die andere typisch Engelse wandelgebieden) doordenkt tijdens die wandeling onze cultuur. Moet ik toch eigenlijk ook lezen als voorbeeld om te zien hoe je dat doordenken over cultuur kunt doen. Sebald is een heel geschikte auteur omdat hij van huis uit ook over de morfologie en de ordening van de ruimte schrijft.

Dan laat ik even het sneue Noorse relatiedrama in de sneeuw rond de kerst (Sykt lykkelig; Happy, Happy bij Lux) terzijde. Of toch ook weer eigenlijk niet. 3x2 mensen, twee stellen en twee jongetjes, een inlands en een geadopteerd uit het buitenland. Deze zonen van beide stellen versterken in het klein de misère van de twee volwassen stellen nog. Die zien niet (wij wel) dat het blanke jongetje (die natuurlijk zijn – later homofiel blijkende – vader in het stoer doen imiteert) het donkere jongetje tot slaafje maakt.
De ouders zien dat niet omdat ze teveel met zichzelf bezig zijn en in de uithoek van het land waar slechts twee huizen staan, zijn ze sociaal op elkaar aangewezen.
Het op de huid kruipen, het dagelijkse en absurde van het leven en van willekeurige mensen laten zien, maakt de film expressief. Daar moet je wel voor kunnen acteren en regisseren. Ik zit als nieuwsgierige tijdgenoot naar de Noorse samenleving te kijken, die me om verschillende redenen interesseert.
Maar de film bracht ook een levensgevoel boven dat ik al sinds mijn puberteit heb. Het al genoemde absurde van de poging om iets van het leven te maken, terwijl mensen niet uit het materiaal lijken te bestaan dat daarvoor nodig is. Een proberen tegen beter weten in. Elke handeling bestaat uit een mengeling van hoop en wanhoop, van inzet om te ontsnappen aan de situatie (geluk) en berusting in het onvermijdelijke (ongeluk). Dat maakt het ook zo triest tegelijk. Zo vergeefs. Herinnering aan het absurde (Camus).

Accounting Esprit

Misschien is het dat wel wat we momenteel nodig hebben: accounting esprit. Beschikken we daar al lang over als cultuur van de moderniteit. Misschien hebben we dat verwaarloosd, is die esprit verbannen uit de wereld van cijfers en regels die ons vertellen hoe we ervoor staan. De muzikant benut die esprit wanneer zij in de jazz iets bijzonders wil laten horen. Ik stel me daarbij als niet-muzikant voor dat iets van tellen (noten, partituur) en techniek samen gaat met de vonk van het moment, de bezieling. Die esprit verleent expressiviteit aan alle aanwezige menselijke kwaliteiten, laat een ziel horen.
Ik zoek antwoord op de vraag waarom de esprit verwaarloosd is, waarom met rekenen genoegen wordt genomen en stuit op Alan Turings bezwerende motto: ‘numbers never break their rules’. Getallen gedragen zich betrouwbaarder dan mensen. Rekentaal schept een eigen perfecte wereld. Wat je kunt uitrekenen hoeft niet te worden besloten (aldus Von Foerster, in Achterbergh en Vriens, 2009, 140, 141).
Overal waar die taal wordt gesproken, wordt aan die perfecte wereld gewerkt.
Actueel voorbeeld van ‘alles berekenen’ is het verschijnsel dat de wielrenners van de Sky-ploeg die de Tour de France ‘schoon’ willen rijden op wetenschappelijke en systematische wijze begeleid worden. Daar zit een plan achter. Aan de hand van het eindeloos verzamelen en analyseren van gegevens over trainingen en wedstrijden wordt stap voor stap, jaar na jaar, per renner gewerkt aan onoverwinnelijkheid. Ook van de tegenvallers wordt geleerd. De begeleiding weet alles van elke renner, alles wordt geregistreerd om individueel nóg beter te kunnen programmeren, trainen en presteren. Bij hun volle bewustzijn noemen de wielrenners zichzelf ratten in het laboratorium.

Rekenen veronderstelt regels net als cricket, tennis, poëzie. En niet te vergeten: organisaties. Bij accounting esprit denk ik: om met regels überhaupt om te kunnen gaan, om er uit te kunnen halen wat er in zit, om te weten wat je met cijfers moet doen, heb je ‘esprit’ nodig. Denk aan de eerder al aangehaalde uitspraak van de bassiste/zangeres: je moet een idee hebben (de beste willen zijn is niet goed genoeg: je moet op jouw eigen manier de beste willen zijn).
Het lijkt alsof die ‘esprit’ komt nadat de regels zijn gevormd, nadat de cijfers zijn geproduceerd. Maar het verwarrende is natuurlijk dat die ‘esprit’, die ideeën, er eerst moeten zijn om de regels te kunnen bedenken. In de muziek is de regel ‘do, re, mi’ universeel, zelfs wanneer mensen in het Chinees over deze noten praten. Elke componist gebruikt die regels om te componeren, elke musicus gebruikt die regels om de muziek van een partituur af te lezen.
In een masterclass van maestro Mariss Jansons viel mij op dat de dirigent alleen zijn interpretatie bijdraagt. Door het helder structureren van een werk voor de uitvoerende musici inspireert hij hen of maakt ruimte om inspiratie tussen dirigent en orkest uit te wisselen, zodat een geheel ontstaat waarin ze allemaal hun deel leveren.
Zonder dirigent kan het orkest dat werk ook spelen, maar dan moeten ze nog naar elkaar luisteren (geven en nemen) om tot een interpretatie te komen.
Zet een jonge, slecht Engels sprekende, getalenteerde Chinese dirigent voor het orkest en het zal (ondanks de taalhandicap) zijn inspirerende leiding omzetten in een uitvoering die hen zelf ook verbaast (en de maestro evenzeer).
Orkesten, ook in de jazz, bestaan uit de beste musici uit alle windstreken, die alleen de muziektaal opperbest hoeven te kennen om de top te kunnen halen en daar te blijven. In allerlei genres en muziekstijlen. Onder goede leiding, dat betekent: een solist of dirigent met kennis (regels) van een werk en met het vermogen de toegang tot het door de componist er in gestopte goede idee (esprit) voor de uitvoering ervan te ontsluiten.

Accounting Esprit geldt voor vele praktijken, van muziek tot sport. In alles wat wij organiseren. Is mijn vermoeden juist dat elk probleem boven een bepaalde schaal in een praktijk – denk aan de Turing machine die in WO II uiteindelijk de enigma code hielp breken – om juist deze accounting esprit vraagt? Is recenter het dankzij heel veel (reken)kracht opsporen van het laatste Higgsdeeltje in de Large Hadron Collider, daar niet eveneens een voorbeeld van? Ook dat leek ooit een onhaalbaar idee, zowel wat betreft bouwwerk (waar 25 jaar aan gewerkt werd) als wat betreft transnationale samenwerking.
Het oplossen van structuurvraagstukken die tot de crisis hebben geleid in bijvoorbeeld de financiële wereld (Barclays, Libor) niet een daarmee vergelijkbaar probleem? Of met het werken aan wetenschappelijke doorbraken zoals het kweken van organen, het bouwen van de supercomputer, voedsel halen uit stikstof en het overbrengen van grote hoeveelheden informatie met zo min mogelijk fouten (De Groene 24.05.12)?

Als je al onze huidige crisisvraagstukken bij elkaar denkt, is het vanzelfsprekend dat bij dat schaalniveau veel mensen de neiging hebben veiligheid te zoeken bij een enorme variëteit aan illusies. Reli-business, spiri-business die o.a. in Afrika floreert maar ook om ons heen in de bladen die we lezen, de winkels vol Boeddha beelden etc.
Om het met Arendt te zeggen: hoeveel druk weerstaat een mens tussen verleden en toekomst om niet uit het heden weg te willen springen naar dingen waarin je kunt geloven? Verdringt dat de ‘esprit’ om samen te gaan nadenken in het gerekte Nu over de vormgeving van wat mensen samen delen om de vraagstukken te kunnen oplossen?

Filosofische inspiratie

Op een ochtend beland Tijdschrift voor Filosofie (jg. 74, nr 2, juli 2012) in mijn brievenbus. Artikelen over Spinoza. En een voordracht van Stegmaier: hoe te leven met nihilisme? Voor mijn project scan ik besprekingen en streep de volgende passages aan:
396, 397 Roberto Esposito: de naam van deze Italiaanse filosoof lees ik voor het eerst, ik zie dat drie boeken van hem nu in het Engels zijn vertaald: Immunitas (oorspr. uit 2002, vertaling 2011), Bios (uit 2004, vertaling 2008) en Communitas (uit 1998; nwe editie 2006; vertaling 2004). Uit de recensie door Stijn de Cauwer: Het filosofische project van Esposito gaat eerst en vooral uit van het groeiende belang van ‘immuniteit’ in de moderne maatschappij. ( ) Esposito onderzoekt in dit boek de domeinen wet, religie, wijsgerige antropologie, politiek en biologie. Niklas Luhmann had reeds geschreven dat de wet de functie vervult van een immuniteitssysteem. Esposito toont ( ) aan dat de wet paradoxaal iets bevat van datgene waartegen het de maatschappij zou moeten beschermen: geweld. ( ) de hedendaagse ontwikkelingen in de medische technologie en biotechnologie dwingen ons tot een drastisch herdenken van het ‘zelf’, het ‘individu’ of de categorie ‘mens’. De mens wordt steeds afhankelijker van externe, ‘niet-menselijke’ apparaten en implantaten. Wijst naar gedeelde immuniteit waarin deze afhankelijkheid is erkend, die de plaats inneemt van afgescheiden immuniteit.

372, Freed, Robert Musil and the Non-Modern (ook recensie door Stijn de Cauwer) – Centraal in dit boek is Musil’s begrip Essayismus, wat niet alleen een discursieve stijl is maar ook een levenshouding. Het essay laat een vorm van precisie toe in domeinen waar men niet preciezer kan zijn.

373, Lepers, Baudrillard (recensie Paul van Tongeren) – [ object verdwijnt steeds meer of verliest aan betekenis ] zodat alleen nog maar een subject overblijft
( ) samenleving die verdampt in een massa van narcistische individuen

391, Dworkin, Justice for Hedgehogs (verwijst naar nog een ander soort denkers dan naar de twee die door Berlin zijn onderscheiden: egels – groot idee - en vossen – evenzovele ideeën, evenzovele werelden)

395, Boomkens, Erfenissen van de Verlichting (door Daniël VandeVeire)
Erfenissen van de Verlichting is opgebouwd rond grote thema’s: cultuur als conflict; moderniteit, stedelijkheid & technologie; cultuur, kunst & media; cultuur & globalisering en, tot slot, Verlichting, postmodernisme & verder. ( ) De taal van Boomkens is acuraat zonder te technisch te worden

398, Delsol, L’âge du renoncement (door Jacques de Visscher)
( ) een koel en onverschillig opgeven van aanbiedingen of gegevens uit de filosofische, politieke en religieuze traditie. ( ) In de wijsbegeerte van waarheid naar bruikbaarheid en van kennis naar verhaal; in de politieke democratie: van de erkenning van de pluraliteit naar de consensus; in de religie: van het dogma van het geloof naar de wijsheden van het leven; in de tijdservaring: van de lineaire temporaliteit naar de circulariteit; in de ruimte-ervaring: van het gevestigd zijn over de decompositie heen naar het veilige schuil- of toevluchtsoord. ( )
Uit deze bespreking betrek ik volgende zin ook op mezelf:
Oudere mensen die een groot belang hechten aan historische gegevens en aan gebeurtenissen en tendensen die ze uit eigen ervaring kennen, menen soms breuken van recente datum te zien die we eigenlijk geen breuken kunnen noemen, omdat dat ‘nieuwe’ zich al lang in de ontwikkelingen aankondigde. ( )
Delsol durft het aan van een nihilistische overgangsperiode te spreken waarbij we een grote schoonmaak houden en ons Sisyphus, Camus achterna, als gelukkig voor te stellen { maar die zin loopt niet, is iets weg gevallen }

319-338 Stegmaier, Wie leben wir mit dem Nihilismus?
Nietzsches Nihilismus aus der Sicht einer aktuellen Philosophie der Orientierung
Over de filosofie van de oriëntering schreef Stegmaier in 2008 een boek en in 2012 schreef hij ondermeer een boek over Nietzsches bevrijding van de filosofie.
In dit artikel geeft Stegmaier eerst een historisch overzicht van het paradoxe denken van het sofistische naar het nihilistische Niets: van Gorgias als reactie op Parmenides’ denken van de eenheid van zijn en denken tot en met Nietzsche als reactie op Hegel en alle anderen vòòr hem. De notie van tijd is de grote worsteling, daardoor is in alles een ‘nog niet’ of ‘niet meer’ denkbaar. Met iets wat er niet is, niets is.
Stegmaier sluit bij Luhmanns begripsvorming over paradoxen aan. Paradoxen ontstaan door het maken van onderscheidingen. Distincties hebben een andere zijde (322), zagen we al eerder. Elke bepaling maakt een alternatieve, tegenovergestelde bepaling mogelijk:
‘( ) wie die, zu sagen, wenn nichts ist, ist das Nichts und ist zugleich nicht’.
Volgens Nietzsche is, moedig en illusieloos beschouwd, de waarheid van het leven (tegenover een geloof aan een waarheid aan gene zijde van dat leven),
‘eben seine ‘Ziellosigkeit’ ( ), und erst wer sich das, mit allen Konsequenzen, eingestehen kann, wäre wirklich beim Nihilismus angekommen’ (326).

In de tweede paragraaf stelt Stegmaier de vraag hoe we met het nihilisme omgaan, wanneer we eenmaal accepteren dat we, zoals Nietzsche vaststelde in het nihilisme zijn aangekomen. We kunnen het op de wijze van het identificerende denken doen. Maar daarmee verlaten we het nihilisme weer (maar: zie Arendt, Denken, 225). Er is een andere wijze door Stegmaier in de filosofie van de oriëntering systematisch ontwikkeld.
‘Vielleicht können wir uns ja heute, ein Jahrhundert nach Nietzsche, schon mehr an Nichts im Sinn von nicht zu Vergegenständlichendem, sich Entziehendem ( ) zutrauen’ (327).
We kunnen leven met het nihilisme omdat we sinds twee eeuwen steeds meer over oriëntering spreken – overal waar we spreken (alledaags, media, wetenschap) en ook in de filosofie waarin begrippen als kennis, weten, waarheid, verstand teruggetreden zijn achter het oriënteringsbegrip. Stegmaier’s artikel sluit aan bij de door Delsol (zie boven) geconstateerde ‘nihilistische overgangsperiode’ waarin wij ons bevinden. De (her)structurering van culturele ervaring zou je moeten zoeken in het spanningsveld van oriëntering en desoriëntering (als het Niets van de oriëntering).

Wat is dat: oriënteren? Wie zich oriënteert schept speelruimte, kan zich ergens aan houden of niet, kan iets op verschillende manieren zien, ergens voor of tegen zijn, beschikt over speelruimte als individu die zelf verantwoordelijk is. Op die wijze laten speelruimten het niets en de tijd in de oriëntering toe.

‘Orientierung ist die immer neue Leistung, sich in immer neuen Situationen zurechtzufinden und etwas mit ihnen anzufangen’ (327, 328).

Wie zich oriënteert loopt echter ook permanent het gevaar van desoriëntering, die kan oplopen tot angst, vertwijfeling en depressie. Een principieel gevaar van het nihilisme is dat we ons met het ongewisse uiteen moeten zetten. Voor de speelruimte die we hebben gewonnen moeten we die prijs betalen.
Hoe de anti metafysische oriënterings-filosofie de nihilist te hulp komt, wordt in een 10 puntenproces vol paradoxen, weergegeven:

(1) oriëntering begint met in het ongewisse een houvast te zoeken, met een standpunt (ergens staan: politiek, moreel, esthetisch, wetenschappelijk) en zich vanuit andere standpunten met dat standpunt bezighouden, er de blinde vlek van opsporen (paradox: je hebt het standpunt en tegelijk niet);
(2) de waarneming vanuit een standpunt is begrensd door horizonnen die echter ook bewegen (met de tijd) en niet een andere kant hebben, maar grenzen aan het ongewisse, aan het niets; tussen standpunt en horizon vormen perspectieven het gezichtsveld, geven de waarneming een houvast en omdat je niet boven een perspectief uit kunt kijken, blijven tegelijk andere perspectieven mogelijk;
(3) door perspectieven worden in een gegeven situatie allereerst Anhaltspunkte gegeven (opstap/uitstap plaats), je stopt er even bij het zoeken naar oriëntering, houdt ze bij je terwijl je verder zoekt en zo maak je speelruimte, ook wat betreft beslissingen (stopplaatsen zijn echter niet definitief, daarom weer paradoxaal);
(4) het liefst kom je tot een overzicht van alle opstapplaatsen, maar hier geldt de paradox van de bomen en het bos, zeker als de oriëntering onder handelings- en tijdsdruk staat. (Daarom) ‘laufen die Orientierungsprozesse, die Sichtung von Anhaltspunkten einer Situation, die Entscheidung für bestimmte von ihnen, die Oszillation, um aus ihnen Übersicht zu gewinnen, in der Regel blitzschnell, unwillkürlich und kaum bewusst ab’ (331); (Je bewust worden van de oriënteringsprocessen betekent òfwel er moeite mee hebben, òfwel filosoof zijn, òfwel dat beide van toepassing zijn).
(5) door tekens te gebruiken versnellen oriënteringsprocessen enorm (je kunt dingen in je geheugen markeren en in voorkomende gevallen opnieuw gebruiken) alle talen behoren tot de oriënteringskunst als ‘teken’kunst, als symbolische kunst om de wereld af te korten;
(6) tekens onderscheiden en door de bepaling van die tekens kom je tot begrippen (verwijzing naar Luhmann: in de wetenschappen worden de begrippen op doelgerichte wijze bepaald)
‘Begriffe aber ergeben sich aus Unterscheidungen, die immer eine andere Seite haben und damit Alternativen offenhalten (332) ( ) ‘auch und gerade wenn mann sich nicht für sie entscheidet’ blijven de alternatieven ongewis en daarmee in het Niets
Zo blijven we, ook en wanneer we begrijpen, werken aan het Niets en kunnen we het Niets nooit open maken;
(7) in de veelsoortige alledaagse manieren van denken die we kennen (die niet tot het logische denken beperkt zijn), gaat een heel spectrum van met elkaar verweven oriënteringsmodi schuil (denken aan, terugdenken, vooruit denken, zich in een ander indenken etc.); aan alle denken gemeenschappelijk is dat het proces van waarnemen afgesloten wordt (dat geldt ook in wetenschap en filosofie) en daarmee ontstaat distantie van de situatie en van tijd;
(8) waar gedacht wordt veronderstellen we een denker, iemand die een of andere identiteit aanneemt (in de filosofie: metafysisch als substantie of kritisch als transcendentaal subject) maar in feite zijn dat allemaal oriënteringsbeslissingen waarvan alleen de oriëntering zelf enig ‘subject’ kan zijn;
(9) in de interactie en communicatie met anderen ontvangen wij identiteiten, in het leven van alledag is het meeste van onze oriëntering een oriëntering op de oriëntering van anderen en in de ongewisheid en met de risico’s van onze eigen oriënteringen zijn we geneigd het anderen na te doen (volgend);
(10) souvereine oriëntering is het laatste station in oriënteringsprocessen: het bijna gedachteloos het beste weten welke beslissing je moet nemen is het stabielste houvast (een routine totdat die routine niet meer werkt, dan treedt desoriëntering op dat gepaard gaat met angst en vertwijfeling)

‘In unserer hochdifferenzierten Welt differenzieren sich in unsere Orientierung unterschiedliche Orientierungswelten mit unterschiedlichen Routinen aus.
Die Zeit und ihr Nichts, die schlechthinnige Ungewissheit, die sie mit sich bringen, die Ungewissheit die die Metaphysik aus der Orientierung ausschliessen wollte `heilt` auch. So leben wir nicht nur mit der Zeit und ihrem Nichts, sondern auch von der Zeit und ihrem Nichts (337) .

13 augustus

’s Avonds met vrienden op het terras gezeten en over allerlei onderwerpen gesproken die in de buurt liggen van waar ik mee bezig ben. Maar over deze tekst zelf heb ik geen woord gezegd. Toch blijkt ieder van ons (hoog opgeleiden – dat maakt verschil) zichzelf soortgelijke vragen te stellen. Ongeacht leeftijd of positie, gezin en drukke baan, tijdtekort of juist met een zee van tijd om na te denken.
De buitenwereld stimuleert ons om de vraag te stellen in welke wereld je op dit moment leeft – of in welke wereld je (klein) kinderen leven. Je fietst door de stad waar je 20 jaar geleden zelf studeerde en ‘ziet’ hoe de nieuwe studentengolf in jou slechts een moeder met kinderzitjes langs ziet fietsen. Als ze je al zien, want ze zien de stad niet zoals jij die nu ziet. Nota bene: jouw stad, waarin jij vroeger net zo niets ziend hebt rond gelopen. De positieverschuiving opent een andere blik op je leefwereld. Wat zich eerder aan het oog onttrok is op de voorgrond gekomen, trekt je aandacht, houd je bezig.

De vriendschap geeft ons een gedeelde ervaring als achtergrond om twintig jaar terug in de tijd te gaan. Leeftijdsverschillen voegen de mogelijkheid toe om te herinneren hoe het was toen jij zo oud was of hoe het zal zijn als jij zo oud bent als je vrienden nu. Veel verder ga je met het gesprek in de tijd niet.
Tenzij je een ervaring uitwisselt over het lezen van een bekend boek uit een heel andere cultuur (Rinpoche). En elkaar dromen vertelt waarvan je je afvraagt hoe die nou in hemelsnaam in jouw onderbewuste zijn terecht gekomen. Dan verschuif je de positie op een andere manier. Iemand vertelt hoe uit passages in het boek wordt herkend hoe je vroeger als kind was en daar nu, in je leven en werk, het volledige tegendeel van bent geworden. Maar nog steeds in contact staat met dat kind en de echtheid van onthecht kunnen zijn. Het schrille contrast ervan met je huidige behoefte om toch tenminste op hoofdlijnen een overzicht te hebben van wat we gaan doen, valt je op. Natuurlijk: omdat er zoveel andere dingen tegelijk moeten. Maar dan toch.
Je kan in vriendschap ook samen, zonder de exacte kennis waar Robbert Dijkgraaf over beschikt, praten over je eigen nietigheid in moleculair opzicht, als onderdeel van een geheel dat zich steeds weer opnieuw samenstelt uit dezelfde moleculen. Wat misschien de oorsprong is van jouw dromen over je leven onder de Egyptische farao’s of over het verlicht worden in een kamer met engelen waar een zwarte gedaante uit jouw lichaam stapte. Als je over al dit soort zaken in vriendschap met elkaar kunt praten, is mijn terughoudendheid om over mijn eigen tekst te praten, merkwaardig. Al zijn er wel gronden voor te geven.

Gisteren was dat - na herlezing van tekst - allereerst een zekere teleurstelling over de resultaten na een jaar. Ik ben blij dat dit allemaal in die bladzijden staat, dan hoef ik dat niet meer te onthouden. Maar het moet voortdurend verbeterd worden. En dat gebeurt ook. Mede daarom heb ik later de dialoog in hoofdstuk 4 geschreven: als een fictief gesprek achteraf.
Ook heb ik geleerd de richting te volgen waarin het gesprek zich beweegt tussen de mensen aan tafel, op de manier waarop ze op dat moment in hun vel zitten, met wat hen beweegt. Ik ben wat terughoudender geworden en nieuwsgieriger naar wat anderen bezighoudt. Zoals het gevoel bij de een inmiddels twintig jaar verder te zijn en te weten hoe je op die eerdere leeftijd je stad hebt ervaren, je leven leefde. Die ruimte levert de verhalen op die tussen vrienden de banden versterken, herkenning en oprechte nieuwsgierigheid in elkaar verdiepen. Geheugen maken waarmee je de volgende keer verder kunt als je elkaar weer ziet. Je oriënteert je verder op elkaars oriëntaties.

En toch: juist omdat het vrienden zijn zou niks fijner zijn dan met hen in mijn project te duiken. Ze te laten meedenken over wat ik me bij dit project voorstel en de vragen en twijfels die ik erbij heb met ze te delen. Om hulp en om voorbeelden vragen die ik kan opnemen. Het liefst die het tegendeel aantonen van wat ik wil beweren: ik heb behoefte aan kritiek en suggesties voor verbeteringen. Maar ja, vanuit het beeld dat ik heb over wat hen interesseert, acht ik slechts enkele stukken de moeite van hun spaarzame tijd en aandacht waard. Ik zeg niet: hier heb je mijn tekst, zoek zelf maar uit of er iets in zit dat jou interesseert. Dus hou ik het voor me, heb het er niet over, zwijg. Wat een paradoxaal gevoel oplevert omdat dit is wat me van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat bezig houdt. De poging een nieuwe deur in mijn hoofd te bouwen is, in termen van Stegmaier, het verbouwen van mijn perspectief tussen mijn standpunt en mijn horizon. Het vriendengesprek is een voorbeeld van een oriënteringsproces met bijna alle ingrediënten uit het 10 puntenproces. En: het resultaat wat nu op papier staat is reëel, is wat je mag verwachten na een jaar werk aan een project dat vijf jaar nodig heeft. Dus: kom aan!

.…een dag later

15 augustus kwam langzaam op gang, maar bood mij juist daarom de rust en ruimte om buiten mijn beoordeling van gisteren over het manuscript te blijven. Zojuist was nummer 4 van Filosofie over filosofie en psychoanalyse binnen gekomen. De Vos’ artikel (p. 15-21) las ik omdat hij een boek Psychologisering in tijden van globalisering (Garant, 2011) heeft geschreven dat in de lijn lijkt te liggen van de twee mensbeelden (all pervasive psychological; all pervasive neurological). ‘De prefix neuro lijkt eindeloos inzetbaar’ (p. 15). Overigens een lastig artikel om te lezen.
Via de literatuuropgave van De Vos kwam ik het artikel ‘Zien en Zijn’ over Merleau-Ponty's fenomenologie op het spoor (TvF 1997/2). En door dat erbij te pakken zag ik een boekbespreking door Monica Meijsing én door Ph van Haute samen over een boek van Stefaan Cuypers (Persoonlijke aangelegenheden) – een bijdrage aan de descriptieve metafysica, een analytische wijsgerige antropologie. Ik heb het meteen toegevoegd aan de te bestuderen benaderingen in de wijsgerige antropologie (Bieri/Mercier).
Toen ik weer terugkeerde naar het Filosofie-nummer zag ik daarin het artikel van Leon de Haas over Henk Oosterling, respectievelijk over Vakmanstad Rotterdam (website) en over de daarachter liggende relationeel filosofische inzichten:

Afscheid Oosterling 21 juni 2018Een mens is geen identiteit maar een knooppunt in een netwerk van relaties, in beide steeds veranderend, bemiddeld door media, inter-esse (het zijn van het tussen). Zij-sprong: dat had ik bij het boek over het Ondertussen moeten inbrengen, interessante filosofie over het tussen, die ik al kende van Oosterlings lezing in de LevenOrganisatieFilosofie cyclus.
Een mens heeft relationele vaardigheden nodig om relaties te kunnen ontwerpen (eco-sociale cirkels). Illusie ontmantelen dat je jezelf moet zijn via wat je consumeert. Je moet niet over het innerlijk praten, of over talenten, maar over relaties, netwerken, praktijken.

Dezelfde middag heb ik wel spontaan gepraat over waar ik mee bezig ben. In het ziekenhuis, tijdens het plaque onderzoek. Ik neem deel aan het onderzoek van de afdeling Fysiologie (Maria Hopman, in dit geval promovendus Martijn Maessen) naar de verschillen tussen actieve sporters boven de 55 jaar mét en zonder hartinfarct.
Elke keer als ik daar voor een van de onderzoeken kom is mijn systolische bloeddruk (wanneer het hart het bloed in de ader pompt) hoog (>180) en mijn diastolische (andersom) bloeddruk altijd goed (80).
Verklaring: laat iemand in doktersjas mij aan een analyse- of testapparaat leggen en de bloeddruk schiet omhoog. Dat gebeurt ook bij de cardioloog als ik op controle moet. Onlangs bij de huisarts niet. En ook niet wanneer ik zelf gedurende een langere periode thuis de bloeddruk meet, meerdere keren per dag, op vaste tijdstippen.
Ze zeggen wel dat je bloeddruk niet kunt voelen, maar in dit geval, tijdens dit onderzoek, ‘voelde’ ik al van te voren dat mijn bloeddruk hoog was. Niet alleen een doktersjas werkt bloeddruk verhogend, ook puur enthousiasme en de inspiratie waarmee allerlei nieuwe denklijnen in mijn hoofd rond spelen doen dat.

Het dubbele gevoel dat ik bij ziekenhuizen heb, heb ik nou ook bij de cultuur van de moderniteit.
Onderweg naar het ziekenhuis toe fietsend, denk ik: stel je voor dat die medische zorg er niet is als je iets hebt. Dat de samenleving de kosten niet kan opbrengen die bij een kwalitatief goede zorg horen. Of dat de medici nog niet zo ver zijn op het gebied waar jij iets hebt. Maar ik denk ook: ik ben blij dat ik die zorg nu niet nodig heb. Ofwel: ik ben en blijf onder de indruk van wat de medische zorg presteert én daarom tegelijk bang voor wat ze tijdens een medisch onderzoek kunnen tegen komen. Ik wil gewoon niet alles weten.
Wat betreft de cultuur van de moderniteit zijn principes als de tweewaardige logica, het streven naar berekenbaarheid én het blijven uitoefenen van kritiek, het verwerven van kennis én het ruimte houden voor onwetendheid, de pogingen tot beheersing in het licht van het aanvaarden van onbeheersbaarheid, het combineren van verlichting én romantiek, het door reflectie ontwikkelen van zelfkennis mij allemaal eigen.

In mijn professionele werk ben ik in mijn doen en laten vanaf het begin (jaren ’60) in de zin van Oosterling eerder een ‘knooppunter’ geweest dan iemand die probeert een authentieke identiteit te zijn. Natuurlijk heb ik ook aan reflectie over mijn innerlijk gedaan en doe ik dat nog steeds (of dwingen stemmingswisselingen me daartoe), maar ik ben nooit erg gevoelig geweest voor de psychologische kennis en adviezen daarover. Ik beschouw mezelf meer als een project van vele zielen (Nietzsche), als een in zich gelaagd en gefragmenteerd iemand, als verschil, zowel in het binnen als in het buiten, dan als een eenheid.

Eén van de onderzoeksassistenten vanmiddag in het ziekenhuis vroeg: ‘jij bent toch filosoof’? ‘Ja, antwoordde ik, en ik weet dat één extra bloeddruk verhogende factor het enthousiasme is over wat ik vanochtend heb gelezen en nu allemaal door mijn kop spookt’.
Ik ben het verschil tussen identiteit en knooppunt maar eens op hem en een paar andere aanwezige jonge assistenten gaan uittesten. ‘Zoals jij bij mij het plaque gehalte onderzoekt en de functie en structuur van bloedvaten zelfs op de monitor kan laten zien, zo denk ik na over de crisisplaque in de bloedvaten van onze cultuur. Alleen heb ik daarvoor niet zo’n mooi scan apparaat als jij om direct allerlei data te verzamelen, die ik naderhand kan analyseren’.
Ik heb uitgelegd dat mijn vondst van deze ochtend, bestaat uit de tegenoverstelling tussen persoonlijkheid als identiteit en als knooppunt (met in deze laatste een veel prominentere rol voor het lichaam dan bij de eerste). Ofwel, en dat is het bruggetje naar de wisselwerking tussen lichaam en geest terwijl ik aan de machine lig waarmee mijn lichaam onderzocht wordt: wij zijn steeds een knooppunt van relaties en het hangt elke keer van onze vaardigheden op die knooppunten af wie je bent (en of je je daarbij goed voelt). En niet van psychologische kennis waarmee je je innerlijk hebt onderzocht, of iets weet over de werking van stimuli op je gedrag of van fysieke reacties van mensen in ziekenhuissituaties.
Ik zag de assistenten het verschil tussen identiteit/bewustzijn en knooppunt/relaties tot zich door laten dringen. Ze vroegen zich af: hoe doe ik dat eigenlijk zelf wanneer ik met mijn werk en opleiding bezig ben of erbuiten: met collega’s, patiënten, vrienden? Kortom: mijn onderzoek heeft daarbuiten stof tot nadenken geleverd. Goede kans dat ze vanavond met vrienden over dit voorbeeld en deze vraag gaan hebben.

Tweede orde waarnemingen?

In deze laatste week (35) van augustus zet ik in de tussentijd gemaakte aantekeningen in het document. Het hele document is nog weer eens door mijn handen gegaan. Ik heb verbeteringen aangebracht. En geprobeerd alles nog eens op een andere manier te zeggen. Zo is een fictieve dialoog tussen lezer en schrijver ontstaan.
Uit de aantekeningen blijven twee verwerkbare ideeën over die ik wil uitschrijven.

Het eerste idee kreeg ik al nadenkend over het interview met Rinnooy Kan bij zijn afscheid als voorzitter van de SER per 1 september (NRC 25082012). Hij focust op de huidige overgang van de overlegeconomie van een mooi verleden naar een onduidelijke toekomst. De eerder maatgevende tegenstellingen kapitaal/arbeid, links/rechts, voor of tegen radicale verandering zijn ingewisseld tegen tegenstellingen als introvert/extrovert, nationaal/kosmopolitisch, grenzen/grenzeloos, laag/hoog opgeleid.
In het geval van de SER of van soortgelijke instituties in de overlegeconomie verschuiven die fundamentele onderscheidingen:
1.0 jaren ‘50 tot 1985: centralistisch;
2.0 1985 tot 2005/2010: gedecentraliseerd én cohesie op nationaal niveau;
3.0 2010 tot 2035: hervorming werknemers-werkgeversrelaties (zaken met elkaar willen blijven doen, vertrouwen en draagvlak herwinnen, mensen betrekken) steeds verder weg van de kapitaal/arbeid tegenstelling en in een veranderende transnationale context.

Instituties zijn tot zelfreproductie in staat zolang de ‘onderscheidingen’ reproduceerbaar zijn waaraan ze hun bestaansrecht ontlenen. Alleen zo kunnen ze voortbestaan als verzameling van handelingsregels en gedragspatronen met een specifieke functie. Zijn de reflecties van Rinnooy Kan op de stelselveranderingen in de tijd en op de dat stelsel funderende onderscheidingen niet identiek met wat Luhmann bedoelt met tweede (of zelfs derde, zie Luhmann, 1996, 103; 157) orde waarnemingen? Als waarnemingen van blinde vlekken in de eerste orde waarnemingen?
Ook die tweede orde waarnemingen zijn gebaseerd op onderscheidingen. Hoe reflecteer je op die blinde vlek in de tweede orde waarneming? Door de laatst mogelijke derde orde waarneming? (zie boven). Wat gebeurt er dan precies?

Nog een stap verder ligt de vraag of (her)structurering van culturele ervaring zich op analoge wijze laat onderzoeken. Als verandering van het netwerk van instituties (of van koppelingen tussen sociale en psychische systemen), dat wil zeggen: cultuur. Is één van de kenmerken van de actuele (her)structurering dat centrale instituties in een bepaald subsysteem zichzelf niet meer reproduceren omdat de funderende categorieën en alle erbij horende (taal)rituelen en gewoonten van instituties vervagen?
Het vanzelfsprekende bestaansrecht van de institutie (de distincties die zij maakt, het nut, de werking en machtsmiddelen, het gewicht van degenen die namens haar spreken, kortom de effectiviteit van haar structuren) is gaandeweg aangetast.
Op dit moment is het zo dat het symbolisch systeem (Cassirer) en de regels van de overlegeconomie niet krachtig genoeg meer zijn voor de oriëntatie van gedrag. Het maakt mensen vatbaar voor populisme en het is te verwachten dat integriteitskwesties en conflicten waar nog geen regels voor zijn, dus ook bemiddeling niet mogelijk is, steeds meer op tafel komen. Staan we aan de vooravond van een nieuw sociaal akkoord dat de relaties opnieuw moet waarderen?

Meer technisch is de vraag wat de rol is van tweede orde waarnemingen bij de opschoning van het onderscheid dat de blinde vlek is van de eerste orde waarnemingen respectievelijk bij het zoeken naar nieuwe, effectieve eerste orde waarnemingen. Dat zou dan het positieve, opbouwende deel zijn van de (her)structurering van culturele ervaring.
Een mens als Rinnooy Kan voor wie bestuurlijke verantwoordelijkheid een waarde is, beschouwt optimisme als een morele plicht. De huidige scheiding tussen mensen die vatbaar zijn voor het populisme omdat ze alleen nog weten wat ze niet willen en de kloof met uitzicht hebben op wat deze mensen wel willen, vraagt volgens Rinnooy Kan om een herwaardering van de ‘civil society’ (‘middenveld’).
Daarin is met enige verbeelding een Erasmiaanse ‘tussenwereld’ tactiek herkenbaar. De vraag kan nu worden gesteld: welke begrippenparen of tegenstellingen vervagen nog meer als indicatie van de zich voltrekkende (her)structurering van culturele ervaring? En welke begrippen (paren-dichotomie of rhizomen-paradox) zijn voorboden van nieuwe instituties en structuren?

Misschien komen die helemaal niet uit de hoek die je verwacht. Bijvoorbeeld van roman schrijvers. In Diepzinnige gedachte nr. 14 (p. 243-248) in Elegant als een egel van Muriel Barbery (L’élégance du hérison, 2006; ned. vert. 2008, 6e druk 2010) reflecteert Paloma, 12 jarig intelligent hoofdpersoontje, naast de andere hoofdpersoon de conciërge Renée die Tolstoi leest, op de vraag waarom jongeren in de Franse voorsteden auto’s in brand steken. Haar antwoord: omdat ze tussen verschillende culturen heen en weer geslingerd worden (247) en met onverenigbare geloofsovertuigingen worstelen. Wanneer je geen cultuur meer hebt ben je geen beschaafd dier meer, maar een wild beest. ‘En wilde beesten steken dingen in brand, moorden en plunderen’. En in één verder gaande ademtocht: alle personen in haar eigen chique omgeving gedragen zich als primitieven die in magische rituelen geloven (wat de zwakte van hun eigen cultuur aantoont…).

Dit bracht me op de gedachte dat (her)structurering van culturele ervaring zoiets is als tot de ontdekking komen dat je geen houvast (de eerste drie stappen van Stegmaier) meer hebt aan de tot dan toe gangbare instituties en systemen. De ervaring min of meer tussen de brokstukken ervan door te zakken, misschien met heftige en tegenstrijdige gevoelens voor het ene en het andere. Dat vergroot de gevoelens van verwarring alleen maar en ook moet je nog meer moeite doen om een doel te bepalen, richting te kunnen blijven geven en niet mee te waaien met allerlei winden (populisme), ergens de zin van in kunnen blijven zien of actiever: betekenis te verlenen, zelfs als je weet dat het onbegonnen werk is.
Op 21 september 2012 zagen we (daarom?) dat social media het vacuüm van het ‘richting kunnen geven’ vullen: de opkomst naar het Facebook feestje in Haren was enkel door afgelasting niet meer te stuiten. Alle media lieten verslaggevers ter plaatse berichten, zodat de aandacht ervoor alleen maar toenam en de spanning over de mogelijke afloop ook. Jongeren zonder feestdoel én met vernielzucht hadden ineens een doel. Ze waren jury en deelnemer tegelijk in deze door hen zelf georganiseerde show. Ze waren verzekerd van een internationale media coverage waarvoor ze in andere gevallen eerst individueel langs een hele hoop screentetsts en programma’s met ‘battles’, ‘contests’ en ‘survivals’ zouden moeten. Velen zouden afvallen. Maar nu niet.
Je baseren op feiten of op frasen, met in het uiterste geval van mislukking: wanen over de werkelijkheid, psychosen.

Tot slot een notitie over een recent mij opvallende parallel tussen presidentskandidaat Mitt Romney (aanbeden vader, mormoon, sterke geloofsovertuiging) en president Woodrow Wilson (zie Freud en Bullitt, 1967) met eveneens een aanbeden vader, presbyteriaan, die nooit twijfelde en zeer godsdienstig geloofde in zijn uitverkoring door God – zelfs zo dat hij daardoor feiten niet onder ogen wilde zien. Zonder geloof in de Goddelijke Voorzienigheid zou hij, dacht hij, gek worden. “Misschien was dat wel waar” voegen Freud en Bullitt daar aan toe (p. 23). Misschien is het maar goed dat Romney geen president wordt. Hoewel hij perfect ‘matcht’ met de Amerikanen die hun heil in de reli-business zoeken en vinden.

Palmen

28 september 2012

Zo moet het hoofdstuk dat ik nu ga schrijven maar heten, dacht ik gisteravond (in bed) lezend in Connie Palmens Logboek. In haar geval vormt het logboek een bedding voor de woeste stromen van haar gemoed, voor rouwtaal over de verloren beminde (Hans van Mierlo). Het is de laatste vorm waarin zij na zijn dood nog over een verdeeld zelf kan schrijven. Elke stap in het leven is voortaan de gevangene van een woord dat begint met on-, ont- en zo verder. Omdat het bestaan met de ander samen ophield en zij op zichzelf en aan zich zelf overgeleverd alleen weet hoe ze moet werken: dat is schrijven. Ze is slechts middel om schrijvend te leven, niet om te bestaan. Samen met hem werd dat schrijvende leven wel tot ervaring van bestaan geheeld.
Haar schrijven heeft omgekeerd zijn leven van een demon verlost en hem verzoend met verlangens waaraan hij koesterend leed, voordat ze samen waren. Die demon, dit koesterende lijden, kwam voort uit iets dat van Mierlo in zichzelf opriep (‘roeping’). Hij wilde grootse werken verrichten, de norm zijn. Hij gebruikt zelf het woord pretentie daarvoor en betreurt dat hij de middelen niet heeft (niet voor toegerust is) om die pretenties waar te maken.

Na zijn dood vindt Palmen daarover een briefje dat een worsteling met een enorm existentieel dilemma aantoont: is het leven de moeite van het leven waard als je beseft wel de roeping maar niet de middelen te hebben?
Deze romantisch lijdende 2e persoon is lange tijd door van Mierlo verborgen achter de 1e persoon die alles komt aanwaaien en pretentieloos door het leven lijkt te gaan. Niemand kent zijn andere kant of verwacht van hem dat hij zich over die 2e persoon uitspreekt. In de liefde met de schrijfster treedt die 2e persoon wel naar buiten. Zij is in staat haar fictie te vermengen met het leven, zij wordt het middel voor zijn roeping.
Haar taalvermogen verlost zijn 2e persoon uit het lijden aan zijn onuitspreekbaarheid. Het bestaan met pretenties wordt tastbaarder dan ooit tevoren. Met haar als toegevoegd middel geven ze samen, in taal en liefde, vorm aan een gedeeld, ondeelbaar bestaan.

In deze specifieke, particuliere ondeelbaarheid raakt dit duo de universele norm (de pretentie van) mens te zijn aan. Met alles van het goede, het schone en het ware wat daaraan vast zit - vanuit het in staat zijn tot het kwade, het lelijke, de valsheid. Alles binnen de uitersten van overgave en zelfvernietiging, van blind vertrouwen en verraad.
Na de gemeenschappelijke ervaring soms, heel even, die pretenties van bestaan te hebben aan geraakt, is het verlies ervan des te onverdraaglijker. De sublieme eenheid van aan elkaar tegengestelden die complementair zijn, is weg. Van de schrijver, vijand van de club, die de pen oppakt en een judas is (20), omdat hij een onvermogen om te spreken, openhartig te zijn heeft (64). En van de spreker die openhartig is en tegen niemand spreekt, verpubliekt is (23).
Als hij schrijft over wat zij samen delen wordt zij woest: de schrijver is bang om zelf verraden te worden (72). Dat zou bij leven de eenheid al vernietigen – al bestaat die eenheid slechts in het besef van de eindigheid ervan. Alleen de dood mag dat doen. Daar kan niemand tegen op.

Het lijkt Palmen zelf niet zo (15), maar voor mij is dit de onderliggende vorm, de structuur die de zinnen onderling verbindt. Ze schrijft, omdat het bestaan met die ander haar die vorm aanreikt. Dat ze de vorm dit keer niet zelf bedenkt, zoals ze gewend is als schrijver te doen, is voor haar een schokkende ervaring en vergroot het lijden. Dit is de enige structuur waarin zij hun geheel nog een keer kan laten voortbestaan. Fictie van het ongedeeld zijn kan maken . In de rouw raakt de schrijfster / filosofe de absolute kennis (73), de genadeloze helderheid van het definitief altijd zo-zijn. De ultieme filosofische pretentie wordt waargemaakt, maar de prijs is onmenselijk. Schrijvend kan geen betekenis meer worden gegeven aan de hel van de werkelijkheid. Het is waar, maar biedt geen troost.
Palmen is te slim om vanaf dat punt in het boek niet toe te geven dat ze de tekst is gaan structureren zoals een schrijfster doet (72) en aan de analyse van zijn persoonlijkheid te beginnen (prins in zijn hoofd, verliteraturen, 77).

Maar belangrijker (voor mijn project) is hun ruzie over taal.
‘Ik zeg tegen hem dat hij de taal gebruikt om de werkelijkheid te verfraaien en weg te maken, terwijl ik de taal beschouw als een instrument om de werkelijkheid te doorgronden en te ontrafelen. Hij zegt dat ik precies hetzelfde doe met mijn strenge ballotage, met mijn kritiek, met mijn oordeelslust, met mijn apodictische stelligheden. “Jij maakt ook de werkelijkheid weg,” zegt hij, “maar jij valt aan vanaf de andere kant”’.

Hoe eens ben ik het met haar standpunt. En met zijn kritiek. Misschien is het verstandig om in het vervolg ook verschillende filosofische talen alleen nog maar te zien als verschillende manieren om de werkelijkheid weg te maken. Of is dat al een invulling onder nihilistisch voorteken?
Aan Van Mierlo’s briefje over zijn verborgen gehouden 2e persoon kan niet teveel gewicht worden toegekend. Als het slechts een krabbel was over pretenties en middelen, opgeschreven na een avond drank in een neerslachtige bui, dan was die krabbel zo raak als die ene minimale lijn op dat schilderij. Daarom is het mooi van Palmen om het briefje helemaal open te vouwen in de context van haar logboek en van dit gedeelde bestaan.
Dat is de voorstelling die ik na ruim 70 bladzijden lezen in Palmen kan opschrijven.
Voorstelling die residu is van momenten, gisteren, vandaag, waarin ik probeerde om die voorstelling te construeren. Schoorvoetend. Want het lijkt toch te intiem om je voorstellingen te verwoorden over de wonden in het leven van anderen. Maar dan had ik dit boek dicht moeten laten. Nu het open is stroom ik vol met beelden bij woorden die Palmen geeft aan haar ervaring en haar lot. In de voorstelling herschrijf ik (mijn) beelden en (haar) woorden naar mijn taal.

Ik zal uitleggen waarom ik dezelfde titel voor dit hoofdstuk kies als Palmen. Daar gaat (ging) een heel ander proces achter schuil dat zich in mij afspeelt sinds ik in mijn onderzoek terecht ben gekomen op de kruising van systeemtaal en kroniektaal.
Zonder systeemtaal kan ik niet denken en praten met mensen die goed nadenken over ontwerpvraagstukken, met mensen die praktisch werken aan structuurverbetering in allerlei organisaties en de oplossing van crisisproblemen.
Maar ik heb kroniektaal nodig om het schrijven te oefenen over gedachten die ik heb over (her)structurering van culturele ervaring, waarvan die crisisproblemen, ontwerpvraagstukken en praktische verbetertrajecten volgens mij deel uitmaken.
En jawel hoor, later die middag lees ik dat Palmen via Corn. Verhoeven’s boekje Leedwezen (1971) zich realiseert dat ze door ‘het schrijven gewapend (raakt) met verstand. Er valt geen kroniek van de rouw te schrijven zonder te willen weten hoe het voor anderen is, zonder samenspraak met andere schrijvers’ (79) .
Zonder mezelf te willen vergelijken met Van Mierlo’s worsteling en met Palmen’s constructie achteraf, zie ik nog een andere parallel met mijn ervaring tijdens het werken aan (her)structurering van culturele ervaring.
‘Algemene cultuurkarakteristiek = pretenties die we niet waar kunnen maken’ (Palmen, 2011, 60), schreef Van Mierlo in 1990. Elk bestaan brengt pretenties met zich mee en cultuur laat zowel zien dat we die pretenties niet waar kunnen maken als wel de herinnering aan die pretenties levend blijft houden voor wie daar gevoelig voor is. Dus ben ik blij dat Palmen in haar logboek erover schrijft. Schrijvers, politici, professionals, ieder die het volle bestaan zoekt, doet dat met pretenties.

Over pretenties

20x20
Ulbo de Sitter kennisinstituut – bespreking casus Psycho Sociaal Centrum Leuven
Na afloop het gesprek met Hans K. (‘ik kan me er nog niet precies een voorstelling bij maken’, maar sommige van zijn vragen raakten de kern en sommige van mijn voorbeelden riepen direct instemming bij hem op).
Ik heb dit Logboek nodig om zulke ervaringen als aan de ene kant Palmen lezen en aan de andere kant concrete ervaringen met collega’s samen te kunnen blijven verwerken.
De stukken die ik eerder schreef over literatuur en filosofie, over professionals en organisatieontwikkeling, zie ik wat betreft hun inhoud, toonzetting en perspectief als bijdragen aan een wijsgerige antropologie. Een van mijn vele inspiratiebronnen is Adorno en Horkheimer’s Dialektik der Aufklärung. Over Adorno en Heidegger over moderniteit, artikel Früchtl in Krisis 2006/4.

In deze tijd is zo’n antropologie onder heel andere voorwaarden actueel en zelfs nodig, inclusief de kritische inzet van dat denken ten opzichte van de culturele en economische context en het denken zelf.
In een professioneel zowel breed als diep ontwikkeld vakgebied is zo’n antropologie een vanzelfsprekend referentiekader, een voedingsbron voor de reflectieve professional en voor de maatstaven waaraan we die reflectie oriënteren.
Over geschiedenis: filosofische posities van Runia in Krisis 2006/3 (discontinuïteit; metonymie; inventio; mogelijkheid, waarschijnlijkheid, noodzakelijkheid).
Over Runia: Bos en van Vree in Krisis 2006/4. Vooral van Ankersmit (narratief idealisme; substituerende representatie à la kunst; ‘ervaren’ van geschiedenis).
Zie bespreking van Ankersmit’s Sublime historical experience (Stanford) in Krisis 2006/4, p. 66 (zie 113).
Harry Jansen’s boek Triptiek van de tijd (zie TvF 73/3, 2011, p. 611)

Het nieuwe denken over kunst - voorbij het postmodernisme?

'Er is een behoefte aan een nieuwe manier van denken over kunst. In een wereld die voortdurend verandert, worden we gedwongen onze manier van kijken naar kunst, cultuur en esthetiek opnieuw te overwegen. Hoe past hedendaagse kunst in een wereld geteisterd door economische, politieke en ecologische crises? Wat is de functie van kunst in de huidige maatschappij? Doet kunst er nog toe, en zo ja, op welke manier dan?
Al een aantal jaren wordt er in de kunst in toenemende mate de terugkeer van affect, sociaal en politiek engagement, optimisme en ambachtelijkheid herkend. Er lijkt voorgoed afscheid te zijn genomen van het postmodernisme en een ontwikkeling te zijn ingezet waarin verhalen, ervaring, speelsheid, waarheid en oprechtheid een belangrijke rol spelen. Maar waar komt deze ontwikkeling vandaan? Hoe komt het dat jonge kunstenaars weer grote verhalen vertellen? Is conceptuele kunst dood? Of is zij nog steeds springlevend? Wat zijn nieuwe manieren van kunstproductie en expositie? En wat voor gevolgen hebben bezuinigingen op de ontwikkeling van de kunstsector? Drie internationale cutting-edge denkers – Jörg Heiser (hoofdredacteur van Frieze Magazine), Vivian Sky Rehberg (filosofe aan de Parsons Paris School of Art & Design en de Piet Zwart Academie) en Juliette Jongma (Gallerist) – gaan onder leiding van Timotheus Vermeulen in op de positie van kunst in de huidige samenleving'. Lux debat 7 maart 2012

Zie ook het werk van multimediaal kunstenaar Isabelle Cornaro (waarover Rehberg een boek schreef) en in Frieze: Paysage avec Poussin … distills the conceptual and formal concerns that traverse Cornaro’s mixed-media work, namely the framing of perceptual experience by representation and the potential accuracy and slippages of translation between the reproductive modes of drawing, photography, film, and installation.

Higgs

Gisteren 5 juli 2012 was het wereldnieuws: het Standaard Model van de deeltjesfysica is af.
Het blijkt zo te zijn als we dachten. Nu begint het nadenken over toepassingen. Er zijn genoeg botsingen in de deeltjesversneller geanalyseerd. In aanwezigheid van de naamgever en theoreticus Higgs (nu 83, ‘ontdekte’ het deeltje in 1964, was toen dus 35) werd bekend gemaakt wat hij theoretisch al vermoedde: het deeltje bestaat echt. De volgende dag staat het al op wikipedia.
Hoe lang heeft het geduurd dat zijn ontdekking uit 1964 in de pers terecht kwam en hoeveel mensen zou het toen bereikt hebben? Dat zegt iets over de toegenomen aandacht voor wetenschappelijke doorbraken (of over verwachtingen over nieuwe ontwikkelingen: De Groene 24 mei 2012) en over de snelheid van de informatieverwerkende en informatie distribuerende media. Terwijl we het allemaal nog met gewone binaire capaciteit ‘doen’: maar er zit een heel andere (quantum)technologie aan te komen en één op één relaties maken plaats voor complexe verbanden van mensen en machines die allemaal invloed uitoefenen (het many-mind-problem).
In het CERN is alle aandacht uitgegaan naar het vinden van het Higgsdeeltje, maar resultaten op het terrein van de supersymmetrische deeltjes (SUSY- brug tussen deeltjes en het heelal) blijven daardoor uit (in de triljarden deeltjesbotsingen in de LHC superversneller is er na twee jaar meten geen spoor van te vinden, misschien in de data van 2012) (NRC 14 juli 2012).

Dit zegt wikipedia.org er vandaag over:
Het higgsboson, higgsdeeltje of Brout-Englert-Higgs-deeltje is een naar Peter Higgs vernoemd elementair deeltje dat door François Englert en Robert Brout voor het eerst werd voorspeld. Op 4 juli 2012 werd bekendgemaakt dat met behulp van de Large Hadron Collider een deeltje is ontdekt waarvan de massa overeenkomt met die van het higgsboson. Waarschijnlijk gaat het hier om het betreffende deeltje, maar nieuwe metingen moeten uitsluitsel geven.[1]
Het higgsboson is van fundamenteel belang: het moet bestaan om het standaardmodel van de deeltjesfysica kloppend te maken. Het is de drager van het higgsveld, dat in het hele universum aanwezig zou zijn. Door de higgsbosonen krijgen alle andere deeltjes massa. Het ontbrekende puzzelstuk wordt in de populaire media ook wel het goddeeltje genoemd, iets wat natuurkundigen over het algemeen verafschuwen omdat het een misleidende term is.[2][3]
Door publicaties over de LHC destijds, ben ik in september 2008 begonnen met nadenken over dit uitzonderlijke technologisch natuurwetenschappelijke project. De LHC brengt onder andere de dan toe sterk van elkaar gescheiden opererende disciplines van de technische en de theoretische fysica bij elkaar. Aldus Nima Arkani-Hamed, die in 2008 op het Institute of Advanced Study op de leerstoel van Einstein werd benoemd.
De lezingen van Arkani-Hamed op Youtube en zijn aan te bevelen. In april 2012 zegt hij dat de LHC zo goed draait en zoveel resultaten op allerlei verschillende gebieden gaat genereren, dat openbare lezingen als deze voorlopig van de baan zijn.

16 november 2012
kondigt het kabinet aan € 170 miljoen te investeren in top wetenschappelijk onderzoek (de topsectoren benadering bestaat al langer); een flink deel daarvan gaat naar onderzoek dat moet helpen om tussen 0 en 1 iets te vinden waardoor computers duizenden malen sneller kunnen worden dan ze nu zijn

Deeltjes versnellen

(stuk van 9 september 2008)

In het CERN te Genève vindt op dit moment een uitzonderlijk experiment plaats.
Alle tot nu toe verworven kennis over protonen, elektronen en quarks wordt in de deeltjesversneller ingezet om de immense en onbekende leegte tussen al deze miljarden ‘elementaire deeltjes’ te onderzoeken. Experts schatten dat de bestaande kennis over de deeltjes en de kennis over de leegte ertussen in een verhouding 4%-96% staat.
Zelfs als je bijna niks over natuurkunde, elementaire deeltjes of deeltjesversnellers weet, is evident dat hier een complex vraagstuk ter hand wordt genomen. De kennis van de vele betrokken wetenschappers over deze complexiteit biedt paradoxalerwijze geen garantie voor absorptie van de onzekerheid, wat toch de ultieme legitimatie van kennis is in onze cultuur. Weliswaar wordt alle kennisautoriteit ingezet om het experiment te ‘bouwen’, maar men geeft ook toe in hoge mate niets te weten over wat onderzocht wordt of wat de resultaten zullen zijn.
Voor dit experiment is ook nog eens het grootste bouwwerk ter wereld gemaakt.
Na 25 jaar bouwen start op 21 mei 2008 de deeltjesversneller voor het eerst. Op 10 september 2008 zal de deeltjesversneller voor het eerst full circle gaan. In de 27 km lange, cirkelvormige buis worden 40 miljoen botsingen per seconde tussen protonen tot stand gebracht. Al die botsingen worden geregistreerd en geanalyseerd; zoals gezegd, zonder idee wat men als laatste ontbrekende schakel zal vinden. Onder de theoretische natuurkundigen en door hen ontwikkelde theorieën wordt – op basis van de resultaten van dit experiment waaraan men nog jaren zal moeten werken – een waar slagveld verwacht. De fysica zal nooit meer hetzelfde zijn, er breekt een volledig nieuwe periode van natuurwetenschappelijk denken aan.
Zet dit experiment eens in het licht van de tweede industriële revolutie die ons - sinds 1875 ongeveer - de elektriciteit (en de Gotthardtunnel in 1882) heeft gebracht .
Gaat het CERN experiment een nieuwe basis onder onze cultuur en economie leggen? Vóór 2008 is dat even onvoorstelbaar als dat vóór 1875 was wat betreft de rol van elektriciteit. Daar begon echter ook een nieuw tijdperk mee. Achteraf gezien.
Laat het voorbeeld van het CERN zien wat cultuur (volgens Luhmann) is?
Volgens hem is dat het op het spel zetten van operationeel geldige distincties (onderscheidingen) die een waarnemer over de wereld heeft. Wie dit doet schept vormen waarin paradoxen zich kunnen ontvouwen (Luhmann, 1992, 201).

Volgen wij mensen zoals in het voorbeeld van het CERN, op elk functioneel uitgedifferentieerd terrein (in dit geval, de natuurwetenschap), voortdurend deze weg?
Máken wij in die zin cultuur?
Hoe zit dat dan op het terrein van organiseren? De vraagstukken zijn niet minder complex dan in de natuurkunde. Helaas beschikken we niet over een Standaardmodel. Evenmin kunnen we één immens laboratorium bouwen waarin we naar de laatste, experimenteel nog niet aangetoonde, schakel in de organisatietheorie kunnen zoeken. Om een voor de hand liggende reden. In organisaties zitten mensen en wemelt het van (Cassirers) symbolische systeemkenmerken. Ons begrip daarvan schiet tekort.
Ook op het terrein van sociale systemen als organisaties betekent cultuur: de operationeel geldige distincties op het spel zetten. Bijvoorbeeld over de relaties tussen sociaal systeem en omgeving.

Metaforisch uitgedrukt naar analogie met de deeltjesversneller van het CERN, kunnen organisatieprofessionals sociale vormen maken waarin de voornaamste distincties zodanig op het spel komen te staan dat paradoxen zich kunnen ontvouwen.
In het artikel ‘Cultuurmakers’ (Regtering, Dekkers, Slagmolen, 2008) is een vorm gezocht om cultuur in de zin van Luhmann op geïntegreerde wijze te (laten) benaderen. De ‘deeltjesversneller’ is in dit geval het (leren) inrichten en een keer laten draaien van een ‘proefopstelling’ van een operational control & performance center (OCPC). Zie ook van Dalen, Slagmolen en Taen, (2009).

Dit OCPC is een ruimte voor onderzoek en afstemming tussen interne herstructureringsprogramma’s, aanwezige techniek en mensen en externe veranderingen in de markt, de relaties met klanten en partners en de governance van de onderneming. Een ruimte waarin de organisatie hoog presterende processen en gedragspatronen uitvindt en leert exploiteren die waarde toevoegen aan zowel de waardering voor mensen, de business als de klant. Een ruimte die plaats biedt aan paradoxen.
Zowel de kant van het vak, het denken, de techniek en het handelen van professionals, als de organisatiecontext, de denkbeelden en gedragspatronen over besturing en mensen, die in kritieke situaties de levensvatbaarheid van het complexe sociaal systeem bepalen, kwamen in die experimentele opstelling aan bod.

Pas de laatste tijd begin ik me af te vragen of in organisaties de voorwaarden wel aanwezig zijn voor succesvolle OO, voor leerprocessen van individuen of groepen. Uiteraard wordt dat in de acquisitiefase van ontwikkeltrajecten in organisaties altijd degelijk onderzocht. Maar dan is het voornemen om te leren bij de opdrachtgever er al. Dát er een leertraject moet komen is al maatgevend voor de gesprekken over programma opzet, inhoud etc. Het inkoopproces is zelf al weer onderdeel van een functie (HRM of een College of een Academie) waarin professionals al veel voorbereidend werk verrichten.
De aanbieder en uitvoerders van het traject nemen bovendien aan (en overschatten vaak zeker) dat in de leercontext zelf nog voldoende exploratiemogelijkheden ten aanzien van de organisatie zitten.
De principiële vraag van waaruit je eerst in de organisatie gaat kijken of de voorwaarden voor diepgaand leren op orde zijn en de resultaten van dat leren tot veranderingen van structuren en processen in de organisatie leiden, komt niet meer op tafel. Het vooraf maken van die diagnose over de voorwaarden voor het leren zelf is nog een verhaal apart. Daarvoor moet je echt het systeem in. Mijn ervaring met recente, langer lopende trajecten bij het energiebedrijf, de hogeschool en nu met de professionele dienstverlener zegt me dat je nu pas na afloop van het leertraject een beetje weet of de voorwaarden voor leren ook echt aanwezig waren.

Spreken over methodisch falende verandering, of over de stofjas als kenmerk van onveranderbaarheid, is toch nog iets anders dan je afvragen of de voorwaarden voor OO leertrajecten wel op orde zijn in organisaties. Die vraag is veel fundamenteler. Je moet daarvoor weten of de organisatie wel de distincties produceert waarmee in een culturele en economische overgangsfase levensvatbaarheid gegarandeerd is, de externe en interne organisatie ten behoeve van transactie- en transformatieprocessen op elkaar zijn afgestemd.
De spanwijdte van het bovengenoemde artikel loopt van ‘bouwplaat herontwerpen tot en met zelf-ontwerp, ziel en bezieling’ en dat is gewoon veel te groot. Ik rek daarmee het taalspel van OO op. Dat is op zich niet vreemd, surfend op de trends van het postmodernisme kan er veel in OO. Geen onderwerp of discipline is per definitie uitgesloten zolang we in de buurt blijven van de dynamiek van lerende sociale systemen, gedragspatronen, actoren etc.

Met de door mij gekozen spanwijdte zit ik echt wel aan de beide grenzen van het OO taalspel. Voor aanbieders en vragers vormt OO een comfortabel taalspel dat op zich al dynamisch genoeg is en waarvan de methodische kwaliteit een basisgarantie biedt. Mijn opzet biedt geen nieuwe methode, geen loepzuivere aanwijzingen over hoe te denken en te handelen. Alleen maar sterk uitvergrote en uitvergrotende reflectie op basis van allerlei niet direct gangbare bronnen, met vreemde woorden en interpretaties. Vaak is dat dan ook nog eens niet kort samen te vatten, wat de fricties te groot maakt.
Ik zie de cultuurmaker als opvolger van de reflective practitioner. Dat is volgens Schön een professional die een plausibel verslag kan doen van zijn methodische werkwijze; m.a.w. reflective practitioners hebben een theorie over hun praktijk (framing, problem solving). Een van de voordelen van reflective practitioners is dat zij deskundig zijn in het overdragen van methodische vaardigheden en instrumenten aan anderen.
Het geheel, de reflectieve praktijkkennis, ziet Schön als een contextgebonden kennisvorm, een alternatief communicatiemodel voor interventies en procesbegeleiding met het oogmerk leerprocessen in organisaties te stimuleren.
De cultuurmaker stimuleert deze leerprocessen waar de theorie en praktijk van reflective practitioners over gaan én bouwt organisatiestructuren vanuit de culturele en economische processen, probeert mee te nemen welk soort sociaal systeem (groep, organisatie, maatschappij) voortgebracht wordt.
[ Burgoyne p 2, Weick p. 9, Muijen p. 141,142, Handbook p. 443; nadruk op communicatiemodel, het gaat erom iets (de context) opzettelijk te zien in termen van iets anders (dat is het subversieve leren); organisaties als ‘repository’, schatkamers van cumulatief opgebouwde kennis over organisaties (over de identiteit, de taakomgeving, operationele technologie etc.) ]

21 oktober 2012

Dit zal uiteindelijk niet meer zijn dan een Logboek van een geestreiziger. Want ik ga nu wel helemaal de kant op van het denken (oordelen) en het verhaal. En niet van de analyse en het ontwerp van structuren in maatschappij en organisatie.
In de afgelopen drie vakantieweken heb ik afstand kunnen nemen.
Nu keer ik me langzamerhand weer naar het onderzoek toe. En begin met vastleggen wat voor dit project van belang is geweest in de achterliggende weken. Want helemaal stil ligt het project natuurlijk nooit.
Het eerste anderhalf jaar van het onderzoek eindigde met een ‘onderzoek’ naar de schrijversgedaante van Connie Palmen. Daarvoor bekeek ik voor de vakantie zelfs nog enkele documentaires over en gesprekken met Palmen op internet.

Meegenomen op vakantie (oktober) en gelezen:
Hubert Dreyfus, Sean Dorrance Kelly, All things shining. Reading the western classics to find meaning in a secular age, 2011. Een bevestiging dat ik met een onderzoek bezig ben waar ook anderen mee bezig zijn. En niet de minsten in dit geval. Ik zal dit uitgebreid bespreken (het is een boek dat het nihilisme in onze tijd problematiseert en tracht te ‘overwinnen’; meta poiesis, skill; sacred moments that are meaningful)
Jacob Voorthuis, Het ontwerpgesprek. Een filosofie van het ontwerpen, 2012
Zo moet het dus denk ik niet. Ook niet qua schrijven. Maar ik weet als geen ander hoe eigen constructies onleesbaar kunnen zijn. Dus wat is mijn commentaar daarop waard?

Uit de kast gepakt in Largentière en vervolgens thuis uit de eigen kast om verder te lezen: Simone de Beauvoir, De druk der omstandigheden (La force des choses, 1964)
Wat een poging over de eigen tijd schrijven waard kan zijn. Zeker met de distantie tussen het lezen ervan in de jaren ’70 en het opnieuw lezen ervan nu. En met het verschil in de levenservaring van een toen dertig- en nu zestigjarige.
Ik ben nu halverwege het boek en heb tot vanochtend toe toch al weer de nodige andere bronnen (Karen Vintges; Axel Madsen; Bernard Lévy) erbij gelezen. Een tijdperk van de One World ervaring. Dreiging van WO 3, atoombom, UdSSR-VS. De Beauvoir en Sartre zijn intellectuele wereld reizigers en vreemdelingen in hun eigen land.

Bij thuiskomst aangetroffen
Themanummer van Filosofie over Hannah Arendt, met een mooi artikel van Marieke Borren. Denken tegenover de gedachteloosheid steunt op representatie en kritiek. Pluraliteit is je indenken in de positie van de ander – representatie. Kritiek is zelfstandig denken.
In de Oude Mol nieuw vertaling (van Peeters en DeSchutter) van Arendt’s Denken, met inleiding. Zin om dat boek in zijn geheel opnieuw te bestuderen. En de uitgebreide versie van mijn Ondertussen hoofdstuk opnieuw onderhanden te nemen.
In aflevering van het Tijdschrift voor Filosofie bespreking door Torben Wolfs van het boek van Daniel Schubbe, Philosophie des Zwischen, Hermeneutik und Aporetik bei Schopenhauer, 2010 – zie p. 597-599. Het ‘tussen’ is de ‘ruimte’ die bestaat tussen mens en wereld, waarin de wereld de mens ‘aanspreekt’. Wat de wereld zegt, kan enkel intuïtief verstaan worden en existentieel voltrokken. Er zijn verschillende vormen van dit tussen, in elke vorm worden mens en wereld op een andere manier verstaan
- epistemologisch, metafysisch, esthetisch, ethisch.
Bespreking van Tocqueville (533-560) door Luc Sanders.

31 oktober

Deze maand verder zó druk bezig geweest met het uitlezen van De Beauvoir en alle leeswerk erom heen, met het bedenken van de splitsing tussen deel 1 en 2 en met het verwerken van de gevolgen daarvan (zoals het verder detailleren van de filosofie van het oriënteren in het logboek september), dat ik november nog wel nodig heb om het logboek oktober af te maken. Kwestie van aanpassen van de titel van dit hoofdstuk. En we kunnen weer verder. Moeizaam, uiterst moeizaam. Om goede redenen.
Ik bekijk een documentaire over jonge Chinezen die Confucius in het oud Chinees bestuderen. Zij blijken ook een gedegen kennis van de westerse filosofie te hebben en stellen zichzelf te midden van de economische explosie en snel toenemende welvaart vragen over de invoering van de markteconomie enerzijds en de spirituele leegte anderzijds. Waarbij Confucius niet één mens maar een oud geslacht blijkt te zijn, levend tussen 500 vC en het begin van de 20e eeuw, 70 generaties in een onafgebroken reeks. De beelden die ik zie over Sjanghai en over de verstedelijking van een agrarische samenleving, het besef over de snelheid waarin de Chinezen de overgangen van agrarische tijd, industrialisatie en digitaal tijdperk doormaken, mijn onwetendheid over de Chinese cultuur (ik zal nooit in het oud Chinees teksten kunnen bestuderen zoals zij, nota bene in het Duits en in het Grieks en niet in het Chinees, Heidegger en Plato lezen), en nog minder van de structuren en gedragspatronen, blazen mijn geest op.
Mijn steeds meer afgebakende terrein (her)structurering van culturele ervaring in de crisis die we doormaken, verschrompelt daarbij tot een op wereldschaal nietig vraagstuk. Ik besef dat zelfs de speculatieve aard van mijn denken nog te provinciaals is, het waarnemingsvermogen te veel aan banden ligt, conceptueel onder de maat is en het reflectiebereik veel te beperkt. Wat kan het resultaat van dat denken dan waard zijn?
Zo’n zelfde ervaring had ik ook al bij De Beauvoir’s beschrijving van het twee maanden durende bezoek dat Sartre en zij aan Brazilië brachten in 1960 of 1961. Toen werd Frankrijk zelf veranderd in een door aanslagen en revolutionaire groepen tegenover fascistische militairen en politie met martelpraktijken geteisterd land. Ik heb naar aanleiding daarvan heel wat over Braziliaanse cultuur opgezocht (en de relaties met Afrikaanse culturen). Waar ik ook helemaal niks over weet.
Wat ik met eigen ogen zie in mijn buurt is het Marokkaanse jongetje dat in ‘zwembadpas’ van school naar huis loopt. Zoals Kees de jongen (Kees Bakels) in het gelijknamige boek van Theo Thijssen loopt. Kennelijk heeft ook dit jongetje op tv in de herfstvakantie de film gezien. En het levensgevoel van Kees ‘herkend’. Mooi toch?
Kortom: het ‘onderzoeksfilter’, de kaders en begrippen waarmee ik mijn onderwerp benader, doet mij steeds nadrukkelijker beseffen aan welke enorme onwetendheid dit door mij gehanteerde perspectief (dat tegelijk onderwerp is) grenst. En hoe ik alleen op koers kan blijven door dichtbij mezelf blijven waarnemen. Zo onderzoek doe.

Dreyfus en Dorrance Kelly, All things shining

Dit is een boek dat je anderen aanraadt wanneer je het gelezen hebt. Een boek ook voor een leesclub. Want er valt veel literatuur en filosofie in te interpreteren. Een boek om met een beetje diverse geesten nauwgezet te lezen en zorgvuldig te bespreken.
All things shining is een schematisch opgebouwd boek, de structuur ervan kan gemakkelijk afgebeeld worden. De lijn in de redenering is ook eenvoudig weer te geven. Daarentegen is het onmogelijk om per hoofdstuk de inhoud weer te geven. De auteurs leiden ons door de geschiedenis van de westerse filosofie en literatuur en bieden een levenskunst perspectief dat mensen volgens hen in dit van nihilisme doortrokken tijdperk nodig hebben. Een perspectief dat op het eind van het boek teruggrijpt op het veelgodendom in de tijd van Odysseus en de rijkdom aan betekenissen die dat mensen leverde voor de stemmingen die mensen hebben. Een veelgodendom, zo laten zij zien in achtereenvolgende hoofdstukken, dat in de loop der eeuwen steeds meer wordt ingeperkt tot één god. Daarna was er niets anders meer mogelijk dan wat Nietzsche namens en voor ons allemaal deed: God dood verklaren en onszelf als autonoom individu in het midden van alles plaatsen. Waarmee we het leven simpelweg onleefbaar maakten (2011, 204).

De auteurs laten een paar glimpen zien uit de verborgen geschiedenis van de wijze waarop de goden (shining) door ons zijn genegeerd (89). ‘The gods have not withdrawn or abandoned us, we have kicked them out’ (222). ‘Ask not why the gods have abandoned you, but why you have abandoned the gods’? Kennedy-Clinton uitspraak (Ask knot what your country etc.)? Enkele typisch fenomenologische vragen (118) wijzen de weg. Hoe en wat straalt er, waarin moeten we oefenen om het te horen?
Dreyfus en Dorrance Kelly plaatsen het oefenen van de vaardigheid waarmee (als een ambachtsman) betekenissen kunnen worden onderscheiden die al (in de wereld) aanwezig zijn (209), centraal . In de hoogtechnologische tijd neigen we te vergeten dat mensen betekenisvolle onderscheidingen ‘openbaren’ door de oefening van vaardigheden (212). Zonder die oefening vervlakken de betekenissen die we aan de dingen toekennen evenzeer als de betekenissen die we aan onszelf toekennen. Onder hoogtechnologische voorwaarden verdampt de kwaliteit en nog meer de vaardigheid om te onderscheiden of iets goed is of niet.

‘To aspire to a life that requires no skill to live it well is to embrace the flattened world of contemporary nihilism. The appropriate response to this danger is not to reject technology per se, but to accept individual technological advances while preserving the poietic practices that resist a technological way of life’ (214).

Wie daarover beschikt is ook in staat tot meta-poiesis – kortweg oog hebben voor ‘fout’ kunnen zijn zoals Heidegger in zijn tijd, zoals andere vooraanstaande intellectuelen in Frankrijk dat tijdens de Algerijnse kwestie waren en wij zelf dagelijks kunnen zijn. Meta-poiesis geeft je een stuur in handen om twee gevaren van de goddeloze tijd te omzeilen:

‘it resists nihilism by reappropriating the sacred phenomenon of physis, but cultivates the skill to resist physis in its abhorrent, fanatical form’ (212)

6 november 2012

Op de dag dat de Amerikanen kiezen tussen Obama en Romney. Net als gisteren werk ik verder aan het invullen van bovenstaand schema over All Things Shining. Met per dag een verwerkt hoofdstuk stel ik mij tevreden. Want dat betekent toch ook: herlezen en er voor mij de essentie uit halen die bij mijn onderzoek past.
Zo is er ook ruimte om mij te vergewissen van inmiddels onduidelijk geworden bronnen, waarover ik eerder aantekeningen maakte zonder ze nu nog te kunnen vinden.

Zo (her)ontdek ik deze ochtend heel wat.
1. Is Kunneman’s zoektocht in Voorbij het dikke ik (2005) naar een transformatie van de moderniteit te vergelijken met die van Dreyfus en Dorrance Kelly? Want ook hij pleit voor het teniet doen van de radicale breuk die het modernisme voltrekt met traditionele, religieuze wereldbeelden en voor het zoeken naar nieuwe verbindingen met premoderne tradities. Exit Habermas, enter Gadamer. Zie Frits de Lange’s bespreking, in Krisis 2006/4, p. 72
2. Diezelfde Gadamer speelt een belangrijke rol in Ankersmit’s geschiedsfilosofie. Ankersmit doet een aanval op het linguïstisch transcendentalisme waarvan Rorty het hoogtepunt vormt. Ervaring als sleutelbegrip van het historisme, kan volgens hem een tegenwicht bieden aan het linguïstisch transcendentalisme. Hij beschouwt Gadamers werk als de ultieme vervolmaking van het historisme, omdat ook het subject van historische kennis wordt gehistoriseerd en we bovendien over onze verhouding tot het verleden in ontologische (en niet in epistemologische) termen moeten nadenken.
‘Onze betrokkenheid op het verleden is een wezenlijk aspect van onze zijnswijze’ stelt Bos vast in zijn recensie van Ankersmit’s Sublime historical experience. (Krisis 2006/4, 66 ev). Maar ook Gadamer is volgens Ankersmit niet radicaal genoeg omdat hij de ervaring ondergeschikt maakt aan taal (historische werkelijkheid als tekst) en wij via de Wirkungsgeschichte toegang hebben tot het verleden. Gadamer blijft daarmee volgens Ankersmit een linguïstisch transcendentalist. Huizinga’s ‘historische sensatie’ biedt voor Ankersmit een aanknopingspunt om het verleden op een authentieke wijze te ervaren (en daarmee te redden van de wijze waarop we erover kunnen spreken).
3. Verder onderzoek ik critical realism (Bhaskar, Archer e.a.- uitzoeken!) waartoe op www.bahaistudies.net (nummer 4 in de webstats, facebook staat 1) ook David Graeber wordt gerekend wiens boek 5000 years of debt (2011) tot een ‘Bravermannetje’ lijkt uit te groeien . Graeber is ook te zien via authors@google en andere films op het web. Graeber is een initiatiefnemer van Occupy Wall Street. Tip van Jesse. Boek schijnt ook in Nederlands te worden/zijn vertaald.
4. Vanochtend De donkere kamer van Damocles (W.F. Hermans, 1958) voor de eerste keer uitgelezen. Gratis verspreid door CPNB. Vond het zeer de moeite waard, en het heeft op het einde van het boek ook een veelzeggende (en voorspellende) monoloog van een 17 jarige, die al in de filosofie alles voorziet wat er zal gaan gebeuren (Hermans zelf, vermoed ik). Als je dan toch een voorbeeldige nihilistische roman wilt, is het deze wel (zie ook Steinz, Lezen etc., 165 voor de plaatsbepaling).
Maar nu lang genoeg gedraald. Naar hoofdstuk 4 en 5 van Dreyfus/Dorrance Kelly!

7 november

Obama is herkozen en haalde opnieuw de Kennedy-Clinton frase van stal. Nu voortaan dus de Kennedy-Clinton-Obama frase. Opvallend hoe hij zijn overwinningsspeech (een ‘whooshing up moment’ in termen van All things shining voor velen met het gevoel dat ze samen dat moment delen) begon met het woord ‘spirit’. Niet als een uniforme geest die alle verschillen gelijk wil maken. Maar als uitdrukking van de verschillen waardoor mensen zich met hartstocht uiteenzetten over kwesties die hen raken. De geest om ongeacht afkomst te kunnen werken aan wat jij denkt dat goed is voor jou en de VS. De geest die bereid is schouder aan schouder te gaan staan en de beste compromissen weet te sluiten over gezamenlijke problemen. Waarmee ze een waarde delen waar in andere landen nog om gevochten moet worden. Een hele inhoudsanalyse van de speech zou interessant kunnen zijn.

Het inbouwen van een nieuwe deur in mijn hoofd leidt inmiddels tot een verbouwing die uit de hand dreigt te lopen, zo niet mijn hele huis tot de grond toe afbreekt. Ik ben met een ‘beperkt’ plan op weg gegaan, maar nu lijkt het erop dat ik eerst weer helemaal terug moet naar de tekentafel. Daar liggen nog wel wat meer schetsen van hoe ik een huis zou willen hebben. Zeker met meer houtbouw binnen en buiten (veranda). Ofwel: het is me niet meer zo duidelijk waar ik sta. Wat er eerst moet gebeuren en wat erna. Want is de deur naar geschiedfilosofie (zie Ankersmit) wel zo dicht als ik dacht?
Het verwerken van All things shining is mede debet aan het gevoel. Het overzicht ben ik even kwijt. Want ATS verwerken is nog niet zo eenvoudig, zoals ik al aankondigde. Dreyfus en Dorrance Kelly leggen een beheersing van hun materiaal aan de dag die voor mij wel te volgen, maar niet reproduceerbaar is. Zij analyseren Infinite Jest en The Pale King, de Odyssee, de Oresteia, de Divina Commedia en schakelen met Nietzsche, Plato, Augustinus, Aristoteles, Thomas van Aquino, Luther, Jesus, Descartes en Kant. Melville’s, nog onder een negatief voorteken staande, terugkeer naar het polytheïsme wijst hun de mogelijke weg uit het nihilisme. Geesteswetenschappelijk is het boek een universum op zich. Van alle behandelde werken en auteurs heb ik wel iets gelezen. Maar het zou nog jaren vergen om alleen al de behandelde literaire teksten te lezen. Laat staan de behandelde filosofen.

Wat ik door het bestuderend verwerken van All things shining op anderen voor heb, is niks meer dan dat ik uit eigen ervaring kan vertellen wat de auteurs voor ogen staat. Aan de hand waarvan ik misschien een stukje verder in dat universum doordring en van daaruit leer te zien wat er is. Ruimtelijk voorgesteld: als ik daardoor boven de dampkring kan uitkomen, bevinden de auteurs zich al in het ruimtestation en onderzoeken permanent zowel de aarde als het heelal. Op die weg bevinden zich uiteraard al vele andere filosofen en kunstenaars, zoekers van betekenis en ‘geest’. En, zoals ik al signaleerde aan de hand van bijvoorbeeld Van Peperstraten, Kunneman, De Mul, Zwart, Ankersmit, zijn daar al vele andere specialisten te vinden.

Hoe bruikbaar het boek is bij het maken van een nieuw plan voor de verbouwing of voor het geheel te herbouwen huis, is nog steeds een vraag. Hoewel er een belangrijke parallel is zoals uit het leidende thema van hun boek blijkt:

1. welk begrip van wat het betekent mens te zijn ligt ten grondslag aan (‘has shaped’) de verschillende tijdperken in de geschiedenis van de westerse wereld?
- meer specifiek: wat tonen de verschillende verslagen over het menselijk bestaan over wie wij zijn in relatie tot bronnen van betekenis buiten ons? d.w.z. in relatie tot wat we op verschillende manieren heilig hebben gevonden?
2. hoe hielden deze verslagen over mens zijn en over het heilige, het probleem van het nihilisme op een afstand?
3. en tot slot: kunnen we uit deze bronnen van zelfbegrip uit onze geschiedenis iets gebruiken om het nihilisme in onze seculiere tijd te bestrijden? (118)

Verder is het onderscheid tussen ‘articulators’ (velen) en ‘reconfigurators’ (Jesus voor de christelijke en Descartes voor de moderne wereld) van belang. Een reconfigurerend werk dat een nieuwe wereld opent heeft een drievoudige structuur (104, 105):

- self-concealing practices (achtergrond praktijken) waarin dingen betekenis hebben en heilige dingen kunnen schijnen, vanzelfsprekend voor de mensen die erin leven en ze doorgeven (‘Without them there would be nothing to reconfigure’);

- een reconfigurerende persoon, ding of gebeurtenis introduceert nieuwe praktijken en een nieuwe stemming waardoor het zelf- en wereldbegrip van mensen wordt getransformeerd door een radicaal nieuwe leefwijze te tonen;

- tot slot is het werk van de reconfigurator zó radicaal dat mensen het niet zouden kunnen begrijpen zonder het werk van een articulator.

Aan de hand van Jesus wordt die drievoudige structuur toegelicht.
Daarmee kunnen we op zoek gaan naar zo’n reconfigurerend werk in onze tijd dat symbool is van de (her)structurering van culturele ervaring (respectievelijk van het schakelen van het psychologisch naar het neurologisch mensbeeld, als ik het in die richting wil blijven zoeken).
Eerst zal ik de nog resterende hoofdstukken moeten verwerken in onderstaand overzicht van ATS. Aan de hand daarvan wil ik dan een beknopte interpretatie geven die inpasbaar is in dit tweede deel. Moest dat een antithese vormen ten opzichte van het voorgaande deel? Ben ik er nog zeker van dat er een (her)structurering van culturele ervaring aan de gang is? Dreyfus en Dorrance Kelly voegen daar een paar criteria aan toe. Hoe dan ook lijkt me een vergelijking tussen dit boek en Zwart’s Denkstijlen (2005) (apollinisch, magisch, faustisch en post-faustisch) nodig en de moeite waard.

8 november

Het kader om All things shining heen is vanochtend helemaal ingevuld.
Nu kijk ik terug naar de these over de (her)structurering van culturele ervaring, naar het onderzoek dat ik doe. Wat staat er nog overeind?
De vele crisisverschijnselen zijn aanleiding om over (her)structurering van culturele ervaring te gaan nadenken, zij zijn geen oorzaak. Zoals het all pervasive psychological noch het all pervasive neurological mensbeeld oorzaak kan zijn.
Die mensbeelden zijn door mij neergezette spiegelruiten, vensters waar mensen zichzelf in reflecteren en van buiten af doorheen kijken uit nieuwsgierigheid naar wat je dan te zien krijgt. Natuurlijk heb ik wel een veronderstelling over de oorzaak van de overmaat aan crisisverschijnselen. Waardoor koken ze over? Door obsoleet geworden structuren in economie, politiek en samenleving. Hoe is onze culturele ervaring tussen structuren die niet meer respectievelijk nog niet voldoen, filosofisch te verwoorden?
Gehlen bracht in de jaren ’60 van de vorige eeuw zwakke institutionele structuren van een wereldindustriecultuur (die nu pas echt die naam mag hebben) in verband met chronisch reflectieve subjectiviteit. In de reflexieve moderniseringsfase is dat een normaliserend fenomeen. Het past in het begin 20e eeuw opgekomen psychologisch mensbeeld. Het is functioneel ter compensatie van zwakke structuren van instituties. Maar ook is het functioneel voor de intensivering van kennisprocessen in en tussen systemen. Zelfs uitermate noodzakelijk voor de zelfhandhaving van die systemen.
Ik ben me ervan bewust dat er een sprong van (structuren van) instituties naar systemen (en organisaties) in deze redenering zit, die ik tot nog toe niet heb uitgelegd. Ik neem er genoegen mee dat Luhmann als leerling van Gehlen (en Schelsky) in die lijn, met een vernieuwde taal, verder gaat op hetzelfde vraagstuk. En breekt met het dan toe geldende subject- en geschiedfilosofisch kader.

Een (her)structurering van culturele ervaring kan enkel worden onderzocht als je filosofisch (en sociologisch) met de juiste concepten de juiste vragen stelt aan de fenomenen die tot culturele ervaring behoren.
Luhmanns systeemtheoretische spoor brengt me bij cultuur als het op het spel zetten van de belangrijkste operationele onderscheidingen, bij de cruciale betekenis van tweede orde waarnemingen en van de structurele koppeling tussen psychisch en sociaal systeem. En bij een heleboel daarmee verbonden filosofische gevolgen, zoals de onmogelijkheid om nog vanuit een subject- of geschiedfilosofische benadering met die fenomenen bezig te zijn.
Wat ons lijkt te resteren als filosofie is taalanalyse. Van fenomenologen en hermeneuten tot grammaticaal realisten. Transcendentaal. Anti-metafysisch. Filosofie (wijsgerige antropologie) voegt geen kennis aan de wereld toe, maar toont slechts met welke categorieën wij onszelf en de wereld interpreteren.

Genoeg filosofen van naam gaan daar niet helemaal in mee (Williams, Taylor). Op mijn zoektocht in hun spoor (en vanuit de literatuur) kom ik op het ontwerp van een culturele tussenwereld als historisch middel om culturele ervaring te (her)structureren (Erasmus). De actuele technologische wereld en de verschuiving van identiteit naar knooppunt van relaties komen daardoor in een ander perspectief te staan. Zeker wanneer je dat combineert (in kroniektaal) met de wijze waarop Nietzsche en het nihilisme ons zelfbeeld onnodig gevangen houden. Als eindpunt van de weg die onze cultuur heeft afgelegd, kun je niet aan het nihilisme voorbij, maar je kunt er wel op verschillende manieren mee omgaan. Via de filosofie van de oriëntatie, zegt Stegmaier. Via een hernieuwd polytheïsme en poietische en meta-poietische vaardigheden bij individuen waardoor alle dingen weer gaan stralen, zeggen Dreyfus en Dorrance Kelly.

Wat zouden structuren (in de culturele tussenwereld) die (de (her)structurering van) culturele ervaring bemiddelen nou precies zijn? Dreyfus en Dorrance Kelly volgend (die bij Heidegger aansluiten) zijn dat kunstwerken (101): ‘Temples, cathedrals, epics, plays, and other works of art focus and hold up to a culture what counts as a life worth aspiring to’. Ze verbergen, ze onttrekken andere – radicaal verschillende – wijzen van waardevol kunnen leven aan het oog. Net als de eerste orde waarneming het onderscheid niet kan waarnemen van waaruit het vertrekt. Om een tweede orde waarneming vraagt.
Bij Dreyfus en Dorrance Kelly blijft het aan individuen zelf om door middel van hun belichaamde poietische en metapoietische vaardigheden de wereld te laten verschijnen op de manier waarop die zelf al betekenis heeft. Zo’n soortgelijk beginpunt ligt wellicht bij Luhmann in de structurele koppeling tussen psychisch en sociaal systeem en in de analyse van het onderscheid waarop de tweede orde waarneming zelf is gebaseerd. Omdat Luhmanns boek over Die Kunst der Gesellschaft gaat, is er qua gebied sprake van enige overeenkomst. Wellicht biedt Ankersmit en ander geschiedfilosofisch werk nog andere filosofisch interessante wegen.

Hiermee heb ik in hoofdlijnen wel geschetst welke ontwikkeling er zit in wat aanvankelijk nog een stevige onderzoeksopzet leek en ik nu metaforisch uitgedrukt als een met afbraak bedreigd huis om mij heen ervaar. Is dat het resultaat van een uit de hand gelopen poging om slechts een nieuwe deur in mijn hoofd in te willen bouwen?
Morgen zie ik vast wel meer.
Nu ga ik eerst naar de nieuwste Bondfilm Skyfall.

9 november

Skyfall is een spektakel waarin hoogwaardige technologische vernietiging in handen van de kwaadsten en door haat gedrevenen het aflegt tegen de conventionele middelen van de eenzame held en een paar mensen die nog weten wat goed is. Hoe complex het probleem ook is, hoe onbegrijpelijk het labyrint waarin men op zoek is naar oplossingen, hoe psychopathisch macht en geweld ook wordt uitgeoefend: op het eind is er zuivering.
Het is een soms vernuftig (‘ratten op een eiland’ lijntje door de hele film heen) geconstrueerd spektakel met een hoge mate van onvoorspelbaarheid die door een even hoge mate van voorspelbaarheid in balans wordt gehouden. Extreem zijn én begrenzen. Een succesformule die al 50 jaar stand houdt door met de tijd en de ervaringswereld van het (mondiale) publiek mee te vernieuwen. Met wat in het leven het waard lijkt om aspiraties over te hebben. Ben je dan te vergelijken met tempels, kathedralen, ‘epics and plays and other works of art (that) focus and hold up to a culture what counts as a life worth aspiring to’? De aspiraties van het huidige publiek vinden bevestiging.
Er is vast al wel ergens iemand gepromoveerd op de filosofie van de Bondfilm in zijn context. Deconstructie ongetwijfeld.

Implosie van de politiek

Wat me meer bezighoudt is de implosie van de politiek in Nederland. De bouwmeesters van het afgelopen maandag 5 november beëdigde kabinet komen drie dagen later al bij elkaar om ‘de politieke actualiteit’ met elkaar te bespreken. Dat is natuurlijk vooroverleg voor de ministerraad van de vrijdag erna. Er moet iets van tafel. Als dat gebeurt, staat de politiek er niet beter op. Niet, wanneer blijkt dat een beter voorstel met hetzelfde resultaat als beoogd werd, zo kort al na het aantreden van dit kabinet, mogelijk is. Want wat hebben de onderhandelaars dan zitten doen? En ook, wanneer het voorstel slechter wordt als wat er nu ligt.

Er is een regeerakkoord met een kader dat bestaat uit: 1. begroting op orde 2. nivellering van het verschil tussen inkomensgroepen en 3. NL sterker uit de crisis laten komen.
Sinds het bekend worden van de kabinetsplannen binnen dit akkoord en met name over de inkomensafhankelijke zorgpremie, een principiële wijziging van het huidige systeem, is er opstand in het land. Belangenorganisaties achter en uitgerangeerde oud politici voor de schermen spelen bedenkelijke rollen. Ingepakt in goed geïnformeerde (maar op jip en janneke niveau zendende) media versterken zij op populistische wijze de angstige en ziedende stem van een middenklasse voor wie de maandelijkse lasten té hoog lijken te worden. Niemand weet het precies, maar ze beginnen maar vast te roepen. De koopkracht van deze groep lijdt al zo onder de crisis.

Wat ik zie bij die groep is een (veel te) hoog consumptiepatroon, teveel krediet, waardedaling van huis en gelijkblijvende hoge hypotheeklast, verliezen op ‘risicoloze’ financiële producten, toenemende baan- en inkomens onzekerheid. Mensen met netto € 5.000 dempen de gaten niet meer die vallen in de inkomsten en uitgaven en moeten ‘naar de voedselbank’. Onaantastbaar geachte posities komen op een glijbaan terecht.
Eén van de feiten op dit moment is dat 1 op de 10 Nederlanders betalingsachterstand heeft (hypotheek, krediet, energie, huur of andere schuld). En wat hebben ze misdaan? Niks wat de overheid en wat bedrijven al die jaren ook niet hebben gedaan. Rente op schulden betalen in de verwachting dat de groei van de economie het mogelijk maakt om de aangegane verplichtingen te kunnen blijven betalen. De staatsschuld bedraagt nu € 400 miljard en jaarlijks betalen we met zijn allen € 10 miljard aan rente. En dan hebben wij als 5e economie ter wereld (omdat veel anderen zijn ingestort, ongetwijfeld) nog gunstige rentetarieven. De ‘skyfall’, maar dan niet in de bioscoop.

Opvalt dat niemand schuld heeft. Slechts alle (financiële) mogelijkheden en alle marktwerking, alle knooppunten zijn benut om het leven zo aangenaam mogelijk te maken. Eigen risico gering, eigen verantwoordelijkheid ook. Wilden ze graag geloven. Nu dat niet zo blijkt te zijn is het resultaat een op luide toon geuit ‘dat kun je ons niet aandoen’ houding. Die verwacht je hooguit bij de 60% werkloze jongeren in Griekenland en hun uitzichtloze toekomst. Om maar een van de vele groepen te noemen bij wie deze houding momenteel wél begrijpelijk en terecht is.

We hebben verkiezingen gehad, de uitslag heeft tot dit kabinet geleid, dat sluit een regeerakkoord. En binnen een paar dagen weet een groep het resultaat van de verkiezingen de nek om te draaien . Dat betekent dat politiek - parlement, regering en alle andere politieke middelen en machten – die er niet in slaagt om de storm van verontwaardiging op systeemwijzigingen in goede banen te leiden, implodeert. Bij de huidige krachts- en machtsverhoudingen (en door media geënsceneerde en op subtiele wijze geregisseerde verontwaardiging) in de samenleving betekent dat het einde van sociale principes waarop wij tot nu toe de onderlinge sociale relaties hebben vorm gegeven. Het zal even wennen zijn aan de nieuwe naam die daarvoor wordt gevonden.

Gaat de politiek echt ten onder aan mensen die haar als middel gebruiken voor de belangen van zichzelf? Maar niet hebben geleerd daarin maat te houden en redelijkheid te zoeken? Misschien omdat ze hun eigen kleine verhaal niet meer met een groter verhaal kunnen verbinden? Immuniteit hebben gezocht en daarmee in isolement geraken? Slechts zelfredzaam willen zijn in de stoelendans van te weinig banen?
Want in een krimpende economie is er ook steeds minder (gesubsidieerde) vraag naar de competenties en produkten (van assessments tot therapieën, van verzekeringspolissen tot hypotheken, van …tot…) van de typische middenklasse.

Ik claim geen redelijkheid voor wat ik zelf van de kwestie vind dat al zo snel na een regeerakkoord wordt geprobeerd daarin veranderingen aan te brengen. Ik laat me alleen niet zo gek maken door al die meningen die worden verkondigd. Terwijl er slechts een principiële beslissing is genomen die eerst nog precies in beleid moet worden uitgewerkt voordat die kan worden ingevoerd. Ik ben net zo slecht van de feiten die uit die beslissing voortkomen op de hoogte als iedereen om mij heen. Niemand kan nog weten wat dit allemaal precies gaat inhouden en voor wie. Speculaties te over.

Ik kan alleen zeggen dat ik het met het principe van inkomensafhankelijke zorgpremie eens ben en dat maakt het al een stuk gemakkelijker om de consequenties ervan te dragen. Dankzij kwalitatief hoogwaardige politiek moet ik ervan op aan kunnen dat voor alle bevolkingsgroepen dat tot een te verantwoorden en redelijke invulling van de premieheffing gaat leiden. Ik ben bereid dat af te wachten. Anderen beginnen maar vast te roepen en tonen aan dat de politiek die door mij veronderstelde kwaliteit niet meer heeft. Voorbode van nog veel meer sociale onrust de komende tijd?
Aan de reuring valt af te lezen dat politiek niet die kracht lijkt te hebben en zelfs lijkt te gaan imploderen aan een voorgenomen besluit. Pas wanneer het zo ver is zal ik mijn mening (door de dan ontstane situatie) moeten herzien.

13 november

Gisteravond hebben VVD en PvdA het regeerakkoord al opengebroken. Nu vervalt de inkomensafhankelijke zorgpremie en wordt fiscaal geregeld (via arbeids- en zorgtoeslag, hoger tarief voor hoge inkomens etc.) dat de zorgkosten betaald worden. ‘Knieval’ stond in de kop op de voorpagina van ’s lands grootste krant. Boetekleed aangetrokken, excuses aangeboden door de bruggenbouwers. ‘Een brug rust op twee oevers en die moeten allebei stevig zijn’. Is dat niet het geval – komt je achterban in opstand en maken ze zoveel stennis dat geen enkel voorgenomen besluit of onderliggend feit meer opgewassen is tegen de stemmingmakerij – dan help je elkaar, was de uitleg.

Hm, denk ik dan, die brug berust ook nog op een paar pijlers midden in de rivier. Als die niet van topkwaliteit zijn heb je aan stevige oevers ook niks.
Stabiel kabinet, realisme, zeggen waar het op staat (€ 46 miljard bezuinigen over een periode van 7 jaar gaat van iedereen offers vragen). Vertrouwen in de politiek herstellen, na 10 jaar en 5 instabiele kabinetten die om de hete brij bleven heen draaien. Dit is weer het eerste kabinet dat de hele rit wil uitzitten. Er zijn subtiele veranderingen in de drie kaderstellende uitgangspunten (begroting op orde en staatsschuld reduceren; evenredige verdeling van lasten en lusten; duurzame en vernieuwende economie na de crisis). Het woord nivellering wordt vermeden, want in vergelijking met andere landen zijn de inkomensverschillen hier al een stuk geringer. ‘Extra inspanning waar dat kan. Extra bescherming waar dat nodig is’. Zo luidt nu het mantra. Middeninkomens zijn de ruggengraat, tettert Frans Leijnse als oud fractievoorzitter van de PvdA, hij raadt aan ze te ontzien.

Vanmiddag rechtstreeks te volgen Kamerdebat over het regeerakkoord en over deze wijzigingen. De SP zal de PvdA verwijten gezwicht te zijn, de PVV zal het hele kabinet al dekwalificeren, CDA en D66 zullen proberen iets van de kiezers terug te winnen, nu in de peilingen blijkt dat VVD en PvdA minder populair zijn door de plannen.
Een uur of vier later kan ik eraan toevoegen dat het Kamerdebat (met de regeringsverklaring en de reacties door fractievoorzitters in de 1e termijn) weinig fraais en bemoedigends te zien geeft. Wilders (PVV) vond de overtreffendste trap van retoriek en maakte zichzelf als politicus belachelijk. Het is onvoorstelbaar dat iemand met een stalen gezicht zoveel onzin weet te debiteren. Nóg erger vind ik dat een aantal mensen op verkeerde gedachten worden gebracht. De mate waarin hij onzinnig is, past in een theater (Youp doet het daar ook goed). Maar niet in de crisis en met een politiek in deze staat. Zijlstra (VVD) als tweede werd door Pechtold (D66) en Buma (CDA) meteen aangepakt op niet waargemaakte verkiezingsbeloften. Waar op geantwoord wordt met ‘compromis’. Maar zo komt het debat ook niet aan het niveau waarop het moet worden gevoerd. Zou het debat wel op het niveau van de complexe besturingsvraagstukken zijn, dan zou dat de expertise van de meeste Kamerleden en kijkers/kiezers thuis ver te boven gaan. Politici kunnen daarin ook alleen maar economen geloven die ofwel zeggen, bezuinig en laat de markt de rest doen of bezuinig zoveel als verantwoord voor de werkgelegenheid en leg de marktwerking aan banden. Veel andere keus heb je niet, wel binnen elk heel veel details over heel veel belangrijke onderwerpen.

Ik ga nog maar weer eens even kijken en luisteren. Maar veel hoop heb ik niet.
Niet onterecht, zo blijkt. Het is bijna een geruststelling dat er bezieling zit in sommige politici die voor een zaak en voor groepen opkomen (Roemer, Slob, Thieme). Er is ook sprake van ontwijken, van retorische trucs die op tijd doorzien moeten worden om er niet in geluisd te worden. En van een integrale visie op de samenhang van de systeemproblemen, gekoppeld aan een ‘materialistische’ opvatting over de duurzame oplossing van het energieprobleem in 2050. Waarvoor internationale samenwerking en investering in kennis en technologie noodzakelijk zijn, en een over een langere tijd met een vaste koers toewerken naar het doel.

Opvallend is ook het accent dat wordt gelegd op het algehele belang van een goede maakindustrie, gezien het conjunctuurgevoelige karakter van een diensteneconomie. Waarvoor extra geld geïnvesteerd moet worden in technisch (vmbo en mbo) onderwijs. Zoals er oog is voor het wegnemen van perverse volumeprikkels in de zorg om de kosten beheersbaar te houden. Maar er zijn ook tactische blunders in het debat dat zich toespitst op 100.000 mensen die in 2014 hun recht op dagbehandeling verliezen omdat in het regiem daarna de gemeenten die taak overnemen en er juridisch geen rechten maar alleen voorzieningen zullen zijn. En in het opkomen voor de huursector, zonder oog voor de vele ‘faux pas’ van bestuurders van woningcorporaties en de belangenconstellatie van bouwsector en andere intermediairs er om heen. Roemer roept dat bij de huidige korting de woningbouwcorporaties over anderhalf jaar failliet zullen zijn. Terwijl ze 200 miljoen durven investeren in een schip dat nog 30 miljoen waard is, in derivaten gaan handelen en ik weet niet wat nog allemaal meer voor ondeugende ‘fun’ hebben uitgehaald .

Van een heel andere orde is mijn ‘ontdekking’ dat ik (altijd) pas begin te denken door middel van een tegenstelling. Wanneer ik twee uitersten heb neergezet komt daartussen het denkproces aan de hand van waarnemingen, symptomen, problemen, feiten op gang.
Louter gedacht, het manuscript dat ik in augustus 2007 in Groesbeek afrondde, bevat een dubbele tegenstelling: lezen en schrijven; organisatie en cultuur. Ik ontdekte gisteren dat ik toen met hetzelfde thema bezig was als nu. Alleen niet in termen van een inmiddels uitgebroken crisis, niet in termen van een (her)structurering van culturele ervaring (wel van een overgangstijd) en niet in termen van de twee mensbeelden (psychologisch en neurologisch). In het manuscript daarna, Het nieuwe adviseren uit oktober 2010, over cultuur maken, spelen de begrippen rationaliteit en emancipatie een hoofdrol. Al streepte ik die later weer door.
Het in beide eerdere manuscripten gestoken werk is de moeite en tijd waard geweest. ‘Tussen’ de beide mensbeelden, die ik niet meer in absolute zin hanteer, maar als one-way screens die aan de ene kant weerspiegelen en waar je aan de andere kant doorheen kunt kijken, biedt het thema (her)structurering van culturele ervaring de kapstok waar ik naar op zoek was.

Filosofisch (noch systeemtheoretisch) ben ik tot nu toe echter voldoende toegekomen aan de derde positie die filosoof Charles Taylor aanreikt ( ):

1. je kunt de juiste woorden zoeken omdat je verwikkeld bent in een proces van ‘sterke zelf evaluatie’ van je emoties en motieven (betekenishorizon);
2. je kunt dat doen als wijsgerig ingestelde mens, verwikkeld in een proces van ‘zelf interpretatie’, ten aanzien van de moderne situatie (modern als in moderne maatschappij) en
3. je kunt dat als filosoof doen, in een conceptuele analyse, waarin je zoekt naar de juiste woorden betreffende de ‘natuurlijke geschiedenis’ (Bransen, 1997, 185).

Verder dan aanzetten hier en daar ben ik nog niet gekomen. Voorbereidend heb ik al wel het nodige bestudeerd, maar daar moet ook nog heel veel gebeuren. Ik schuif dat elke keer voor me uit, omdat ik dan weer helemaal gefascineerd ben door iets anders. Dat eerder stof biedt voor de eerste twee posities van Taylor dan voor de derde. Eerder in kroniektaal dan in conceptuele taal kan worden uitgedrukt.

Zo’n fascinatie in deze dagen is Terugkeer ongewenst van Charles Lewinsky (2011, vertaling 2012). Een boek waarvoor ik naar Kleef zou willen rijden om het in het Duits te kopen en verder te lezen. Moet prachtig Duits zijn, alhoewel de vertaling ook loopt als een trein. Fascinerend verteld verhaal over Kurt Gerron (eigenlijk Gerson), een beroemd joods Duits acteur en regisseur, naast Brecht, Dietrich, Lorre.
Vanuit Taylors eerste positie krijg je als lezer zijn innerlijke dialoog te horen over hoe hij geworden is wie hij is. Terwijl hij aan zijn laatste rol bezig is in het drama waarvan de afloop vast staat. Hij bevindt zich in de hel die zijn opa hem als volgt verklaarde: een mens wordt in tweevoud geschapen, één keer van vlees en bloed en één keer als beeld van hoe hij kan worden als hij zijn aangeboren talenten en capaciteiten het best benut. Dat beeld wordt heel zijn leven in een hemelse kunstgalerij bewaard. Als iemand sterft moet hij voor dat beeld gaan staan en het vergelijken met wat hij er echt van heeft gemaakt. Met het verschil tussen die beide geconfronteerd worden, dat is de hel.
In Theresienstadt krijgt hij de opdracht om een film te maken (zie Youtube). De ontzagwekkendheid van de geschiedenis, van wereldoorlogen en vernietiging, wordt verteld en ook voor lezers gereflecteerd. ‘Het was erg’ zullen de mensen op een dag zeggen als ze aan ons denken, maar het zal geen echte verontwaardiging meer zijn, alleen nog de herinnering eraan (103). De persoonlijke en historische gebeurtenissen gaan naadloos in elkaar over in het zonder vooropgezet doel acteur worden. Een vette acteur voor wie de ensceneerbaarheid van de wereld een vanzelfsprekendheid is (10). Hij kan niks anders.

‘Geënsceneerd heb ik altijd. Dat is me waarschijnlijk aangeboren.
( ) Zelfs als ik op de planken stond, gaf ik mezelf constant een rol. Niet de rol die het stuk tekst voor me op het oog had, maar die van acteur. Ik stond de hele tijd als mijn eigen regisseur naast me. Ik spéélde te toneelspeler altijd alleen maar’ (227; zie ook 305, 306). ´De kunst ( ) bestaat erin de werkelijkheid niet uit het stuk te schrappen, maar er een fopneus op te pakken. ( ) een die mooier is dan de echte´ (35).

Zo maakt deze mens bij een paar cruciale gebeurtenissen in zijn leven ook fopneuzen voor zichzelf. Gebeurtenissen waarin hij had kunnen overeenkomen met het beeld van hem dat bij zijn geboorte in de hemelse kunstgalerij was opgeslagen. ‘Maar zo was het niet’, volgt daar steeds op. De fopneus versterkt de hel na zijn dood.
Dankzij de vele verhaal mogelijkheden van (Duits) toneel en film, komedie en tragedie, dramaturgie en acteren, en dankzij de door opa ooit verklaarde hel waarin Gerron zich bevindt, schrijft Lewinsky in een prachtige ironische stijl. We zijn op de hoogte van het permanente zelfbedrog en niets stopt ons. We schrijven steeds hetzelfde draaiboek, als een Alemann (een schrandere stofjas). Totdat een ander draaiboek, Mein Kampf, een andere film voortbrengt waarin de heldenrollen gereserveerd zijn en voor de anderen alleen de schurken worden overgelaten (220). Hier laat ik het even bij, ik ben pas halverwege het boek. En heb natuurlijk de neiging om er in door te blijven lezen.

16 november

Nederland is (voor de derde keer sinds 2008) in recessie.

Blijkt uit de gisteren gepubliceerde kwartaalcijfers van het CBS. En in vergelijking met andere Europese landen doen we het veel slechter op dit moment. Werkloosheid is opgelopen naar 6,8 % en dagelijks kondigen bedrijven nu herstructureringen en ontslagen aan. Oorzaken: teruglopende consumentenbestedingen, overheidsbestedingen, dalende export.
In het commentaar van Ewald Engelen in Met het oog op morgen (15 november 2012) herkende ik veel van wat ik hiervoor op verschillende plaatsen in deze tekst ook beweer. Dat geeft mij vertrouwen in mijn eigen oordeelsvermogen. Engelen komt binnenkort met een boek Ongeluk in slow motion waarin hij verklaart waarom het relatief lang duurt voordat we in Nederland iets van de crisis merken. Maar dat we onherroepelijk naar de botsing onderweg zijn, met hogere werkloosheid en een middenklasse op de rand van een skyfall. Hij vindt het onverstandig (dom) dat de overheid bezuinigt waar ze moet stimuleren en door lastenverzwaring eigenlijk de motor van de economie (consumentenbestedingen) nog meer gaat afremmen. Zodat het nog langer duurt dat we in de crisis blijven zitten. En hij wijst erop dat we op onnederlandse wijze conflicten met elkaar zullen gaan uitvechten. Hij zei het anders, maar zo bedoelde hij het wel.

In China is een nieuw bestuur van 7 mannen onder leiding van Xi Jinping gekozen. Een rode prins uit een van de maoïstische families die al jaren lang hoge posities in de partij innemen. Maar die waarschijnlijk denkt in termen van de groei besturen en de welvaart verdelen. Iemand die ook in de VS heeft gestudeerd, goed Engels spreekt en wiens vrouw als zangeres in China minstens zo bekend is.

Het denkwerk tot nog toe heeft ook een te materialiseren opbrengst. Als opvolger van het Soul Department (onderdeel van colleges Management en filosofie: onderzoek het zelfontwerp, de ‘ziel’), respectievelijk van de OCPC en van de DoenKruimte (mensen leren hun eigen structuren ontwerpen), maak ik sinds vandaag schetsen van de verhoorkamer. 

De term verhoorkamer is natuurlijk niet echt attractief. Het mag ook onderzoekskamer of wat dan ook genoemd worden . We verhoren onszelf kritisch over waar we mee bezig zijn. Zo’n kamer heb ik bijvoorbeeld nodig om met de verkenners aan de slag te kunnen gaan.
Het is een ruimte met op twee wanden elk een spiegelende ruit (one way screen), een voor het psychologisch en een voor het neurologisch mensbeeld. Als een accolade over beide wanden teken ik de (her)structurering van culturele ervaring.
In deze ruimte reflecteren mensen vanuit de eerste of de tweede positie van Taylor op structuren in crisis en op het mensbeeld dat misschien aan het veranderen is. {Of op de drie vragen: ‘hoe te leven’, ‘hoe samen met anderen te leven’ en ‘hoe te organiseren’?} Mensen kunnen ook van buiten af kijken op wat ze binnen doen. En daarmee in Taylor’s derde positie terecht komen. { waarin ik dan niet alleen met een conceptuele analyse, bijvoorbeeld Hacker, maar ook met Jaspers’ meditatie en communicatie aan de slag wil }
Het ontwerp van de ruimte is bedacht vanuit die derde positie (en, geef ik toe, ontstaan vanuit de tweede positie).
{In de context van organisaties kan Luhmanns eerste, tweede en derde orde waarnemer worden gebruikt }

Van belang in de ruimte is jezelf te zien door in één van beide spiegelruiten te kijken – in het licht van het ene of het andere mensbeeld. Vanuit jouw ervaring met de crisis, vanuit jouw zicht op het leven in een nihilistisch tijdperk, vanuit je eigen zoektocht naar je psyche of naar je neurologisch systeem. Is de combinatie van zwakke structuren en chronisch reflecterende subjectiviteit op jou, in jouw situatie van toepassing? Hoe kijk je tegen het zoeken naar identiteit aan? Is die chronisch reflecterende subjectiviteit de blinde vlek (het onderscheid) van de eerste orde waarnemingen waarmee je werkt in sociale systemen waar je deel; van uit maakt?
Of ervaar je je zelf als tussen structuren (en culturen) heen vallend? Maar wel als knooppunt van relaties en met de talenten die iets zeggen over het niveau waarop jouw neurologisch systeem werkt? Hoeveel inzicht heb je daarin? In de netwerken waarin je beweegt? Hoe zien die eruit? Lees je Ayn Rand? { Wat vind je van het succes van de deeltjesversneller en van het ontdekken van het laatste elementaire deeltje? Wat vind je van David Whyte’s uitnodiging van je loopbaan als een pelgrimage? Wat vind je van Stegmaier’s stappenplan over je oriënteren in het oriëntatieloze? }

In mijn verbeelding zie ik mensen in die kamer bij elkaar zitten. Over de spiegelruiten glijden projecties (van begrippen, maar ook beelden van situaties, grafieken met gegevens over economie, de tekst van Whyte’s uitnodiging van werk als pelgrimage naar je identiteit, {beelden gemaakt van de aarde van achter Saturnus } etc.) die de reflectie op gang brengen, met geluiden, bijvoorbeeld commentaren à la Engelen, of passende muziek.
Het oefenen wordt begeleid om de individuele ervaring met die van anderen te verbinden. Mensen reflecteren over eigen projecties op de spiegelruiten en onderzoeken die samen met anderen. Dialoog brengt gemeenschappelijke en krachtiger inzichten tot stand. Hier past goed in dat het nihilisme waarover Stegmaier het heeft en waarover Dreyfus en Dorrance Kelly het hebben, in de spiegel van het psychologisch mensbeeld anders ‘werkt’ { Cassirer: receptor system – symbolic system – effector system } dan in de spiegel van het neurologisch mensbeeld. Wellicht gaan mensen daaruit afleiden dat het psychologisch spiegelen zinloos is geworden. Dat moet ik nog verder uitzoeken.
De ruimte is uiteraard een ontwerp van een culturele tussenwereld. Maar ook een ruimte waarin culturele tussenwerelden à la Erasmus half ontworpen worden. Hangt ervan af met wie je in de kamer zit. Wat voor soort infrastructuur je ter beschikking stelt of hebt.

'Het-drie-keer-nèks-groepje'

(JA)

20 november

Onder het eten komt deze zelftypering van J, J en mij met veel lol tot stand. Optelsom van ‘het-dikke-ik’ (J), ‘dikke-nek’ (J) en ‘dikke-niks’ (I). Het was me weer het avondje wel.

We gissen hoe lang we nu al om de drie weken samen aan filosofie doen. Elf, twaalf jaar? Vanochtend maar even nagekeken. We blijken op het eind van het 10e jaar bezig te zijn. Begonnen in januari 2002 met Was ist Philosophie? van D. von Hildebrand (1960). Zijn tegenstanders zijn de onze, maar zijn ‘Wesensschau’ is niet onze keuze. Daarna zijn we meteen Wittgenstein gaan lezen. En nu zijn we nog steeds bezig met grammaticaal realist Hacker. Een boek dat een uitstekende oefening in grammaticale analyse biedt. Degene die filosofie louter als conceptuele activiteit beoefent kan het daarbij laten. Degene die filosofie nog als iets anders { ‘als ständige Selbsterziehung des Menschen als einzelne’ bijvoorbeeld } probeert te beoefenen, kan veel van de concepten leren. Heb je eenmaal kennis gemaakt met Hacker en je erin verdiept, dan valt in 2012 niet te ontkennen dat filosofie beoefenen over elk onderwerp, niet alleen over ‘human nature’, conceptueel en analytisch tenminste aan deze kwaliteitsnorm in de filosofie moet voldoen.
Teruglezend in Von Hildebrandt zie je een (laatste?) poging om een metafysica te redden tegen de tendensen in die tijd in. Filosofische kennis staat daar in dienst van de vragende mens, in Kierkegaard’s existentialische zin. Het is geen ironie dat vijftig jaar later, bij alle vanzelfsprekendheid van anti-metafysische filosofie, de tijdschriften weer juist over Kierkegaard en over religie-ervaringen gaan. Wat mede het succes verklaart van een boek als All Things Shining.

Ik schrijf over het gesprek gisteravond omdat twee met mijn project samenhangende onderwerpen ter sprake kwamen.
Na aanvankelijk enthousiasme (J las ATS in de trein naar Luzern, waar D en hij twee keer per jaar college geven over hun boek dat daar wordt gebruikt) werd J hevig teleurgesteld in ATS. Poiesis (maken) als centrale categorie, waar dat praxis (handelen) moet zijn. Of mij dat niet was opgevallen? Nee, zei ik – en ik vroeg me af waarom niet.
‘Whooshing’ is wel het ergste wat er kan gebeuren, zei J. Als er geen reflectie plaatsvindt aan de bijdrage die aan het doel, het goede leven, wordt geleverd. Daar hanteren D en D meta-poiesis voor, bracht ik er tegen in. Kennelijk was hij al zo ver heen geweest dat hem dat niet meer was opgevallen. Het boek was al weggelegd, zeker bij het doorbladeren van het laatste zwakke hoofdstuk. J kwam met stevige oordelen over het werk van Dreyfus – die er alles aan doet om niet Aristotelisch te worden. Ik probeerde nog dat het knappe van ATS voor mij toch ook wel zit in de precieze interpretatie van de Odyssee, de Oresteia, de Divina Commedia etc. En in het adresseren van het probleem dat het nihilisme levert voor mensen die zinloos leven geen keuze vinden, maar geen uitweg zien. Ook daarover haalde hij zijn schouders op. Open deuren, allemaal al bekend. Bij hem dan. Bij mij niet. Het is me een raadsel waar hij dat allemaal van weet. Hij leest 'nooit’ maar weet dit wel allemaal.
Dat was de eerste link met mijn project. Het gevoel: doe ik het wel goed, ik span me toch behoorlijk in en dan zie ik onkritisch de praxis-kritiek over het hoofd. Wat kun je van iemands filosofische zoektocht verwachten die nog zulke beginnersfouten maakt?

De tweede link met mijn project ging over Ayn Rand. Zowel J als J bleken al een flink eind onderweg in Atlas Shrugged. J leest het omdat stiefzoon T het als (materiaal voor) zijn levensfilosofie omarmt. Andere J leest het uit nieuwsgierigheid.
Ik wilde J al vragen of T aan mijn geplande interviews met verkenners mee zou willen doen. Dit bood me de gelegenheid tot het voorzichtig lanceren van het vermoeden over slim zijn/nihilisme voorbij/Rand’s objectivisme en denken over (her)structurering van culturele ervaring. Bewust heb ik die term, noch het psychologisch en neurologisch mensbeeld genoemd.
J’s geheel eigen, kenmerkende, unverfroren reactie: dat is de verkeerde vraag. Daar zit je dan. Ik moet inmiddels weten dat J’s reactie altijd begint met ‘nee, hoor’, vriendelijk maar beslist uitgesproken. Toch werd mijn, ook eerder al bij J opgeroepen gevoel van ‘doe ik het wel goed’? erdoor versterkt. Of eigenlijk het gevoel: ik doe het niet goed.
Wanneer je J’s argumenten hoort bij ‘dat is de verkeerde vraag’, valt het allemaal wel mee. Verklaart T’s persoonlijke ontwikkeling mede waarom J dat een verkeerde vraag vindt. Maar toch: die opvallende reactie bij mezelf.
J was met tegenzin begonnen in Atlas Shrugged. ‘Moet ik nou die rechtse zooi lezen’? Maar is toch ook wel gefascineerd geraakt door het verhaal. Beide stuit het cultuur makende kenmerk van de activistische hoofdpersonen tegen de borst en het contrast met de weke volgers eveneens (prime movers en second handers; creators en parasites). Slecht uitgewerkte karakters. (Rand meent dat al voldoende in The Fountainhead te hebben gedaan; Atlas Shrugged gaat over de wijze waarop in relaties tussen mensen de wereld door de creators in beweging komt). Zij vinden het een boek voor adolescenten, een cult boek dat net als Nietzsche’s Zaratoestra door velen wel wordt aangeschaft, maar niet gelezen.
OK, dat zal ook wel zo zijn, vermoed ik. Maar toch opvallend, bracht ik er tegen in, dat juist in onze van nihilisme doordrongen tijd, jongeren tot en met premier Rutte toe, dit boek uit (1957) omarmen. Er iets in lezen dat in hun werkelijkheid toegepast kan worden. Cultuur maken is een hot issue.
Tot zover, en bij hoge uitzondering, deze aantekeningen naar aanleiding van het ‘Drie-keer-nèks’ groepje van gisteravond.

22 november

Traag. Zowel wat betreft woorden en zinnen. Als wat betreft studie en productie. Ik weet dat ik Hacker (of Luhmann over tweede orde waarnemingen) moet gaan doen. Bladzijde voor bladzijde. Maar ik ontwijk, laat ze liggen waar ze (klaar) liggen.
Daartegenover verdiep ik me in wat Gadamer zegt over Karl Jaspers en in boeken die ik van Jaspers zelf heb (Inleiding tot de philosophie, uit 1951; Leonardo en Nietzsche, 1966; Kant, 1967). Begin je daar aan dan ben je voordat je het weet Philosophische Lehrjahre (1977) van Gadamer aan het herlezen. Het bevestigt wat ik al wist op een nieuwe manier. Ooit gebruikte ik het om Wahrheit und Methode van Gadamer dat ik voor een tentamen bestudeerde, te kunnen plaatsen. Nu zoek ik dingen omtrent Jaspers’ filosofie uit omdat ik niks over hem weet, maar eigenlijk hem altijd wel een keer heb willen bestuderen en nu zijn naam en werk tegenkom. In Safranski’s biografie van Heidegger, als vertrouwenspersoon voor Hannah Arendt (zie de biografie van Young-Brühl, 1982) en in All Things Shining (163) als de bedenker van de ‘Axial Revolution’ (‘the cross cultural turn in the first millenium BC’ waardoor het goddelijke, het transcendente aan gene zijde van gewone menselijke bloei werd gelegd).
Dit zegt Gadamer (1977, 207, 208) over de filosofie van psychiater/filosoof Jaspers:

‘Er sagte einmal selber von seiner Philosophie, sie wolle ein Transzendieren systematisch vollziehen: “in der philosophischen Weltorientierung, um zur Schwebe zu bringen über alle Fesselung an gewußte Dinge in der Welt, - in der Existenzerhellung, um zu erinnern und zu erwecken, was eigentlich der Mensch selbst ist, - in der Metaphysik, um die letzten Grenzen zu erfahren und die Transzendenz zu beschwören…Es enfaltet sich ein Denken, das nicht bloß ein Wissen von etwas anderem ist, auf das als ein Fremdes es sich bezieht, sondern das selber ein Tun ist, ob es erhellend, erweckend, verwandelnd wirkt”.

Jaspers’ filosofische logica brengt de aan elkaar tegengesteld geraakten rede en existentie, waarvan de een niet zonder de ander kan, weer samen. De filosofische logica
‘( ) entfaltet das Selbstbewußtsein der universalen Vernünftigkeit, die sich auf dem Grunde einer solchen existenziellen Bewegung ausbreitet’ (idem).
‘Philosoferen ( ) heet om zijn innerlijke onafhankelijkheid strijden onder alle voorwaarden’ (Jaspers, 1951, 111).

Een veelzijdige dubbelzinnigheid kenmerkt onafhankelijkheid, legt Jaspers uit. Maar we zijn slechts onafhankelijk wanneer we met de wereld vervlochten zijn (117) en onafhankelijkheid is afhankelijk van de transcendentie (119). Filosoferen is de leerschool voor deze onafhankelijkheid (120). Zij gaat twee wegen: in de eenzaamheid van de meditatie door alzijdige bezinning – en met mensen in de communicatie door alzijdig wederkerig begrip in samenwerken, samen spreken, samen zwijgen (123).

De inhoud van de meditatie is

- zelfoverdenking (ik oordeel over mezelf)
- transcenderering (proberen af te dalen tot het fundament, ‘het codeschrift lezen met behulp van Poëzie en Kunst’)
- bezinning op wat nu moet worden gedaan.

Hierna volgt het open stellen voor onbegrensde communicatie ‘wat zich niet door communicatie verwerkelijkt, is nog niet ( ) De waarheid begint waar meer dan een is’ (125).
Ik kan met het voorgaande instemmen. Wie weet heb ik dit ooit in mijn ‘ontwaken’ mij eigen gemaakt. In elk geval is dit filosofisch uitgangspunt deel van de cultuur waarin ik ben opgeleid. Dus misschien is dit een terugkeer, een herinnering aan wat mij toen heeft geïnspireerd en in de vele jaren daarna pas doorleefd is geraakt.

Leren leven en kunnen sterven is hetzelfde (127) en dat is filosofie. Zich wagen in het leven, redelijkheid onbeperkt te laten heersen bij het zien, vragen en antwoorden en dan zijn weg te gaan zonder het geheel te kennen en toch te leven in de zekerheid van de transcendentie (samengevat, 126).
De mens is afscheidbaar van zijn wetenschappelijke kennis, maar mens-zijn en filosoferen zijn onafscheidbaar. Het leven is door de gedachte doortrokken. En dat moet worden onderscheiden van het onderbrengen van de afzonderlijke gevallen van het reële leven onder voorschriften, van dingen onder empirisch gekende soorten of feiten onder juridische normen (128).

Ik vind in Jaspers een mooi kantelpunt ten opzichte van Hackers conceptuele analyse van de mens en Luhmann’s conceptuele analyse van sociale (en psychische) systemen. Die beide verlaten op verschillende wijzen deze mogelijkheid van filosofie beoefening.
Overigens is er een Historisches Wörterbuch der Philosophie – in de jaren ’70 ontstaan (onder leiding van Ritter) en sinds een aantal jaren compleet en nog verkrijgbaar. Wat levert een vergelijking tussen de door Hacker behandelde concepten en dit HWP op?
En, voor ik het vergeet, ook uit Gadamer’s portret van Scheler, deze typering van filosofie:

‘Finden Sie nicht, daß Philosophie so etwas wie das Ziehen von Puppen an Drähten ist’?
Waarmee Scheler bleek te bedoelen: ‘Es war weit mehr ein Gezogenwerden’ (1977, 71).

Je laten meevoeren op de kracht van andermans (bijvoorbeeld Aristoteles’) gedachten in je eigen denken. De eros van het denken. Mooi.

Een paar uur later bedenk ik dat ik met deze uitspraak wel helemaal het metafysische (bewustzijns)pad op ga dat juist door Hacker (conceptuele analyse) en Luhmann is verlaten. Een van de mogelijke aanpakken die ik voor me zie om deze splitsing te leren overzien, is ze in twee kolommen naast elkaar te zetten en ze zo woord voor woord (filosofisch) uit te pluizen. Een hele klus. Bij het nadenken over deze taak en de tijd die ik er aan wil besteden, mag ik evenmin vergeten dat ik nog (tenminste) drie stromingen wil onderzoeken die ik nog niet aan de orde heb gesteld. Descriptieve metafysica; Capabilities benadering. {en kritisch realisme?}

Ik prijs me gelukkig met Schelers uitspraak. Filosofen maken verschil wat betreft de filosofen die aan hen trekken. Het is dus een omgekeerd marionettentheater. De speler wordt bespeeld en raakt daarom filosofisch op drift. Dat biedt al veel mogelijkheden.
Filosofie als manieren om de werkelijkheid ‘weg te maken’ is in die metafoor dus je door een filosoof laten ‘bespelen’ die je daartoe in staat stelt. Laat mij zien door welke poppen jij bespeeld wordt en ik zal zeggen of je beeld van je zelf in de werkelijkheid beide (of een van beide) weg maakt of juist beleefbaar en voorstelbaar maakt. En of je daar redelijk of onredelijk in bent. In een bestaan dat in zijn begrenzingen van lichaam en geest het mysterie daarbuiten niet ontkent, maar het middel van de rede als het hoogst reikende erkent (niet beperkt tot wetenschappelijk werken). Bestaansreden.

23 november

Opluchting bij het herlezen van de onderzoeksopzet van het eerste deel.
De tekst waarin ik mijn redenering uiteen zet, kan weg. Geen herschrijven aan. Veel te verwrongen door de destijds ondernomen poging om te zoeken naar woorden die bij het onderwerp passen. De opzet zelf blijft staan, want de sporen volg ik nog steeds. Op de voorspelde wijze. Met uit de bocht vliegen. Ik bewaar de tekst als herinnering aan een waardevolle tussenstap. Zonder die tussenstap zou ik niet verder gekomen zijn.

26 november

Het is aanmatigend om je met kroniek schrijven bezig te houden, als je jezelf met Geert Mak vergelijkt. Ik lees nu Reizen zonder John (2012) over zijn tocht , door de Verenigde Staten in het voetspoor van John Steinbeck die dat in 1960 deed. Mak schreef een mooi, tastbaar, beeldrijk en informatief boek over het land en zijn bewoners, zijn cultuur en erfgoed, de cijfers over hoe het met ze ging en gaat, over de staat en de straat. Omvangrijk, degelijk gedocumenteerd, leesbaar als reisverslag. Dus ik laat een vergelijking wel uit mijn hoofd. Op verschillende plaatsen in het boek buigt Mak zich over situaties waarvan hij een interpretatie geeft die mij bekend voorkomt. Waarvan ik denk: daar heb ik het op pagina x of y van hoofdstuk …over. Wat ik daar beweer vindt ondersteuning in wat Mak zegt. Of: Mak zegt het beter dan ik heb gedaan.
 De politiek volstrekt partijdige nieuwsmedia (p. 243)
 De diepe weerzin tegen de professionele middenklasse die een stortvloed (niet gewelddadige controle mechanismen) liet neerdalen van ‘bevelen, diagnoses, instructies, beoordelingen, definities – zelfs, via de media, suggesties voor de beste manieren om te denken, te voelen, geld te besteden en te ontspannen’ (p. 254) [ wat me tussen haakjes aan het denken zet over mijn eigen oordeel over de invloed van professionals, of in elk geval over de bereidheid om hen op grote schaal in te huren – Mak noemt hier de namen van de demagoog Russ Limbaugh die conservatieve waarden verdedigt en de politiek essayist Barbara Ehrenreich ]
 En tot slot: de toenemende populariteit van magisch-positief denken. Zich gaandeweg uitbreidend van de religieuze wereld tot in zakelijke kringen. Een motivatie industrie met een jaaromzet van $ 10 miljard (p. 290). Misschien, voegt Mak eraan toe, omdat werkelijkheid en droom steeds verder uiteen groeien en alleen nog een wonder een brug kan slaan.
In welke mate kan ook Jaspers’ denken (in de tijd van de atoombomangst) tot dit magisch-positieve denken worden gerekend? Of dat van Dreyfus en Kelly dat in de VS in elk geval een markt aantreft voor bestsellers? Waarin ligt het onderscheid?
Nu ik dit bij Mak gevonden heb, ga ik ze achteraf nog maar even als noten in mijn eigen tekst verwerken. Om te laten zien dat ik niet de enige ben die dergelijke ideeën heeft.

27 november

Vandaag ben ik serieus in Luhmanns Die Kunst der Gesellschaft bezig. Wat ik lees is me al bekend, ofwel ik worstel met wat Luhmann bedoelt met zijn formele benadering. Na een paar uur in hoofdstuk 2 (92-165, in 13 paragrafen) over de tweede orde waarneming kom ik een passage tegen die me laat ‘instappen’. Die passage gaat over het specifieke verschil tussen het kunstsysteem en andere functiesystemen: die ligt in de ‘dinglicher fixierung von Formen’.
De tweede orde waarneming in het kunstsysteem heeft altijd met iets te maken dat gemaakt (hergestellt) is in het tastbare (Wahrnehmbaren) domein. Een belangrijk gevolg ervan is dat ze bevrijdend werkt op de voorwaarde van consensus.

‘Gerade in einer Umbruchszeit schickt die Gesellschaft sich selbst auf Konsenssuche, und generalisiert nur die Symbole, die dies noch in Aussicht stellen können ( )
Heute beginnt man dagegen einzusehen, daß kommunikative Koordinationen sich an Dingen und nicht an Begründungen orientieren (verwijzing naar Serres en naar Wagner), und daß Begründungsdissense erträglich sind, wenn die dingvermittelten Abstimmungen funktionieren’ (125)

Kunst maakt een speelse verhouding mogelijk tot vragen van consensus of dissensus. Afwijkende meningen worden dus niet buitengesloten (wat anders wel het geval is). Afscheid van Parsons’ door een ‘shared symbolic system’ vastgelegde consensus. Maatstaf van een adequate observatie is

‘ob man den Direktiven nachvollziehen kann, die durch die Formentscheidungen des Kunstwerks für angemessenes Beobachten festgelegt sind’ (126).

Heeft het technologisch netwerk, 15 jaar nadat Luhmann dit schreef, op dit moment niet soortgelijk ‘Dinghafte’ effecten? Nu maar weer verder dan.

30 november

Als een boekhouder sluit ik deze maand dit logboek af. Waarvan het mij steeds meer blijkende nadeel – net als veel andere weblogs (Rijnlands-weblog bijvoorbeeld) – is, dat je ervan uitgaat dat lezers zelf wel bepalen wat ze er tussen uit halen.
Wat ik doe of meemaak kan voor mijn gevoel bijna niet buiten dit logboek blijven. Moet daarin worden opgetekend. Wat uiteraard onzin is. Dit dwingt mij toch om naar een vorm te zoeken waarin de kroniekstijl gedijt, zonder steeds aan het opschrijven van gedachten en het rapporteren van gebeurtenissen vast te zitten.
Afgelopen woensdag, donderdag en vrijdag (vandaag) heb ik mijn werk een beetje moeten plooien naar de activiteiten die ik buiten de deur (o.a. ziekenhuis voor controle, bezoek) te doen had.
Ik ben op het pad van Luhmann doorgegaan. Via internet artikelen gevonden van Luderer (www.luderer.de) over tweede orde observaties. En die gelezen. Luderer vergelijkt interessanter wijze Luhmanns behandeling van tweede orde waarneming met wat van Von Foerster daarover zegt en met het werk van Bateson (waar hij op is gepromoveerd). Tussen Luhmann enerzijds en beide andere trekt hij een streep. Wat systeemtheorie is bij de eerste is gebaseerd op een waarnemer/systeem scheiding en bij de beide andere op de eenheid van waarnemer en systeem. Of dat zo is laat ik even liggen. Von Foerster en Bateson hebben daarom meer een systemische theorie. Daarin is ook het onderscheid in biologische, psychische en sociale systemen, waartussen Luhmann weer een structurele koppeling moet aanbrengen, afwezig. Elk systeem is een integrale combinatie van aspecten die vanuit verschillende perspectieven belicht kunnen en moeten worden. Luderer heeft ook kritiek op Luhmann’s communicatiebegrip en laat met passages uit Von Foerster en Bateson zien, wat daar mis mee is.
Overigens viel mij op dat Luderer geen gebruik maakt van Die Kunst der Gesellschaft, wat toch een beetje vreemd is gezien het uitvoerige hoofdstuk dat Luhmann daarin schrijft over tweede orde waarnemingen.

De ezelsoren bij Ayn Rand, Atlas shrugged, tussen 30 november en 22 december gelezen, zijn vanaf hier verplaatst naar de bijlagen in deel 5 (niet opgenomen)
Vanavond ga ik deelnemen aan een bijeenkomst van het Ulbo de Sitter kennisinstituut in Middelbeers (bij Hilvarenbeek) – of all places. En dan volgende week weer verder.

Postscriptum

Het logboek van 2012 wordt weer gesloten. Als je een verhaal wilt vertellen over de dilemma’s in deze tijd, moet je een roman à la Rand schrijven. In de Belgische krant de Standaard van afgelopen zaterdag, las ik dat een Franse ambtenaar twee boeken heeft geschreven over de lotgevallen in de Franse bureaucratie. Hilarisch en herkenbaar, maar eigenlijk diep triest – al is alles natuurlijk eenzijdig uitvergroot en alleen daarom ook fictie.
Wat betreft Nederlandse toestanden is dit weekend een concept rapport over wanbestuur bij Amarantis uitgelekt. De nieuwe staatssecretaris van Rijn kondigt maatregelen aan om fraude met PGB’s in de zorg te voorkomen. Waarvoor nog onlangs een directeur van een zorginstelling uit Lelystad is veroordeeld die anderhalf miljoen op haar eigen bankrekening had laten storten. Omdat dit geld aan aanvragers contant wordt uitbetaald en slechts 5% gecontroleerd wordt of er ook zorg voor werd ingekocht. Zelfs artsen en psychiaters hebben diagnoses vervalst om mensen aan PGB’s te helpen.

Er is in het begin (bij woningcorporaties, zorg- en onderwijsinstellingen) iets mis gegaan met het Toezicht model, hoor ik governance hoogleraar Goodijk zeggen op de radio. Of is hier door de bestaande praktijken een regiem bedacht waardoor ze in hun eigen belang konden blijven profiteren in naam van ‘transparantie’? In elke sector zijn dat verschillende netwerken en belangen van instituties, organisaties en personen – die opdrachtgever zijn van experts als lobbyisten, juristen, accountants, notarissen, en functionele relaties onderhouden met beleidsmakers, wet- en regelgeving makers, inspectiediensten. Wie zijn, vóór dat Toezichtmodel werd ingevoerd, de kritici geweest, die al voorspelden wat er zou gaan gebeuren? Hoe voorkomt het systeem die irritatie?

Terug naar 30 november. De discussie vanavond bij het Ulbo de Sitter kennisinstituut over de zienswijze van de sociotechniek op de I in de PBI regel, sluit daar bij aan. Met een explosief stijgend niveau van informatie (en niet van materie) in werk, en van informatietechnologie als productiemiddel, is een nieuwe categorie werk (als knooppunt in het netwerk van activiteiten) ontstaan waarvoor die lineaire PBI regel van De Sitters ontwerpregels getransformeerd moet worden in een circulaire P(i)- IT – B(i) regel. Mooie discussie waar ik me niet verder meer mee bezig ga houden (zie Govers, Südmeier, 2011: De Sitter in het informatietijdperk). Dat heb ik tussen ’80 en ’00 genoeg gedaan. In samenwerking met o.a. Joan Greenbaum (In the name of efficiency, 1979; Windows on the workplace, 1995), Andy Friedman (Computer systems development, 1989) en via de (nog steeds gehouden) Arhus conferenties (Computers and democracy, 1987) met mensen als Morten Kyng, Gro Bjerknes en Pelle Ehn (Work-oriented design of computer artifacts, 1988). Een groot aantal onderwerpen bij de toenmalige technologische ontwikkelingen keren bij de huidige ‘cloud’ en 'community' technologische debatten weer terug en lopen door in wat nu design thinking (Brown, Ideo) en de relationele technologie heet (zie o.a. PP Verbeek, C. Hummels en voor de digitale sociotechniek: Winby en Albers Mohrman, 2018).

Ik heb me voorgenomen om in deze laatste maand van dit jaar, ter afsluiting van dit deel, een laatste hoofdstuk te schrijven over De organisatieverhoorkamer.
Voordat ik er aan begin te schrijven, maak ik een opzet. Die schrijf ik systematisch uit. Het hoofdstuk moet mij in staat stellen om mijn verhaal tot nog toe te vertellen. Met kennis van zaken, in attractieve taal, met sprekende beelden, in precieze woorden en toepasbaar op de eigen situatie vanuit de vraag: ‘wat staat mij dan te doen?’. Een test tegelijk van mijn eigen competentie en mijn ambitie. Waarin ik jammerlijk kan falen.
Tijdens het schrijven aan dit afsluitende hoofdstuk, werk ik parallel aan het afmaken van de losse draden in voorgaande hoofdstukken. Kortom: zonder stevige redactie van veel van het voorgaande, krijg ik dit nieuwe hoofdstuk niet op de gewenste poten. De eerste maand van het nieuwe jaar is ervoor gereserveerd. Eind januari moet ik een eerste concept geschreven kunnen hebben. Zonder muziek zal het niet gaan. Net als Dagny die in Atlas Shrugged op haar kritieke momenten een in die wereld nog niet bestaand 5e concerto van Halley hoort (wel in Mulligan’s Valley), begeleidt pianomuziek mij dagelijks bij mijn queeste. Het werk moet eerst in gedachten gedaan worden, voordat aan materiële uitvoering te denken is.

Hier nog aan toevoegen wat ik vond bij Frank van Harmelen, hoogleraar Knowledge Representing & Reasoning, wetenschappelijk directeur van het LarKCproject (Large Knowledge Collider) in Labyrint uitzending 5/12/12;
 - bij Caroline Hummels’ oratie over fenomenologisch onderzoek-door-design voor de toekomst, (vimeo)
 - bij (haar? medewerker) Rienske Klooster die een ontwerpersbestaan combineert met choreografie van mensmaterie interacties,
 - en de verwijzing bij Hummels naar PP Verbeeks werk over technologie (hetzelfde als wat ik hierboven en in deel 1 beweer).

2012 Geestreiziger pdf

Januari 2013

Ik heb een afgelegen boshuisje in een natuurrijke omgeving opgezocht. Met mijn lichaam als vervoermiddel ga ik erheen. In de rugzak neem ik de tekst, twee boeken, een recente krant en een memory stick mee. In het boshuisje staat een lap top, er is radio, cd, taperecorder en tv, naast cv, open haard, oven en koelkast. En water, gas en electra. Dat heet tegenwoordig leven in eenvoud. Ik doe alles te voet en neem vijf dagen de tijd om in te dalen. Of is het afdalen?

’s Ochtends begin ik met een artikel uit de New York Review of Books (mooie artikelen, o.a. van Searle, waarover later meer) en studeer in Denken (nieuwe vertaling) van Hannah Arendt. Van daar ga ik naar mijn eigen tekst. Herlees, schrap, verbeter.
Ik wandel urenlang in de besneeuwde omgeving rond en neem niet alleen landschap in me op, maar overdenk wat ik heb gelezen en opgeschreven. Ik kan dat alleen op die actieve manier: het lichaam moet net zo bewegen als het denken. Het waarnemen van het onbekende om mij heen geeft mij de openheid en onbevangenheid om kritisch gedachten toe te laten en te onderzoeken.

Een onbeschrijflijk rijke ervaring in velerlei opzicht.
Nu zit deze retraiteweek er bijna op. Maar eind maart kom ik hier nog terug en zal dan nog een week of zes ditzelfde proces voortzetten. De omgeving is dan bekender, maar is zowel nog vreemd als aantrekkelijk genoeg voor het doel. Het voorjaar doet de rest. Alles gaat weer open, er begint een nieuwe cyclus van geboorte tot dood.

Ik ben zeer te spreken over de souplesse van de nieuwe vertaling van Denken van Arendt. Reeds kort na verschijnen is er al een tweede druk. Komt het omdat deze nieuwe vertalers zelf in Arendt gespecialiseerd zijn? Ik heb vanochtend het eerste van de slechts vier hoofdstukken uitgelezen. Het vierde ken ik tot nu toe het best. Daar is de figuur te vinden over het denken in het Gerekte Nu, waarmee dit project 2016 min of meer begon.
Arendt’s benadering van de geschiedenis van de filosofie, en met name de vruchtbare wijze waarop – lees haar Inleiding - ze het aan Kant ontleende onderscheid tussen rede en verstand, tussen denken en kennen in het spel brengt, ondersteunt mijn zoektocht.

Ondersteunend is ook de serie van Tegenlicht die de VPRO op 21 januari is gestart. Ik heb vanavond de eerste aflevering gezien. Een soort compilatie van afzonderlijke afleveringen. Met op velerlei terreinen kritische bouwers aan de toekomst – vanuit een gedeelde opvatting over hoe mind sets momenteel onze problemen gevangen houden.
Een reeks met interessante onderwerpen. Met Ricardo Semler en zijn Braziliaanse experiment. Met de Diamantis van de Singularity University, LA en met Rushkoff van Life.Inc en ....over artificial intelligence.
Ook wordt ingegaan op de wijze waarop de financiële instellingen niets produceren en toch het geld van de burgers weten te bemachtigen, ook om hun eigen financiële schandalen te boven te komen. Volgens Groen Links parlementariër Eva Jolie uit het Europees parlement redt Europa zelfs ‘oversized’ Cypriotische banken die bekend staan om het witwassen van Russisch maffia geld. Ondertussen is er geen geld voor Portugal waar 25% van de mensen werkloos is. Gewoon geworden politiek economische irrationaliteit binnen de huidige cultuur. Mooie serie om naar uit te kijken.

Wat ik tot nog toe aan actuele problematiek behandel en becommentarieer, doet Erik van Muizewinkel in de Oudejaarsconferentie van 2012 in drie minuten (vanaf de 18e minuut). Heel knap. Natuurlijk zijn het cliché’s, daarom zijn ze geschikt voor een cabaretier. Hij plugt in op het gezamenlijk bewustzijn over de actuele problemen. Zijn tekst is ook geschikte input voor de ‘oefenruimte’.

Begin januari 2013 is de werkloosheid in de Eurozone boven de 11% opgelopen, een vol procent hoger dan in de Europese Unie als geheel. Met nog steeds naar boven (> 25%, Spanje) en naar beneden (< 5%) uitschieters tussen landen onderling.
Vandaag werd ook bekend dat in 2011 in Nederland maar liefst 20% meer topverdieners in het publieke en semipublieke domein boven de Balkenende norm zitten. Het zijn er totaal iets van 2.600, waarvan ruim 2.000 in de zorg (specialisten vallen daar ook onder). Waar transparantie niet allemaal toe leidt. ‘Als hij / zij dat verdient, wil ik het ook’. Wat nou crisis? Er is nu een wet die verbiedt, vanaf heden, om nog zulke salariscontracten af te sluiten. Maar die wet gaat pas over een paar jaar effect sorteren.

Tegelijk staat de ziekenhuiswereld een fusie- en concentratiegolf te wachten.
En te midden daarvan is berekend dat over een aantal jaar oncologie 25% meer gevallen te verwerken krijgt (vergrijzing zal daarbij één van de factoren zijn), maar dat de financiële middelen en de capaciteit daarvoor ontbreken. Niemand stelt voor om 2.000 te hoog betaalden in de zorg zeg € 10.000 per jaar als crisistoeslag in rekening te brengen. Als je dat bij alle 2.000 doet, is het billijk en kan niemand er om weglopen naar een andere organisatie. Aanvechten kan uiteraard altijd. We leven in een rechtsstaat. Daarmee kan jaarlijks € 20 miljoen aan het zorgbudget toegevoegd worden voor de inrichting van toekomstige effectieve zorg. Ook van de oncologische zorg.

In de financiële wereld is er ook een novum. Staatsbank ABNAmro gaat online hypotheken verkopen zonder tussenkomst van een adviseur. De aanvrager moet, via een digitale test, aantonen voldoende te snappen wat hij doet. En kan daarmee een hoop kosten besparen. De bank geeft gevolg aan het moeten ontvlechten van financiële dienstverlening en provisie voor adviseurs.

De grootste ICT dienstverlener (Capgemini), gewend aan met dubbele cijfers geschreven winstpercentages, overweegt om 400 te hoog betaalde medewerkers (die moeite hebben om de omzetten van weleer te halen, lees: wiens tarieven drastisch gekelderd zijn) te vragen om vrijwillig een deel van hun salaris in te leveren. Om de continuïteit van het bedrijf, van andere banen zeker te helpen stellen. Natuurlijk zonder garanties. Leveren degenen die dit bedenken zelf ook een deel van hun salaris in? Is het hoofdkantoor (Parijs?) bereid om met een kleinere winstmarge genoegen te nemen? Waarschijnlijk niet. Dus hoe beoordelen we dit initiatief? Bij deze groep medewerkers zitten natuurlijk wel de beste klantrelaties, de beste acquisitie, de beste vaklui. Je wilt ze niet kwijt, maar ze zijn te duur in het huidige klimaat. Dilemma.

Aanbestedingen worden – zoals vroeger – niet meer vanzelf gewonnen. Hoe groot je reputatie ook is, hoeveel power aan deskundigheid (van hoogbetaalde medewerkers die te weinig omzet draaien) je er ook op loslaat. Het valt op dat iedereen aan alle aanbestedingen mee doet. Niemand kan een kans op werk laten liggen.

Stel je eens voor welke enorme bureaucratie, die toch al niet gering is bij aanbestedingen, dat oplevert. Want waar het werk schaars is en veel mensen tijd over hebben, gaan steeds meer mensen op zoek naar werk zich ermee bemoeien. In de tijd dat er veel vraag naar hen was en de tarieven hoog waren, hadden ze daar geen tijd voor of waren ze blij dat een aanbesteding niet werd gewonnen. Nu blijkt bij een aanbesteding om bijvoorbeeld spitsmijdingen te bevorderen, elk beetje adviesbureau in de overheidsmarkt (dat zijn adviesbureaus per definitie omdat de overheid de grootste opdrachtgever is) plotseling ook specialist in verkeersmobiliteit te zijn. Mét referentieprojecten die een beetje omgeschreven worden naar de aanbesteding. De aanbestedende partij zegt niet alleen naar de laagste prijs te kijken en zal dat, afhankelijk van de professionele relaties in het netwerk waarschijnlijk ook niet doen.
Maar is mijn gevoel onjuist dat veel in deze crisistijd aanbestede grote projecten – door de wirwar van te beheersen regels en de bemoeienis van velen - nóg veel grotere kansen op missers van allerlei soort hebben dan grote projecten meestal toch al zijn? [ Ik wist toen nog niet wat ik op 11 november zou meemaken...]

Het nieuwste fenomeen deze week is het reputatie offensief van scholen voor middelbaar en hoger beroepsonderwijs. Het lijkt haast een gezamenlijk afgesproken campagne positief in het nieuws te komen. Eerst kondigen (in problemen zijnde) mbo’s (Albeda en Zadkine) een fusie aan én terugkeer van mts en meao omdat de markt (leerlingen en werkgevers) erom vragen. Was dat destijds ook niet de reden om meao en mts juist af te schaffen? Daarover heen komt de meest nadrukkelijke bestuurder aller tijden vertellen dat ook hij op zijn hogeschool (in problemen) het aantal opleidingen gaat reduceren en de heao en hts terug gaat brengen. Daarna doet de kersverse – zeg maar van regio Vitesse/NEC naar regio Feijenoord geswitchte – bestuursvoorzitter de belofte dat de hogeschool zich op de kerntaak gaat concentreren (exit contract onderwijs). In het personeel wordt de ratio van ondersteuning en onderwijsgevers (750/2250 van in totaal 3000) bijgesteld ten gunste van onderwijs. Docenten met mastertitels moeten de kennelijk ook kwalitatieve achterstand in onderwijs verbeteren.
Wat dit media offensief betekent zullen we nog gaan zien.

Het is niet denkbeeldig dat bij de schaalgrootte en problemen van dit moment, bij bestaande outputfinanciering (aantal diploma’s) gewoon weer op volumestromen gemikt gaat worden. Gezien het belang van zo groot mogelijke instroom en van de waarde van bepaalde diploma’s op de arbeidsmarkt, zijn de onderwijskwaliteit en de externe (en interne) communicatie doorslaggevende factoren. De besturing van de heel grote scholen is een stuk beter geworden. Zoals in de ziekenhuizen de patiënten logistiek is verbeterd. Ernstige verstoringen (zoals Pabo studenten die niet kunnen rekenen) kan men zich momenteel nog minder veroorloven dan vroeger. Maar kwaliteit hangt ook af van docenten en van onderwijsinfrastructuur, van organisatie-inrichting en gebouwen.
Hoe gecentraliseerd of gedecentraliseerd gaat het eraan toe? Misschien is men in het beïnvloeden van bouwplannen eindelijk zover dat meer structureel aan onderwijsruimten voor kleine groepen wordt gedacht. En is dat nu niet meer nodig met de grotere volumes in een kleiner aantal opleidingen. Het oude HTS gebouw en HEAO gebouw zal er niet meer staan. Hoe ziet een nu bij dat onderwijs passend gebouw eruit? Of biedt de campus daar bij voorbaat al oplossingen voor?

Ik herinner me de Tegenlicht documentaire over de financiële sector (1-1-2013). Joris Luyendijk laat de genormaliseerde manier zien waarop financiële instellingen na de financiële crisis niet alleen erin slagen om straf te ontlopen, maar ook er in slagen om (zoals een van de geïnterviewden zegt) ‘onder de radar van voor alle anderen geldende regels door te blijven vliegen’.
Luyendijk zelf vindt dat wij moeten ophouden de mensen in die sector zelf te laten geloven, dat ze daders zijn. Heeft Rand hem soms op dat idee gebracht? (zie verder op) Ze zijn slachtoffer. Voor elke middelbare of hogere (beroeps)opleiding is dit prachtig onderwijsmateriaal. Tenminste voor de docenten, zou ik zeggen.
Hoe deze spelers op dit speelveld er alles aan doen om de wijzigingen in spelregels en spelinrichting zo minimaal mogelijk te houden, is ook een veeg teken.

Dit zijn allemaal voorbeelden van kleine veranderingen van alledag in deze tijd. ‘Disruptive’ in de zin van Christensen cs. zijn ze enkel wanneer er sprake is van een verandering van bedrijfsmodel, beloningssysteem (reimbursement) en (productie)technologie. Tegelijkertijd. Zo ver gaan deze veranderingen geen van alle.

Op 23 januari 2013 ‘explodeert’ het GGZ probleem: enkele hoogleraren bepleiten een aanpassing van de vergoedingen voor te behandelen aandoeningen, anderen komen daar tegen in het geweer. ‘Uitgelekt’ pre-advies voor (of van?) de Gezondheidsraad. Versnelt de aanpassing van zorgzwaartepakketten (1 en 2) de systeemdoorbraak? Casus van maken?
Op vrijdag 26 januari sluit Wall Street met de een na hoogste koers ooit (net onder de 14.000 punten), was er ergens in 2007 een keer overheen gegaan. Speculatiewinst?
(Ik verwijs alvast naar 5 maart en 8 november).

De grotere kans op aardbevingen in Groningen (en schade aan privé eigendom) door intensivering van de gasproduktie door de NAM, wordt door de woordvoerder verpakt in de term ‘de nieuwe realiteit’. Een combinatie van woorden die we vaker zullen horen. De overheid verdient jaarlijks € 12 miljard aan de gaswinning en stelt nu € 100 mio ter beschikking om preventief de vermoedelijke schade te compenseren. Maar een onafhankelijke partij die onafhankelijk vast stelt hoeveel de schade bedraagt, ontbreekt. Ik zie weer ‘makelaars’ met niks doen geld verdienen. Het is schrijnend om nu te zien dat de NAM (staatsbedrijf) in de afgelopen 20 jaar heeft weten ‘aan te tonen’ dat de aardbevingen niks met gasboren te maken hadden. Iedere claim van zich af wist te houden. Nu dat wel wordt toegegeven en vele urgers zich melden vraagt de Groningse commissaris van de koningin een paar dagen later om € 1 miljard als compensatie. Ik snap wel wat hij aan het doen is. Game change.

De crisis versterkt de krachten tot reframing.
Nog verder uit te werken in tekst over het all pervasive psychologisch mensbeeld. Psychologie/psychiatrie in het strafrecht: is een verdachte toerekeningsvatbaar? Is van invloed bij de bepaling van de strafmaat en bij de effectieve werking van de principes waarop het recht is gebaseerd.
Ook: thrillers vol met psychologische verklaringen waarom mensen iets doen.
En tot slot de stilzwijgende wijziging van de werking van het strafrecht door het invoeren van argumenten uit het neurologisch mensbeeld. Zie cases in rechtenopleiding.

Zie ook de verwarring in België bij de volksjury in het proces tegen de kinderdagverblijf moordenaar (de Gelder). Zelfs de rapporten van deskundigen spreken elkaar tegen wat betreft toerekeningsvatbaarheid..hoe moet een volksjury zonder expert kennis in een steeds complexer wordend rechtsstelsel dan adequaat vonnissen?
‘Het manifest van Leeuwarden’, in december ondertekend door 700 (van de 2.500) rechters in NL tegen werkdruk. Nu mogen ze ineens langer over een rechtszaak doen als dat nodig is, naar hun inzicht. Staan ze op tijdschrijven of zo? Er zullen ongetwijfeld centraal geaccordeerde richtlijnen zijn, FG vragen.
Rede van Rinus Otte (die in 2010 opzien baarde met het boek De nieuwe kleren van de rechter) (pdf aanwezig)
Artikel van Hildebrandt in Filosofie over recht en ICT (pdf aanwezig).
Groene Amsterdammer van (meen ik) 21 februari 2013 (met twee artikelen).
Teubner? Nussbaum (Frontiers of Justice)?

De gedachte dat de wereld zo ingericht is als ik denk, heb ik verlaten

Gisteravond, 1 februari, na die werkdag af te sluiten, zei ik tegen mijn vrouw dat het hoofdstuk maar Twee vrouwen moet gaan heten. In plaats van Hoe vertel ik het mijn vrouw? Ik praatte over de vorderingen die dag in het hoofdstuk over Arendt en Rand.
’s Ochtends broeide ik daar nog over en hielp mijn liefste vriendin-voor-het-leven (en filosofe) mij tijdens een lange wandeling, door te luisteren naar de eerste zinnen die ik daarover probeerde te formuleren. Vanuit haar kennis van Arendt vroeg ze dóór en hielp ze mij om betere zinnen te formuleren. Die ben ik na de wandeling ook gaan opschrijven.
Tevens bedacht ik dat ik dat ene proefschrift over twee andere vrouwen (Nin en De Beauvoir) er nog eens bij moest pakken (Van Aller, Levenskunst van twee vrouwen, 2002).
Vervolgens lijkt alles toeval.

Onder het eten vertelt mijn vrouw over een gesprek die middag met haar acupuncturiste, kleindochter van Vasalis/Drooglever Fortuijn. Bij het gesprek over haar klachten brengt ze de stadia van de ziel ter sprake die ik bij mijn omzwervingen op het internet voor haar had opgedoken (the call; the search; the struggle; the breakthrough; the return – Moody, 1997). Wat de acupuncturiste deed denken aan wat zij hoorde in een marathon interview met Maaike Meijer over het opdrogen van de bron van creativiteit.
Vanochtend zocht ik dat marathon interview op en beluister het eerste uur. Ik val van mijn stoel van de herkenning. Maar dat had ik al vanaf de eerste radicale artikelen van Meijer die bij ons thuis in de studietijd van de jaren ’70 door de vrouwen gelezen werden. Ze haalt Jung’s kwadrant denken-gevoel; waarnemen-intuïtie aan (grondslag van de zeer succesvolle MBTI, maar dat zal zij ook wel weten). Heeft het over transcendentie, hoewel ze er helemaal niet in gelooft.

Treffend vind ik de erotiek van taal (schrijven en spreken) als een lichaam. Hoe belangrijk tekst is die je zelf voortbrengt. Ook al hebben anderen het er ook al over gehad. Zegt ze tegen haar studenten.
Fenomenologie van de angst en thema van vrijheid, beiden als uitdrukking van het intense leven zelf. De grenzenloze fantasie die ook zichzelf regelmatig tot rust moet brengen in een stil ‘er slechts zijn’. In een huisje in het bos. Mij al te bekend. Waar Meijer ook aan haar Vasalis biografie werkte. En ik aan deze tekst. Zie Cato’s uitspraak aan het begin en op het eind van Denken van Arendt. Nooit actiever dan wanneer hij niets doet, nooit minder eenzaam dan wanneer hij alleen is. Vandaag pak ik Van Aller (2001) erbij en zie dat Meijer in haar manuscriptcommissie heeft gezeten. Zo ben ik wel ver genoeg in Meijer’s leven. Vanaf nu houd ik afstand.

In de Volkskrant – kranten lees ik alleen wanneer ze ergens liggen – zie ik onder de lunch dat in Frankrijk een wandelprofessor beroemd is geworden met zijn boek over wandelende filosofen en hun wijzen van denken. Voelt toch een beetje als beroving van een gekoesterd klein geheim. Ook ik schreef al eens een stuk over de voet, net als Ton Lemaire en Corn.Verhoeven al veel eerder deden. Dus goed dat het weer gebeurt en een gebied ontsluit voor mensen die daar nog geen toegang toe hadden.
Ook wordt een heel zaterdag katern gewijd aan de aangebroken era van de vrouw.
Ik ben er op voorbereid. Dank je mama. En alle andere vrouwen in mijn leven.
De voorbereidingen voor een nieuwe era van de man zijn begonnen.

Vóórdat ik dit ‘project 2016’ onderbrak voor het werk als panellid vorige week, was ik intensief met mijn eigen tekst bezig. Na het concept hoofdstuk Twee vrouwen te hebben afgerond herlas ik links, vanaf het begin, mijn eigen woorden en geproduceerde tekst, terwijl ik tegelijk rechts op een blad papier de hoofdlijnen schetste mijn betoog.
Bij dat getekende blad papier pakte ik de draad weer op en zie daar mijn voornemen staan om een hoofdstuk te schrijven over ‘terugwegfilosofie’. Eerst ben ik maar eens twee uur door een voorjaarsachtige Ooypolder gaan lopen om de zinnen te richten. Daarna had ik wel zo ongeveer bedacht wat ik hierboven, aanvankelijk stuntelend, heb opgeschreven. Ik heb er de tweede dag redeneringen aan toegevoegd en zinnen preciezer proberen te formuleren. En werk daar nog enkele dagen verder aan. Want wat het met terugwegfilosofie te maken heeft, moet nog worden uitgelegd. Goed maken, vergeving, zoals Arendt voor het handelen specifiek vindt (net als opnieuw kunnen beginnen). Zie het vergeven van de dopinggebruikers in het professionele wielrennen.

‘( ) het verhaal is altijd belangrijker ( ) dan de verteller. Niet de verteller brengt het verhaal tot leven, maar het verhaal houdt de verteller in leven’ (Tejpal, 2008, 628)

21 februari

De vierde recessie sinds 2008 is een feit. In dertig jaar is de werkloosheid in Nederland niet zo hoog geweest als nu. Bijna 600.000 mensen zitten zonder werk, 7,5% van de beroepsbevolking. Zoals verwacht loopt de werkloosheid snel op. Vorige maand was het nog 7,2%, we gaan boven de 8 % uitkomen. De jeugdwerkloosheid binnen de algemene werkloosheid is al 15%. En dan tellen we de onzichtbare werklozen, honderdduizenden zzp’ers die zonder opdrachten thuis zitten, niet eens mee.
De huizenprijzen dalen snel: 10% verschil tussen nu en een jaar geleden.

De grote automatiseerder waar ik het eerder over had, wil nu dat mensen die te veel verdienen, 30% van hun salaris inleveren. Zo sterk zijn kennelijk de tarieven ook gedaald. Inmiddels zijn de scherpe kantjes er af gehaald en mag het niet meer zijn dan 20%. Zonder enige contraprestatie van de kant van de werkgever zelf. In die industrie is het verdienmodel echt niks eenvoudigers dan klanttarieven enerzijds en HR anderzijds.
Het consumentenvertrouwen is eveneens op een historisch dieptepunt beland. De problemen in de individuele huishoudens worden groter. Het aantal mensen met betaalachterstand op hypotheken stijgt. Dan hebben ze al andere betaalproblemen, want het laatste wat je wilt is dat je ook geen dak meer boven je hoofd hebt.

De bezuinigingen, lees lastenverzwaringen voor individuen en bedrijfshuishoudens nemen toe. Tot razernij van vele economen die het er wel over eens zijn dat vasthouden aan de 3% begrotingstekortnorm door Europese politici volkomen onzin is. Frankrijk roept al zich er niet aan te kunnen houden, Nederland haalt die norm zeker niet en voorzichtig geeft Brussel signalen af daar mee akkoord te gaan. Als de controleurs maar langs mogen komen om vast te stellen dat alle mogelijke maatregelen genomen zijn.
Zo is ook de loonmatiging, met het oog op de exportpositie van Nederland, onzin omdat de export toch al hoge winsten laat zien. De motor van de economie komt daardoor nooit op gang. Met een ontploft financieel stelsel en al deze groeiende maatschappelijke problemen is Nederland nu te vergelijken met dat van Spanje en Ierland, eerder. Hoe snel een jarenlange toppositie teloor kan gaan.
In en buiten Nederland neemt de bereidheid tot collectieve acties toe.
Niet alleen onder werknemers.

Werkgevers gaan – op instigatie van Ernst & Young – collectief weigeren om voor de 48.000 mensen in Nederland aan wie zij een salaris van > 150.000 betalen een eenmalige crisisheffing van 16% te betalen. Mijn eerdere voorstel voor de 2000 hoog betaalden in de zorg, was zo gek nog niet. Alleen was die aan werknemerszijde.
Ernst & Young heeft een paar proefprocessen tegen de Belastingdienst aangekondigd. ‘Als ik in december een scheerapparaat koop en daar 21% belasting over betaal, is het toch onrechtvaardig als ik in januari te horen krijg dat ik nog een extra bedrag moet betalen?’, aldus de toelichting van EY. Zo vanzelfsprekend als het kabinet dacht dat deze maatregel is, is die regel dus niet. Het is ongepast om tijdens het spel de spelregels te veranderen, is nu het argument. Maar het is een sigaar uit eigen doos die het bedrijfsleven in ‘normale’ situaties wel als gepast beschouwt tegenover klanten. De verzekeraar laat horen ‘dat de tarieven aangepast zijn aan de gestegen schadelast’ terwijl je zelf geen schade hebt gedeclareerd. De reiswinkel brengt tijdens de reis nog allerlei verborgen kosten in rekening. De hoogwaardige klantservice die gewoon wordt doorberekend of de onverklaarbaar hogere tarieven voor mobiel bellen in het buitenland. Hoeveel voorbeelden wil je hebben? Is de kern van kapitalistisch zakendoen nu juist niet dat je tijdens het spel de regels verandert?
De maatregel van de crisisheffing op hoge salarissen zou de schatkist een half miljard hebben moeten opleveren. De onderhandelingen zijn erover geopend.
Alle onderhandelingen over alles worden voortdurend heropend. Ook dat helpt om oude structuren op te ruimen of tenminste op hun houdbaarheid te testen. Zeker nu bekend is geworden dat de schatkist jaarlijks een meevaller van 800 miljoen verwacht dankzij winsten van DNB op aan het buitenland verstrekte kapitaalleningen.
Een uitbreiding van het zorgvraagstuk is dat Berenschot berekent dat tussen nu en 2020 800 verzorgingstehuizen gaan verdwijnen door afschaffing van de laagste zorgindicaties (net als in de gehandicaptenzorg, zoals bij Philadelphia). En woningcorporaties daar failliet aan gaan. (Omdat die met het vastgoed blijven zitten?)

‘Burned out by society’. Hoeveel mensen, tot topsporters toe (Stefan Groothuis), lijken onder de psychische druk bijna te bezwijken, obsessieve trekken te krijgen (Katja Schuurman) en niet zonder hulp te kunnen bij de vormgeving van hun bestaan(sreden)? Ook onder veel jongeren, die te hoge verwachtingen van zichzelf hebben of niet waarmaken. De verstandigen kiezen voor de oppervlakte? > NB: Haren, YOLO cultuur (zie 8 maart)? Knooppunt van relaties in plaats van authenticiteit? Plaatszoekende in plaats van plaatsgevende samenleving?

Ik heb vijf dagen besteed, inclusief afgelopen zaterdag en zondag, aan mijn commentaar bij het boek van Van Dalen. Ik heb de indruk dat het de moeite waard was.
Morgen, 28 februari, komt het CPB met nieuwe ramingen over de economie. De VVD heeft al laten weten dit jaar in te stemmen met een begrotingstekort dat groter is dan 3%. Minister Dijsselbloem maakt vandaag een rondje langs de fractievoorzitters om te peilen hoe ze staan tegenover begrotingswijzigingen voor 2014.
Het begrotingstekort voor 2013 lijkt mee te vallen: 3,4%.
Toch wordt voor 2014 alvast een nieuwe 4,5 miljard bezuiniging aangekondigd.
Gezien de te verwachten arbeidsmarkt-, loon- en andere sociale maatregelen lijkt het er niet op dat werknemers en werkgevers met de minister om de tafel willen gaan zitten.
De crisis duurt onverminderd voort en toch scoort de Dow Jones tegelijk (op 5 maart 2013) een all time high van 14.253,77 punten. Het vorige record was uit 2007 (en daarna…).
De commissie Cohen heeft inmiddels (8 maart) de rellen in Haren onderzocht en de nieuwe term ´Yolocultuur` als verklaring voor de combinatie van feest-, drank- en relbelustheid aangeleverd. `You only live once`: kan de drang van jonge mensen om ondanks crisis en nihilisme voluit te leven beter verwoord worden?

12 maart

Brussel bericht dat de EU besluit om 80% van € 400 miljard landbouwsubsidie te bestemmen voor 20% van de boeren in Europa. Jaarlijks dan en met een looptijd van zeven jaar. Succesvol lobbyen heet dat. Ten koste van vergroening en extensivering.
Eveneens wordt bekend dat pensioenfondsen bereid zijn om hypotheekfondsen van banken over te nemen. Zodat die weer wat meer ruimte krijgen om bedrijven te financieren. Het door de werkgeversvoorzitter opgegooide balletje (zie hoofdstuk 3) is doorgerold. Misschien in het kader van de gesprekken tussen de sociale partners die dit voorjaarsoverleg van 2013 eerst eens voeren zonder het kabinet, respectievelijk minister Asscher en staatssecretaris Kleinsma, die zoveel ver gaande aanpassingen van de WW, de arbeidsmarkt etc. in petto hebben. Misschien is uitruil mogelijk met een ander nijpend vraagstuk: de crisis in de bouwsector, het tekort aan sociale woningbouw op een verder instabiele woningmarkt, het gebrek aan financiële middelen bij woningcorporaties.
Op 28 maart melden werkgevers en werknemers uit hun overleg aan de minister (en de minister aan de Kamer) dat de lange tijd heilige datum van 1 april niet zal worden gehaald. Een fenomeen met gevolgen voor de begroting? Met welk doel? Van wie? Ten koste van wat? Stof genoeg voor een aftredend hoogleraar HRM zou ik zeggen, om in zijn afscheidsrede aan de orde te stellen.

Plaatsgevende en plaatszoekende samenleving, Eigen Kracht Conferenties (ook in mijn eigen wijk!), professionele hulpverlening in maatschappelijk werk van het model diagnose/behandeling naar begeleiding in het opbouwen en onderhouden van relaties en netwerken (van Ewijk, Filosofie 22/5, 2012, 46).
Plaatszoekend te vergelijken met knooppunt van relaties gedachte?

Iets van de geest van Montaigne, destijds gelezen voor mijn boekenlijst Frans op het avond atheneum en als rijk voedsel verslonden door een ontwakende, hongerige geest, moet wel bewaard gebleven zijn in mijn ‘project 2016’. Anders begin je niet aan zoiets. Want de uiteindelijke opbrengst ervan is ongewis. Slechts de activiteit zelf en de ervaring tijdens het uitvoeren van de activiteiten is tastbaar. Meandert zoals het leven zelf. Enkel als explicitering van de beweegredenen van mijn bestaan is het geheel van dit project systematisch. Het lezen en schrijven alleen al is de moeite waard.

‘Heb ik zelfs als niemand mij leest, mijn tijd soms verdaan door mij in mijn vrije uren zo lang bezig te houden met zulke nuttige en aangename gedachten’, zegt Montaigne terecht (Essays, II.18, Over logenstraffen, editie 2004, vert. van Pinxteren, 861)

Montaigne had het voordeel dat hij fiscus noch accountant hoefde uit te leggen waar hij zijn tijd aan besteedde. Maar was net als ik door Erasmus geïnspireerd en bezig het leven vorm te geven. Themanummer van Filosofie over Montaigne (jg. 23/1, 2013).
Zie ook Taylor, Sources of the Self (182) over de verschillen tussen Montaigne en Descartes. Verbreek je radicaal de verbinding met je dagelijkse ervaring of verbind je je juist dieper ermee? Zie ook Bakewell, Hoe te leven? Een leven van Montaigne (2011).

18 maart

De Europese top over het redden van de ‘oversized’ banken in Cyprus leidt tot zulke eisen en voorwaarden dat de Cypriotische regering een voorstel doet waarbij ook burgers over de eerste € 100.000 spaargeld een percentage dreigen kwijt te raken.
Opstand, uiteraard. Het voorstel schendt een belangrijke vertrouwensregel die in de financiële crisis afgegeven is dat in Europa tot € 100.000 je spaargeld verzekerd is. Heeft repercussies op vertrouwen in andere landen (Spanje, Italië – maar ook bij ons). Nu weet iedereen hoe veilig die afspraak in handen van politici is.
Ook al trekt de Cypriotische regering dit voorstel later in, het vertrouwen is op de proef gesteld en heeft zijn ware gezicht getoond. De politiek en de financiële sector verliezen nog meer reputatie. Al is de situatie in de financiële sector stabieler geworden.
Hoe groot is hier de invloed van Russisch (Cyp-rus zegt het al) zwart geld dat daar is wit gewassen, waardoor de oversized financiële industrie in Cyprus op de eerste plaats is ontstaan? De Russen vinden Europa plunderaars. Bedragen boven de ton zouden 10% of zo moeten inleveren om de redding door Europa mogelijk te maken. Wist de Cypriotische regering, met steun van Rusland, welk pokerspel ze met het eerste voorstel speelde om Europa schade te berokkenen? Het probleem sleept zich voort.
Het zou wel eens een keerpunt kunnen blijken in de ‘rise and fall’ van dit continent.

Aankondiging in DWDD van ‘De correspondent’ – een onafhankelijk journalistiek platform onder leiding van Rob Wijnberg (weggestuurd bij NRC Next). Die goed naar het effect van journalistiek à la Luyendijk heeft gekeken. Die overigens zelf ook mee doet (en Hofland, Halsema, Brandt Corstius, Engelen etc.). In een maand hebben ze 15.000 participanten nodig à € 60 per jaar om te kunnen starten. [ Na 8 dagen staat de teller al bijna op die 15.000. en 5 dagen voor de einstreep op 12 april op bijna 18.000 ]

Uitreiking van de tegels voor het beste journalistieke werk in 2012. Live op kanaal 24.
Soms tenenkrommend. Meest voorkomend woord: kwalitatief goede journalistiek vertelt multimediaal goede verhalen. Een onderscheidend kenmerk in deze onzekere tijden waarin banen van journalisten zelf op de tocht staan en allerlei media ernstige verliezen lijden. Media en journalistiek volkje zit tussen twee vuren. Tegenover 1 journalist staan momenteel 10 communicatiedeskundigen die professioneel als tekstschrijver, woordvoerder, campagnestrateeg, lobbyist, marketeer etc. met media bezig zijn. Aan de andere kant een massa van media prosumenten (‘burgerjournalisten’ die zelf net zoveel nieuws maken als in snel nieuws geïnteresseerd zijn). Gezien het met hun hand vergroeide mobieltje waarmee alles gezien wordt.
Conventionele media hebben verkeerde verdienmodellen en zijn afhankelijk van teruglopende advertentie inkomsten. Worden door managers geleid die alleen maar aan kosten terugdringen (spread sheets) denken en de realiteit van het vak niet kennen, contact mee verloren zijn. Snelle media verliezen terrein, internet lijkt niet meer aantrekkelijk voor investeerders. Miljardairs (Lebedev, Buffet, Facebook jongen) kopen conventionele media en doen niet aan kosten terugdringen, maar aan investeren in kwaliteit en hogere oplage. Worden daardoor weer winstgevend gemaakt (Derk Sauer).

25 maart

Akkoord over EU lening van € 10 miljard aan Cyprus. Sanering van banken. Financiële sector is 8x zo groot als BNP van Cyprus ‘micro economie’. Volgens Medvedev houdt het plunderen niet op. Het touwtrekken tussen Brussel en Nicosia heeft er wel toe geleid dat via de kantoren van de te saneren banken in Londen en in Rusland, tijdens de onderhandelingen, miljoenen zijn weg gestroomd. Al die tijd konden burgers op Cyprus zelf per dag slechts een maximum bedrag uit de automaat halen en zaten alle kantoren dicht, werden er geen andere transacties uitgevoerd. In wiens voordeel?

Tegenlicht documentaire 25 maart over € 30.000 miljard off shore kapitaal dat wereldwijd in handen is van enkele miljoenen mensen. Hoe grote ondernemingen samen met rs, fiscalisten en advocaten ervoor zorgen fiscaal neutraal, dwz. geen, belasting over hun giga winsten te betalen (belastingontwijking mag). Maar ze gebruiken wel de infastructuur van een land voor hun business. En stellen daar vestigingseisen aan, die niks mogen kosten. Ze profiteren van de voorwaarden, maar dragen zelf geen geld af om die voorwaarden in stand te kunnen blijven houden. Ze leveren wel een andere tegenprestatie. De belastingontwijkende kapitalen lenen de bedrijven tegen forse rentes weer uit aan landen met financieringsbehoeften. Dat zijn er momenteel heel wat. Hoe noemen ze dat?

Hoog tijd om de eerste weg naar rede en rationalisering in te slaan: het grammaticaal realisme.

12 april

Met de paragraaf over het grammaticaal realisme eindigt de vrijdagmiddag van de tweede week dat ik in Joppe lees en schrijf, enkel voor en aan het filosofiehoofdstuk. Nog vier weken te gaan. Nu ben ik allereerst opgelucht dat ik de uiteenzetting met Hacker in tekst heb weten om te zetten. Daar valt nog van alles aan te doen, maar dit ligt er. Later kom ik daar nog wel op terug, want het denken gaat door. Volgende week eerst verder met Williams’ niet-reductionistisch naturalisme.
Ik heb in de sfeer van de actualiteit én in het filosofisch deel over rede en rationalisering nog allerlei potlood aantekeningen gemaakt die ik hier wil opschrijven. Daar zitten nog wel een paar aardige toevalstreffers tussen, die duidelijk maken hoe mooi het is om je met zo’n project terug te trekken.
Maar het is nu 17.20 uur en ik overweeg om eerst op de hoek een pot bier op de goede afloop tot zover te gaan drinken en meteen iets lekkers te eten. Dus dit werk stopt nu.

29 maart

‘Blauwe vrijdag’ de hele dag op de radio. Eerste keer dat aangifte digitaal vanuit de Belastingdienst naar burgers, ingevuld en al is toegestuurd. Die hoeft alleen maar te controleren en terug te sturen.
De betreffende directeur van de Belastingdienst antwoordt op de vraag naar laat terug ontvangen toeslagen en teruggaven: ‘hier en daar is afgelopen jaar een voorraad ontstaan, maar ik heb begrepen dat die situatie is opgelost’. Die vermijdt hiermee het woord werkachterstand en allerlei daarmee samenhangende noties die je moet kunnen interpreteren om te weten wat het betekent (ook gezien afspraken met politiek etc.).
Uiteraard komt die situatie als vorig jaar dit jaar niet meer voor (want waarvoor anders die, ongetwijfeld kostbare, omkering van het systeem)?

Passages in Deon Meyer, Trackers (2010, pb 2012), over verhalen.
106 Stories were the social currency of the Karoo. Everyone had one. Heartbreak, hapiness, triumph and disaster, but it was a story that defined, characterised, gave insight. So different from the stories of city people, now on Facebook and Twitter, dollied up so that everyone looked good, fake and crooked, smokescreens and masks.
179 It was no good telling the story with quasi-altruistic remarks like ‘It’s a sad story’ more than ten years after the damage was done. That was the trouble with our society; we had become spectators, sideline critics. We couldn’t wait to read about other people’s hardships, hear about them and pass on the stories.

2 april 

Tegenlicht documentaire met de Diamantis (?) University of Singularity. Wereld van overvloed van energie en van creativiteit (in de cloud)

5 april

Het grootste deel van taal wordt niet geconsumeerd tussen mensen, wordt alleen in iemands hoofd uitgesproken en is heel belangrijk voor de dagelijkse gang van zaken.
Op een zandweg door het bos loop je op een onbewaakte, half automatische spoorwegovergang af. Lang geleden werden spoorwegovergangen handmatig bediend. Nu beginnen de bellen te rinkelen en zakken nog maar halve slagbomen voor de overgang, als de trein een bepaald punt passeert op een bepaalde afstand voor de overgang. Vroeger schatte de spoorwegwachter dat moment om de slagbomen te laten zakken aan de hand van het tijdstip van passeren volgens dienstrooster, de snelheid van de trein (stop- of sneltrein), de verkeersstromen (scholieren, mensen onderweg naar winkels of werk) en de veiligheidsrisico’s.
Bij de half automatische bomen moet iedereen dat allemaal zelf doen. Ik weet wat ik moet doen, maar dat is niet voor iedereen gelijk. Ik zal mijn pas vertragen, maar degene met zelfmoordgedachten is misschien bang om te laat te komen. Voor een kind, onderweg naar school en (op een andere manier) bang om weer te laat te komen…

Droom [ die ik op aanvraag vertel ]

‘Op een gegeven moment wil je wel eens weten waar je staat in het leven, dat is alles ( )
Zoals die omvallende boom in het bos (wil weten of iemand het überhaupt hoort)’, zegt Marino tegen Kai Scarpetta in Cornwell, Link (2012, 52, 53).

8 april

Maandagmorgen in mijn tweede retraiteweek voor het werk aan het filosofiehoofdstuk van project 2016. Laat opgestaan.

Zutphen 6 april

Toeval. Zonder dat van plan te zijn Sennett, Bakewell en Neiman gekocht. Zondag 7 april bij toeval Sassen op Canvas over haar werk en leven gezien en ontdekt dat ze de vrouw van Sennett is en vanochtend (‘laat ik maar langzaam op gang komen’) begonnen in Sennett (Together, 2012). Pareltje van een piekervaring op de maandagochtend. Een verschillende gelijk denkende (gestemde), ver af, met een eigen ‘logo’ in de wereld van succesvolle auteurs, tot nu toe nauwelijks door mij gelezen. Maar ook dichtbij, omdat we van gelijke leeftijd zijn en ons net als Montaigne ooit, buiten het actieve leven schrijvend over de wereld en over onszelf terugbuigen. Weer Montaigne, net als een paar weken terug. Een bijdrage leveren aan het ‘zelf’ verstaan in deze tijd (waarom, hoe).

Toeval dat ik deze boeken in Zutphen aanschafte, want voornemen was (en is) om het te doen met de boeken die ik thuis heb geselecteerd om enkel de zes filosofische benaderingen te kunnen behandelen.
Toeval ook dat Sennett dezelfde bronnen gebruikt in dit tweede deel van zijn homo faber trilogie, waarvan Craft het eerste deel vormde (overigens geen Rand), en met een uitgewerkt wereldbeeld komt aan de hand van de vorm van de coöperatie (samenwerking om te verschillen) en van manieren om die vorm te verzwakken en te versterken.
Sympathy/dialectisch – empathy/dialogisch.
Sennett’s bronnen naast Arendt en Montaigne zijn: Williams, Bakewell, Sen en Nussbaum! Ik lees het boek als een wijsgerig sociologisch werk aan het begin van de 21e eeuw – vooral over wat in de marges gebeurt en wat enorme potentie heeft om cultuur te maken ( ‘het verschil’ = het verschillen van de bestaande structuren van culturele ervaring = (her) structurering)
Noteer ook meteen dat een categorie als coöperatie in Hackers categoriale kader ontbreekt (en juist bij Williams heel veel nadruk krijgt in ‘information pooling’).

9 april

Deel 1 van Together van Sennett (de vorm van samenwerken) begint bij de Wereldtentoonstelling in Parijs 1900! (35, met Lueger geschreven als Luegar, 39). Simmel socialiteit (38), zie Schuyt’s biografie over J.B. Charles/W.H. Nagel (schrijver/criminoloog).
Gisteren in hoofdstuk 8 van Hacker (Mind) voor mijn gevoel langzamerhand de grens gepasseerd van geïnteresseerde buitenstaander naar vertrouwde deelnemer. Ik kan de aard van Hackers uiteenzetting makkelijker volgen dan ooit. Filosofie als ‘the tribunal of sense’ – for both science and common discourse’(75; cf 28, 41, 42, 260), gaat voor een groot deel over de bestrijding van de lange schaduwen (269) die Descartes’ bewustzijnsfilosofie over de filosofie werpt, tot in de psychologische en neurowetenschappelijke erfgenamen ervan toe. En in de analytische traditie zichtbaar is in de rudimentaire aandacht voor het lichaam (268).
Hoofdstuk 9 over ‘Self & body’: ‘one does not have to see what one says before one can say what one thinks’ (268).
Behaalt Hacker zijn winst op degenen die zich niet aan de lange schaduwen van Descartes onttrekken nu door:
a) nauwgezette grammaticale analyse of door, zoals bijvoorbeeld 266,
b) steeds te laten zien dat het gebruik dat men van een woord (als ‘self’) is gaan maken (bijvoorbeeld als innerlijk subject, ‘as a noun designating an entity’) onder invloed van Descartes simpel kan worden ‘gereinigd’ (‘jungle of grammar’, 271) door ‘self’ niet op een innerlijk maar op dit menselijk wezen te laten slaan?
Hangen a) en b) samen? Hoe?
Verschuiving van Descartes via Wittgenstein terug naar (aangepaste) Aristoteles? Zie hoofdstuk 8. Zie verder mijn paragraaf over Hacker in dit hoofdstuk.

Vandaag met Co Verdaas over irriteerbaarheid van structuren gepraat. Ze regelen niet meer wat ze functioneel moeten regelen en gebruiken teveel van hun eigen output voor hun eigen zelfhandhaving.
Zijn aftreden als symptoom van overïrriteerbaarheid van de politiek.
Over Sassen, wiens werk hij wel kende, en over Sennett; over wat we kunnen leren van ecologische en complexe systemen (Scheffer); over zijn nieuwe baan in Wageningen, over de dood van Agnes, vrouw van Hans M.

Wat doet Hacker eigenlijk met de letterlijke gebruiksbetekenis van woorden en de intonatie waarmee iemand ze kan uiten?

11 april

Sociaal (‘op ROC ‘Mondriaan’ mens) akkoord is ‘in beton gegoten’. De nullijn van de zorg en de hele bezuiniging van 4 miljard op de zorg is ingetrokken.
‘WW blijft ongewijzigd’, met dat eerste bericht kwam vandaag heel snel het gerucht in de wereld dat een sociaal akkoord was bereikt.

Structuren structureren allerlei mogelijke relaties tussen mensen zoals treinrails en wegen het verkeer structureren. De vergelijkbare infrastructuren in sociale, politieke, economische en culturele sectoren zijn structuren en betekenisvolle regels voor het denken en handelen in die relaties binnen systemen. Regels die zowel algemeen als specifiek zijn, maar zie Arendt (hierboven, 194).
Als die regels aan betekenis inboeten (de krisis aan het licht brengt dat ze de complexiteit niet regelen waarvoor ze functioneel – probleem/oplossing – moeten zijn), en structuren verzwakken omdat ze onvoldoende feedback over hun zwakte krijgen, vallen de gestructureerde relaties uit elkaar (voldoet de dienstregeling niet meer, om ze op elkaar te laten aansluiten). Daarmee ontstaat (‘ondertussen’?) ruimte voor vernieuwing van 3e, 2e, en 1e orde waarnemingen, voor culturele (her)structurering.
Bij die vernieuwing kan de rede en rationalisering goede diensten bewijzen.

19 april

Ik beschouw de deze week gemaakte paragraaf over Williams niet als af, maar wel als voorlopig voldoende voor het doel in dit hoofdstuk.
De tijd stroomt gewoon door. Ik heb alleen nog maar zijdelings oog voor de actualiteit van de crisis en voor de stand van de uiteenzetting over passende en niet passende maatregelen. Het betekent dat ik geconcentreerd aan het werk ben.

Enkele belangrijke notities móeten voor de kroniek wel gemaakt worden.
De eerste betreft de nu snel oplopende werkloosheidscijfers. De hoogste ooit, gemeten als percentage van de sinds het vorige record uit de jaren tachtig sterk gestegen omvang van de beroepsbevolking. Bij de 650.000 komen er momenteel elke dag 700-1.000 bij. In dat tempo zitten we eind van het jaar tegen het miljoen aan.
De trend in deze cijfers die deze week bekend werden, is ongetwijfeld voor die tijd al lang in het overleg van de sociale partners ter sprake gebracht. Ze hielpen ongetwijfeld bij het sneller dan verwacht sluiten van het sociaal akkoord vorige week, tussen sociale partners en overheid. In december, toen de vakbeweging de slechte bezuinigingen uit het regeerakkoord ter discussie begon te stellen, leek dat sociaal akkoord heel ver weg. Er zijn allerlei arbeidsmarktmaatregelen teruggedraaid, zoals de duur van de WW. Ja zelfs is de nullijn voor de zorg is (voorlopig) van tafel gehaald. ‘In beton gegoten’ en voor de lange termijn tot 2020, historisch akkoord, zeiden bewindslieden. Vertrouwen terug in de gezamenlijke aanpak. ‘Dus jullie kunnen weer geld gaan uitgeven, burgers, om de economie verder uit het slop te halen. Hou op met sparen, neem een hogere hypotheek, koop dat huis en die auto, boek die vakantie, ga weer uit eten. Door de gezamenlijk geaccordeerde maatregelen is je inkomen ‘verzekerd’, ze geven je het vertrouwen dat als consument en burger nodig is’.

Tot de nieuwe cijfers over de economie in augustus bevestigen of we inderdaad op de goede weg zijn. Acht van de tien economen achten dat nu al onwaarschijnlijk. Politici roepen dat – als dat niet zo blijkt te zijn – de nullijn in de zorg en de miljarden bezuinigingen er toch moeten komen. Misschien nog wel meer dan eerst gedacht werd.
Het verwachte psychologisch effect van het sociaal akkoord over herstel van vertrouwen in de economie is daardoor en door de hoge werkloosheid – nu ook in de middengroep van 25-45 jarigen – meteen wel weg. De woorden blijken keer op keer geen enkele test te doorstaan. Kon je als minister nog maar meer zeggen dan dat er nog 100.000 onvervulbare vacatures zijn, en dat je er alles aan doet om mensen om te scholen en voor te bereiden op ander werk. Bijvoorbeeld het aantal vacatures noemen dat er ook iedere dag bij komt. Maar kennelijk is dat te gering om te noemen en zou dat de neerwaartse spiraal alleen nog maar versterken.

Toevoeging 20 april: vandaag zitten de partners weer aan tafel over de bezuinigingen op de zorg, in dit geval over de 65.000 ontslagen in de Thuiszorg. AbvaKabo is tegen en tekent het sociaal akkoord ook enkel, wanneer dit van tafel gaat.

Tweede fenomeen is een debat met de staatssecretaris van Veiligheid gisteren over (het rapport naar aanleiding van) de zelfmoord van de Russische asielzoeker Dolmatov. Net als het eerdere debat met de staatssecretaris van Infra over het niet aan de Kamer doorgestuurde rapport over Prorail (zie boven), was de tactiek van de verdediging om dit als een incident en niet als een structureel vraagstuk te beschouwen. Toch zegt de advocaat van Dolmatov dat er zo jaarlijks 300 mensen verkeerd terecht komen (dwz. in detentie of uitzetcentrum, terwijl hun beroep nog loopt, wat uiteraard enorme geestelijke belasting met zich mee brengt). Maar het informatiesysteem is niet gekoppeld o.i.d.
Zelfs de uitspraken in beide debatten door de respectievelijke bewindslieden lijken veel op elkaar. Zonder in de feiten symptomen van voortgewoekerde bureaucratie te kunnen zien. In het debat wordt alles eraan gedaan om dat (en de vertrouwenskwestie over de staatssecretaris zelf) buiten het gesprek te houden.
Niettemin waren de uitspraken om te smullen: ‘tot vier cijfers achter de komma staat opgeschreven wat medewerkers moeten doen, wanneer iemand ’s avonds binnen wordt gebracht, maar als dat niet wordt gedaan gaat het mis’, ‘gaan op elkaar zitten wachten’, ‘zijn passief’, ‘het probleem met het informatiesysteem is bekend en aan oplossingen (trainingen en andere verbetermaatregelen om de passieve houding af te leren) wordt meteen gewerkt, het ligt niet aan de cultuur van de organisatie en ook niet aan het strenge, rechtvaardige doch humane beleid’.

Inmiddels is ook duidelijk geworden dat de PGB wel heel fraudegevoelig is (was). Gespecialiseerde adminstratiekantoren vroegen zelfs pgb’s aan voor mensen die dat zelf helemaal niet kregen.
Ook is fraude in de franchise ketens (van supermarkten) boven tafel gebracht. Te simpele ‘belastingsontwijkingstrucs’, bijvoorbeeld met niet werkelijk door klanten geretourneerde goederen waarvoor geld moest worden teruggegeven of met niet werkelijk geretourneerde statiegeldflessen.
Te doorzichtig volgens de adviseur, hij kende geen verstandige franchisenemer die dat zou doen, maar de staatssecretaris van belastingen hoopt wel € 20 miljoen aan navorderingen op te kunnen gaan leggen. En kondigt alvast aan dat ook andere franchiseketens binnenkort op fiscaal onderzoek mogen rekenen.

Overal waar mensen in een keten zich een plaats verwerven als waardetoevoeger, ontstaat niet alleen extra omzet (en kostenverhoging voor degene die het koopt), maar ook fraudegevoeligheid.
Het inkorten van ketens (zie Buurtzorg) is meer dan alleen het afschaffen van management ten gunste van operationele zelfsturing, is meer dan kostenverlaging en hogere opbrengst voor de klant.

Iets verder terug deze week viel ik in de Tegenlicht documentaire van 15 april. Daarin Jan Rotmans, hoogleraar transitiemanagement in Rotterdam.
‘Dit is geen tijdperk van verandering maar een verandering van tijdperk’.
‘Geef mij vier of vijf kantelaars en ik ontketen een revolutie in Nederland op alle gebieden die nu zwaar in de problemen zitten’.

Ik ken Rotmans niet, maar zal eens wat van hem gaan opzoeken.
Jongen met vaak stevige uitspraken en vele, deels al gerealiseerde, voorbeelden.
Jos de Blok van Buurtzorg is uiteraard voorbeeld van zo’n ‘kantelaar’ – die ook aan het woord kwam in de documentaire.

Het ’s ochtends en ’s avonds lezen in Bakewell’s Montaigne biografie, wat tegelijk een kleine cultuurfilosofische studie is, is een waar genoegen (zie o.a. 150). Vanochtend bijvoorbeeld weer Zweig over Montaigne. Nooit geweten. Zie 272 e.v.

25 april

Spanje’s werkloosheid groeit naar 27%, zes miljoen mensen minder om omzet te draaien. En dat is veel sneller gegaan dan verwacht. Waas van vermoeidheid en uitzichtloosheid lijkt zelfs de Spaanse topclubs in de Champions League te treffen (Duitsland (Bayern München/Borussia Dortmund) – Spanje (Barcelona/Real Madrid): 8-1. Clubs zonder en clubs met schulden. Net als de landen. Clubs die kunnen blijven investeren om aan de top te blijven en clubs die dat niet kunnen.
Google bril. Alexander Klöpping bij DWDD. Alles wordt weer anders. Maar dat voel je pas als je het apparaat echt zelf hebt uitgeprobeerd. Intuïtief-sensitief. Naturalistisch te verklaren opeenstapeling van nog meer zich ‘naar binnen richten’, bevestiging van het dagelijkse leven en stemmen der natuur, waarbij de bril van google een soort nog subtielere taal van het zelf met zichzelf wordt want de bril herkent patronen in je belangstelling en in je zoekgedrag, in wat je wilt en wat niet etc.; gaat informatie daar op voorsorteren en ‘leveren’ en in interactie daarmee ontstaan weer nieuwe technologie gestuurde gedragspatronen van jezelf met jezelf.
In het licht van het oriëntatievraagstuk van nu is die bril op die mens een oplossing en een stap in de richting waarin van de andere kant de ontwikkeling van humanoids in volle gang is. Is dat ook een doorbraak in de structurering van culturele ervaring?

Er staat weer een staatssecetaris, nu van Belastingen, voor de Kamer. Wist hij wel of niet van de omvangrijke fraude door Bulgaren met toeslagen? Leden van de AbvaKabo, werkzaam bij de dienst beweren van wel, Weekers ontkent. Was alleen op de hoogte dát. Maar schrok toch we toen bleek dat het om zo’n € 100 miljoen ging.
Alle fraudes bij elkaar een lek van in totaal naar schatting € 1,5 miljard. Het lijkt wel of bureaucratisch perfecte systemen, zonder voldoende controle, zelfs niet in een voor de hand liggende check van veel buitenlanders uit hetzelfde land die toeslagen op hetzelfde adres en hetzelfde rekening nummer aanvragen, het doel hebben om fraudes te stimuleren. Wat is er met dat denken over zulke systemen, in de context van een democratische rechtsstaat, in hemelsnaam aan de hand? Oordeelsloze expertise, gefragmenteerde ketens waar op de ontkoppelpunten geen enkele inhoudelijke afweging meer mogelijk is? De service aan burgers als primair uitgangspunt en terugdringing van regelgeving en bureaucratie was een politiek doorgezet besluit. De Belastingdienst moest en zou de verwerking van Toeslagen erbij nemen. Zijn de afspaken wederzijds over te verrichten prestaties en over beschikbare financiën en mensen niet nagekomen? Is in de loop der jaren dit spel tussen werknemersorganisaties, departementale leiding, technologie en politieke verantwoordelijkheid opzettelijk uit de hand gelopen?
[ 9 mei blijkt de schade aan Bulgaren ‘slechts’ € 100 miljoen. Verbluffend makkelijk te regelen, zo blijkt. Regels worden aangescherpt. Controles worden intensiever. De staatssecretaris blijft nog steeds onder druk staan ]

26 april

De directeuren van woningcorporaties stappen naar de rechter omdat de minister hun salarissen (eindelijk) gaat aanpassen naar rato van het aantal woningen dat wordt beheerd. Aanpassingen die kunnen liggen tussen de 40 en de 70%. Ze mogen blij zijn dat ze geen navordering krijgen van het in de afgelopen jaren teveel betaalde salaris.

4 mei 

Dit wordt een heel ongebruikelijk intermezzo, vergeleken bij de voorgaande.
Deze gaat over een innerlijke waarneming van mezelf. Die een lange nacht duurde. In mijn boshutje te Joppe.
Ik sta mezelf toe daar in dit intermezzo in de kroniek over te schrijven, deels omdat ik me daartoe gerechtvaardigd voel en deels als bezwering van een heftige emotie.
De rechtvaardiging komt uit het bezig zijn met de voorgaande paragraaf over descriptieve metafysica, de rol die Bieri daarin aan de innerlijke waarneming toekent. De heftige emotie, bij het toppunt van hooikoorts toch al sterk aanwezig, had ik vannacht in een drie uur durend gevecht tegen de paniek die me dreigde te overmannen.
Ik schrijf dit tussen half tien en elf uur ’s ochtends, begeleid door op radio 4 uitgekozen muziek van Jan Brokken. Ondertussen sms ik met A en om een uur of 11 belt E om te vragen of ik goed heb geslapen. Ik vertel ze allebei niks over wat ik hieronder opschrijf.

Na een paar uur slaap werd ik om half drie wakker uit een droom, met pijn in de linkerarm. Die was juist weer een paar dagen weg geweest.
Het eerste uur lig je je af te vragen of de tafel, die een centimeter of wat hoger is dan ik gewend ben, waardoor mijn arm vaak op de rand van het tafelblad ligt als ik achter de laptop zit, de oorzaak van die pijn kan zijn. Of het gisteren een uur lopen met een zware rugzak in combinatie met het voorgaande. Of in combinatie met het in totaal gisteren 4 uur lopen, en de gebruikelijke hooikoorts-vermoeidheid door het niezen en snuiten.
Het tweede uur let je op of de pijn in de arm ook te relateren is aan je hartslag en aan andere lichamelijke verschijnselen. Je wordt steeds minder zeker dat het niet je hart is. Heeft de combinatie van te hoge bloeddruk, suiker en te hoog cholesterol je te pakken? En hier lig je in je eentje, zonder vervoer om snel in het ziekenhuis 8 kilometer verderop in Zutphen te komen. Je vraagt je af wanneer je de telefoon pakt om de huisartsenpost te bellen, waarvan het telefoonnummer aan de binnenkant van de keukenkast zit.
Je twijfelt steeds meer over wat je voelt, door je hele lichaam heen.

Er komen beelden bij. Is dit misschien de bedoeling van je leven: dat het zo ophoudt, bijna tegen het eind van je retraîte, midden in het hoofdstuk waarin je alles van jezelf geeft en dat daarom niet alleen puur genoegen, maar ook ‘agony’ en vertwijfeling, dus stress met zich meebrengt.
Het beeld uit de droom waarmee ik wakker werd en de pijn in de arm voelde, was dat ik A probeerde tegen te houden, letterlijk, want ik was erachter gekomen dat ze in zaken van de Russische maffia terecht was gekomen. A wilde vooruit.
Er was nog een ander sterk beeld dat ik mij herinnerde, terwijl ik nog steeds niet wist wat de pijn in de linkerarm betekende: was het wel of niet symptoom van een naderende hartaanval met wellicht fatale consequenties, of lag ik me druk te maken over niks? Een beeld dat ik gisteren kreeg toen ik E lopend terugbracht naar de bus in Gorssel. We liepen in het avondlijke uur, de ondergaande zon viel door het bladerdak, over de verder lege zandweg die in de verte verdween. Zoiets zou ouder worden en doodgaan moeten zijn, zei ik tegen haar. Een vredige zandweg als deze, onder deze serene lichtval mogen aflopen en op zeker moment in de verte gewoon verdwijnen.
Waarom had ik juist die middag daarvoor dit beeld, daar, gehad? vroeg ik me af.
Van zo’n gedachte word je niet veel rustiger, kan ik je vertellen.
Ik moet in elk geval niet in totale paniek raken, dacht ik steeds. En zette mijn onderzoek van lichamelijke symptomen voort. Kun je die van enige afstand lezen, terwijl je door de angst overmand dreigt te worden? Heb ik alles wel goed geregeld, als dit het is? Had ik niet tegen E moeten zeggen dat ze eerst moet laten uitrekenen of het voor haar wel gunstig is om de erfenis te aanvaarden? Anders zou ik haar nog in problemen brengen ook. Want ik denk nou wel dat de belastingdienst geen geld meer van de holding krijgt, en BGH zei dat ook, maar het is pas zo als het zo is.

Laat je niet verder gek maken.
Onder het hardlopen voel ik toch mijn benen ook niet snel vollopen, zoals in 2007? En druk of pijn op de borst, zware ademhaling heb ik toch ook de afgelopen tijd niet gevoeld?
Maar ik voel nog steeds die pijn in de arm. En de rest van mijn lijf lijkt ook wel volledig van slag te zijn. Wat voel ik daar in mijn rechterkuit? Voel ik het nou ook in mijn rechterarm? Wat is dat voor spiersamentrekking daar? Voel ik druk in mijn hoofd? Dat heb ik afgelopen week wel vaker gehad. Ik was zelfs in het weekend een paar dagen ziek, maar dat heb ik eind april altijd wel door de hooikoorts.
Van al die verspreid liggende symptomen en vage feiten probeer je de oorzaken op te sporen, probeer je de samenhang te zien. Maar niets lijkt zekerheid te bieden.

Ik voel nog steeds geen druk op de borst, maar het duurt allemaal wel lang. Als ik dat wel voel, ga ik bellen, spreek ik met mezelf af. Want goed gaat het nog steeds niet. Gaat het niet weg omdat ik er zo intens mee bezig ben? Maar ik ben hier de enige die een oordeel moet vormen, er is niemand anders die zegt: nu is het tijd voor actie.
Durf ik mijn pas nog doorgelichte en door de cardioloog als supergezond gekarakteriseerde hart te vertrouwen zoals ik dat altijd heb gedaan, zonder er bij na te denken welke inspanning ik er tijdens de training van vroeg? Die tijd is voorbij. Maar moet ik het zo wantrouwen als ik nu geneigd ben om te doen?
Ik kan niet slapen, maar zou het ook niet durven. Misschien heb ik al een klein infarct gehad, wie zal het zeggen. Op het vorige hartfilmpje tijdens het UMC onderzoek kon de cardioloog niet eens meer een spoor van het schampschot, ontstaan tijdens de tweede, door apparatuur problemen op de OK klungelig uitgevoerde ingreep (stents) terugvinden. Dat kan worden vastgesteld als er nu wel iets te zien is. Moet ik eerder terug om bij mijn eigen cardioloog in het CWZ een spoed consult aan te vragen en opnieuw de fietsproef te doen? Heb ik met elke week hier in Joppe 7 uur wandelen en 3 uur hardlopen, mijn lichaam overbelast en drijft de hooikoorts daar een extra vermoeidheid bovenop waardoor ik deze symptomen heb? Of is het gewoon het verkeerd aan deze tafel achter de computer zitten typen, dat deze pijn in de linker arm verklaart?

Dan gebeurt er in het derde dolende uur iets met de spanning in mijn lichaam.
Er trekt een rilling van beneden naar boven door mijn hele systeem, alsof er een reset knop is ingedrukt. De pijn in de linkerarm is weg. Maar het rillen blijft onderhuids doorgaan, alsof er te weinig bloeddruk is om het bloed in alle uiteinden van je lichaam te krijgen. Kan er spontaan zoiets gebeuren als toen op de operatietafel: dat een kransslagader lek raakt, door de slecht geplaatste stents? Ik heb wel vaker het gevoel gehad de afgelopen jaren dat ze af en toe door het hele lichaam heen wandelen. Al weet ik rationeel uiteraard dat dat helemaal niet kan.
Moet ik het in iets zoeken wat ik gisteren heb gegeten? Krentebrood met kaas, broodjes met ham, pannenkoek, frietje, koffie, thee, melk, chocolademelk, sinaasappel, koek bastogne en medicijnen (ascal en amlodipine). Geen alcohol of nootjes. ’s Avonds niks meer gegeten en op tijd, na het douchen, gaan slapen.
In de verwachting dat het weer net zo lekker zou zijn als de nacht van woensdag op donderdag, toen ik voor het eerst de hele nacht hier heb doorgeslapen en de donderdag me superfit voelde, zeker ook tijdens het hardlopen. Maar de nacht van donderdag op vrijdag was wel weer onrustig, al had ik toen nergens last van.
Ik heb de afgelopen dagen ook geen ‘hoge bloeddruk gevoel’ gehad, al weet ik wel dat je dat officieel niet kunt voelen. Maar ik ben dan altijd snel geïrriteerd en mijn hart kan dan wel behoorlijk stampen. Dat was ik afgelopen weekend wel, ook door de ruzies met A en door de hooikoorts. Maar gisteren was alles een en al pais en vree.

Na de reset blijf ik verwonderd liggen. Ik heb wel gemerkt dat de uil het eerste ochtend geluid maakt (tot nu toe dacht ik bij Hegels schemering wanneer Minerva’s uil gaat vliegen alleen aan de avondschemer…), langzamerhand gevolgd door alle andere vogels totdat het weer een enorm gekwetter is geworden. Ik moet af en toe in slaap gevallen zijn, heb dromen (bij Sioo zijn ze aardig, ik krijg een boek van Gerhard Smid; Johan Cruijff vindt dat ik iets verstandigs over het besturen heb gezegd, of zoiets). Dagresten.
Want ik ben bezig geweest met de nieuwe Change, die ik via de email ontving en heb geconstateerd dat onder de nieuwe rector het bedrijfskundig jargon nog meer kansen krijgt om in evenwicht met veranderkunde voor het goede repertoire te zorgen dat professionals verder kan helpen. Ik heb daar aan bijgedragen, en dat geeft voldoening. Al had die koerswijziging best al een paar jaar eerder ingezet mogen worden, maar goed, de dingen gaan zoals ze gaan. En Johan Derksen had het gisteravond bij VI over een interview met Cruijff.
(ik luister nu naar Kol ni drei van Bruch en voel alle emoties van mezelf en van alle anderen in me boven komen, zoals ik de afgelopen weken hier wel vaker bij muziek een enorme behoefte om te huilen in me boven voelde komen…). Prachtige emotie. Alweer trekken de rillingen door mijn lijf. Maar de oorzaak ervan ken ik, dus dat is anders dan de vegetatieve en neurologische reacties die vannacht door mijn lijf trokken.

In de drie op de reset volgende uren heb ik af en toe geslapen, maar ik was te waakzaam om me over te geven aan de slaap. Hoe graag ik dat ook wilde. Ik geeuwde veel en rekte me uit. Zoals ik tussen en na de eerste cardiobehandeling deed, en de verpleegkundige daarin de reden zag om eens te checken of het allemaal wel goed was gegaan. Niet dus. Zijn dit soortgelijke geeuwen? Dat zijn de vragen die door je hoofd blijven spoken en je half wakker houden. Tegelijk is het te onaangenaam om in bed te blijven liggen, de plek is onveilig. Ik vraag me al af hoe het er vanavond zal zijn als ik weer naar bed ga. Of ik wel durf. Want ik wil niet nog een keer zo’n nacht meemaken.
Bij het opstaan lette ik goed op of er druk op mijn borst, ademnood, ontstond. Dat was niet zo. Mijn ontbijt klaar makend, herinnerde ik me wel dat E me gisteren vroeg, toen ik thee stond te zetten, of ik moe was. Ja, zei ik, de hooikoorts is heftig. Maar die vermoeidheid verdween toen ik daarna hier aan tafel ging zitten werken aan de paragraaf over de descriptieve metafysica. Ook vond ik vanochtend dat ik wel veel last van hooikoortsogen (jeuk) had, maar zonder de zwarte vlekken die ik gisteren af en toe wel voor mijn ogen zag dansen (wanneer ik buiten mijn fietsbril niet op had tegen de pollen).
Zo, nu heb ik mijn innerlijke waarneming van de afgelopen nacht voldoende beschreven. Er is een therapeutisch effect, ik voel me rustig, ga zo dadelijk een stukje wandelen om te voelen wat dat met me doet.
Maar de pijn in de linkerarm is weer terug (na twee uur achter de computer, al heb ik wel een kussen onder mijn kont gelegd om iets hoger te zitten).

Feit is natuurlijk wel dat A noch E iets weten over dit relaas. Dat ik tegen beide heb gezwegen, om ze niet ongerust te maken. Voorzover je geliefden voor de gek kunt houden. Ze weten het allebei al zo vaak veel eerder dan dat het tot mijzelf doordringt. Dat ik het zelf tot een gedachte heb gemaakt en het woorden geef.
Maar ik geloof wel dat ik het allemaal nu zo’n beetje heb opgeschreven.
Behalve dan dat ik vanochtend, tijdens het ontbijt, voordat ik aan dit relaas begon, in Stoner van Williams, het prachtige hoofdstuk 12 heb gelezen. Waarin Stoner verliefd wordt op Driscoll en zij op hem. Hoe dat gaat. Hoe herkenbaar, tot in de onoverbrugbaar lijkende afstand tot het lichaam van de ander, tot het delen van intimiteit die voortkomt uit geestelijke versmelting in wat we liefde noemen en die er de voltooiing van is, het register dat mensen nou eenmaal ook hebben om zichzelf woordeloos over te geven en zonder welke de woorden, hoe zinnelijk ook, slechts woorden blijven, niet realistisch zijn, zou ik haast zeggen. Liefde die net als muziek boven het leven en de dood van elk individu op zich uit gaat. Zo laat zien dat er dimensies van mens zijn bestaan die al metafysica’s in het klein zijn. Filosofie kan zich toch niet permitteren om daar voor terug te schrikken en er slechts dammen tegen op te richten? Daarmee kan ik wel weer terug naar de paragraaf over de descriptieve metafysica.

Normaal voel ik me nog steeds niet. Dat kan ook niet na zo’n nacht. Knagende onzekerheid blijft in mijn lijf zitten. Dwingt me om veel meer dan anders te letten op hoe ik me voel en wat ik dan voel. Dwingt me vooruit te denken: ga ik zonder een arts te raadplegen de volgende nacht in of niet? Moet er niet aan denken dat die weer zo zou worden als de afgelopen nacht.

Er staat inmiddels bij het huisje nr 24 een zilvergrijze Renault op de oprit. Ik heb ‘m niet zien komen, ben benieuwd van wie die is. Schoonmakers? Eigenaars? Nieuwe bewoners? Wandelaars die ‘m even daar parkeren?

Kleine wandeling in de zon gemaakt. Lopen helpt, zoals gewoonlijk. Onderweg geen klachten, zelfs pijn in de arm nam af. Er ontstond ruimte om na te denken over het vervolg van mijn paragraaf over descriptieve metafysica.

[  prive  ]

Inmiddels is het half vier ’s middags.
Ik heb aan de paragraaf over descriptieve metafysica gewerkt, die is nu af (voorlopig).
Ik heb brood gegeten en thee gedronken.
Gewandeld en geen bijzondere lichaamsverschijnselen extra geregistreerd.
Maar ik blijf wankel.
Ik ga nu dadelijk hetzelfde wandelingetje nog een keer maken en nadenken over de vraag of en wanneer ik A informeer. Haar vraag om stand by te zijn, voor het geval dat.
Wat zowel kan betekenen dat ik haar hulp nodig heb om te beslissen wel of niet een dokter te raadplegen, of kan betekenen dat ik liever vannacht niet alleen ben en haar vraag of ze me komt halen. Samen hier slapen lijkt me dan weer niet zo’n goed idee.

6 mei

Bevrijdingsdag is weer gevierd. De eerste onder de nieuw koning die ’s avonds bij het concert aan de Amstel ‘allways look on the bright side of life’ meezong. Eensgestemd met de massa. Viering van vrijheid in contrast met de verhalen en beelden over de oorlog. Op alle zenders. Over de deportaties en de gruwelen. Over de naoorlogse afrekening met alles wat fout was, door mensen die tijdens de oorlog onzichtbaar waren en in vredestijd gelegitimeerd nieuwe grote fouten mochten maken. Bijvoorbeeld tegenover kinderen van foute Nederlanders, kinderen die geen idee hadden, maar wel straf verdienden. Nog steeds mag niet langs graven van Duitsers gelopen worden, tijdens de herdenking op 4 mei.
De cijfers over Europa, over de desastreuze gevolgen van bezuinigingen, blijven zorgwekkend. Onvermijdelijk is de voortdurende neergang van individuele mensen in allerlei lagen, is de grotere kwetsbaarheid van allerlei verschillende groepen. Omdat de instituties en structuren aan geloofwaardigheid inboeten en hun mechanismen steeds minder effectief zijn, verliezen de regels aan betekenis en zullen allerlei sociale conflicten het dagelijkse gezicht van Europa mede gaan bepalen.
Logisch dat de koning meezingt. Die bovendien beter geïnformeerd is dan de burgers over de mogelijke scenario’s over wat er mogelijk nog komen gaat.

Ik heb dankzij A de grenservaring van afgelopen vrijdag op zaterdag verwerkt. Ze heeft me zaterdag aan het begin van de avond in Joppe opgehaald. Ik heb het nieuw geverfde trappenhuis in ons huis bewonderd en heerlijk geslapen. In alle vredigheid en liefde de dingen samen gedaan. Ook had ik tijd om hoofdstuk 14 uit te printen tot waar ik nu ben gekomen. Zondag om een uur of twee weer richting Joppe gereden en daar de middag en avond doorgebracht met lezen, eten koken, afwassen, voetbal kijken.
Mijn slaapplek heb ik verplaatst naar het kleine kamertje. De andere slaapamer beviel me vanaf het begin al niet zo. Had ik veel eerder moeten doen. Dit is gezellig.
Wat betreft de fysieke klachten: gisteren en vannacht geen last van wat dan ook. Sinds ik met boeken in de hand en de linkerarm op de leuning zit, voel ik vanochtend een lichte kramp in mijn linker onderarm. Ik begin langzamerhand wel overtuigd te raken dat het een spier- of peesontsteking, of iets dergelijks moet zijn. Opgelopen door aan een te hoge tafel aan de laptop, te lang aan een stuk te werken, waarbij mijn linkeronderarm op de tafelrand drukt. Verergerd door oefeningen met de buigveer en door er ’s nachts een paar keer op te gaan liggen in mijn slaap.
Ik zoek nu de oorzaken voor de algehele ineenstorting vrijdagnacht in een combinatie van koortsige hooikoorts, vermoeidheid van vier uur wandelen en misschien een suikersymptoom, gecombineerd met de ontsteking in de arm. Slechte luchtventilatie op de slaapkamer speelde wellicht ook mee. Daar sliep ik pas echt lekker en diep als ik ’s ochtends de deur naar de tuin op een kier durfde te zetten.

Inmiddels heb ik deze maandagochtend, buiten in de zon zittend, Nussbaum, mijn laatste af te leggen weg naar rede en rationalisering tijdens deze zes weken durende retraite, open geslagen. Lezend realiseer ik me dat ik er onbewust goed aan heb gedaan om haar als laatste te plannen. En dat de hele opbouw vanaf Hacker’s grammaticaal realisme naar Nussbaum’s neo stoïcijns ‘retorisch realisme’ ronduit gelukkig gekozen is.
Ik realiseer me nu pas helemaal ten volle met de trits rede, waarheid en vrijheid bezig te zijn. Oef. En afsluitend bij de Grieken en Romeinen terecht kom.

[ Vier vrouwen uit Hoorn die sinds gisteravond in het andere huisje op het terrein zitten onderbreken mij. Ze zwaaien als ze langskomen en we maken kennis. Mogen we jouw huis ook even van binnen zien? Natuurlijk mag dat, we praten wat en ik mag suiker bij hen komen lenen. Zit je hier zes weken? vragen ze, met een zekere verbazing ]

Tot 10 mei ben ik naarstig aan Nussbaum blijven werken.
Daarna dit voortreffelijke verblijf afgesloten en de opbrengst mee naar huis genomen.
Sparen voor een volgende keer op deze of een soortgelijke plek.

13 mei

Ik begin een publieksversie te ontwerpen van het resultaat van zes weken retraite.
’s Avonds vertel ik J en J in hoofdlijnen een voor ingevoerde filosofen verstaanbare versie (hoop ik) en vertel ook over mijn grenservaring.
Ik moet eind van de week bij Sioo mijn laatste vakontwikkelingsbijeenkomst van DCO 3 uitvoeren en bereid me daar op voor door hun dossiers eens door te vlooien.

15 mei

De staatssecretaris mag blijven zitten (Toeslagen fraudes). Al is de hele oppositie tegen.
Weer een debat in de Kamer waar je niet blij van wordt. Een verdere aanslag op het vertrouwen in de politiek. En een groot, zich verschuilend vraagstuk in de organisatie van de Belastingdienst, ook in de relaties met politiek verantwoordelijken. Een conflict in de sfeer van personeel en taken, in de samenwerking tussen ministeries en uitvoerende diensten, dat in de Kamer terecht komt.
Pak het nou eens gewoon als ontwerpvraagstuk aan: welke diagose zou je maken?

Europa komt 18 miljard tekort dit jaar. NL mag tot een half miljard extra betalen. Onvoorzien. Maar, zegt de minster, dat waren de meevallers de afgelopen jaren ook, en als we geld terug kregen zeurden we daar ook niet over.

Krimp economie NL in eerste kwartaal – 0,1, Frankrijk – 0,2, Duitsland + 0,2%
In april in NL 7.000 werklozen erbij (dus dat viel mee).

Vestia in liquiditeitsproblemen.

Commissie onder leiding van Halsema gaat nieuwe regels voor bestuur van semi publieke organisaties (woningcorporaties, zorg, onderwijs) opstellen. M. Februari zit daar ook in (onder haar nieuw naam als man).

Saskia Sassen is hoge Spaanse prijs toegekend voor haar werk (Prins van Asturiëprijs)
(ook als bedenkster van de term global city).

17 mei

René Gudde is Denker des Vaderlands geworden.
Mee-denker.
Achterhuis, zijn voorganger, was tegendenker.
Mee-denker omdat goed opgeleide mensen in dit land individueel sterke opvattingen al hebben en juist de stap erna, tot een sterk gemeenschappelijk standpunt komen, niet wordt gezet. Eigen oordelen tijdelijk leren verlaten.
Bejubelt:
Sloterdijk’s Kritik der zynischen Vernunft (1983), waarvan de vertaling opnieuw uitkomt.
Descartes:
1 methode om zelf sterk te denken
2 het gezamenlijke weten te bereiken – ge – weten (ook alles wat we samen al weten, feiten, wetenschap en niet alleen meningen) con – science

19 mei

Met J en J naar Margarethe von Trotta’s film over Hannah Arendt geweest. Bevestiging van wat ik over haar werk en haar intenties heb opgeschreven.

Agenda 2045/2050
Transgender
Onsterfelijkheid (als je bereid bent voor de helft als robot te leven)
Alle gebouwen in NL energieneutraal
JSF in de zogenaamde instandhoudingsfase (zie november)

20 mei

Aan de oorzaken voor de pijn in mijn arm voeg ik toe de oefening onder het hardlopen waarin ik 30x voorwaarts en 30x achterwaarts met mijn armen ‘molenwiek’
Dat heb ik afgelopen week vier keer gedaan en (daardoor) is mijn linker onderarm behoorlijk gevoelig. Ik heb een steunkous (eigenlijk voor de voet), tijdens het typen om de arm zitten. Die knelt wel een beetje, maar helpt toch ook.

21 mei

Europa loopt jaarlijks € 1000 miljard aan belastingen mis als gevolg van belastingontwijking en – ontduiking. Prangende vraag wordt nu hoe een aantal landen toch een gunstig ondernemersklimaat kunnen blijven houden. Rutte laat alvast de postbusfirma’s eens onderzoeken. Apple Benelux bv met € 2 miljard omzet betaalt niet meer dan een paar miljoen belasting in NL en sluist de meeste winst door naar Ierland.

23 mei

De beurs in Japan diep in het rood, terwijl daar de economie aantrekt
Europese beurzen ook in de min, na de oplopende lijn van afgelopen weken
China’s industriële productie daalt, afzetmarkten daar ook

24 mei

Anna Verhoeven (‘Birdie’, zie deel 1) maakt twee jaar later een ‘EP’ met eigen tekst en muziek (‘samen met papa’) en is nog steeds onbevangen
Tegenvaller van € 8,3 miljard, door lagere belastingopbrengsten
Scholen in Limburg verliezen miljoenen omdat een namens hen functionerende beleggingsstichting (opgeheven) met hoog risicovolle financiële producten speculeerde.

27 mei

De afgelopen dagen De elementaire deeltjes van Houellebecq (1999) herlezen. Een cynische literair sociologische evaluatie en prognose van de Westerse maatschappelijke ontwikkeling in de tweede helft van de 20e eeuw. 15 jaar later blijkt de inhoud van dit boek aan betekenis te hebben gewonnen. Houellebecqs boek gaat over het beëindigen van de natuurlijke reproductie van mensen. We staan er eerder nóg slechter voor dan de schrijver zich kon verbeelden. Juist dit weekend werd overal ter wereld geprotesteerd voor de hekken van Monsanto bedrijven (monopolist in een aantal genetisch gemanipuleerde voedingsstoffen). En kregen we vorige week te horen dat onsterfelijkheid tot de mogelijkheden gaat behoren.
Ik zou het boek moeten vergelijken met de essayistische sociologie van Sennett (2012) in Together – the rituals, pleasures and politics of cooperation. Ook een poging tot evaluatie en prognose van hoe met elkaar samen te leven.

Een praktische demonstratie van de waarde van Taylors en Nussbaums filosofie, gaf Désanne van Brederode in DWDD van 21 mei jl. Overigens terecht zonder een van beide ook maar te noemen. Maar wel duidelijk aanwezig in haar toelichting.
Aanleiding tot het gesprek is een column over reacties op de verdwijning en de moord op twee jongens, Julian en Ruben, van 7 en 9 jaar, door hun vader, die daarna zelfmoord pleegde. Eerst gingen burgers spontaan de politie helpen bij de poging tot opsporing van de kinderen. Dat duurde een week of twee. Gecoördineerd door social media. Na de vondst van de twee lijkjes bij Cothen, ontstonden er meteen allerlei files richting vindplaats en kwamen er plannen voor stille tochten etc.
De columniste (Schlikker) vroeg zich af of de enorme behoefte die mensen hebben om hun medeleven te tonen, niet op het randje van sensatiezucht kwam. Dat de uiting van medeleven ook andere, veel meer egoïstische, motieven kon bevatten. In de uitzending van DWDD plaatste van Brederode dat heel adequaat in termen van wat Taylor de bevestigingscrisis noemt en in termen van de wijze waarop Nussbaum het over de rationaliteit van emoties heeft.
We zijn direct betrokken bij alle onheil in de hele wereld, maar kunnen onze persoonlijke emoties daarbij niet laten zien. Er is een heel reservoir aan uitingsbehoeften die klem zitten.

De verdwijning van de twee jongens, de zoektocht en later ‘Cothen’ geeft aan gevoelens die men nergens kwijt kan, ineens een richting en een houvast. Geeft in een ‘leeg’ gebied ineens een duidelijk punt aan de oriëntatie, verdrijft de verveling, geeft mensen het gevoel dat ze iets kunnen doen.
Als na de eerste heftige gevoelens bij dat soort berichten het moment van bezinning ontbreekt, hou je het oppervlakkige sentiment van de sensatiezucht over.
Veelal zonder dat mensen zich daar bewust van zijn: ze projecteren eigen angsten en heel veel andere emoties en onzekerheden uit hun eigen leven op wat daar met die twee jongens aan de hand is. Jaap van Ginneken, de massapsycholoog, schijnt daar aan toe te hebben gevoegd (want uiteraard schrijven er velen over dit fenomeen) dat we in een bipolaire cultuur terecht zijn gekomen: allemaal blij of allemaal bedroefd.
Gelukkig hebben een paar verstandige mensen rond de moeder de voorgenomen stille mars weten om te buigen naar een kaars voor het raam, op zondag (gisteren, lichtjesdag, waarop alle overleden kinderen worden herinnerd). Ook dat haalt de journaals.

Filosofie, in dit geval van Brederode’s bijdrage aan de uitzending van DWDD, heeft een praktisch relevante betekenis om mensen aan dat moment van bezinning te helpen herinneren. Een goede redactie en een goed (bekeken) programma kan een zinnig onderdeel zijn van dat proces van collectieve bezinning. Niet alleen op dit ene geval, maar op voorkomende gevallen überhaupt. Kan bijdragen aan wat in de geestelijke vorming van mensen vergeten is of wellicht ontbroken heeft.

Opwindend is ook de boodschap van woningcorporaties dit weekend, dat ze gedwongen zijn om voorgenomen bouwplannen (ook huurwoningen) gaan stopzetten. Als reden geven ze het ontbreken van middelen op, als gevolg van de forse heffingsmaatregel van de overheid van € 1,75 miljard. Nota bene uit het onterecht in het verleden door woningcorporaties opgebouwde ‘eigen’ vermogen uit aan hun toegekende maar niet door hen bestede middelen voor het uitvoeren van bouwplannen.
Het stopzetten van investeringen in bouwprojecten duwt de toch al wankelende bouwsector nog dieper in de problemen. De bouw die juist de motor van een zich herstellende economie zou moeten zijn.
De voorzitter van Aedes, de koepelorganisatie, licht met een stalen gezicht toe dat de overheid hier toch echt zelf de oorzaak van is. Het is een spel van hard verzet van de woningcorporaties tegen de opgelegde heffing.
Ik neem aan dat in de scenario’s vóór het opleggen van de heffing al rekening is gehouden met dergelijke reacties. Dus ben ik benieuwd met welke nieuwe zet de bewindslieden en ambtenaren nu gaan komen. Welke rol gaat de bouwsector zelf spelen? En de vele andere partijen die belangen hebben bij de woningmarkt?
Door de woningcorporaties zijn van het hele spel natuurlijk ook al weer inschattingen gemaakt. Die directeuren, die hun eigen salarissen zo hoog hebben weten op te stuwen, zijn er maar druk mee. Een aantal adviseurs ongetwijfeld ook.

31 mei

Vanochtend de eerste (lange) ringslang van mijn leven gezien in de bossen bij Groot Warnsborn tijdens een wandeling. Prachtig.
Gisteren naar de film van Bille August Night Train to Lisbon geweest. Gebaseerd op. Is de terechte verwijzing, plus natuurlijk het gewettigd gebruik maken van de inmiddels wijd en zijd bekende titel. Om de lezers naar de bioscoop te lokken. De film zelf leidt weer tot een schare nieuwe lezers. De engels/amerikaanse pocket krijgt daarvoor het bekende film cover in plaats van het oorspronkelijke cover. Jeremy Irons, Charlote Rampling, Bruno Ganz, Lena Olin (de spannende vrouw met de hoed, op de spiegels in The unbearable lightness of being) en nog een aantal jongere acteurs. Ken je het boek niet, dan is de film onderhoudend. Ken je het boek, dan mis je cruciale elementen (nu kan Raimundus meteen Prado lezen, alsof het leren van een andere taal niet juist voor de transformatie symbolisch is; hij reist niet heen en weer en de buurvrouw zorgt niet voor de post). Of je verbaast je over toegevoegde kenmerken (de vrouw die hij op de brug redt, komt hem bij zijn vertrek uit Lissabon bedanken als de kleindochter van de slachter van Lissabon – of heb ik daar over heen gelezen?) . Ook valt het niet mee om Irons, met acteerstem, de cruciale passages uit Prado te horen voorlezen en nog zo wat kenmerken die de film niet sterker maken. Maar: onderhoudend. Dit is wat een regisseur met materiaal moet doen: er vorm aan geven in het medium.
Het helpt bij het nadenken over de vorm die hoofdstuk 16 moet gaan krijgen. Overal waar ik ben, zoek ik onbewust aanknopingspunten, een perspectief. Daarmee knutsel ik dan een tijdje om te kijken of deze geschikt is of net zo lang totdat zich een ander aandient. Ik merk dat ik daar de tijd voor neem. Na het snel uitlezen van De kunst van het veldspel kan ik nu Perlmann’s Schweigen opnieuw gaan lezen, misschien zelfs wel meenemen op vakantie (van 10 tot 24 juni fietsen in Frankrijk).

1 juni

Aedes, koepelorganisatie van woningcorporaties, trekt het boetekleed aan.
Interview met Calon, voorzitter, in de Volkskrant.
Zijn schuldig aan reeks ernstige incidenten in afgelopen twintig jaar. Degenen die er niet aan meededen hebben zich er ook niet tegen verzet. Rapport De balans verstoord door drs Ruud de Jong MRE (te downloaden via NOS), geschreven in opdracht van Aedes (februari 2013). 

Er is gefraudeerd, bestuurders hebben exorbitante salarissen gekregen en commerciële projecten zijn uit de hand gelopen.
Verweer van woningcorporaties: in 10 jaar tijd 11 ministers die steeds iets anders wilden. Ze zijn door marktpartijen (ontwikkelaars) bedonderd.
‘Allemaal gelul dat waar is, maar waar je niets aan hebt. We hebben fouten gemaakt en die moeten we toegeven’, aldus Calon.
Beschuldiging dat corporaties bouwstaking organiseren met grote economische gevolgen, als protest tegen de heffing van 1,7 miljard.
In april is parlementaire enquête commissie geïnstalleerd – wat is er allemaal misgegaan, wat kan beter.

Aedes wil daar niet op wachten
- het verdienmodel achter de sociale woningbouw werkt niet;
- toezicht op de sector werkt niet;
- en de rest van de sector kan nog steeds op draaien voor de schade als andere sukkels fouten maken, zoals bij Vestia is gebeurd

Rapport:
p. 56 - lijst van zo’n 40 experts die hebben meegewerkt. Ook Jan-Kees Hellerman (FM, Radboud). Verder gebaseerd op Van der Schaar, em. Volkshuisvesting VU, vennoot van RIGO research. p. 53/55 – literatuur (staat er iets bij over organiseren?)

Tussen 12 en 24 juni

Slang op de weg in de Cevennen
1 seconde buiten westen boven op de berg, na de inspanning in de hitte op de fiets, tot grote schrik van Peer (wiens beste vriend op een vakantie, op de fiets, overleed)

De gendarmerie oefent beneden ons vakantiehuis vier keer een ritueel op de dag direct voorafgaand aan de officiële gebeurtenis. Vier van hun manschappen ontvangen een onderscheiding van de generaal voor hun betoonde inzet en moed bij aanhoudingen.
Het ritueel (in vol ornaat, met semi automatische geweren aantreden, met schallende commando’s en pink op de naad van de broek acties, met het hijsen van de tricolore en een couplet uit het volkslied) is inderdaad de geformatteerdheid van de bureaucratie ten top. Alles tot achter de komma op papier. En zo wordt het ook ingeoefend.
Na nog een repetitie op de heuglijke dag zelf reizen de notabelen uit de omgeving aan. Als de generaal, zich onderscheidend met rode pet, eindelijk is gearriveerd en de ceremonie begint, slaat hij toch gewoon tevoren geoefende (en dus verwachte) handelingen over (zoals het salueren na het opspelden van de onderscheiding en het erna schudden van de hand van de gedecoreerde).
Wat maar weer eens aangeeft hoe hiërarchie werkt: wie moet oefenen en wie niet, wie van het protocol mag afwijken heeft macht (of is niet corrigeerbaar zoals anderen dat wel zijn).
En hoeveel tijd er gestoken mag worden in de rituelen. Het belang ervan in dit type organisatie kan moeilijk worden onderschat.
Wat gebeurt er allemaal na 21 juni? Partijen waarschuwen alvast dat een extra bezuiniging van 6 miljard, in plaats van de overeenkomst over het uitstellen van 4,3 miljard bezuiniging, het trots gebrachte sociaal akkoord zal verbreken.

In India stijgt het aantal zelfmoorden onder jongeren die ondanks hun hoge eindexamencijfers niet tot de beste universiteiten worden toegelaten. Er ontstaat een discussie over de eisen aan leerlingen en over de aard van de leerprocessen.

In de Vogezen heerst een hogere werkloosheid en grotere armoede dan in andere delen van Frankrijk. Stemmen voor Le Pen.

Amerikaanse inlichtingendienst NSA verzamelt digitaal in alle landen de informatie die zij nodig acht. Ongeacht de privacy wetgeving. Die landen reageren furieus, maar doen het zelf ook.

Rapport van de commissie Sorgdrager over doping in het Nederlandse wielrennen. Zonder namen te noemen. Meer dan 80% deed er aan mee.

Werkgeversvoorzitter pleit ervoor om in plaats van de extra bezuiniging het ‘tafelzilver’ te verkopen (staatseigendommen die niet echt nodig zijn).

Sociaal akkoord komt in het teken te staan van de pensioenregelingen voor toekomstige generaties en het nu benutten van vermogens van pensioenfondsen bij het keren van het tij (bijvoorbeeld op de hypotheekmarkt). Pensioenfondsen vragen uiteraard garanties van de staat, mocht het misgaan. Bovendien komen er andere pensioenregelingen waarin mensen zelf een belangrijke basis moeten gaan leggen.
Zoals later de commissie Wijffels voor de woningmarkt met het voorstel komt dat mensen een belangrijk deel van de huisaankoop met eigen geld moeten financieren om nog in aanmerking te kunnen komen voor een hypotheek.

In het eerste kwartaal van 2013 was de krimp niet 0,1 maar 0,4%. Forse stijging van de werkloosheid.

25 juni

De werkgroep Fraude lanceert zichzelf. 
Met een filmpje en interviews in de media. De soorten mogelijke fraude op een rij. Wat hebben we er tegen gedaan? Wat is de pakkans? Wijzen op het falen van gefragmenteerde toezichthouders en van dito opspoorders. Werkgroep komt na de zomer bijeen, schijnt het, ten kantore van de burgemeester van Amsterdam. Waar kennelijk al ervaring is opgedaan met niet privacy gevoelige koppeling van gegevens en van opsporing.
Belastingfraude – naar schatting tussen 4,3 en 23 miljard per jaar
Zorgfraude – 2/3 miljard
Faillissementsfraude – 2 miljard
Verzekeringsfraude – 1 miljard
Beleggingsfraude – 750 miljoen
Studiebeursfraude – ca. 40.000 studenten doen alsof ze niet meer thuis wonen

26 juni

Geïntegreerd Processysteem Strafrecht
Ter vervanging van papieren strafdossiers. Project is eind 2011 stil gelegd. Kosten 103 miljoen, 4x zoveel als begroot. Wordt alleen gebruikt voor veel voorkomende gevallen, zoals winkeldiefstal. Grote delen ervan worden niet gebruikt.
Ministerie van Veiligheid en Justitie heeft geen grip op de eigen begroting.

27 juni

Meer dan 5 miljoen werkloze jongeren onder de 25 jaar in Europa. Percentages boven de 50% in verschillende landen. In Nederland 15%. Europa trekt 8 miljard uit voor de landen met de echte problemen. Maar veel zal er naar de slimme plannenmakers en bemiddelaars gaan, ongetwijfeld. Naar de grote, beursgenoteerde internationale handelaars in arbeidskracht, die de kennis over de deelmarkten en de uiteenlopende wetgevingen in huis hebben.

(Het is) naïviteit, vermengd met bureaucratie: een gevaarlijke combinatie (Pefko, Het voorseizoen, 2011, 218). Dat stelt hoofdpersoon Steven Mellors in deze zwarte thriller vast als hij bij de bedrijfsarts zit, een vrolijke man, met een peper-en-zoutbaardje, hippe kleren en grote glimlach.
Mellors gelooft helemaal niet dat mensen in staat zijn begrip te tonen voor een ander.
Pefko heeft goed gelezen in het genre Céline, Vian, Houellebecq, Wallander etc.
De eenentwintigste-eeuwse mens wordt een eendagsvlieg, dacht hij (de moordenaar). Zet er een streep onder, maak een optelsom waar dat kan. Vergeet wat er is gebeurd en ga verder. De slogan van deze tijd. (Hakan Nesser, Carambole, oorspronkelijk 1999, ned. vert. 2007, 99)

28 juni

M&O congres over veerkracht. 180 deelnemers en 120 workshopleiders en gasten. Enorme variëteit aan onderwerpen en (leuke) methodieken, door mensen die iets kunnen. De presentatie door Katja Staartjes, 8.000 meter klimster, put me direct uit.
Geeft vooral inzicht in perfectionistische individu met allereerst oog voor de perfect voorbereide organisatie van een onderneming waarin ieder op elkaar is aangewezen én zeker is dat ieder op zichzelf zal worden teruggeworpen door onverwachte tegenslagen. Elk individu moet het vermogen hebben om na de zoveelste tegenslag opnieuw op te staan. Training in alle facetten van lichaam en geest, gelijk aan die van een topatleet. Gek genoeg onderbelicht Staartjes in haar verhaal die perfecte voorbereiding van de organisatie én van het individu. Voorwaarden voor de uiteindelijke uitvoering en de kans van slagen. Ze vertelt wat mensen hier op het congres willen horen: dat mensen zich tot grote hoogten kunnen ontwikkelen. Heel jammer, want juist zie je in bergsport hoe belangrijk een perfect werkende infrastructuur ‘onder’ die ontwikkeling van individuen is.

29 juni

Hannah Arendtschool pleidooi van Joke Hermsen in de Volkskrant tegenover Maurice de Hondt’s Apple school voor zeer jonge leerlingen.

De aantekeningen bij Perlmann’s Schweigen zijn zo omvangrijk geworden, dat ik eraan twijfel of ik die allemaal nog ga opnemen in het bestaande document van hoofdstuk 16.
Dat zou me al een dag werk kosten, vermoedelijk. Ondertussen is me duidelijk dat ik niet alleen de filosofische stromingen uit hoofdstuk 14 bij de literatuur in hoofdstuk 16 moet betrekken. Want het lezen van Achterbergh (zie hierna), kan niet zonder gevolgen blijven voor wat ik in mijn onderzoek aan het doen ben.

1 juli

Bespreking van Jan Achterbergh’s hoofdstuk 3. Fascisme: tros en strengen in het drie-keer-nèks-groepje.

De intensieve bestudering van dat hoofdstuk, naar de letter zogezegd, in het vervolg van deze week, heeft mij allerlei te verwerken inzichten én de volgende twee aantekeningen opgeleverd.
1. Is het door Jan in zijn eerste paragraaf behandelde begrippenkader van Freeden voor de conceptuele analyse van ideologie (en daarmee ook van fascistische ideologie) ook te gebruiken als conceptueel kader voor het ontwerpen van wat in mijn onderzoek een ‘culturele tussenruimte’ heet? Dat is een experiment waard.
2. Ik besef dat cultuur naar haar aard altijd ‘draagbaar’ is – als ideeënsystemen die mensen op hun wereld oriënteren, als door samenlevingen zelf voortgebrachte symbolische en materiële stelsels.
Verandert er nu iets aan de vorm van draagbaarheid? Zie in het straatbeeld de 14 jarige op de fiets met slechts oog voor de iphone in hun hand; de arm en de hand komen haast vanzelf in de stand waar de yoga guru die zijn rechterarm in diezelfde stand houdt, al zijn hele leven aan werkt.

8 juli

Vraag is nu, vandaag op deze warme maandagochtend in juli, voorbij de helft van dit jaar, of ik eerst een vorm ga vinden voor het verwerken van de inzichten uit Jan’s hoofdstuk of eerst in hoofdstuk 16, in casu Perlmann’s Schweigen ga werken.
Gisteren nog wel een aardig gesprek gevolgd op Human bij het programma Het filosofisch kwintet over economie en individu (met o.a. Petra van Staveren en Paul Verhaegh wiens boek over identiteit goed verkoopt). Ad Verbrugge’s nieuwe boek Staat van verwarring is ook uit.
Afgelopen 3 juli speciaal naar de boekhandel in Zutphen ‘terug’ om te snuffelen. Toch maar 1913 (Florian Illies) gekocht (boeiend) en een roman (Karoo) van een volkomen onbekende Amerikaan Steve Tesich (die wel het script heeft geschreven voor The World according to Garp). Een boek over zichzelf als volstrekte mislukking. Hilarisch.
Hoewel ik vanochtend om half negen al begon met werken aan het bijwerken van dit Intermezzo, is het nu al na elf uur. Met deze aantekeningen bij gebeurtenissen in de afgelopen periode ben ik dan toch mooi maar weer helemaal bij.

22 juli

In juni zijn er 10.000 werklozen bijgekomen.
De pensioenfondsen verwachten het komend jaar dalingen van 4-8% op de pensioenuitkeringen te moeten doorvoeren en kondigen dat nu alvast aan.
Froome wint de eerste dopingvrije Tour de France, de 100e Tour wel te verstaan.
Tussen 2011 en 2012 is het aantal miljonairs in Nederland gestegen met 12,9% (nu 191.000).
In Nederland en in de rest van Europa is het warm. Ik fiets, zoek een plek langs de Waal en denk na over hoe ik nou toch in godsnaam het hoofdstuk ove literatuur en filosofie in elkaar moet zetten. De gelezen literatuur, tegen de achtergrond van de bestudeerde filosofen en ook nog eens in het licht van te interpreteren dagelijkse gebeurtenissen, verlamt de schrijfspier. Ik zou een Ode aan Daarlerveen willen schrijven. Daar fietste ik vorige week doorheen. Zelfs fietsend kun je daar nog iets over bedenken. Ik speel met het idee om elke filosofie/literatuurcombinatie in een soort medaillon met zo’n plaatsnaam te vatten. Daarlerveen, Vasse, Sibculo, Manderveen, etc. Om het eigene en het van anderen verschillende te benoemen, zelfs in het zo ogenschijnlijk op elkaar lijkende.

23 juli

In Duitsland komt eindelijk een verlenging van de Betuwelijn. 73 km spoorlijn (ik meen tussen Emmerich en Oberhausen?) kost € 1,5 miljard.

29 juli

Er is € 51 miljoen beschikbaar voor subsidie aan huishoudens voor het plaatsen van zonnepanelen. Stuur een offerte in en je ontvangt het maximum bedrag van ongeveer € 500 binnen 14 dagen op je rekening. Controle of je tot plaatsing over gaat, gebeurt incidenteel. Weer zo’n regeling om de deur open te zetten voor zonnepanelen in ???
Fraude is nog niet aangetoond. Wat wel wordt aangetoond is dat bureaucratische organisaties geen andere regels weten te bedenken om zichzelf uit te schakelen. Is het een manier om de zelfbeschrijving en daarmee de mechanismen niet te hoeven herschrijven? Of is er zoveel lokale desorganisatie in de bureaucratie dat deze deur openzetten, vergeleken bij de risico’s die al worden gelopen, niet extra veel schade kan opleveren? Kan zo naar de werkgroep Fraude toe.
Ook wordt bekend dat na Vestia ook een woningcorporatie uit Geertruidenberg op de rand van een faillissement staat. De vorige directeur, an wie ze 9 miljoen proberen terug te vorderen, had teveel (onbebouwbare) grond gekocht.
Het Waarborgfonds van de corporaties zelf moet het faillissement voorkomen en dus wordt het wonen weer duurder.
Uitgerekend is dat in totaal al € 1,2 miljard in verkeerd bestuurde woningcorporaties is ‘bijgestort’ om ze uit de problemen te halen.

31 juli

De CapGemini topman kondigt aan dat het niet langer nodig is om salaris in te laten leveren door specifieke groepen te duur personeel. De orderportefeuille (en de tarieven) is weer op niveau. Dat snap je wel met zulke klanten.
UWV heeft de afgelopen 10 jaar meer dan € 3 miljard aan ICT uitgegeven. Met grote regelmaat gaat er iets mis met de bereikbaarheid voor mensen die een uitkering willen aanvragen of voor mensen die hun eigen administratie in het systeem moeten bijhouden.

Eurostat publiceert werkloosheidscijfers in de Eurozone. Daaruit blijkt de maandcijfers van juni lager zijn dan die van mei. Nu nog 19,27 miljoen werklozen. Is het economisch dieptepunt voorbij?
Ze geven aan dat deze daling de eerste is sinds 2011. Wat zegt dat? Ik ben wel benieuwd naar het aantal werklozen vóór de crisis. Want dan weten we iets over het gat dat nog dicht moet worden gelopen.

7 augustus Verjaardag van vader

Wereldwijde terreurdreiging volgens de Amerikanen die iets van de Taliban hebben afgeluisterd. Relatie met recente schandaal dat de VS iedereen, ook in Europa, afluistert?
Snowden mag in Rusland blijven, tot groot ongenoegen van Obama.
Manning wordt in de VS voor de hoogste vormen van verraad berecht – terwijl hij alleen heeft laten zien hoe vuil de handen van de VS zijn.

Concerns die hun werkterrein buiten Europa hebben en hun produktportfolio hebben aangepast, doen het goed qua winst en omzet (bijvoorbeeld DSM). De topmannen van die concerns zien licht aan het eind van de tunnel. Volgend jaar moeten verbeteringen op gang komen.
Internationaal zijn de beurzen aan het stijgen. Gisteren of eergisteren werden nieuwe records gevestigd. In Duitsland is een rapport verschenen over het dopingverleden van de Westduitsers in de jaren ’50-’70. Veel verschil met de Oostduitsers was er niet.

12 augustus

In Nederland heeft vorige week de inflatie het hoogste percentage ooit gehaald: 3,1%.
In vergelijking met andere landen in Europa is dat twee keer zo hoog. Gevolg van hier genomen maatregelen als btw verhoging.
Alles worden duurder terwijl de inkomens in grote segmenten van de bevolking zeker niet stijgen. Met hetzelfde geld kopen we met zijn allen ook minder. Omgekeerd multiplier effect?
Vorige maand zijn er meer bedrijven failliet gegaan dan in de maand ervoor (juni). Vooral bedrijven die meer afhankelijk zijn van de Nederlandse markt.

14 augustus

694.000 werklozen, 8,9%.
In juli zijn er 19.000 werklozen bij gekomen.
Gemiddeld sinds begin 2011: 12.000 per maand.

Het CPB is somber over 2014.
Groei van 0,75 in plaats van de verwachte 1%.
Overheidstekort naar 3,9%.

19 augustus

Accountant die ooit Vestia’s jaarrekeningen heeft goedgekeurd is berispt door Tuchtcollege van accountants. De betreffende persoon is niet langer werkzaam voor de toenmalige firma (KPMG) en is helemaal niet meer als accountant werkzaam.

Positief bericht over woningmarkt. In juli zijn 30% meer huizen verkocht dan in zelfde maand vorig jaar. Men ‘vergeet’ erbij te vertellen dat die maand in 2012 een absoluut dieptepunt was.

SNS verlaagt hypotheekrente fors. Andere banken blijven ondanks de lage rentestand gewoon hoge tarieven vragen.

Er is een lobby om banken te verplichten mensen die hun hypotheekrente niet langer kunnen betalen, niet uit huis te zetten. Dat leidt tot allerlei zwervende gezinnen.
Kranten en andere media gaan op zoek naar de allerarmste Nederlanders. Verhalen over gescheiden mensen in sociale huurwoningen die een beroep moeten doen op de voedselbank. De uit de scheiding meegenomen dure stijlmeubels en andere luxe goederen misstaan volledig in de veel te krappe woningen.
De woningcorporaties hebben zich neergelegd bij de opgelegde heffing.

De Nederlandse economie krimpt nog steeds. De rest van Europa niet. Oppositie politici ‘wijzen’ op een goedkope manier naar het regeringsbeleid, naar de bezuinigingen. Je mag hopen dat ze buiten de camera’s beter onderbouwde redeneringen met elkaar bediscussiëren, anders komen we nooit uit de problemen.
Voor de camera’s is het alleen retoriek met het oog op het verschuiven van de kiezersvoorkeuren. Mocht het kabinet ergens struikelen (bijvoorbeeld op de pensioenwet die wel of niet door de Eerste Kamer komt).

2 september

Karel Verdonschot begraven. Is de herinnering aan wie hij was nu ook onderdeel van wat onder transcendentie kan worden verstaan?
Het kabinet neemt beslissingen over proefboringen naar schaliegas. Proefgemeenten komen in opstand (net als destijds bij het opslaan van CO 2). Wetenschappelijke onderbouwing van het besluit, onder andere over milieurisico’s, door Witteveen + Bos, leidt tot veel discussie en protest. Draagvlak ontbreekt.

Aankondiging van nieuwe bezuinigingen op derde dinsdag in september. Bijna 10% minder beschikbaar op jaarlijkse 10 miljard die werd uitgegeven aan kindtoeslagen.
Hele stelsel van toeslagen gaat trouwens op de schop. Steeds meer fraudeurs worden eindelijk ontmaskerd.

Deze week ook een Zembla documentaire over slachterijen en de rest van de vleesketen. Over het ontduiken van keuringen door tijdgebrek, bureaucratische afvinkwerkwijze, tekort aan keurinsgpersoneel, tekort aan kwaliteit. Maar ook over intimidatie.
Ook met het keurmerk biologisch vlees wordt gerotzooid. Als de vraag groter is dan het aanbod, moet het personeel er gewoon ander vlees doorheen mengen.
Het vertrouwen van consumenten in kwaliteit en prijs is door een paar schandalen op primaire goederen (natuurstroom, puur en eerlijk van AH, biologisch vlees) bepaald niet toegenomen.

Maar bovenal de slepende Syrië crisis. Miljoenen mensen in tentenkampen. Een dictator die gifgasaanvallen op zijn eigen bevolking laat uitvoeren. Revolutionaire moslimgroepen die ook het bewind van Assad willen omverwerpen. De VS die de gifgasaanval (burgers en kinderen) niet kan tolereren en een inval voorbereidt. Frankrijk idem. Zonder instemming van de Veiligheidsraad van de VN, waarin Rusland met een veto een dergelijke inval blokkeert. Op de spits gedreven van een dreigend militair conflict ontstaat rond 10 september een diplomatieke uitweg: Assad ‘stemt toe’ om het verdrag tegen het gebruik van chemische wapens te tekenen en zijn opslagplaatsen te laten inspecteren. Allemaal tijd kopen om niet echt een oorlog te ontketenen die dat deel van de aarde nog verder kan destabiliseren en krachten vrij kan maken die het vrije westen nog heel lang kunnen gaan berouwen.

12 september

Op deze ochtend besluit ik na een nacht vol heftige dromen (over overspel, over een afslaande motor op een smalle weg waardoor niemand er langs kan, over geklungel met een doek in de tandwielen van de fiets) definitief alle versies van hoofdstuk 16 naar deel 5 Bijlagen te verplaatsen. Inclusief de aangelegde ‘mooie zinnen verzameling’.
Ik heb op p. 259 van dit deel 3 tussen de intermezzi in het kort opgeschreven waarom hoofdstuk 16 daar niet staat. Hoewel ik er tussen 31 mei en 12 september heel hard aan heb gewerkt.

Na het uitprinten van de derde versie gisteren (zie dl 5 Bijlage, 2-15), las ik het stuk aan het eind van de middag, na een prachtige herfstwandeling, door en dacht: ‘nee, dit is het niet, het is niet wat ik me voorstel dat het kan zijn, ik moet het lef hebben om overnieuw te beginnen, hoe zeer ik daar ook tegen op zie’. Natuurlijk heb ik overwogen om het hoofdstuk net zo onvoltooid te laten als andere hoofdstukken ook nog zijn. Er later opnieuw aan te gaan werken in 2015 of zo. Maar bij dit hoofdstuk vind ik dat op de een of andere manier niet kunnen. Dat ik hier echt moet dóórzetten. Dat wat ik hier opschrijf over existentiefilosofie en literatuur, in het licht van het denken over (her)structurering van culturele ervaring, een scharnierfunctie in het hele project heeft. Alsof ik hier de heilige graal van dit project blootleg. Waarvan de consequenties in twee verschillende richtingen lijken te kunnen gaan. De eerste is die van een werkelijk door mij begrepen fundament (qua verschijnselen, begrippen en redeneringen) voor het onderwerp denken over (her)structurering van culturele ervaring. De tweede is die van de ontmaskering van dat onderwerp in zijn geheel, als uitdrukking van een in de 21e eeuw echt onhoudbare filosofische positie en het tegen beter weten in vasthouden aan het culturele stempel met romantisch verlichte termen als rede en vrijheid.
Ik heb me voorgenomen om de vierde versie van hoofdstuk 16 nu eerst met de pen te gaan opschrijven. Alsof die pen me helpt om soepel te worden in de tekst die me voor ogen staat. En deze machine, dit toetsenbord me daarin belemmert. Nogal heftig.

Het nieuws over de politiek gaat over de 1e troonrede van Koning WA en de presentatie van de miljoenennota a.s. dinsdag 17 september. Werkgevers- en werknemersorganisaties zijn uiteraard al op de hoogte van veel nieuwe bezuinigingen om het begrotingstekort terug te dringen. En kondigen nu al acties aan, zonder in detail iets te kunnen zeggen, want er rust een embargo op. Ook voor journalisten. Het eerder met trots (‘in beton gegoten’) gepresenteerde sociaal akkoord wordt door werkgevers en werknemersorganisaties nu al op de tocht gezet (‘als de nullijn hier of daar niet wordt gehouden’, als de hervorming van het pensioenstelsel niet door de Eerste Kamer komt).
Bij Uitzendinggemist gisteravond de eerste aflevering van Klimaatjagers gezien.
Op aanraden van E. Met haar heldere en compacte samenvatting van wat er te zien en te horen zou zijn, was ik goed voorbereid. Het beeld dat ik me had gevormd van situaties, mensen en feiten in deze reportage kwam redelijk overeen met wat er werkelijk te zien en te horen was.
Ik was gefascineerd door de wetenschappers die zo’n complex systeem als het klimaat,
in het noordpoolgebied, al jaren lang zowel langs de weg van het verzamelen van gegevens over bodem, grond, ijs, water, lucht, planten en dieren als langs de weg van de modellen in kaart proberen te brengen. Hun terughoudendheid in het interpreteren van wat ze zien gebeuren. Het vermijden van alarmerende boodschappen, zolang er nog geen zekerheid is. Terwijl hun boodschap in al zijn feitelijkheid op zijn zachtst gezegd zorgelijk is.
Als de opwarming van de aarde in het huidige tempo (bij de huidige CO2 uitstoot) doorgaat en daarmee het smelten van het permafrost zomers sneller blijft gaan dan het ’s winters weer kan aanvriezen (het op steeds diepere lagen steeds warmer wordt), komt uit het verrottingsproces van tienduizenden jaren planten, dieren etc. een hoeveelheid CO2 (in het beste geval, doordat er nog zuurstof bij de kooldyoxide komt) en/of een hoeveelheid methaangas (25x meer koolstofdyoxide dan CO2) vrij die drie tot vier keer groter is dan de huidige hoeveelheid CO2 in de atmosfeer. Leven in welke vorm dan ook is dan onmogelijk. Als termijn van dat ‘tipping-point’ wordt 2050-2070 genoemd. We kunnen er nog wat aan doen, door minder CO2 uitstoot de opwarming van de aarde vertragen en daarmee het smelten van het permafrost.

Ik heb daar twee gedachten bij.
De eerste gaat over het vernuft (technologisch, natuurkundig, biologisch etc., in mensen die barre omstandigheden niet schuwen) waarmee dit klimaatsysteem bestudeerd wordt.
Kom daar maar eens om in de politieke, sociale en andere systemen. Waarin de problemen minstens zo complex zijn. Denk aan ons eigen probleem met de crisis, of aan het probleem Syrië, het probleem Israël (hoewel het me gerust stelt dat Jac zich daar tijdens zijn afgelopen vakantie in is gaan verdiepen, waardoor hij in het ‘drie-keer-néks’ groepje nu vriendschappelijk als de zionist wordt aangesproken). Ik hoop maar dat ook op dat gebied allerlei soortgelijke deskundigen in en buiten die systemen al lang met dat soort onderzoek bezig zijn, en dat ik ze alleen niet ken en zelf ook die kennis mis. Het bestuderen van Scheffer’s Critical Transitions in Nature and Society is daarvoor lang niet genoeg. Maar uit het werk van zulke mensen en hun studenten, de instituten die ze bevolken, moet dat wel gaan komen.
De tweede gedachte naar aanleiding van de reportage was dat er twee omwegen zijn om het klimaatprobleem, als dat onafwendbaar blijkt, voor een deel van de mensheid en de natuur niet dodelijk te laten zijn. De eerste omweg is het bouwen van overkapte steden, wegen etc. die in alles zelfvoorzienend zijn. Moet zo langzamerhand kunnen met het huidige technologieniveau. De hele wereld overkappen zit er niet in, waarschijnlijk. Dus massasterfte is dan niet uit te sluiten.
De tweede omweg is die van gaan leven op planeten waar dat mogelijk is. Ik geloof dat we er inmiddels al meer dan 300 of zo kennen. Punt is alleen hoe je er komt en een samenleving kunt opbouwen. Tot nog toe is dat alleen in science fiction gedaan.

Voeg daarbij dat we ondertussen op deze aarde, zoals die erbij ligt, ook nog allerlei geopolitieke strijd, beschaafd en onbeschaafd, voeren over schaarse grondstoffen, te beginnen bij het water. En verrast worden door ontdekkingen, zoals die van de enorme meren onder de oppervlakte van Kenya (onder de ergste door droogte geteisterde grond), die voor dat land en de bevolking voldoende water bevatten voor de komende 70 jaar. Als het vele geld beschikbaar komt voor de installaties waarmee het water naar boven kan worden gehaald.

Zo, om 11.11 uur op 12 september heb ik de kroniek bijgewerkt en de toelichting gegeven op het opnieuw beginnen aan hoofdstuk 16. Vanaf nu dus.

23 september

In de tussenliggende periode heb ik zonder deze lap top geschreven, ouderwets met mijn pen. Om dichter in de buurt te komen van de woorden die ik voor de vierde versie van hoofdstuk 16 nodig meen te hebben. Ik denk er tenminste een paar te hebben gevonden. Die zal ik later in dit document overbrengen. Ongetwijfeld in een afwijkende versie.
Intussen besef ik zowel de tijd op de huid te willen kruipen, als tegelijk los van mijn eigen leven en van de tijd waarin ik leef, al schrijvend iets meer te willen begrijpen van leven in deze wereld. Woorden tot mijn beschikking te krijgen die de afstand tussen de abstracte jaartallen 1900 en 2060 kunnen overbruggen. Waarvoor Jaspers’ filosofie en mijn eigen mooie zinnen verzameling demonstratiemateriaal leveren.

De kroniek over het leven in deze tijd is zo vol van gebeurtenissen en waarnemingen, dat ik het gevoel krijg achter te gaan lopen als ik niets iets daarvan af en toe hier vastleg.

Zo valt op 13 september te noteren dat Twitter de eerste stap heeft gezet om naar de beurs te gaan. Geschatte waarde tussen de $ 7,5 en 11 miljard. Er is verband met de geschiedenis van het aandeel Facebook dat vorig jaar mei werd geïntroduceerd. Dat staat nu boven de $ 45, maar dat is pas voor het eerst sinds de introductiekoers van $ 38 en de sindsdien zo rond de $ 20 schommelende waarde. In het algemeen doen de beurzen het goed. De AEX bereikte vorige week een nieuw record.
Uit een VK dossier (24 augustus 2013) begrijp ik dat het financiële herstel door de middenklasse burger wordt betaald via ‘financiële repressie’: het door de inflatie laten uithollen van koopkracht en vermogens (in pensioen en in binnenlandse spaarrekeningen). Hoe het principe werkt hoeft niet door politici te worden uitgelegd, het onttrekt zich dus aan de openbare besluitvorming, je kunt er geen stemmen mee winnen of verliezen. En is een probaat middel om de overheidsschulden te saneren, omdat de schuld in waarde daalt. De staatsschuld in de VS bedraagt 101% van het bbp. In Nederland accelereerde de staatsschuld sinds 2000 van € 224 naar 445 miljard.

Het is ook de tijd waarin de NASA bekend maakt dat de Voyager I, gelanceerd in 1977, ons zonnestelsel heeft verlaten na 36 jaar en 19.000 miljard (‘billion’) kilometer. Op basis van metingen is vastgesteld dat het op 25 augustus 2012 gebeurd moet zijn. Wij mensen hebben dus de grens van ons eigen zonnestelsel bereikt en beginnen nu aan de ontdekking van de interstellaire ruimte.

In Duitsland bestaat een zorgconcern (Fresenius) met een omzet van € 16,5 miljard. Actief in 100 landen en in 2012 100 jaar oud. Onderdeel Fresenius Helios koopt ziekenhuizen op en exploiteert ze als particuliere klinieken, o.a.de Wittgensteiner Kliniken. Dat verklaart een hoop, haha. Met een recente overname van 34 klinieken van een concurrent komt Helios op meer dan 100 ziekenhuizen en een omzet van € 5,5 miljard. Naar verluidt de grootste van Europa. Iedere Duitser is nu binnen 1 uur in een kliniek van Fresenius.

In Nederland ontstaat een schandaal omdat een interim manager van Humanitas bijna 1 ton voor 1 maand werk declareert. En zijn assistente 35.000. Toen de media hiervan lucht kregen werd natuurlijk met crisiscommunicatie geprobeerd het schandaal te ‘framen’. Het gaat om een persoonlijke kwestie; hij heeft zodanig problemen opgelost en in activiteiten gesneden dat het geld allang is terug verdiend etc.. Maar die faalde jammerlijk. Inmiddels is de betreffende manager (ook om zichzelf en zijn gezin te beschermen) opgestapt.
Schokkend vond ik het dit weekend ook wel dat VVD’ers Zijlstra en Kamp het sociaal akkoord (weet je wel: in beton gegoten) wat losjes benaderen. Heeft ongetwijfeld te maken met perikelen over de overheidsbegroting, de 1e Kamer en de vragen aan de kant van de PvdA over de aanschaf van de JSF. Maar toch.
Akkoorden zijn net zo fluïde als de mensen die ze opstellen en overeenkomen.
Waar ligt de grens tussen fluïde en flut? Welke waarde heeft het energieakkoord, het woon(markt)akkoord etc.? De problemen lijken vooralsnog door de bezuinigingen en hervormingen niet kleiner te worden. Dagelijks 700 werklozen erbij. Feitelijk zullen het er in de loop van dit en volgend jaar nog veel meer worden, verwacht ik.

Merkel wint met een straatlengte voorsprong de verkiezingen. Partner FDP uit de vorige regeerperiode haalt de kiesdrempel van 5% niet meer. De Eurokritische nieuwe partij Alternative für Deutschland haalt die drempel bijna (bestaat pas 5 maanden).
In de Tegenlicht documentaire (17 sptember) over de eurozone beargumenteert AfD, samen met Soros, Engelen, een Duitse en een Amerikaanse beurshandelaar, dat Duitsland uit de Euro moet. Omdat ze het herstel van Europa belemmert, het instrument van wisselkoerspolitiek onmogelijk maakt. Terwijl in de eurozone (fictief) de duitse euro 1,30 en die van Spanje etc. 0,30 waard is. Wat betekent dat Duitsland tot in het oneindige zal moeten bijpassen om andere landen niet failliet te laten gaan. Een bedrag dat hoger oploopt dan alle herstelbetalingen bij elkaar en ten koste gaat van de inkomsten en de vermogens van de Duitse burgers die nu ongeveer 20% inleveren van wat ze verdienen. Nota bene in een land waarin de SPD de verkiezingen verliest, ondanks het voorstel (eindelijk) om een wettelijk minimumloon van € 8,50 in te voeren. Waar Merkel geen voorstander van is.

25 september

Algemene beschouwingen in de Tweede Kamer. De nu snel oplopende werkloosheid is de red alert voor het debat. Naast arbeid zijn zorg, wonen, energie, europa, onderwijs de gebieden waar maatregelen tot vooral meer werkgelegenheid, meer koopkracht en minder staatsschuld tegelijk moeten leiden.
Luisterend naar de fractieleiders vraag ik me af of het zou helpen als politici met hun argumenten pro eigen en contra andermans standpunten meer in termen van systemen zouden denken, daarbinnen problemen in hun eigen aard analyseren en erbij passende oplossingen tot stand brengen? Als er beweging komt in standpunten en posities dan toch (voor de camera) vooral in het aanhaken op het grootste maatschappelijke probleem: werkloosheid. Wat daarna (buiten camera’s) gebeurt is werk in smalle marges waarin elk zijn idealen moet opschorten. Zijn het niet juist die smalle marges die iets zeggen over de robuuste belangen die zich in die systemen hebben ingegraven? Waar bij de huidige stand van zaken, in de huidige systeemcrisis, waarin politici niks extra’s kunnen meebrengen maar alleen iets kunnen weg halen, elke politicus buiten spel staat. Geen enkele politicus voor geen enkele kiezer zijn beloften waar kan maken, beloften die met veel verbeelding (idealen) tot stand zijn gekomen?

9 oktober

Vorige week heb ik hoofdstuk 16 eindelijk afgemaakt in een versie die als concept voldoet. Het toeval speelde mij in de kaart. De afsluitende paragraaf (De zachte factor) over de afscheidsrede van Willem werd mij op 27 september door hem op een presenteerblaadje aangeboden. We hadden het er inhoudelijk eerder wel over gehad (Touraine-Scheffer), maar ik hoorde pas ter plekke dat Willem er een ruimte van rede en existentie van maakte. Over Jaspers had ik het niet met hem gehad, dus dat kon hij niet weten. Ik heb hem vorige week de betreffende paragraaf opgestuurd. Vond hij mooi geschreven, zei hij, de tekst had hem geraakt.
We hebben het er nog over. Deze week moet hij eerst zijn promotor, Jules van Dijk, begraven. Die was er de 27e september nog vol trots bij in de aula en op Willem’s diner, een week later zit hij ’s avonds dood achter zijn bureau, 78 jaar oud.
Voor hem was de cirkel, net als voor Willem, kennelijk ook rond.
Deze conceptversie van hoofdstuk 16 ga ik nu met een aantal mensen delen. Met Kees, vriend van Karel en met Trudy, om hen te laten beoordelen of deze nagedachtenis aan hem terecht is of niet. Met Willem, J en J: zien die ook eens waar ik mee bezig ben. Met E en A, misschien met Leike. Ik ben benieuwd naar hun reacties.

‘Ondertussen’, voordat ik met deel 4 verder ga en met het herschrijven van het hoofdstuk over het Ondertussen, ben ik nog wel tegen het een en ander aan gelopen wat met de inhoud van hoofdstuk 16 te maken heeft. Ik herlas Safranski’s Hoeveel waarheid hebben mensen nodig? (1990). Min of meer omdat ik afgelopen zaterdag in Kleef tevergeefs probeerde zijn nieuwe biografie van Goethe te kopen, dat sinds enkele weken in Duitsland uit is en al op weg is een bestseller te worden.

In Hoeveel waarheid hebben mensen nodig? – dat ik nu met heel andere ogen las – zit ook een hoofdstuk over de geschiedenis van de metafysica, waarin ook Freuds Unbehagen in der Kultur wordt besproken (150-156). Het thema tussen massa en marge uit mijn 16e hoofdstuk kan ik met die tekst van Safranski nog verder uitdiepen. Ook met de erop volgende paragraaf over Hitler en Goebbels. Moet ik Jan A nog op attenderen. En met het hoofdstuk verderop over Kafka en over de rol van het schrijven en over het ‘tussen’ dat hij schiep (199 en 205)

recensie Arnold Heumakers (dec 2004): 'Zo wordt langzaam maar zeker duidelijk waar Safranski ons wil hebben, zeker nadat het nazi-totalitarisme is behandeld als een `pervertering' van de metafysische traditie, waarin de verlangde eenheid tot stand moest komen via de fysieke vernietiging van al het andere en vreemde. De acceptatie daarvan, zowel binnen als buiten onszelf, hoort juist bij de `hachelijke waardigheid van de mens', aldus Safranski. In een fraai essay over Kafka verkent hij de positie van de zelfbewuste vreemdeling en buitenstaander. Wat we van Kafka, de anti-metafysicus bij uitstek, kunnen leren is dat onze vrijheid niet afhangt van de waarheid die we vinden, maar dat het juist onze vrijheid is waaraan we onze waarheid te danken hebben. Anders gezegd: waarheid vind je niet, waarheid vind je uit.'

Verder heb ik Girard’s De romantische leugen en de romaneske waarheid nog eens erbij gepakt. Mede door een artikel van Pieter Tijmes in TvF 1995, geldt voor Girard/Tijmes dat het thema mimetische begeerte en de driehoek subject-model-object, op de door mij behandelde literatuur kan worden losgelaten. Dat geldt ook voor Rorty’s behandeling van literatuur (in een vertaald artikel in De asceet, de tolk en de verteller).

Niet onbelangrijk, tot slot, is dat de president van de Nederlandsche Bank het gevoel heeft dat we uit de recessie komen, na 8 kwartalen. Gevoel, omdat hij de cijfers nog niet heeft, die komen pas in november. Met een oproep aan de politiek om dit feestje niet te verstoren door chaos. Hoewel: de onderhandelingen over de begroting lopen nog steeds. Er is nog geen meerderheid voor de Eerste Kamer. Dat gisteravond ook de Pensioenwet (met een korting van 0,4% die 3 miljard per jaar op moet leveren) weer terug naar het kabinet stuurde. Dus staat het nog te bezien of de politiek eruit gaat komen.

18 oktober

Inmiddels zijn in hoofdstuk 16 al weer wat kleine verbeteringen aangebracht. De geprinte laatste versie ligt klaar om aan enkele intimi uit te delen. Voorop de nabestaanden van Karel. Ik wacht de commentaren van de anderen af, maar ik denk dat dit hoofdstuk tot nog toe het best geslaagde is.

Intussen raast de geschiedenis door. De VS is langs de rand van de afgrond gegaan door een tijdelijke ophoging van het schuldenplafond. De al 14 dagen durende ‘shut down’ (het tijdelijk sluiten van federale organisaties, mensen naar huis sturen) is tot februari 2014 weer opgeheven. Niet alleen de VS, maar de hele wereld is langs die afgrond gegaan – want wat de VS doet heeft in de hele wereld gevolgen. Het IMF heeft waarschuwingen laten horen over de nog steeds kwetsbare staat van de mondiale financiële instellingen. Al zijn er zwakke signalen van herstel, de recessie is nog lang niet voorbij.

De politiek in Nederland heeft zich in allerlei bochten gewrongen om de begroting 2014 met voldoende steun ook door de Eerst Kamer te krijgen. Het nieuwe akkoord, waarin de gedoogpartijen D66, CU en SGP wat miljarden hebben weten te verschuiven ten gunste van eigen doelen (onderwijs, gezinnen, defensie) heeft volgens doorberekeningen van het CPB geen grote verschillen qua effecten vergeleken bij de eerdere begroting van het kabinet.
Nog steeds wordt getrompetterd over werkgelegenheid: deze begroting gaat 50.000 nieuwe banen opleveren. Het mantra, want de werkloosheidscijfers lopen elke maand verder op. In allerlei segmenten kan er nog van alles gebeuren: de helft van de Nederlandse winkeliers schijnt op de rand van een faillissement te balanceren.
Ondanks het mantra en de door iedereen gevoelde behoefte om de rust in de politiek te bewaren (niet wéér verkiezingen, na 5 kabinetten in 10 jaar), kan de minister Kamervragen over wanneer die 50.000 nieuwe banen er komen, niet beantwoorden. Structureel, ooit, niet morgen.

Een relatief klein aantal financieel specialisten, kabinet, partijwoordvoerders en ambtenaren, die best goed zullen zijn, nemen een enorme verantwoordelijkheid op zich. Ze zullen zich toch, als ze écht goed zijn, ook bewust zijn van de gok die ze hier en daar moeten nemen, omdat betrouwbare cijfers of modellen (cf. weersvoorspellingen) ontbreken. Maar het nieuwe akkoord moet er komen. Om opnieuw stabiliteit in de belangrijkste markten arbeid, wonen, zorg en onderwijs te krijgen.
Staatsuitgaven op orde, nivellering van inkomensverschillen, vooruitgang door vergroening, innovatie. Dat zijn de vernieuwde drie boodschappen van het kabinet.

Ik ben begonnen aan het herlezen van mijn hele opbrengst tot nu toe van project 2016.
Ik lees de nieuwe biografie van Safranski over Goethe en de prachtige roman van Marion Poschmann Die Sonnenposition. Ter voorbereiding van het werk aan het volgende deel ga ik Ondertussen in de organisatie opnieuw van voren naar achteren lezen. Uit mijn manuscript heb ik al verschillende passages gehaald die bij de reflectie op het cultureel stempel van de romantische verlichting (een voorlopige aanduiding) opnieuw doordacht moeten worden. Daar wil ik ook de concept hoofdstukken van Jan A over cultuurwetenschap (o.a. Rickert) uit 2011 en over Freeden en Nolte (uit 2013) bij gebruiken. Ik heb daar vandaag al opieuw in zitten werken.

Ik kan langzamerhand misschien de metafoor van de parkeergarage eens helemaal gaan uitschrijven. Er hebben heel veel bouwondernemingen, architecten en allerlei anderen aan die garage gewerkt. Die groter en groter moest worden omdat het aantal auto’s alleen maar groeide. Nu pas merken we dat daar ook werkers en managers tussen hebben gezeten die zwakke delen van de parkeerflat hebben ingericht. Dat zijn de stukken die nu inzakken: de kwaliteit van steunpilaren of van rijbanen, van apparatuur of wat dan ook, is daar onder de maat gebleven.
Iets in mij zegt dat de (ineenstortende) structuren van de fragmentatie juist als geen ander passen bij mensen die zich trachten te handhaven in wat ik in hoofdstuk 16 hun ‘geestelijke isolering’ heb genoemd. Ook om zich af te schermen voor teveel prikkels.

Ik heb ontdekt dat Parsons in 1926 bij Jaspers een seminar over de Kritik der reinen Vernunft heeft gevolgd en tentamen heeft gedaan. Een voor hem fundamentele ervaring. Ook begrijp ik nu dat in zijn systeemtheorie internalisering en institutionalisering twee gelijksoortige processen in verschillende systemen zijn. Kortom: ik herlees nog maar eens wat ik meer dan dertig jaar geleden over Parsons wist, en merk niet alleen dat er nog veel is blijven hangen, maar ook dat ik nu het een en ander beter begrijp omdat ik het beter kan plaatsen.
Maar dé herontdekking van afgelopen week is toch wel de tweedelige Stichworte zur > Geistigen Situation der Zeit< dat in 1979 verscheen op initiatief van Habermas. Aanleiding was het in 1931 als 1000e Sammlung Göschen verschenen boek van Jaspers: Die geistige Situation der Zeit. Band 1000 van de edition suhrkamp moest volgens Habermas en de Suhrkamp uitgevers onder dezelfde titel tussen aanhalingstekens een aan hetzelfde thema gewijde bundel artikelen worden.
Habermas nodigde er in een brief 50 mensen voor uit en 33 (waaronder uiteraard de enige dubbelauteur Negt/Kluge en 1 vrouw, Sölle) leverden een bijdrage.
Want, aldus Habermas in zijn uitnodigingsbrief, het is een tijd waarin niemand het, zoals in Jaspers’ tijd nog wel, het in zijn eentje zou aandurven, laat staan er nog een theorie van het huidige tijdperk op na durft te houden.
De opsplitsing van de bundel in natie en republiek (15 bijdragen) en in kultuur en politiek (17 bijdragen) kenmerkt die periode wat betreft de toenmalige discussie. Artikelen worden in elk deel weer apart gerubriceerd, bijvoorbeeld in het eerste deel in ‘Jaspers en de liberalen’ en in ‘Kritiek en krisis’, en in et tweede deel in ‘Kritiek van het consumentisme’ en in ‘Kultuur en tegenkultuur’.

Jaspers’ werk speelt in menige bijdrage een rol, ook als object van kritiek (bijvoorbeeld door Dahrendorf). Dus het doorlezen van artikelen uit deze bundel helpt mij ook verder.
Stel je voor dat in 2027 weer zo’n bundel zou moeten verschijnen.
1979 – 1931 = 48 jaar. 1979 + 48 jaar = 2027. Maak ik dat nog mee?
Moet niet 2060 maar 2027 (of 2031, 100 jaar na Jaspers’ boek?) de stip op de horizon van de toekomst in dit project 2016 zijn? En moet ik niet proberen om anderen ook op dat spoor vooruit te laten gaan denken en schrijven?

Deze week word ik (weer) begeleid door de Hart & Ziel lijst van radio 4. De 300 mooiste klassieke werken volgens stemmen van radio 4 luisteraars. Veel werken van die lijst zijn zóveel gedraaid, ook door mijzelf, dat ik de noten stuk voor stuk in mijn hoofd hoor, de melodielijnen in mijn hoofd volg terwijl de musici spelen. Vandaag loopt de lijst naar de voorspelbare nummer 1. Net werd opgemerkt dat niemand de ziel ooit heeft kunnen aanwijzen, dus dat de lijst eigenlijk een Hart lijst is. Ze vergeten erbij te zeggen dat dat slechts een domme spier is. Dus die term zegt ook niks. De luisteraars die hun diepste roerselen bij een muziekstuk blootgeven zijn geraakt door een ‘geheimschrift’: letter noch cijfer, dat al zijn het noten geluiden mogelijk maakt die uit drukken wie wij zijn, zonder het te kunnen zeggen of berekenen. Iets uit het ons altijd omringende tot ons door laat dringen, zou Jaspers waarschijnlijk zeggen. Bach staat 25x in de lijst. Iets tussen de door Bach gevonden toegang tot dat omringende, dat je zijn ziel kunt noemen, resoneert met iets in de luisteraar, dat je met diens ziel kunt aanduiden. Wie luistert produceert zelf actief dat wat het hem of haar zegt en (soms) vastgemaakt kan worden aan een gewone ervaring (in de intimiteit van een auto opgaan in de klanken) of (ook vaak) aan een grenservaring (tegen een ziekte vechten of met het overlijden van een geliefde te maken hebben). Bovendien kijk ik naar links op mijn bureau en zie daar Bert Keizer’s boeiende Waar blijft de ziel? (2012) liggen.
Muziek als dempingsfactor voor overprikkelde mensen.

22 oktober

De familie ‘Onderwater’ groeit. Een aantal redt het nog. Maar het aantal mensen met een betalingsachterstand bij hypotheken is in het afgelopen half jaar met 10.000 toegenomen tot 90.000.
Het aantal werklozen blijft oplopen. Volgens cijfers van het CBS (17 oktober) 685.000, 8,6% van de beroepsbevolking. De cijfers voor jonge werklozen zijn hoger dan ooit: 16,5%. In de eerste helft van het jaar kwamen er gemiddeld 17.000 werklozen per maand bij. In de afgelopen drie maanden gemiddeld 3.000.
Volgens de werkloosheidsmeter zijn het er nu tegen de 800.000 (700 per dag erbij) en bijna 10% van de beroepsbevolking.
Er moet nog een onbekend aantal armoede lijdende zzp’ers bij worden geteld die zelfstandige zonder werk zijn geworden.

4 november

In de tussen 22 oktober en vandaag liggende periode heb ik ernstig aan het tweede deel gesleuteld. Dat gaat ten koste van het bijhouden van de kroniek van gebeurtenissen. En er zijn er toch wel een paar geweest. Op de WDR gaat het dag in dag uit over de große Koalition van CDU en SPD. En over de hoge werkloosheid in het Ruhrgebied. En over problemen met afgeluisterd worden door de NSA, net als bij ons.
De Rabobank heeft een forse boete van € 774 miljoen (of iets in die buurt) gekregen voor gesjoemel met de Liborrente. Voor gedrag van handelaren die de Rabobank niet onder controle had maar wel in hun opdracht werkten en die desnoods in de pauze van de wedstrijd nog van shirt wisselden als ze daardoor meer geld konden verdienen. De topman trad een half jaar voor zijn pensioen af, S&P verlaagde de rating van de bank en het publiek denkt nu heel anders over de reputatie dan daarvoor.
Het kabinet zit er nu een jaar. Reden voor veel terugblikken en beoordelingen door journalisten en andere experts.
Ik ga door met herlezen en verbeteren van het derde deel. Ik heb al een paar pagina’s met potloodaantekeningen voor deel 4, maar daar komt nog het een en ander bij.

11 november

Zelfs in het afgelopen weekend kon ik niet zonder dit project. Het is heerlijk om tussen allerlei andere bezigheden door aan het project verder te werken. Of dat nou op de lap top het knutselen aan de tekst is, of het neerkrabbelen van invallen bij het teruglezen van de tekst, of het lezen (nu ook van Jaspers’ Kant boek). De andere bezigheden waren o.a. de film La gande bellezza, over het prachtig in beeld gebrachte Rome en het dansen op de vulkaan van het niets door een kleine, verveelde cultureel-politieke elite.
De beelden over 2 miljoen Syrische vluchtelingen, waaronder polio schijnt uit te breken, die bij immigratie ook in het Westen weer de kop kan opsteken. Of over de orkaan die met windkracht van 300 km over de Filippijnen raasde en misschien wel meer dan 10.000 slachtoffers maakte. Of de aanslagen in (….vul maar in).

Allemaal hevig contrasterend met een feit dichtbij, dat ook vermeld moet worden (mede omdat ik het er eerder in januari al over had...) 
Een enorme procedurele fout bij het digitaal aanbieden van een offerte voor een grote aanbesteding van een ministerie. Weken werk aan een pitch die voor de continuïteit van het bedrijf, net met de nieuwe naam, de komende jaren van grote betekenis had kunnen zijn, ging door één druk op de knop verloren. Tot grote ontzetting van alle betrokkenen. Het bedrijf zat het afgelopen jaar in een steeds stijgende lijn wat betreft gewonnen pitches. Deze ervaring slaat daarin ineens een enorm gat. Een zelf veroorzaakte bomkrater: emotioneel en financieel. En waarom? Omdat na het verzenden van de hele map met talloze, door de aanbestedingsprocedure gevraagde bijlagen en het portfolio er een code door de ontvanger (een digitale kluis bij Tendernet) naar een telefoonnummer van een geregistreerde en bevoegde bureaumedewerker wordt teruggestuurd en dat telefoonnummer verkeerd bleek te zijn ingevuld door die medewerker. De tijd om nog een noodprocedure te starten (opnieuw aanvragen van registratie en bevoegdheid om in te dienen) ontbrak. De kluis sloot vrijdagmiddag 12 uur: wie binnen is doet verder mee, wie niet, doet niet mee.

Lessen worden vandaag getrokken, ongetwijfeld. De belangrijkste is uiteraard: wacht niet met indienen tot een uur voor sluitingstijd, maar doe dat tenminste 24 uur eerder om nog fouten te kunnen herstellen. En: check de gevraagde informatie in alle procedure papieren op juistheid. Zeker van zoiets belangrijks als het telefoonnummer waar de code naar terug gestuurd wordt die je nodig heb om daadwerkelijk alles in de kluis te kunnen leggen. En weet van te voren dat dit de procedure is.
Dit is een schoolvoorbeeld van verhoogde kwetsbaarheid door technologie afhankelijkheid. Maar, bedenk ik tevens, ook een voorbeeld hoe wat er met een organisatie gebeurt steeds afhankelijker is van de persoonlijkheidsstructuren van de betrokkenen. Door lange uren overwerken, veel overleggen en brainstormen en zelfs niet door echt het uiterste van je creatieve kwaliteiten te vergen, kun je compenseren wat je door gebrek aan aandacht voor details, discipline en zorgvuldigheid laat liggen. In het hele team dat in dit geval met alle inzet aan de pitch heeft gewerkt, heeft die simpele kwaliteit ontbroken. Dat was de zwakste schakel waar de betrokken personen, mede door hun eigen persoonlijkheid, overheen hebben gekeken. Het systeem faalde.
Deze gebeurtenis dreunt in een aantal thuissituaties flink door.
En kan op de langere termijn gevolgen voor de continuïteit van het bedrijf hebben, we gaan het zien.

Nu naar een paar andere gebeurtenissen.
Twee weken geleden zong een meisje van negen, Amira uit Nijmegen, in The voice of Holland, O mio caro. Verpletterend. Nooit zangles gehad. Op Youtube is ze al ruim over de 10 miljoen kijkers heen. Talent met nu al gevoel voor verhoudingen. ‘Morgen trekt iets anders weer de aandacht van veel mensen’, constateert ze nuchter.

Op 6 november stemt het kabinet in met de aanschaf van de JSF. Ik hoor de minister in termen van termijnen en verwachte inkomsten praten. Tot 2040 produktie en tot 2065 instandhouding. Mijn tijdshorizon tot 2060 is nog niet eens zo ver vooruit. Er wordt bestuurlijk al in gevlogen met toestellen die nog gemaakt moeten worden. Wat gaat het technologisch geavanceerd houden van dit vliegtuig in die lange periode kosten? Daar hoor ik niks over en stelt niemand vragen.

We spelen verder met onze biologie.
Omdat Lou Reed overlijdt kijken we terug naar zijn lp Transformer, waar ook Bowie aan meewerkte. Spelen met gender.
De VPRO zendt een documentaire uit over een jonge homo die experimenteert met een vrouw, om zo van het hokje homo/hetero af te komen. Er niet in opgesloten wil worden.
Vanaf 1 november staat de Duitse wet het toe om bij aangifte geboorte het geslacht van het kind nog open te laten: m/v/o.
Uit deze wijziging laat zich een heel veld van betrokkenen reconstrueren.
Juridisch vastgelegde onderscheidingen definiëren de volgorde van institutie en individu, van vrijheden en autonomie. Bij elke wijziging van een onderscheiding zijn hele reeksen tussenpersonen betrokken, van politici en juristen tot aan specialisten in ziekenhuizen toe in klinieken voor mensen met geslachtsidentiteitsvraagstukken.

Met betrekking tot ‘onderscheiding’ teken ik aan dat de term zelf (zoals gebruikt door Luhmann) niet alleen een juridische achtergrond heeft (L. was ook jurist). De term verwijst mogelijk ook naar een door Descartes in de wereld gebrachte kennisopvatting. Kennis = onderscheiden (‘discerner’, zie Foucault, De woorden en de dingen, hoofdstuk 3, met name p. 78).

Op 8 november is Twitter naar de beurs gebracht. Op de eerste handelsdag stijgt de waarde van het aandeel met 78%, terwijl de introductiekoers al veel hoger was geworden dan oorpronkelijk gedacht (nog opzoeken). Twitter heeft nog nooit winst gemaakt maar is wel een enorm omvangrijk netwerk van mensen.

De Dow Jones sluit deze week op de hoogste stand ooit: 15.761.
Onverwacht hoge groei van banen in de VS, en een groei van 2,8%.
De AEX staat rond de 393, de hoogste stand daarvan was in 2000: 700.
Deze week komen de cijfers in Nederland.
Wel wordt bekend, via een onderzoek van Van Lanschot bankiers, dat minder dan 1% van alle Nederlanders (92.000) 40% bezit van het totale privé vermogen. 50% van alle Nederlanders heeft zelfs helemaal geen vermogen.

Philip Glass, The Perfect American (over Walt Disney), op dvd (Naxos). Leg dat eens naast Kant (Jaspers, Kant, 46, 47). De denkvorm als voorwerpsvorm van alle dingen.

Wat heeft Disney dan in de amusementsindustrie met de denkvormen gedaan?

13 november

Europese top over jeugdwerkloosheid. Nu 5,5 miljoen. In NL 10% (is 167.000). In Griekenland en Spanje boven de 50% van alle jongeren.

Jaarlijkse Quote 500. Samen goed voor een vermogen van € 113 miljard. Afgelopen jaar, dankzij beurswinst, met 7 miljard gestegen.

Let op verschillen in werkloosheidspercentages in plaatsen en gebieden. Leeuwarden is bijvoorbeeld 15%, ik noemde al eerder Ruhrgebied als uitzondering in Duitsland.

Er komt wetgeving voor toezichthouders en commissarissen (denk aan Vestia, Amarantis, Meavita, ziekenhuizen, etc.). Om aansprakelijkheid te regelen en ze te motiveren minder achterover te leunen. Dit is een maatregel op één van de vier hoeken van de Veerkracht Verlammende Vierhoek.

14 november

Nederland uit de recessie. Vorig kwartaal 0,1% groei. Alle andere cijfers (binnenlandse vraag, werkloosheid, aantal banen) zijn niet best. In ditzelfde kwartaal verdwenen maar liefst 46.000 banen, totaal 160.000 in 1 jaar.

Een derde van de Nederlanders was in 2011 chronisch ziek volgens het RIVM. Sinds 2004 gestegen met 17%.
Komt nog bij dat 1 op de 5 aan angststoornissen lijdt. Wordt de druk van het Niets te groot?

18 november

Bitcoin maakt reuzewaardesprong van $ 200 naar 640 omdat Justitie in de VS positief oordeelt over dit louter digitale betalingssysteem. Maar, zolang het buiten staatstoezicht valt is het ook ideaal voor criminele organisaties, witwassen etc.

Don Tapscott (TED) over technologie:
Vier principes: collaboration, transparancy, sharing, empowerment.

19 november

Jongeren blad Hoe overleef ik wordt overgenomen door Querido (die ook al de gelijknamige serie boeken uitgeeft)

20 november

JP Morgan Chase betaalt $ 13 miljard boete (is slechts de helft van hun jaarwinst) voor het verhandelen van slechte hypotheken. 3 miljard voor de staat, 6 voor benadeelden en 4 voor het saneren en verbeteren van woonwijken waarin de huizen staan die door hun handelwijze onder water zijn komen staan.

23 november

Surveillance samenleving is een gedocumenteerd feit. NRC publiceert een serie artikelen op basis van Snowden. Opnieuw is de gevangenis met de beste bedoelingen eigenhandig gebouwd, zijn we erin gaan wonen en hebben de sleutel aan iemand anders gegeven

3 december

1,3 miljoen mensen in Nederland leven onder de armoedegrens. Sinds 2008 zijn er 300.000 bij gekomen.

Duijvestein (PvdA) dreigt in de 1e Kamer tegen de verhuurdersheffing van 1,7 miljard op de woningcorporaties te stemmen. Hij vindt dat dat geld in de sector zelf moet blijven ten behoeve van bouwprojecten. Als hij dat doet is de stemverhouding van 38 voor en 37 tegen ineens 38 egen en 37 voor. Dan mist het kabinet een bezuiniging van 1,7 miljard en is het woonakkoord alsnog van de baan.
Diezelfde Duijvestein heeft als wethouder van Lelystad het zelf bouwen, volgens eigen normen, voor heel Lelystad voor elkaar gekregen door het tot ‘experiment’ te laten verklaren. Aldus wordt een uitzondering gemaakt voor de regels van het bouwbesluit waarin dit zo moet en dat niet mag (om de projectontwikkelaars en bouwbedrijven die in standaard en volume denken eefiiënt te laten werken, lees forse winsten te laten boeken). Kijken hoe dit afloopt.

De koerswaarde van de Bitcoin is boven de $ 1.000. DNB waarschuwt voor de gevaren van het werken met virtueel geld waar door niemand toezicht op uitgeoefend kan worden.

Rabobank certificaathouders verkopen massaal de certificaten terug aan de bank. Afegelopen maand voor ongeveer een miljard. Hoewel de bank nog steeds qua kapitaal supergezond is, moet ze hier toch echt van slikken. Het schijnt dat nu een andere grote partij in een keer een aantal certificaten gaat verwerven. Wie dat is, is nog onbekend.

4 december

Net als eerder de Rabobank heeft de EU voor de fraude met de Libor rente nu ook andere europese banken grote boetes opgelegd. De Deutsche Bank bijvoorbeeld maar liefst € 1,7 miljard, twee keer zoveel als de Rabobank.

Achmea, een heel succesvolle verzekeraar, kondigt aan de komende 3 jaar 4.000 mensen te gaan ontslaan. Ongetwijfeld zullen er andere organisaties in deze sector nog volgen. Klanten gaan digitaal steeds meer zelf doen, heet het. Maar zijn ook minder goedgelovig in verzekeringen geworden.

Debat over de begroting van Sociale Zaken in de Tweede Kamer.
Hoeveel in elkaar grijpende problemen wil je hebben? Arbeidsmigranten die de taal niet spreken, in eigen ghetto’s wonen, de regels van burgerrechten en plichten niet kennen en dus uitgebuit kunnen worden. Allochtone groepen in grote steden met én de hoogste werkloosheid, én de hoogste schooluitval én de hoogste criminaliteitscijfers én taalachterstand in eveneneens ideologisch gesloten eigen woonwijken en culturen.
Mensen die zich met meerdere banen tegelijk in leven moeten proberen te houden.
Bezuinigingen die de armsten het meest treffen.

10 december

Nelson Mandela, overleden op 5 december, verbindt in zijn eentje nog eenmaal continenten en leiders, bevolkingsgroepen en individuen. Buntu – in de taal van Mandela, betekent ook verbinding via onzichtbare draden van alle mensen op aarde met elkaar. Mandela als een reus van een boom met diepe en wijdvertakte wortels. Brengt onwaarheid naar waarheid, donker naar licht en verruilt nu de sterfelijkheid voor de eeuwigheid. Voor Obama, misschien wel in de meest treffende rede van dit jaar of zelfs van de komende tijd, is Mandela het voorbeeld hoe ideeën in daden omgezet kunnen worden. Daden die mensen ten goede komen en inspireren om het goede voor anderen te doen en daardoor zichzelf als mens te ontwikkelen en te realiseren.

De herdenkingsmanifestatie, met alle (voormalige) wereldleiders is een symbool van de verhoudingen in de wereld op dit moment. De wereldmacht is van Europa/VS definitief verschoven naar Afrika, Brazilië, China, India en Rusland. De VS probeert daarbij aansluiting te houden.
Wie van die leiders voldoet eigenlijk aan de hoge standaard van Mandela (die zelfs zijn bewakers vergaf en op zijn inauguratie tot president uitnodigde). Er zitten zelfs massamoordenaars tussen.

Obama ‘las’ Mandela in de traditie van de grote leiders die bevolkingen uit slavernij en racisme, uit onrecht en ongelijkheid naar vrijheid, rechtvaardigheid en democratie hebben geleid. Door menselijkheid als uitgangspunt te nemen voor politiek handelen en besturen (ook van degene met wiens politieke standpunt je het niet eens bent).

Op zijn beurt kun je Obama in de voetsporen van Mandela weer machtspolitiek ‘lezen’. Hij presenteert zichzelf als de onbetwist retorisch sterkste wereldleider voor het oog van de talloze miljoenen kijkers in alle delen van de wereld. Ook omdat zijn taal echt ook over zijn eigen drijfveren gaan. Als spreker legt hij in alle eenvoud de ideeën uit die bij iedereen diep kunnen resoneren in het dagelijkse handelen ten opzichte van anderen. In het principe van vrijheid weerklinkt hetzelfde als wat je aan de hand van Jaspers als ‘Existenzerhellung’ kunt benoemen. Een appèl aan de Humanitas en aan de redelijkheid die nodig is om de tallozen die op dit moment nog steeds onvrij zijn, te bevrijden en menselijke ontwikkelingskansen te bieden.

Vanaf 9 december komen er ook steeds meer positieve berichten over de prognose voor de economie in 2014 (+ 0,5%) en 2015 (+ 0,9%). Pas in 2015 stijgt ook echt de binnenlandse vraag weer, maar het aantal werklozen blijft onveranderd hoog (rond de 650.000) en kan misschien nog wel gaan oplopen naar 9%. Vreemd genoeg is de werkloosheid in november met zo’n 40.000 gedaald.

Fraude in NL blijkt veel groter dan de ‘Bulgarenfraude’. Door heel Nederland heen schijnen mannen te doen alsof ze niet meer bij hun gezin wonen en daardoor worden de huur-, zorg- en kindtoeslagen hoger (van € 350 naar € 850 per maand). Nadat iemand het patroon was gaan opvallen (ik meen eerst in de gemeente Bronckhorst), bleek na controle dat mannen helemaal niet buiten hun gezin woonden.
Een paar dagen later meldt Brenninkmeijer, scheidend Nationaal Ombudsman, echter dat de fraude in Nederland geweldig meevalt en dat alle ophef en maatregelen tegen fraude erg ‘over the top’ zijn. Ik weet niet of hij daarin ook de bovenstaande fraude al had meegewogen. Maar op 18 december komt PWC met een rapport waarin wordt becijferd dat in NL jaarlijks voor € 11 miljard wordt gefraudeerd. Met name de overheid en de zorgketen heeft ermee te maken. Twee dagen later wordt berekend dat apothekers, tandartsen, huisartsen jaarlijks € 75 miljoen aan verkeerde declaraties ten onrechte innen van de zorgverzekeraars. Er zitten idiote declaraties tussen, die toch zouden moeten opvallen. De controle bij de verzekeraars is kennelijk ook niet wat het moet zijn. Zijn ze teveel aan de voorkant met inkoop bezig?

Op 17 december, de dag dat bondskanselier Merkel wordt benoemd, na drie maanden werk aan de große Koalition van CDU/CSU en SPD, neemt het kabinet ’s nachts in de Eerste Kamer een belangrijke horde (Duijvestein, PvdA). Het woonakkoord wordt aangenomen (met daarin de verhuurdersheffing). Toezegging: als bij vroegtijdige evaluatie blijkt dat de heffing schadelijk is voor huurders en/of investeringen in nieuwbouw, gaat het kabinet bijsturen.
Nu is ook de zorgwet en de pensioenwet veilig gesteld, wat betekent dat het regeerakkoord, met een aantal tegemoetkomingen aan partijen, na een jaar volledig in werking is. Een politieke crisis is voorlopig afgewend, nu de andere crises nog.

Europa neemt het besluit tot een Bankenunie. Voortaan staan alle banken in Europa onder toezicht van de Europese Centrale Bank. De sector lost voortaan problemen eerst met eigen middelen op, via de aandeelhouders én via de spaarders die meer dan € 1 ton op de rekening hebben.
Er is 5000 miljard steun aan de banken gegeven, om instorting van het financiële stelsel te voorkomen. Had daar niet een heel nieuw systeem van opgezet kunnen worden, een soort Buurtzorg maar dan in de financiële sector? Zoals Svenska Handelsbanken?
Europese burgers hebben die 5000 miljard betaald, maar zien ze er ooit nog wat voor terug? Schrijnende paradox dat deze sector die als geen ander giga winsten draaide dankzij schijnprodukten als bonus ook nog eens die 5000 miljard incasseert.

Daarmee kom ik zo’n beetje op het eind van dit deel en van dit zeer productieve jaar.
De afgelopen weken heb ik met potlood allerlei schetsen gemaakt van mijn redenering. Zowel door middel van tekst als door middel van Hacker-achtige pijltjes-figuren.
Ik ben bezig de meest gebruikte begrippenparen (onderscheidingen) te inventariseren.
Op youtube zoek en vind ik interessante colleges over systeemtheorie en complexiteit. Ook vond ik op Archives de complete editie uit 1957 onder redactie van Paul Schilpp over het werk van Jaspers. Met daarin ook een autobiografische schets door Jaspers zelf en een artikel door Arendt. En ik ben bezig geweest met Foucault’s De woorden en de dingen, waarmee hij filosofie en menswetenschappen uit hun antropologische sluimer wil wekken. Onder dat voorteken staat zeker mijn eigen zoektocht in de lijn van Jaspers en Arendt. Of, anders gezegd, uit mijn pogingen met andere benaderingen, zoals die van Luhmann, blijkt dat ik mij dat repertoire niet eigen kan maken, dat die taal mij niet verder brengt in het denkend doordringen in de (her)structurering van culturele ervaring.
Neef B. raadt me een intrigerend boek van Peter Westbroek, De ontdekking van de aarde aan. Waarover later meer.

Al voel ik me letterlijk tijdens het werk soms zoals Austerlitz in de gelijknamige roman van W. Sebald (2001, 138-143), toch overheerst meestal de ingespannen concentratie waarmee ik stapje voor stapje dichter bij het einddoel kom. Dat kan betekenen, zoals gistermiddag, dat ik een hele middag bezig ben met het herschrijven van één bladzijde (§ 4 van hoofdstuk 9). Tijdverslindend maar bevredigend.
En zo zijn er nog tientallen passages te herschrijven, geleidelijk vorderend op het pad dat ik in het voorjaar van 2011 met dit project ben opgegaan. Het project in zijn geheel fungeert voor mij als één grote oefenruimte voor zelfbeschrijving, maar dit terzijde.

Ik zie voor me dat ik in 2014 volledig met deel vier bezig ben, en daarna heb ik nog anderhalf jaar om het hele manuscript opnieuw van voor tot achter door te werken en waar nodig aan te vullen of te hernemen.

20 december

Op 18 en 19 december gebeuren er twee memorabele dingen.
Hardlopend over de Kwakkenbergweg kom ik langs een doos boeken ‘om mee te nemen’. Het huis moet leeg, kennelijk. Ik haal er drie boeken uit:
Carry van Bruggen, Het huisje aan de sloot, J.B. Charles, Volg het spoor terug (1953) en Van het kleine koude front (1963).

De dag erop zie ik Cultuur als macht van Frits Boterman in de boekhandel liggen. Over Duitse cultuur sinds 1800.
‘s Avonds begin ik in Volg het spoor terug. De biografie van Nagel/Charles, door Schuyt, heb ik al gelezen en staat bij mijn project 2016 plank. Ik word getroffen door de gecompliceerd-eenvoudige stijl van Charles, maar vooral door die paar zinnen op p. 17:

‘Veel later ben ik tot de ontdekking gekomen dat het pas in de laatste plaats onze tegenpartij is, die onze naoorlogse reakties bepaald heeft, en veel eerder onze eigen mislukte houding. De eigen fouten werken zich in de regel op twee geheel verschillende manieren uit: men vergeeft zichzelf haastig door ook de tegenstander te verontschuldigen, òf men straft zichzelf in de vijand en wreekt aldus op hem de teleurstelling over zichzelf’.

Schuyt’s biografie bevat een apart hoofdstuk over dit werk en over de reacties in die tijd over de auteur.

De tweede wereldoorlog speelt ook de hoofdrol in Frits Boterman’s Cultuur als macht. Ik zie dat enorm dikke boek voor het eerst bij de Oude Mol voordat ik naar de film ga. Vuistdik en het levenswerk van een leeftijdgenoot die met zo’n pil met emeritaat gaat. Vandaag heb ik op internet naar recensies en zo gezocht en heb hem wat beter leren kennen via Duitslandweb (waar ook de pdf van zijn afscheidscollege te vinden is) en via een radio interview met hem (VPRO, eind november in Brand’s boekenrubriek). Hoe kan zoveel geest toch zoiets monstrueus voortbrengen als het nationaal socialisme en alle gruwelijkheden van de Tweede Wereldoorlog?
Ik hoor Boterman zeggen dat hij pas bij zijn eerste oratie in 2003 besefte dat Duitsland niet alleen maar verkeerd was, zoals hij van huis uit geleerd had.
Wat ik ook hoorde was een zeer minitieuze verwerking van historische teksten en gebeurtenissen, met name ook over de Weimar republiek en de tijd erna. Hoe de Duitse taal voor iedereen ter linker en ter rechterzijde het middel was om eenheid te bewerkstelligen, boven het gefragmenteerde, aanvankelijk van alle afzonderlijke staten en later van alle scherpe politieke tegenstellingen. Cultuur als middel van de politiek.
Het thema (her)structurering van culturele ervaring, bemiddeld door de Duitse geest, is niet ver weg. Ook als ‘Umfeldt’ van de gebeurtenissen rond 1900 in Wenen, waar ik me mee heb bezig gehouden. Ik kan het boek even niet kopen (kost € 60), maar vermoedelijk doet Jan A dat wel, gezien de raakvlakken met zijn fascisme studie.

27 december

De AEX gaat voor het eerst sinds 2005 (of 2008?) door de 400 punten grens. Maar er is twijfel over de luchtbel in de koersen die geen reële afspiegeling is van de waarde die bedrijven op dit moment hebben. Was dat vóór het uitbreken van de crisis niet ook het geval?

In Nederland staan 1,3 miljoen huizen ‘onder water’. De hypotheek is hoger dan de waarde van het huis, de eigenaren hebben meer schuld bij de bank dan eigendom. Een kwetsbare groep, wanneer werkloosheid dreigt of er anderszins een opeenstapeling optreedt van (financiële) problemen.

Rompuy, de eerste president van Europa, verklaart Europa uit de crisis. In alle landen, behalve Cyprus en Slovenië, zijn er weer positieve groeicijfers.

Ik kijk gefascineerd twee keer naar de laatste Labyrint-uitzending. Geweldig materiaal voor de oefenruimte. Dekker (fysicus, UMC Leiden) is – volgens Feinman’s dictum: ‘what you can’t create, you don’t understand’ – bezig met het scheppen van de kunstmatige cel. Over twintig jaar kunnen we dat. Dan wordt de grens van sterfelijk en onsterfelijk gepasseerd. Ook vermoedt hij dat iedereen over een jaar of vier een betaalbare genoomtest kan aanschaffen: dan weet je precies waar je defecten zitten en kunnen medici gericht (‘personalized’) daar hun behandeling op richten. Met apparatuur en medicijnen die zelf ook steeds specifieker worden. Gaat dit tot verandering leiden van het RIVM-cijfer (november) dat één derde van alle Nederlands chronisch ziek is?                 2013 Winterpassen pdf

2014 begint

Toen ik in 2011 aan dit project begon was de wereld al een paar jaar gevangen in crisisverschijnselen. Nu is ze dat nog steeds, ondanks schoorvoetende economische groei.
De berichten over Griekenland, Spanje en Portugal worden minder slecht. In Spanje is 25% werkloos. Frankrijk wordt problematisch met inmiddels 11% werkloosheid. In Nederland komen er ook steeds meer werklozen bij.

Europa lanceert herindustrialiseringsplannen mét beleid en stimuleringsfondsen. Hoe de regelgeving daaromheen is, kunnen we enkel vermoeden. De paradoxale vraag is of we voldoende opgeleide mensen hebben om in die hoogwaardige industrie te gaan werken. Want die zijn er nu ook al niet. Ondanks de hoge werkloosheid.
Ter bestrijding van de crisis is vanuit de financiële invalshoek puin geruimd in verschillende sectoren. Over enkele grote Nederlandse financiële dienstverleners (ING, AEGON, SNS) verschijnen boeken waaruit we moeten concluderen dat vrijbuiters en geboefte het in die sector ‘regelden’. Zijn er genoeg ziekteverwekkers verwijderd?
Dat valt te betwijfelen. Is georganiseerde manipulatie van rente- en aandelenkoersen nu uitgesloten? Het speculeren op prijzen van grondstoffen en voedingsmiddelen is niet beter ‘geregeld’. Prijzen van grondstoffen en voeding(smiddelen) kunnen daardoor zó hoog oplopen, dat het dagelijkse leven onbetaalbaar wordt.
Gezien de kans op werkloosheid, de schuldenlast, de sterke daling van de privé vermogenspositie en de onverkoopbaarheid van het eigen huis, is dat leven voor velen al onbetaalbaar.

Bedrijven komen met kwartaalcijfers van lagere omzet en hogere winst, maar ook met het omgekeerde. De AEX die al tegen de 410 punten aanliep daalt in de loop van een week weer richting 390. Nerveuze boel dus. De crisis kan nog behoorlijk lang duren.

6 januari

Het twaalfde jaar van het filosofiegroepje gaat aan Nietzsche besteed worden.
We beginnen met Müller-Lauter’s onvolprezen behandeling van Nietzsches interpretatie van natuurwetenschappelijke ontwikkelingen in zijn tijd. Dat artikel uit 1978 staat wel in M-L’s engelse editie van zijn Nietzsche, Seine Philosophie der Gegensätze und die Gegensätze seiner Philososophie (1971)

13 januari

2014 begint in een optimistische stemming.
De daling in de huizenprijzen lijkt (even) voorbij. Ook worden er weer meer huizen verkocht dan in de afgelopen jaren het geval was. Of de huizenprijzen weer gaan stijgen wordt nog in het midden gelaten. Maar potentiële kopers hebben wel het gevoel dat ze niet lager meer zullen worden en de lage hypotheekrente ook gunstig is.

15 januari

Zalm (ABN Amro) houdt als Priscilla Zalm (format Dame Edna), zus van, in de vermomming als hoerenmadam een scherpe en humorvolle nieuwjaarstoespraak voor zijn personeel. Mét precieze uitleg waar de bank tegenwoordig wél en niet voor staat, aan de hand van overeenkomsten (en verschillen) met het oudste beroep ter wereld.
Gedurfd voor een man van zijn statuur op die positie. Waarom doet hij het juist nu?
Voor de bank onomkeerbaar punt, dat niemand kan ontgaan en daarom de veranderingen ‘vastzet’? Later blijkt dat Zalm dit al drie keer eerder in andere vermommingen heeft gedaan. Hij is ervaren.

Hoogleraar sociale robotica Evers aan de Universiteit Twente. Wat hebben robots, bijvoorbeeld in de zorg, die via de cloud (een internet voor robots) van elkaar kunnen leren, nog meer nodig om een partner van oudere mensen (groter wordende groep in Nederland, Italië en Japan) te zijn voor wie er te weinig werkende mensen in de zorg zijn of die zelfstandig willen blijven?
Daar ook een Nauta die met technologie toekomst (futurologie) bezig is.
En natuurlijk PP Verbeek in de filosofie. Zie ook het congres Philosophy of Technology Relations 11-13 juli 2018 (noot).

29 januari

State of the Union door Obama. Kloof tussen rijk en arm in de VS was nooit eerder zo groot als nu. Obama gaat daar, desnoods per decreet, iets aan doen.

30 januari

Toeslagendebat met staatssecretaris Weekers in de TK.
1 bankrekeningnummer-maatregel, om fraude te voorkomen
14 miljoen burgers en bedrijven, hadden 35,4 miljoen bankrekeningnummers bij de BD,
Moest 1 op 1 worden, had 1 juli 2012 gebeurd moeten zijn (maar was dat niet van het vorige kabinet?)
4 miljoen huishoudens (70%) ontvangen toeslagen; door stagnatie in de conversie van 1 op 1, mede omdat mensen gevraagde informatie niet terugstuurden, ontstaan problemen voor 125.000 mensen. Met crash maatregelen worden de meeste daarvan wel opgelost, maar een groep van 11.000 (elke burger die niet goed behandeld wordt, is er één te veel) hangt nog
Uitvoering (voorbereiding, capaciteit, conversieproblemen)
Partijen spreken bijna met 1 mond. Op de coalitiepartners na, die niet van plan zijn om de staatssecretaris te laten vallen op problemen in zijn dienst. Mensen hebben gelekt naar RTL, staatssecretaris heeft in de media gereageerd (en vergat natuurlijk weer eerst de TK te informeren). Maar het kan ook zijn dat hij zelf de media heeft proberen te gebruiken om politiek te bedrijven.
Partijen vragen excuses van de staatssecretaris voor de mensen die ten onrechte benadeeld zijn – ook in de behandeling door de BD. Die geeft hij ruiterlijk.
Maar oppositiepartijen blijven op allerlei details (die uit de organisatie zelf moeten komen) doorzeuren, waarmee ze kennelijk én deze staatssecretaris weg willen hebben én hun invloed op het kabinet willen vergroten én voor de bühne willen spelen.

Voor een staatssecretaris met flair én krediet bij de Kamer was dit een debatje van niks geweest. Maar de staatssecretaris heeft geen krediet meer, daarom gaat het debat stap voor stap verder de details in. Het blijft maar doorgaan, tot aan belachelijke toezeggingen (als: elke week aan de Kamer rapporteren hoeveel mensen zijn geholpen en hoeveel nog niet) toe, nota bene aan de woordvoerder van coalitiepartner PvdA (Nijboer, doet het overigens goed).
Zit hierachter niet dat de BD zélf deze staatssecretaris ook weg wil hebben (omdat er grote reorganisaties aan zitten te komen en hij voor afslanken van de overheid is?). Gebruikt de organisatie de politiek? En wilde de eigen partij VVD hem nog wel handhaven?
Wilde PvdA minister Dijsselbloem van deze VVD staatssecretaris af? Moet de PvdA woordvoerder in de Kamer daarom de wekelijkse rapportage vragen? Of was dit een coalitieopzetje waarmee de Kamer tevreden gesteld moest worden? En toen dat niet gebeurde (Schouten, SGP) sloeg dit opzetje in zijn tegendeel om…?

Aan het begin van de 2e termijn, ’s avonds om half twaalf, trekt Weekers zelf de conclusie dat hij zijn ontslag aan de koning moet gaan aanbieden. Daarmee is hij een door de hele oppositie in de Kamer gesteunde motie van wantrouwen voor. Het was onvermijdelijk zeggen de meesten, en dat ze respect hebben voor zijn besluit.

Wat zijn de kansen voor een nieuwe staatssecretaris?
De 1 op 1 maatregel (tegen fraude) is een maatregel die dwars door alle processen van de BD heenloopt en heeft daarom een complexiteit waarvan de TK zich maar moeilijk een voorstelling kan vormen. Denk eens aan al die koninkrijkjes binnen de BD.
Dat hij de complexiteit van die operatie niet tot volle tevredenheid kan uitleggen kan ook betekenen dat de experts bij de BD zelf ook de hele complexiteit van deze maatregel niet (hebben) overzien. Ze zouden Jan Achterbergh eens moeten vragen om dat aan ze uit te leggen.
‘Huishoudentoeslag’ vervangt alle nu bestaande afzonderlijke toeslagen en moet op 1 januari 2015 ingevoerd worden. Is de Belastingdienst daar wel op tijd klaar mee? Daar mag de nieuwe staatssecretaris voor gaan zorgen.

31 januari

Het Chinese Nieuwjaar begint: het is het jaar van het Paard, dat om de twaalf jaar terugkeert en het jaar is waarin alles wat je altijd wenste gerealiseerd wordt.
Overigens is het hun jaar 4711 en niet ons jaar 2014.

2 februari

Jan Rotmans bij de Vara in Vroege Vogels. Stroomversnellingsfase. Naar de tweeenhalf miljoen volwassenen toe die aan één van de 12 kantelpunten werken. Lanceert maandag project om Nederland binnen 15 jaar gasvrij te maken. Vermindering energiebehoefte hoofdzakelijk door isolering, groot project van 10.000 huizen in Tilburg. En niet door nog meer zonnecollectoren op daken, want die leveren maar een bijdrage van 10%.
Ander project is om in alle sectoren de mensen die met kantelen bezig zijn met elkaar in contact te brengen, daar een soort platform voor te vinden waardoor het leren versnellingen door kan maken. Want het heeft geen zin om alleen voor eigen parochie (groenen en duurzamen die elkaar vliegen proberen af te vangen) te denken. Noemt Springtij van Wouter van Dieren zeer stimulerend.
Gaat ook op een “Kanteltheatertournee”: verbindt publiciteit en informatievoorziening met allerlei kunstvormen die ook grenzen kunnen verleggen.
Rotmans lijkt over de geschikte mix te beschikken van academisch talent, beleidsgerichte haalbaarheid, concrete, lokale invullingen en op het publiek toegesneden informatievoorziening (pakkende verhalen).
Noemde als historisch voorbeeld ook de periode 1870-1920, als een lange transitiefase.

23 februari

Tegenlicht Lab, Rutger Bregman

Een jonge historicus/schrijver, bekend om zijn publicaties, o.a. in de Correspondent.
Laat zien hoe de paradox van de afhankelijkheid werkt: als je rijk bent dank je dat aan de vele afhankelijkheden die je hebt weten te ontwikkelen. Ook al denk je dat je dan onafhankelijk bent, je bent het juist niet.
Zweedse statisticus die grafisch laat zien hoe in de loop van de afgelopen 50 jaar vele landen versneld van onderontwikkeld naar ontwikkeld (in termen van sterftecijfer onder baby’s, taakverdeling m/v, bnp etc) zijn gegaan.
Laat ook zien hoeveel er nodig is om voor een paar euro een broodrooster, bestaande uit 400 componenten te kunnen maken.
Er was ook een referentie met de Middeleeuwen.
En met hoe de wereld er over een jaar of vijftien zal uitzien. Dat is uit een aantal tendensen ook al best goed af te lezen.
Geologen hebben het huidige tijdperk het antropoceen genoemd.

24 februari

De werkloosheid in NL nadert de 700.000, vorig jaar meer dan 130.000 banen verloren.
Dit jaar volgen er nog meer. Is het hoogst in de vier grote steden.
Jaarlijks wordt meer dan € 6 miljard uitgegeven aan de werklozenindustrie. Resultaten zijn niet aantoonbaar. Maar: in elk geval zijn er een heleboel mensen en organisaties actief bezig met werken aan werklozen. Terwijl dat een structureel probleem is.
Hoewel het vierde kwartaal van 2013 een kleine groei heeft laten zien. Effect van gunstige belasting- en investeringsregels voor de aanschaf van hybride auto’s.

27 februari

In Duitsland is de werkloosheid 3,1 miljoen.
Jeugdherbergen zouden in de toekomst alleen nog vegetarisch eten moeten bieden; een experiment in Sachsen is positief verlopen.

4 maart

Het CPB verwacht 0,75% groei in 2014, een stijging naar 650.000 werklozen en 2,1% overheidstekort. Te streng bezuinigd, zou je dan zeggen, als de norm 3% is.
Groot nieuws is ook dat RWE voor het eerst in 60 jaar verlies lijdt. Omdat het grote afschrijvingen moet doen op stilgelegde (en soms ook nieuwe) elektriciteitscentrales. De Russische bezetting van de Krim in het Oekraïne conflict, waar de pro Russische Janoekovitch als president is afgezet, maakt de aandelenmarkt nog onrustiger dan die al is. Oekraïne en een groot deel van Europa zijn wel afhankelijk van Russische gasleveringen.

10 maart

Bij toeval gevonden, maar wel interessant gezien de ‘accountantskwestie’:
artikel Vier kenmerken van een goed controledossier van D. Bosch en M. van der Zijde (AFM) in Accountancynieuws (13 juni 2013). Slotcitaat:

Ten slotte
Accountants en accountantsorganisaties kunnen zich de volgende kernvragen stellen als zij de kwaliteit van een controledossier willen beoordelen:
• Blijkt uit het dossier duidelijk dat de accountant voldoende werk heeft verzet en de juiste werkzaamheden heeft uitgevoerd om een verklaring af te kunnen geven?
• Mogen derden erop vertrouwen dat de jaarrekening een juist beeld van de werkelijkheid geeft?

13 maart

Terwijl het conflict rond de Krim tussen Rusland en Europa/VS geen oplossing vindt en Oekraïne in de tang zit, bericht de kunstwereld (Tefaf, Maastricht) dat de kunstmarkt zich weer heeft hersteld op het niveau van voor de crisis. Er zijn heel veel mensen nog steeds erg rijk respectievelijk intussen heel rijk geworden. Wat goed verkoopt is na oorlogse en contemporaine kunst. Als poging om via een kunstwerk voeling te blijven houden met de onbegrijpelijke wereld om ons heen?

Ruitersporters, watersporters en mountainbikers maken zich zorgen over de bezuinigingen op het onderhoud van ruiterpaden, vaarwegen en bosweggetjes. Die is van het rijk naar de provincies overgeheveld en die hebben geen geld. Ze kunnen dan hun sport niet meer bedrijven die door de overheid toch zo belangrijk wordt gevonden. Naar Den Haag om de bezuinigingen terug te draaien.
En zo zien nog wel meer groepen opeens mogelijkheden nu het begrotingstekort onder de 3% lijkt te blijven. Zelfs de dyslexie praktijken (zo’n 150 geregistreerd, ongeveer 10.000 schoolkinderen per jaar) willen meer behandeluren met het oog op de toekomst van het kind. Al zijn er vragen over de kwaliteit als ze steeds meer voor het supervisie en uitvoerders model kiezen (maar ongetwijfeld tegen het hoge tarief declareren).
Onder werklozen is de groep 55 plus meer ontmoedigd dan jongere groepen. Onder verschillende groepen allochtonen is de werkloosheid drie keer zo hoog als in vergelijkbare groepen autochtonen. Bovendien lopen in die groepen de meeste jongeren rond zonder schooldiploma.

Ondanks de lichte economische verbetering zal de werkloosheid blijven toenemen.
Vorig jaar zijn er weer meer mensen (door huurschuld en andere schulden) uit hun huis gezet dan het jaar daarvoor. Verder geen nieuws over de maatschappelijke ongelijkheid.

31 maart

In 2008 stonden 400.000 huizen ‘onder water’, in 2014 is dat opgelopen naar 1,4 miljoen (31%).

Mensen die met een restschuld blijven zitten als ze nu hun huis moeten verkopen. Een flink risico ook voor de banken, op een totale hypotheekschuld van meer dan 600 miljard).

1 april

We hebben gisteravond weer aan Müller-Lauter’s Nietzsche interpretatie gewerkt.
Er omheen komt van alles ter sprake:
- Een bespreking van een boek over Kants erfenis van Leibniz en het onderscheid tussen de jonge en de oude Kant.
- Een onproductieve vakgroepbespreking, besluiteloos traag en frustrerend, over het profiel van de enige bedrijfskunde master in ontwerpen van organisaties.
- Het onverwacht (moeten) werken aan een internationaal onderzoeksproject waarvoor subsidie uit Europa moet komen. De aanvraag om mee te doen was geruime tijd in de la van een collega blijven liggen en toen die eruit kwam waren er nog slechts een paar dagen tot aan de sluitingsdatum van 31 maart.
- De onbegrijpelijke populariteit, landelijk en internationaal, van een collega op het gebied van duurzaamheid.
Daarna is het lezen van Müller-Lauter over Nietzsche enerverend en leidt tot vele discussiepunten over interpreteren, over waarheid, over zin en onzin van de filosofische positie die Nietzsche kiest. En de begrijpelijke attractiviteit ervan.

Dan is te horen dat de één een geslaagde lezing heeft gegeven over rijke overleving voor een netwerk leren en veranderen en dat de ander voor het Groot Overleg van zijn hogeschool een presentatie mag houden over de vernieuwde versie van zijn werkdrukmeetinstrument. Alle grote onderwijsorganisaties zijn bezig met centralisatie om In Holland scenario’s te vermijden. Bezuinigingen zijn ook onvermijdelijk. Werkdruk is een groot issue. Maar de middelen ontbreken. Werkdruk wordt in psychologische kaders (van P&O) behandeld, terwijl er een structurele oplossing voorhanden is.

Als je die wijze van denken hebt leren kennen. Maar de road show van het Ulbo de Sitter kennisinstituut is nog steeds niet langs de hogescholen geweest. Kwantitatief kennen gewoon te weinig mensen het meetinstrument en de achterliggende principes.
Dat bestuurders daarom verkeerde beslissingen nemen uit juiste motieven is tragisch. De ‘systemen op orde’ houding is zo vanzelfsprekend, dat men niet meer uit die centralisatiestap komt om decentraal passende structurele oplossingen voor werkdruk in te voeren.

Ik hoor ook nog dat een andere collega die met emeritaat is in een bedrijf is gestapt met enkele anderen om aan performance verbetering van P&O te gaan werken. En we hebben het over Wittgensteins idealisme, over zijn eigen hang naar een Tolstoyaans leven en naar de groep volgers van hem die zich zelfs hetzelfde kleedden, over zijn al dan niet gelukkige homofiele ervaringen.

De stap van Wittgenstein naar Hacker ligt voor de hand. Bladerend in het recent verschenen tweede deel van zijn Human Nature (over de ‘cognitive and cogitative powers’) bespringt mij de bescheidenheid die past bij wat ik zelf te zeggen heb. Moet ik ook dit tweede deel nog in mijn project betrekken?

Alle indrukken en ervaringen bij elkaar genomen kost het me enorme moeite om bescheidenheid niet door te laten slaan in een gevoel van minderwaardigheid. Want het ís toch zo dat talloze mensen, net als in deze voorbeelden, dag in dag uit in organisaties bezig zijn met werken aan wat moet worden verbeterd. En dat project 2016 daarvoor van geen enkele toegevoegde waarde is. Ik zie mezelf nog niet voor een ‘Groot Overleg’ van 120 mensen die met besturen bezig zijn een overtuigend en scherp verhaal neerzetten over denken over (her)structurering van culturele ervaring. Of over het oriëntatie en het desoriëntatie ondertussen. Zelfs niet in een kring van bekenden. Ik weet maar al te goed dat ik mezelf met deze gedachten machtelozer maak dan ik ben. Ik weet ook dat ik de stille ambitie heb een punt te vinden dat zich zo helder laat formuleren dát de verkeerde beslissingen herzien kunnen worden. Want wat in het voorbeeld van de hogeschool gebeurt, gebeurt op een groot aantal plaatsen en is precies symptoom van de doorwerking van culturele structuren die zelf eerst geherstructureerd moeten worden.

Mismoedig word ik er niet van. Maar het kost energie om een helder zicht te blijven houden op wat ik zelf aan het doen ben en om dat te blijven waarderen om wat het in zichzelf waard is. Ook al is het (bijna) nog met niemand gedeeld.

8 april

Russische inwoners bezetten het oosten van Oekraïne of ondernemen pogingen om net als de Krim zich aan te sluiten bij Rusland. Kiev moet wel tegen troepen inzetten, wat Poetin weer ertoe brengt te zeggen dat hij altijd zijn Russen in Oekraïne zal beschermen.
De NAVO en de VS vragen Poetin om te voorkomen dat het verder escaleert. Dat ook zij gedwongen zijn om in het geweer te komen. OVSE stuurt 100 waarnemers (NL 5 en € 200.000) om te helpen de dialoog op gang te houden.

In Nederland zijn de schermutselingen over de begroting van 2015 begonnen. Bij ons is het pas Prinsjesdag in september, maar Brussel moet in mei al een briefje hebben over die begroting, c.q. over het begrotingstekort.
Nu dat laatste meevalt en er nog meer meevallers zijn, komen de Kabinet ondersteunende partijen bij Dijsselbloem langs. Geld voor de zorg, voor onderwijs, voor defensie alsjeblieft. (Goed dat er een conflict in Europa dreigt, goed dat Obama al geroepen heeft dat veiligheid in Europa om meer geld vraagt voor defensie). Hoeveel kans is er in NL dat de bezuinigingen op de rechtsbijstand teruggedraaid worden en de sociale advocatuur op niveau kan blijven nu steeds meer mensen in de financiële en andere problemen komen? Dat geeft incassobureaus de kans steeds brutaler te worden – ze verzinnen zelfs regels die er helemaal niet zijn om de eigen verdiensten te maximaliseren.

In alle gevallen zou dat toch aan voorwaarden van ontbureaucratisering verbonden moeten worden, van meer effectieve inzet van de vele middelen die er al aan besteed worden. Maar ik vrees dat zulke voorwaarden niet worden gesteld. Zodat alles wat nu al geldverslindend is geld blijft verslinden en niet wordt gebruikt voor waar het nodig is.
Het is door anonieme ziekenhuizen onlangs duidelijk geworden dat het declaratiesysteem zorg fraude oproept. Of declareren maatschappen van specialisten bewust verkeerd? Er is al een rapport over, (anonieme) ziekenhuizen staan tegenover VWS, NZA, - in hoeverre is dit het gevolg van een per behandeling kunnen declareren? De Kamer heeft moeite om een geschikte datum voor een debat over ‘cure en care’ met de bewindslieden (voor 15 april) te vinden.

Een andere kwestie is dat de versnelde sluiting van verzorgingstehuizen leidt tot oudere bewoners die van de een op de andere dag ‘op straat staan’. Koepelorganisatie Actiz en ministerie willen dat geen van beide, maar gezien de bezuinigingen (Actiz) ‘kunnen we niet anders, soms, al willen we dat niet’.
En duidt het feit dat de DNB vandaag waarschuwt over de risico’s van de onder water staande hypotheken voor banken er op dat Dijsselbloem ook daar geld voor moet gaan reserveren als banken in de problemen mochten komen?

Wordt NL een Bundesland? Rutte staat naast Merkel op de zojuist geopende Hannover Messe. Innovatiekracht bundelen van de makers en bedenkers en de handelaren en toepassers.
Recent ondersteund door FME bericht dat duidelijk is dat NL geen diensteneconomie kan zijn, maar op industriële innovatie en technologie is aangewezen. Hoeveel geld van de meevallers gaat Dijsselbloem daaraan besteden? De campagne erom heen is vooraf in elk geval al goed geregisseerd, zou ik zeggen.

Het Europese Hof van Justitie heeft vandaag uitgesproken dat de Europese richtlijn alle dataverkeer van klanten door providers minimaal 6 maanden en maximaal twee jaar te laten bewaren in strijd is met de privacy van burgers. Was bedacht in verband met het kunnen opsporen van mogelijke terroristen. Goed dat daarvoor niet de privacy van iedereen zo maar te grabbel gegooid kan worden. Staatssecretaris Teeven heeft al gereageerd dat NL wetgeving niet direct wordt aangepast, dat de uitspraak van het Hof eerst goed wordt bestudeerd.

Overigens doet hij dat een paar dagen later bij een andere uitspraak van het Hof niet. Dan mag het opeens niet van Europa ‘dus moeten we dat niet doen’. Kennelijk komt die uitspraak de staatssecretaris beter uit.

10 april

Langere email over Ondertussen met diagrammen 1 t/m 5 uit hoofdstuk 18 (Project 2016 in de achteruitkijkspiegel) naar Jaap en Leike gestuurd.
De drie vragen ‘hoe te leven’, ‘hoe samen te leven’ en ‘hoe te organiseren’ gaan over relaties tussen mensen. Ondertussen gaat daar ook over, maar met dat woord kijk je er vanuit een specifieke invalshoek naar. Zoals in ‘als je aan de onderhandelingstafel zit moet je ondertussen niet het verzet nog meer bewapenen en troepen aan de grens mobiliseren’. Die specifieke invalshoek kun je aan de hand van allerlei fenomenen toelichten (laten oplichten, zeggen fenomenologen) en analyseren door middel van onderscheidingen. Zoals bijvoorbeeld die tussen abstractie en realiteit. Filosofisch ontstaat een keuzeprobleem bij dat onderscheid.
Je kunt net als Williams vasthouden aan een van ons bewustzijn onafhankelijke realiteit die representeerbaar is (‘independent reality = a state of affairs to which there is a conceivable alternative’, Williams, 2004,137; zie 220-224, hier 223 in hoofdstuk 14).
Of je kunt met Luhmann meegaan: als je weet hoe je de wereld moet waarnemen hoef je niet te weten hoe die is. Het is genoeg om het conceptuele schema te begrijpen in termen waarvan we kennis over de wereld vergaren, aldus Hacker. In het laatste geval is filosofie puur theoretische activiteit. In het eerste geval juist praktisch. Zie hoofdstuk 14, 221, waar staat waarom Williams conceptuele beschrijving voor de filosofie niet voldoende vindt. Je moet net voldoende reflectieve distantie hebben om ondergedompeld te zijn in contingentie. Handelen begint in de subjectief motivationele set van een actor. Vergelijk bij Bieri de rol die hij blijft toekennen aan innerlijke waarneming.

Ondertussen verschijnt als gevolg van een coördinatiemechanisme in relaties tussen mensen, die verschilt van het mechanisme dat tot op het moment van ‘ondertussen’ voor jou vanzelfsprekend is. Door ondertussen gebeurtenissen en processen komen ze aan het licht – deels omdat je blikveld ertoe in staat is, deels omdat die werkelijkheid over jouw werkelijkheid heen schuift, als een wolk voor de zon.
Ondertussen als informatiebron laat zien dat er over dit fenomeen een gesprek tussen ons mogelijk is over de vraag of we de relaties tussen ons daardoor wel zo willen laten bepalen. Onze houding daarbij is wel dat ons bewustzijn (tot en met de innerlijke waarneming) ertoe doet en kan toenemen, maar niet dat ons gegroeide bewustzijn hetzelfde is als het kunnen beheersen van Ondertussen.
In praktisch representationeel redeneren schuilt een bekend gevaar: voor je het weet heb je de zoveelste revisionaire metafysica die zich richt op het produceren van de betere structuur (zie ook Williams, Problems of the Self, 1973, 101, in zijn bespreking van Strawsons Individuals).

Maar dat valt te ontwijken, voor wie persé antimetafysisch wil blijven, zoals de meeste 20e eeuwse filosofen (behalve Jaspers) wel willen.
Dat doe je door (met Arendt, Nietzsche en Schopenhauer) op het standpunt te gaan staan dat wij als verschijnsel tussen verschijnselen op zijn best slechte metafysica’s voortbrengen.
Wie denkt is vertrouwd met de paradox van je terugtrekken uit en toebehoren tot de wereld der verschijnselen en is in staat de metafysische dwalingen in de lange geschiedenis van de filosofie als onvermijdelijk te zien. Zonder denken geen geluidloze dialoog tussen mij en mijzelf over vragen (‘hoe te leven’ etc.), noch vermogen om kritisch om te gaan met metafysische misvattingen (overgeleverde betekenissen), noch vermogen om zelf betekenis te geven (in plaats van gedachteloos anderen te volgen).
Wat denken betekent blijkt uit het gebruiken van metafysische misvattingen als materiaal voor het denken. De onzichtbare wind van het denken ontdooit de door het verstand in taal bevroren begrippen, uitspraken, definities en doctrines. Denken houdt zich niet bezig met de vraag of iets bestaat (in gedachte-woorden bevroren kan worden door de bewijzen die het verstand levert). Denken vraagt zich af wat het bestaan van iets betekent (zie h. 14, 216).
Het ‘innerlijke oog’, ‘de innerlijke dialoog’, transcendent denken, zijn voor ondertussen belangrijk als de uiterste grens van reflexiviteit waarin ondertussen gebeurtenissen en processen ‘ontdooid’ kunnen worden.

Müller-Lauter (p. 5) leest de tegenspraken in Nietzsche’s werk als noodlottige uitdrukking van een ‘Spätsituation ( ) bestimmt durch das Bewußtsein der sich mehrenden Diskrepanzen’ (een doorbraak van een tot dan toe gesloten kosmos)
Landmann zegt ‘Nietzsches Zerrissenheit ist noch immer unsere Zerrissenheit’
vs
Hacker II, 2013 (448, 449) die het landschap van filosofische begrippen in kaart brengt connective analysis, Strawson logical geography, Wittgenstein, Ryle
vs
Tomasello’s (2014, A natural history of human thinking) shared intentionality hypothese (cognitive representation, inference, self-monitoring) worden alle drie getransformeerd in beslissende stappen van de evolutie van de mens ‘to meet specific evolutionary challenges’ (151), geen monolithisch geheel maar een bonte mengeling (150)
vs
Gadamers Wahrheit und Methode (324-361) Wirkungsgeschichtliche Bewußtsein
vs
Tyler Burge, Cognition through understanding (2013, 142) ‘contrasting my notion of self with that of a person’ (in debat met Strawson)
[ toevoeging 11 december: In april is één van mijn opties voor het filosofiehoofdstuk om deze verschillende filosofische methoden met elkaar te vergelijken ]

14 april

Maatschappelijke ongelijkheid en gevolgen van de crisis.
Het UWV heeft vorig jaar 22% meer uitkeringen (€ 21 miljard totaal) uitbetaald dan in 2012. In totaal aan 613.000 personen ww en nog eens aan 800.000 bijstand en arbeidsongeschiktheid. Totaal aan 1,4 miljoen personen.
Vorige week werd eveneens bekend dat 1% van alle NL maar liefst 25% van ons totale vermogen bezit. Dat is sinds het begin van de crisis gestegen (was 21%). Binnen die 1% zijn de onderlinge verschillen ook weer heel groot overigens.
Wereldwijd schijnt NL daarmee overigens één van de landen met de hoogste ‘inkomens’ongelijkheid te zijn.

16 april

Afspraak met Leike en Jaap bij Grut. Zeer de moeite waard en lekker. Ik hoor voor het eerst de naam van Piketty en zijn boek Capital in the 21st Century.

28 april

- volgens de ING gaat de bouwsector sneller groeien dan verwacht (3,5%)
- meer dan 100.000 mensen hebben betalingsachterstand, een stijgend tendens
- de dreiging van een Russisch-Europees/Amerikaans conflict over Oost Oekraïne neemt zodanig toe dat de term WO III valt
- Brendle wordt gelanceerd – een platform waarmee je tegen betaling artikelen uit alle dag- week- en andere bladen kunt kopen (Alex Klöpping is erbij betrokken)
[ in december zal bekend zijn dat internationale media concerns er veel geld in gaan investeren en dat de aandeelhouders ‘binnen lopen’ ]
- de AEX loopt af en toe richting 400 punten en valt dan weer terug naar 390
- onder gelovige jonge christenen is bijna de helft als neo fundamentalist (het kwaad, de duivel) te beschouwen
- vorige week Zorgakkoord (van Rijn) – overdracht zorg in sociaal domein naar gemeenten
o 21 mei waarschuwt Algemene Rekenkamer dat gemeenten er nog niet klaar voor (kunnen) zijn – op hun website is daarover een rapport in te zien

6 mei

Minister Dijsselbloem verklaart dat NL uit de crisis is
- in heel Europa zijn de groeicijfers beter dan verwacht
- in NL daalt het begrotingstekort in 2015 onder de 2%
- groei in NL nog door export en niet door verbetering binnenlandse vraag
- Trouw publiceert overzicht met cijfers Europa
- Werkloosheid NL blijft hoog (750.000)

7 mei

Internetplatform Alibaba uit China (goed voor 250 miljard e-handel, dat komende jaren nog verder zal stijgen) gaat in New York naar de beurs en zal naar verwachting 15-20 miljard gaan opbrengen. De hoogste beursintroductie ooit, meer dan Facebook

10 mei

Conchita Wurst travestiet met baard wint Eurovisie songfestival met Rise like a phoenix

11 mei

In Nigeria houdt de islamitische verzetsgroep Boko Haram 270 schoolgaande meisjes gevangen
Ondertussen komt er via social media een wereldwijde campagne van beroemdheden (o.a. Michelle Obama) op gang om Nigeria te bewegen in te grijpen

gelezen bij Erwin Mortier, De spiegelingen (2014), 46
De eenzaamheid van de jeugd en de ouderdom lijken op elkaar. De eerste is nog onbeschreven, de tweede geschreven in het spijkerschrift van het verlies (is niet letterlijk, nog nalezen)
Letterlijk:

‘De eenzaamheid van de jeugd raakt aan die van de ouderdom. De eerste is nog onbeschreven, de tweede getekend door het spijkerschrift van het verlies’ (46)
‘Een schepsel te mogen worden dat niet langer, dag in dag uit enorme afstanden moet overbruggen, inwendige tegenstellingen met elkaar moet zien te verzoenen of toch minstens te beheersen. Niet langer gedoemd te hoeven zijn, kortom, tot het moeizame bestaan van het gammel gemonteerde dier dat zichzelf mens heeft gedoopt, en dat voortdurend tegen zijn eigen muren oploopt’ (108)

(over doden en levenden, 120, 121)
‘Het leven is een lening waarop een rente rust die we nooit zullen kunnen aflossen. Onze band met de doden is er daarom een van verraad. We willen de spons over hun rekening halen’
(176)
‘De woorden die onze voorvaderen ons nalaten, zitten altijd weer te ruim of te krap, te koud of te hard rond onze leden ( ) We vervoegen, vervormen, en al dat geploeter, dat verbeten gemodder heet dan beschaving, met alle verrukking en verdrukking van dien’.

12 mei

Ik herlees in mijn manuscript pagina 122 (13 11 2012)
‘ontdekking’ dat ik altijd pas begin te denken door middel van een tegenstelling (tussen twee uitersten het denkproces op gang brengen aan de hand van waarnemingen, symptomen, oorzaken, feiten) [ politiek ]
vs
de aantekening op papier met potlood 27 11 2013 (Spießers Romantik in Glaser)
romantici proberen het elkaar tegensprekende met elkaar te verenigen, de hele kosmos van de menselijke ziel en van de aardse en bovenaardse werkelijkheid te begrijpen en te omvatten [ kunst ]

13 mei

Deze week (12-19 mei) lees ik Hacker II The Intellectual Powers en andere stukken (bijvoorbeeld Safranski’s Nietzsche – alleen Hacker zou té slaapverwekkend zijn)
Hacker gebruikt een eeuwig terugkerend zelfde argument bij elke kwestie van bewustzijn, intentionaliteit tot aan denken toe, alhoewel hij soms bescheiden is
- als je van taal uitgaat en van regels van taal verdwijnen ‘filosofische’ problemen vanzelf (zie p. 96) ( toevallig las ik dit vanochtend – 11 december – nog in PU § 133: door volkomen helderheid na te streven zullen filosofische problemen volkomen verdwijnen)
p. 44 confusing the ability to say with the ability to see (p. 33)

Een ander soort filosofie – zelfs als het er een zonder zin is - begint bij richtingsvragen (waarheen zijn we op weg, gezien wat we nu weten wat er allemaal gebeurt?), voorstelling van de wereld scheppen
Het radicale buiten n.a.v. Lemmens’ artikel in FiB 2006/1 (en TvF 2006/2)
Sloterdijk en Heidegger, humanismekritiek, techniek, begrip explicatie (38)
Overigens heb ik de verwevenheid van mens en techniek eerder al opgenomen

14 mei

Staat de AEX op 404, na de afgelopen weken rondom de 400 te hebben geschommeld
De minister van defensie laat een extern onderzoek naar de automatisering doen. Er schijnt van alles mis te zijn en die geluiden hebben uiteindelijk de minister bereikt. Elk krijgsmacht onderdeel zijn eigen systemen en nu naar één omvattend platform?

Ogen-blik of explicatie (Sloterdijk, zie Lemmens in FiB 17.1 (2006)
Denken als ‘nunc stans’ (Arendt)
Het ‘ogenblik’ vanaf Kierkegaard tot aan Bloch, Adorno etc. zie Hoogland (1992, 37) en van Asperen (1981, 129-156, m.n. 133 over Bloch)
‘Kairos’ zoals nog onlangs door Joke Hermsen (2014)
Heidegger Augen-blick gebeurtenissen die onze blik open breken (zie 325)
Versus to see/to say ‘fout’ (Hacker, 2013, 33, 44)

19 mei

Staatssecretaris Wiebes (opvolger van Weekers) heeft een onderzoek laten uitvoeren en constateert dat het hele belastingstelsel op de schop moet omdat de Belastingdienst taken moet uitvoeren die niet goed uitvoerbaar zijn
AEX weer op 398
Deze week wordt bekend dat je vanaf 2016 het hele jaar je belastingaangifte kunt indienen
- de 1 april regel verdwijnt dan
- tevens is er nu zorg over de kwaliteit van de systemen bij de Bd, er draaien nog systemen uit 1968 en die kunnen niet in een paar dagen alle ingediende aangiften verwerken

21 Hacker On Having a Mind, Having a Body and Being a Person (iai_tv, 12 7 2013)
Vanaf 25e minuut
29` it’s human being in the streams of life, not the brains etc. Human persons are not enskulled brains, 31` Hb are the only persons we know, behoort tot de moral sciences, language using, culture creating, language dependant rational powers, verwisselen attributies met een ding zijn, multi faceted, we can reason and act for reasons

22 mei

Landelijk gezien is 56% van de rechters vrouw. De rechtbank Den Haag wil bij sollicitaties mannelijke rechters voortrekken, gezien het aantal vrouwelijke rechters

Vanochtend heb ik alles in dit boekje en alle concept tekst van hoofdstuk 19 nog eens nagelezen. Wat ik al enkele dagen weet, waarover ik al fietsend en lopend heb nagedacht, is dat dit hoofdstuk een groot probleem is. Er zit niets anders op dan weer geheel van voren af aan te beginnen.
Dat wil zeggen:
1) met de relatie tussen alle voorgaande hoofdstukken en het ondertussen
2) met mijn interpretatie van wat er in het boek Ondertussen staat en
3) met mijn ‘dramatisering’ van welke filosofie nu geschikt is om over het ondertussen te schrijven.
Nu kom ik in allerlei onnodige problemen terecht (met termen als uitdijend en transitie).
Sinds 18 mei, zittend onder de oude boom bij ’t Olthuys in Vorden, besef ik dat de filosofie het best als zo’n boom te beschouwen is
(de rest van de tekst is al verwerkt in het nieuwe hoofdstuk 19)

26 mei

Quantum internet – een ‘teleporting’ zoals in Starship Enterprise, van informatie zonder tussenkomst van computers. 
Einstein dacht dat het onmogelijk was, hij had dus ongelijk (wat materie betreft heeft hij nog steeds gelijk)

2 juni

Gisteren documentaire over Stromae gezien (Formidable etc.) die eerder deze week werd uitgezonden. Viel mij op dat hij in al zijn werk alle tegenstellingen opheft, de Belg bij uitstek is volgens mede Belgen (Brusselaar die Frans en Vlaams, blank en Afrikaans, man/vrouw en noem alle tegenstellingen maar op, laat versmelten) en die het er zelf om te doen is zichzelf te onderscheiden van alle anderen, met enige intelligentie en in nauwe samenwerking met vele anderen. Zijn werk omvat tekst en muziek, beeld en visuele weergave, styling tot en met kledinglijn toe, alles in eigen hand houdend.
Hij lijkt het vermogen te hebben (ook uit control behoefte) er boven te blijven hangen én over de onderscheidingen die hij opheft (en die ons cultureel in de weg zitten) een eigen onderscheidend nieuw gezichtspunt, als baken voor anderen te vormen.
Is dat de huidige fase van cultuurontwikkeling met behulp van met mensen verweven technologie (media industrie)?

4 juni

Rapport WRR (Bovens) over groeiende ongelijkheid in NL
- naar inkomen
- naar vermogen

‘Herdenking’ 25 jaar studenten opstand Plein van de Hemelse Vrede (Tienanmen)
Start Parlementaire Enquete Commissie Woningcorporaties
NL uit toezicht EU
In honderdduizenden woningen gaslekken, Uneto pleit voor verplichte gas apk, klanten betalen (poging om branche aan werk te helpen?)

5 juni

De top inkomens in de verpleeg- en thuiszorgsector zijn met 19% gestegen
Rapport AbvaKabo over jaarverslagen 2013. 50 hoogste verdieners samen 13 miljoen (19% meer).
Maar wordt weerlegd in artikel in NRC Next

7 juni

Music Meeting Nijmegen
Indrukwekkende docufilm Heimat Sound van Nieuw Zeelandse muzikant voor wie muziek zijn thuis is in de wereld en die in Duitsland de landseigen muziek naar boven haalt
(zonder ‘muziek’ is filosofie gelijk een woestijn)

10 juni

AEX vandaag op de hoogste stand sinds 6 jaar (415), vlak voor het begin van de kredietcrisis
DNB zegt dat de economische omslag nu onmiskenbaar is (in april 2014 heeft de detailhandel 3,4% meer omzet dan in dezelfde maand in 2013 – is de grootste omzetstijging sinds november 2010)

Ik volg de verhoren van de Parlementaire Enquête Commissie Wooncorporaties
Ook als test van de ‘veerkracht verlammende vierhoek’ (zie verderop)
Doe het eerst hap snap en daarna nog eens systematisch.
Het hele dossier, inclusief volledige tekst van de verhoren op de site van de commissie / Tweede Kamer en op Youtube. 
Standaard openingen van de voorzitter (van Vliet – is ex partner EY)
Let ook op de bodes en de fotografen
Onderzoek naar opzet en werking van het stelsel van woningcorporaties en daartoe behoren ook incidenten
Commissie onderzoekt wat daarin is gebeurd en hoe dat heeft kunnen gebeuren en ook wie daarvoor verantwoordelijk zijn
Wat gebeurt er als je als buitenstaander/kijker deze verhoren volgt?
Waar je niet bij bent geweest zijn de lange voorgesprekken van de Commissie met degenen die verhoord worden – ze zijn op die wijze beide al voorbereid op wat er gezegd gaat worden, maar wij niet

Lugte (16 jaar commissaris bij Vestia) ‘heeft nooit signalen gehad’, vertrouwde op experts (‘afgedekt door accountants’), informatie niet gehad
Kemperman (RvT Rentree Deventer) aan wie Oskam vragen stelt over de 11 bv’s waarin de directeur (Rinie Teuben, die aan de kant is gezet door RvC, waarin B.) de organisatie had verdeeld [ ik vond het nog niet eens zo’n gek idee … ]
Analyse van elk verhoor kan alleen goed gebeuren door de kwaliteit van de vragen en antwoorden vast te stellen, gekoppeld aan de indruk die personen maken in het speciaal opgetuigde vraag en antwoord spel
- zie bijvoorbeeld de poging het ‘netwerk’ van Staal bloot te leggen in gesprek van Siwert Kolthek (vz RvC Vestia) met Bashir (is niet bepaald kwalitatief goed te noemen)
o ingrepen zoals een 2e bestuurder naast Staal werden afgewogen tegen de belangenposities (van Staal zelf, van vestigingsdirecteuren etc.)
o er was wel een plan B (tijdelijke 2e bestuurder)
o er werd niet met externen (Waarborgfonds, ministerie, accountant) overlegd
o CGG onderzoek liet zien ‘treasury op orde’ maar bevat ook de zin: ‘heeft niet kunnen constateren dat de RvC invulling geeft aan kritische toezichthoudende taak’
o Ingehouden verontwaardigde van Vliet leidt tot reacties van Kolthek als ‘wat hebben we nou gemist, heb naar eer en geweten gehandeld’, ‘ben net zo nieuwsgierig als Commissie naar wat er is gebeurd’, ‘ben bijna net zo vertwijfeld als u’
o Op 7 12 2011 wordt RvC bij ministerie op het matje geroepen en snapt Kolthek hoe de feiten liggen (ook Centraal Fonds en Waarborgfonds zijn daarbij aanwezig)

Is het inkleden van mededelingen, het met woorden geruststellen over de feitelijke situatie, staat desinformatie gelijk aan desoriëntatie? Slecht vastleggen is hét middel tot desinformeren (maar dat moet dan wel weer op een goede manier gebeuren) en aan de toezicht kant moet probleem mijdend gedrag (weet ik te weinig van af, laat ik aan experts over) voorkomen in combinatie met (opzettelijk?) te goed van vertrouwen zijn (waarover ik niet wordt geïnformeerd is niet belangrijk)
[ heb ik verwerkt in het tweede gedeelte van hoofdstuk 14 ]
Achteraf praten is ontzettend gemakkelijk dus ook niet over ‘wat zou u hebben gedaan als’
Belang van de tijdslijn inzake afspraken. Ik vat het samen in dit krachtenveld:

Enzoverder enzovoort, zou mijn opa zeggen
Verschillen in relaties tussen Cie. en verhoorden (Kolthek: emotie, eer en geweten; Noordanus, nu burgemeester Tilburg: ‘on top’, Haags, pas op dat u geen cie. van spijt wordt).
[ Tot de vakantie (24 juni-14 juli) heb ik pagina’s lang aantekeningen gemaakt die ik hier niet allemaal ga overnemen. Boeiend materiaal als reconstructie van hoe het er dagelijks aan toeging in de sector (niet te verwarren hoe met hoe het dan echt ging dagelijks). Ik zal het materiaal tzt. nog wel eens nalezen en terugzoeken, met name de verhoren met van Dam, Boot, Van der Post, Greeven, de Vries, Klop, Everts. Ik heb de aantekeningen verwerkt in de compositie van ondertussen als desoriëntatie in hoofdstuk 19]

18 juni

Woningverkoop is in mei met 11% gestegen in vergelijking met april. Vergeleken met mei vorig jaar zelfs met 44%.
Eerder is bericht dat er minder mensen in de schuldsanering zitten (15.000 in 2011, 12.000 in 2013), maar dat er meer mensen met schulden zijn en dat het gemiddelde schuldbedrag stijgt. Meer dan de helft van de mensen die zich bij de gemeente melden voor schuldsanering komt niet door de screening.
De ouderenzorg is volgens de Inspectie onder de maat. Massa ontslagen in de zorg (50.000 – 100.000) zijn aangekondigd
CPB blijft erbij dat de economie herstelt, ook al zijn er tegenvallers in het 1e kwartaal
Dit jaar groei 0,75%, volgend jaar 1,25%
Werkloosheid loopt nog op naar 650.000 dit jaar en pas in 2015 zakt die naar 635.000
Begrotingstekort onder de 3%, staatsschuld net geen 75% (van bnp?)
Stand werkloosheid op 19 juni: 673.000 (8,6%)

20 juni

Minister Blok van Volkshuisvesting kondigt vandaag aan dat hij met een wetsvoorstel komt over herziening in de sector. Loopt vooruit op het rapport van de parlementaire enquêtecommissie. Terug naar de kerntaak (sociale huisvesting) weg uit de grondspeculatie en de puur commerciële projecten

3 juli

Dow Jones voor het eerst in zijn geschiedenis door de 17.000 punten grens
AEX staat op 419
FAZ van 2 juli bevat artikel over de vraag hoeveel luchtbellen er in de koersen zitten
Jörg Friedrich, Die Vernetzung der Vernunft

14 juli

AEX weer terug bij 403
Israel bestookt Gaza met raketaanvallen
Waar staat de Dow Jones? 17027
Duitsland wereldkampioen voetbal, Nederland 3e

17 juli

Vlucht MA 17 van Amsterdam naar Kuala Loempoer, neergehaald boven Oost Oekraïne. Vermoedelijk door Russische separatisten. 298 doden, waaronder 193 NL
De internationale relaties verslechteren

21 juli

Vertrekpremies hebben de (semi) publieke sector vorig jaar miljoenen euro’s gekost. Vooral reorganiserende woningcorporaties waren veel geld kwijt aan gouden handdrukken voor bestuurders en managers die moesten vertrekken.
De Volkskrant onderzocht 119 jaarverslagen over 2013.
Volgens de Wet normering topinkomens die sinds vorig jaar in werking is, mag de vertrekpremie niet hoger zijn dan € 75.000. Feitelijk is de variatiebreedte € 2,5 tot 5 ton.
Peter Mair, Ruling the void. Column Cuperus, democratie zonder demos.
Een Russische bende heeft 1,2 miljard internetadressen gestolen, inclusief wachtwoorden. Effecten worden nog onderzocht.

2 augustus

AEX onder de 400 (398), Dow Jones 16526 [ AEX 25/8 405; 28/8 413; 1/9 414 ]

6 augustus

Bericht dat de beurzen wereldwijd wel een stuk onrustiger zijn (Oekraïne, Gaza)
Koersen op niveau van paar maanden terug
In Portugal is een systeembank (‘waarmee na de crisismaatregelen alles in orde is) zó in de problemen dat er 5 miljard steun in moet
Tien jaar na de lancering heeft een ruimtevaartuig van ESA een komeet bereikt op 2 miljard km afstand en gaat daar nu omheen cirkelen om metingen te doen (komeet→ontstaan van het heelal)

14 augustus

De belangrijkste economieën in Europa staan stil of krimpen (Duitsland 0,2% krimp), maar de NL economie is in het 2e kwartaal gegroeid

15 augustus

Twee mooie reacties gekregen van Jaap en Leike op mijn concept hoofdstuk 19 (versie 8 augustus)

21 augustus

Werkloosheid daalt naar 8,2%. Gedurende afgelopen 3 maanden dalend, nog steeds bijna 700.000 mensen werkeloos

22 augustus

Huizenprijzen blijven stijgen en de verkopen ook
Paul Scheffer (Alles doet mee aan de werkelijkheid, 2013, 64) in boek over zijn opa Herman Wolf: onderscheid mens en mensheid door Th. Mann tussen beide WO.
Grensverkeer literatuur, psychologie, filosofie, sociologie
Hoofdstuk Verlichting in Romein, Aera van Europa
Burge: epistemische normen om bepaalde psychologische capaciteiten beter te benutten
Tomasello (waarin verschilt ons denken van dat van andere levende wezens?)

27 augustus

Akkoord bereikt over begroting 2015: het jaar waarin Nederlanders gaan merken wat de eerder genomen bezuinigingsmaatregelen gaan inhouden.
Geen nieuwe bezuinigingen maar wel verhoging ziektekostenpremie en eigen bijdrage

Woningmarkt blijft zich verder verbeteren
Geluiden over toekomst met hoge structurele werkloosheid (jobless society) worden ook steeds sterker
Dreiging rond Europa (Oekraïne, Syrië, Irak) zorgt voor stijgende defensieuitgaven
Bezuinigingen in de zorg leiden tot wachtlijsten in tehuizen en ontslagen in de thuiszorg

3 september

De rechter doet uitspraak dat Staal (Vestia) de gouden handdruk van € 3,5 miljoen niet hoeft terug te betalen (is geen rechtsgrond voor)

2014 De zomer waarin alles veranderde – is de teneur in de politiek
1893 Het jaar waarin het laatste (20e) deel van Zola’s romancyclus Rougon-Macquart verschijnt. Over de gedreven, menslievende en tragische dokter Pascal. In dat jaar wordt ook de opa van Paul Scheffer, dan nog Hermann Wolff, geboren. Aan zijn leven op de rand van literatuur, filosofie en politiek heeft Scheffer een mooi monument toegevoegd.

Aan het begin van wat het 20e hoofdstuk, gewijd aan filosofie, moet worden heeft bovenstaande geen andere betekenis dan dat ik ook met die beide boeken bezig ben.
Ik lees in Scheffers biografie van zijn opa passages waarin ik iets herken van hoe je in tijden van oorlogsdreiging in de wereld kunt staan en (daarom) met filosofie bezig bent.
In dokter Pascal van Zola lees ik wat mijn lot bij een hartinfarct geweest zou zijn als ik in de tijd geboren was. Elke hartlijder nu zal nog steeds de beschrijving herkennen die Zola geeft van dokter Pascal’s doodsstrijd – en blij zijn dat hij met medische technologie te maken heeft die effectief hart- en vaatproblemen oplost.
Ik laat niet na om mijn companenfilosofiegroepje te vertellen over de dokter en over Zola’s romanproject tegen de achtergrond van de gebeurtenissen in zijn tijd. Vanavond sluiten we Müller-Lauter’s boek over Nietzsche af en dat past qua tijd (en qua geloof in de vooruitgang dankzij wetenschap – bij Pascal de erfelijkheidsleer verpakt in een naturalisme) precies bij elkaar.

Ik vertel niet van de hulp die ik van hun allebei nodig heb om het filosofiehoofdstuk tot een goed einde te brengen. Vanuit hun eigen kenmerkende filosofische positie (de Aristoteles-Thomas-J lijn en de Wittgenstein-(Bhaskar)-J lijn) zullen ze best ver moeten stretchen.
Over welke lijn van mij zouden ze moeten meedenken?
In de voorgaande hoofdstukken houd ik me op in het grensgebied tussen literatuur, filosofie, sociologie (en nog een paar andere kennisgebieden). In mijn denken over (her)structurering van culturele ervaring ben ik aan de randen terecht gekomen van vraagstukken die daar bij horen maar die elk op zich té uitgestrekt zijn om te kunnen overzien. Al schrijvend en lezend slinger ik daar een tijdje in mee, totdat ik een afslag voor me zie, met of zonder filosofie, en misschien de volgende kruising, oprit of wat dan ook.
Achteraf heb ik er met behulp van de diagrammen een zekere ordening in weten aan te brengen. Maar het overzicht biedt geen uitsluitsel over hoe ik in dit laatste hoofdstuk filosofisch te werk moet gaan.

Verschillende ongemakken maken deze taak er niet lichter op.
Het eerste ongemak is het losgezongen zijn van collectieve praktijken waarin je samen met anderen aan iets werkt. Dat ‘iets’ brengt een concreet bepalende dimensie in de samenwerking waar de structuur van de samenwerking op moet aansluiten.
In mijn project 2016 gaat het alleen in abstracte zin over dergelijke praktijken, over wat ik me er van herinner of me erbij kan voorstellen, want aan ervaring geen gebrek. Maar verder dan dat komt deze solo niet.
Het tweede ongemak is verontrustender. In gesprekken met anderen kom ik niet meer zo gemakkelijk als vroeger op namen, op wat ze hebben gezegd, op wat aan hen interessant is voor het gesprek. Als ik me inspan om het toch naar boven te halen komt het voor dat ik het verkeerde vind of zelfs dat het helemaal blanco blijft. Als het gesprek voorbij is, later, schiet het me gewoon te binnen.
Het derde ongemak is het lastigst. Ik kan nieuwe stof moeilijker verwerken en opslaan. Concreet voorbeeld daarvan is Burge’s ‘philosophy of mind’. In de verzamelbundel Cognition through understanding (2013) die ik van hem lees, behandelt hij vier typen cognitieve processen die volgens hem aantonen dat er een a priori denkend zelf bestaat. Als ik vervolgens probeer die vier processen te benoemen, vergeet ik er steevast een. En kom er ook niet op, hoe voor de hand liggend die ook is. Het kan natuurlijk betekenen dat ik Burge’s teksten nog niet goed genoeg heb bestudeerd. Maar dit gebeurt me terwijl ik toch echt al behoorlijk hard op de teksten heb zitten werken. Dat maakt me onzeker. Heeft het nog wel zin om aan iets nieuws buiten je gewone bereik te beginnen? Kan daar nog iets van worden geleerd?

Ook nu laat ik weer té lang weg dat ik Burge bestudeer omdat ik wel eens wil weten waaruit zo’n epistemisch georiënteerde benadering (als tegengesteld aan ontisch) de argumenten haalt. Een benadering die, om het a priori karakter te kunnen waarborgen, (warrant) zich ver moet houden van de zintuiglijke ervaring, niet referentieel maar representationeel is. Omdat die a priori geborgde typen cognitie (zelfkennis, interlocutie, logisch redeneren en reflecteren) volgens Burge een speciaal inzicht geven in ‘powers of cognition that are distinctive of human beings’.
Het is goed te zien dat ik voor de laatste alinea het boek van Burge er al weer bij moest pakken. Zo zou ik van elke in het voorgaande behandelde filosoof naar de tekst terug moeten gaan om het er met een voldoende niveau van precisie over te kunnen hebben. Ondanks de steeds geleverde inspanning blijf ik me daarom filosofisch ongekwalificeerd voelen, het gevoel houden niet over genoeg techniek en vakbekwaamheid te beschikken. Dat is best lastig. Maar ik kan natuurlijk nog steeds gewoon onder die boom van de filosofie gaan zitten en afzonderlijke takken of bladeren betrekken bij de opgave waar ik nu voor sta. Als wijsgerig ingestelde, bezig met een onderzoek als inheemse informant.

9 september

NZa debat - lekken Miljoenennota
ING rapport met de titel ‘De grote verbouwing’ (en de gevolgen)
Apple lanceert de smartwatch
Autonomie (rapport van Dijkhuizen, juni 2013)
{ veiligheid, energie, voedsel, werkgelegenheid, zorg, pensioen, belastingstelsel}
Minecraft verkocht voor 2,5 miljard aan Microsoft
2.350 miljardairs bezitten samen 4% van alle vermogens
Horizon2020 en Futuretimeline.net; Albert Brooks, 2030 The real story of what happens to America; The Pew Center, The next America

11 september

Ik begin aan het filosofiehoofdstuk. Een paar actuele opvallende verschijnselen om mij heen, stimuleren mij extra.
Apple lanceert een smartwatch. Die iedereen (uiterlijk volgend jaar) wil hebben.
Een bedrijf investeert een half miljard dollar in de ontwikkeling van een game.
Op straat kom je haast geen mensen meer tegen die niet op de smartphone kijken. Jonge mensen op de fiets, kinderen nog, zijn er helemaal mee vergroeid. ING speelt er alvast op in en experimenteert met stemherkenning als vervanger van de pincode.

Een filmmaker knipt alle boeken en films op in de meest elementaire ‘crime scenes’ en ontwikkelt een model (met een database met 54.000 terroristische aanslagen) waarmee hij mogelijke aanslagen of zojuist gepleegde aanslagen kan analyseren. Levert een promotie op aan de UvT (Peter de Kock).
Waarom is dat nieuws? Omdat er IS dreiging is en er geopolitieke strijd in de wereld is. Maar ook omdat een heel nieuwe recherche werkwijze ontstaat. Experts die tot nu toe op hun geheugen en ervaring aangewezen waren (zoals Bennie Griessel in de boeken van Deon Meyer) om redeneringen te maken over mogelijke daders en scenario’s, gebruiken nu gesystematiseerde informatie om analyses te maken en (preventief) daders op te sporen. Hier is de analyse van Big Data die de data based society kenmerkt.
De Kock werkt bij een afgeschermde afdeling van de Nationale Politie. Maakt voor een deel van zijn experimenten gebruik van de text-mining producten van ZyLAB. Een van zijn promotoren (en ex luitenant bij de Inlichtingendienst van de Marine) Jan Scholtes, is Chief Strategy Officer bij ZyLAB. Voor Gartner een van de meest visionaire bedrijven in hun Magic Quadrant for eDiscovery Software 2014. Toonaangevend leverancier van modulaire eDiscovery en enterprise information risk management oplossingen. Het eDiscovery systeem is direct gelieerd aan het Electronic Discovery Reference Model (EDRM). Ongekende hoeveelheden informatie in ieder format, op bijna iedere locatie en in meer dan 400 talen kunnen met ZyLAB produkten worden georganiseerd, geanalyseerd, gedeeld en beheerd. Naast kosten besparen en produktiviteit verhogen kunnen pro actief juridische risico’s worden geminimaliseerd of verdediging gevoerd worden bij juridische geschillen.
Wat maakt dit door De Kock ontwikkelde systeem nou zo interessant voor veiligheidsmensen op de hele wereld? In boeken en films worden feiten en fictie door de verbeelding op een manier bewerkt waar je normaal niet aan zou denken. Maar terroristen wel.
Dit voorbeeld is er een uit vele soortgelijke, op vele (juridisch, medisch etc.) terreinen waar expert data beschikbaar zijn en risico’s beheerst moeten worden. Bij elkaar genomen laten ze zien hoe de afgelopen 20 à 30 jaar leven en werken zich hebben verplaatst naar infosferen, naar de data based society.

Behalve Floridi heeft geen van de door mij bestudeerde filosofen ook maar de geringste toegang tot deze verschijnselen. Tenzij je de hele constellatie leest als een variant op een van de vele al langer lopende controverses in het filosofisch denken. Is de juiste filosofische houding hier tegenover ontologisch, epistemisch of grammaticaal? Wat voor soort conceptueel model heb je nodig om filosofisch adequaat deze verschijnselen te interpreteren? Wat verandert dit aan de zelfopvatting van mensen, aan hun zelfbepaling, aan hun ervaring van lichaam en geest? Is dit misschien de volgende fase in de menselijke evolutie waarin volgens Tomasello (2013) mensen zich in hun denken van andere levende wezens onderscheiden door de met anderen gedeelde intentionaliteit waarmee ze onderlinge zaken coördineren. 

12 september

Minister Blok zegt met zijn nieuwe woonwet te willen wachten tot de cie. woningcorporaties met aanbevelingen is gekomen. Dat wil zeggen de behandeling van de wet in de TK – want dat moment bepaalt de kamer zelf, het ontwerp van de wet is al bij de TK

15 september

Parijs omstreeks 1850. Wenen 1900. Nederland tussen 2011 en 2015. En over 45 jaar ergens, 2060.
Aan de hand van deze historische perioden denk ik over (her)structurering van culturele ervaring. Parijs 1850? Toch nog niet veel ter sprake geweest tot nog toe? Maar als me iets de afgelopen weken fascineert is het, dankzij Zola, die periode in de geschiedenis van Parijs (lees Frankrijk). In zijn romancyclus Rougon-Macquart schrijft Zola een sociologie van zijn tijd (of liever gezegd van de ervoor liggende twintig jaar). Het lezen ervan stimuleert mij om langs allerlei wegen meer te weten te komen over die tijd en plaats. Marx had net Parijs verlaten maar schreef er de 18e Brumaire (in 1852) over. Voor mijn sociologie stage in het midden van de jaren ’70 heb ik me eerder uitvoerig in die tijd, ook in Engeland, verdiept.
Zola’s naturalisme met zijn sterke beklemtoning van familiebanden en erfelijkheidsrelaties bij het schilderen van sociale verhoudingen, is een voor ons nauwelijks meer voorstelbaar anti-psychologisme. Het maakt duidelijk dat het psychologisch mensbeeld niet altijd vanzelfsprekend was .
Is er nu opnieuw sprake van zo’n naturalisme, geënt op neurobiologisch en ander onderzoek dat enorme aantrekkingskracht uitoefent op het grote publiek? Zie bijvoorbeeld Scherders optreden in DWDD op 12 september over de Chinese mevrouw zonder kleine hersenen. En hoeveel literatuur of aan de wetenschappelijke actualiteit ontleende fictie gaat daar momenteel over? Wat verandert dat aan onze opvattingen over de relaties tussen lichaam en geest?
Claudio Magris, Der Ring der Clarisse (1987, 254) Naar aanleiding van Svevo:

‘Die Literatur bietet die Möglichkeit, sich vor den Unbilden der Gegenwart zu schützen, indem man sich in die weiten Gefilde der verstrichenen Zeit und des schon gelebten Lebens zurückzieht, ins Erzählen, das heißt in die Erinnerung und das Abbild, in die Sicherheit des unwirklichen, wo die Hiebe keine Striemen mehr zurücklassen’.

19 september

Alibaba gaat naar de beurs (van $ 68 introductie naar $ 94 op eind van de dag)
AEX op 424, na afgelopen dagen te zijn gezakt naar 417
Na Prinsjesdag 17 september zijn algemene beschouwingen gehouden – (ebola, Oekraïne, IS) veiligheid, autarkie (energie en voedsel) en meer van dat soort termen

21 september

Coalition of the Willing begint luchtaanvallen op IS in Syrië
Groeiende angst voor Het Grote Kwaad
Je weet niet waar het vandaan komt
Ze zijn onder ons
Gebrek aan gevoel van veiligheid
Kwetsbaarder

25 september

AFM komt met een zeer kritisch rapport over de vier grote accountantsorganisaties (EY, KPMG, Deloitte, PWC). Even daarvoor op deze dag kwam de beroepsorganisatie van accountants (NBA) met eigen plannen om het vak in ere te herstellen en het vertrouwen terug te winnen. Radicale ommezwaai in de cultuur en het gedrag van accountants. Het publieke belang moet weer voorop staan. Door jaren van voorspoed en gebrek aan toezicht ‘geleidelijke verwaarlozing van elementaire vakprincipes’.
De kwaliteit is, sinds er vier jaar geleden de noodklok geluid werd, niet op vooruit gegaan (AFM). De helft van de boekhoudkundige controles leek onder de maat, bij KPMG zelfs 7 van de 10 controles.
Rapport te downloaden bij NBA
Zie ook reactie VEB: ‘verbijsterd’
PWC zegt ingrijpende structurele maatregelen te zullen gaan nemen

Roberto Mangabeira Unger, The Self Awakened, p. 55
A radicalized pragmatism is the operational ideology of the shortening of the distance between context-preserving and context–transforming activities
Experimentalist cooperation (zie Religion, 130, 131, 166, 2676, 424)
Vraagt om drie filosofische houdingen:
- reflectie (theorie) en actie
- ontkenning dat mogelijkheid aan actualisering vooraf gaat, het actuele is juist het begin van nieuwe mogelijkheden
- denaturalisering van het materiaal waarmee we de menselijke wereld van maatschappij en cultuur maken (het zijn geen natuurlijke dingen, ze bestaan min of meer, dat hangt af van hoe we over ze denken; hoe ‘sterker’ ze bestaan, hoe zwakker we denken (hoe groter de afstand tussen onze context behoudende en onze context transformerende activiteiten)
p. 166
Elke georganiseerde vorm van sociaal leven of van onderzoek of van vertoog kan zo gearrangeerd worden dat het ófwel de afstand cp-ct bewegingen vergroot ófwel verkleint. Zie ook Religion, p 424, laatste alinea:
We hebben een dubbelrol als insider en outsider
- insider = engagement – geen vrijheid zonder engagement
- outsider = verzet tegen de context = vrijheid

All our most important material, moral, and spiritual interests are engaged in the work of creating arrangements that diminish the distance between our ordinary context or structure-preserving moves and our extraordinary structure or context-transforming activities. As we narrow that distance, change ceases to depend on crisis
(is dit hetzelfde als Lewin, 1912?)

30 september

(zie 3 september) Uiteindelijk leg ik me er bij neer dat ik de aangekondigde conceptuele analyse waardoor ik mij als filosoof gedraag (zie het begin), laat voor wat die is. Mijn ambitie reikt niet meer verder dan die van de wijsgerig ingestelde mens die de juiste woorden tracht te vinden bij het leven in zijn tijd. En steeds meer beseft hoeveel verkeerde woorden hij daarbij (heeft) gebruikt

Ik zoek naar het randje van taal, buiten welke er geen wereld is, maar er wel onuitspreekbare ervaringen zijn. Door literatuur op te nemen in mijn denken plaats ik mij al buiten het conceptuele denken. Fascinatie voor een woord als ondertussen laat zien dat ik mij nog verder strek.
Daarom zit ik op een gegeven moment ook in Adorno’s Noten zur Literatur te lezen, in een tekst over Kracauer. Een vriendschap die ondermeer inhield dat zij samen, op de zaterdagmiddag, gedurende een reeks van jaren de Kritik der reinen Vernunft lazen. Adorno leerde daar meer van dan van zijn academische docenten, zegt hij. Het boek werd voor hem meer dan een louter kennistheoretische analyse van de voorwaarden van wetenschappelijk geldige uitspraken. Hij leerde het zien als een cryptische tekst waaruit de stand van de geest in die tijd is af te lezen. Vanaf dat moment was hij minder geïmponeerd door de systematische samenhang in een filosofisch werk; hij had geleerd het erin aanwezige krachtenveld van met elkaar strijdende objectief-ontologische en subjectief-idealistische momenten op te sporen.

Adorno dankt aan Kracauer ook het inzicht in het belang van het uitdrukkingsmoment in de filosofie: zeggen wat je denkt (‘sagen was einem aufgeht’). Het aan dit moment contraire van stringentie, van de objectieve dwang in de gedachte, verdwijnt erdoor naar de achtergrond. Daardoor realiseert Adorno zich dat filosofie haar leven dankt aan de spanning tussen uitdrukking en ‘Verbindlichkeit’.
Kracauer noemde zichzelf graag een a-logisch mens.

‘Ich weiß noch, wie sehr mich solche Paradoxie an einem Philosophierenden, mit Begriff, Urteil und Schluß Operierenden beeindruckte. Was aber bei ihm philosophisch zum Ausdruck drängte, war fast unbegrenzte Leidensfähigkeit: Ausdruck und Leiden sind miteinander verschwistert’ (Adorno, 1981, 389)

Wat Kracauer voor Adorno was, was Blanchot wellicht voor Foucault (zie Literatuur, artikel uit 1966). Ik haal Blanchot erbij omdat ik – getriggered door brieven van Blanchot aan Dominique Aury, wiens biografie ik lees – bij het lezen ontdekte dat het Blanchot (net als Kracauer) om ervaringsspreken gaat, meer precies om de persoonlijke ervaring van het onuitspreekbare. Waarvoor uiteenlopende stijlen geschikt zijn van literaire enscenering tot filosofische beschouwing.

De existentiële intensiteit van een ervaring ‘beslist’ of er over het onuitspreekbare gesproken (liever: gestameld) wordt. Het zijn daarmee de grenservaringen (ook al bij Jaspers) zoals onze eindigheid die naar het onbegrijpelijke wijzen dat buiten de taal valt en toch om uitdrukking vraagt. Misschien met de enige hoop om daar een grotere ontvankelijkheid voor te ontwikkelen (misschien om lijden te voorkomen?)

We bevinden ons hiermee buiten de eenheid van taal en werkelijkheid, buiten wat door interpretatie al ordelijk geworden of ordelijk te maken is (‘wereld’). We strekken ons uit naar de woordloze ‘arrière monde’: een chaos waarop wij geen greep krijgen maar waarmee wij voortdurend worden geconfronteerd (van der Sijde, 2003, 105).
Tot nog toe heb ik (her)structurering van culturele ervaring van binnenuit proberen op te sporen als een tekort aan rationalisering van sociale structuren en daarmee van een eenzijdige rationalisering van individuen en van individualisering (als zelfbepaling). Maar dat blijft dan binnen de veronderstelde eenheid van taal en werkelijkheid, meer specifiek de taal en werkelijkheid van de moderniteit (met al zijn ‘breuken’). Verder dan de schaduwsystemen ondertussen in de oriëntatie respectievelijk desoriëntatie, een nieuw begin in een andere taal dan mensbeeld, namelijk informatie, ben ik in mijn onderzoek niet gekomen. De literaire bronnen in mijn weefsel reiken wel verder – individuen die buiten een wereld vallen (in vormen van zelfvernietiging, in de als chaos beleefde betekenisloosheid).
Wie filosofisch aanleunt tegen een of andere wetenschap of kunde binnen een bepaald domein van de wereld zal niet zo gauw literaire bronnen gebruiken. Je kunt dan beter een wetenschapsfilosofische kritiek op empiricistische uitgangspunten geven en een beter onderzoeksmodel voorstellen voor bijvoorbeeld de relaties tussen arbeid, organisatie en stress.
Ik hou me niet bezig met de rol van wetenschap in de moderne culturele ervaring, hoe groot die rol ook is en steeds meer wordt. Ik heb ook geen studie van de psychologie verricht om hun rol en betekenis in het steeds complexer en fijnmaziger psychologische mensbeeld te reconstrueren.
Nu bedenk ik dat (her)structurering van culturele ervaring wellicht zelf zoiets is als een ‘arrière monde’, een ‘il-y-a’ die met de middelen van de eenheid van taal en werkelijkheid helemaal niet tot spreken kan worden gebracht. Of is dat onzin?

3 oktober

De Europese beurzen zijn sterk gedaald AEX op 412
Wereldoorlog tegen IS echt opgeschaald (iedereen stuurt F 16’s)
Autoriteit Consument en Markt start onderzoek tegen Ordina / IT sector over fraude bij overheidsaanbestedingen (klokkenluider met USB stick in Zembla documentaire van 2 oktober). Intern onderzoek van Ordina zelf heeft tot nog toe niks opgeleverd.
René ten Bos heeft 1 oktober zijn nieuwe boek gepresenteerd (zie onder).
Jos Kessels heeft gisteren zijn nieuwe boek (Scholing van de geest) geïntroduceerd.
Door robotisering verdwijnen de komende jaren 3 miljoen arbeidsplaatsen (Ministerie van Onderwijs)

Tussen A en B

Twee in mijn directe omgeving werkende filosofen hebben toevallig dezelfde beginletter qua achternaam als Adorno en Blanchot. Een verder toeval wil dat ik ze beide op dezelfde dag ‘spreek’. Inspirerend voor iemand die middenin het maken van een filosofisch hoofdstuk zit. Ik wil proberen het bijzondere van beide ontmoetingen hier vast te leggen. Beide hebben mij op hun eigen manier, zonder dat te weten, bijgestuurd in het denken over en schrijven van dit hoofdstuk.
Jan Achterbergh kwam (na zes uur college te hebben gegeven) mij een exemplaar brengen van het volgende boek dat we in het filosofiegroepje gaan lezen (Penelope Maddy, The Logic of Must, 2014). Bij de thee kwamen we in het filosofisch gesprek terecht dat we nu al zo’n jaar of twaalf om de drie weken voeren. Ik zeg dat om aan te geven dat zo’n gesprek ingebed ligt in een heleboel voorgaande gesprekken. Zonder kennis van die context kan het begin en einde op anderen als merkwaardig overkomen.
René ten Bos hield ’s avonds zijn nieuwste boek over water ten doop. Met hem zat ik in de redactie van het tijdschrift Filosofie in Bedrijf en ik heb me destijds ook sterk gemaakt voor zijn benoeming in Nijmegen. Ten Bos is een publieksfilosoof, het ideale podiumbeest met oog voor de relaties met zijn publiek, voor het momentum. ‘De geweldige associatiemachine met het absorptievermogen van een spons’, aldus zijn oud-redacteur en huidige uitgever van Boom.
In het luisteren naar de eerste die nog in de doceermodus stond en de tweede, genietend van het feestje om hemzelf heen, gebeurden er in mijn hoofd verschillende dingen.
Achterbergh neemt mij mee naar Kants onderscheid tussen noumenale en fenomenale wereld en naar de wijze waarop Schopenhauer in Die Welt als Wille und Vorstellung tussen beide werelden probeert door te piepen. Hij legt mij uit waar ik dat kan vinden (wat ik heb gedaan: Schopenhauer I Anhang en II 526 ev). Alsof hij intuïtief mijn worsteling vermoed over de voorrang van een van de volgende drie op de andere twee: wetenschappelijke oordelen, praktische oordelen, esthetische oordelen, in het hoofdstuk dat ik nu aan het schrijven ben. De benadering van Adorno en van Blanchot helt inderdaad over naar de laatste, die – omwille van het denken tegenover het kennen, omwille van het fragmentarische ten opzichte van het systematische – voorrang moet worden gegeven op beide andere of tenminste niet vergeten mogen worden.
Luisterend naar Ten Bos in zijn verhalende stijl, met een rijke woordenschat vol betekenissen, indruk makend door de inhouden die hij over het onderwerp water allemaal met elkaar weet te verbinden, zie ik hoe dat ‘werkt’. In een mum van tijd weet hij de weg van Thales naar Deleuze en Guattari af te leggen, wordt de geofilosofie van de laatste twee (Qu’est-ce que la philosophie? 1991; § 4, Géophilosophie, 82-111) aan het thema water gekoppeld en aan het vergeten daarvan in de geschiedenis van de filosofie. Zo herschrijft hij de geschiedenis van de filosofie door te begrijpen waarom de eigenschappen van water voor het (dominante) identiteitsdenken onhanteerbaar waren. Kunstenaars (Dante, Melville) die ‘normaal’ niet als filosofen worden gezien, worden in die herschreven geschiedenis opgenomen. In het filosofisch universum van Ten Bos vormen de drie dochters van de chaos, de Chaoïden – kunst, wetenschap, filosofie, een ‘jonction’ (non pas l’unité)’ (Deleuze en Guattari, 1991, 196). Ook worden boven (Panthéon) en beneden (haven Syracuse) niet vergeten.
Zo houd ik aan de middag en avond niet alleen twee volkomen tegengestelde voorbeelden van vakbekwame filosofen over. Waarvan ik me afvraag wat de voorbeelden van de ene of de andere stijl zijn voor het schrijven van mijn hoofdstuk. Maar ook of in en door deze beide stijlen van filosofie niet zelf ook iets zichtbaar wordt van de (her)structurering van culturele ervaring die we momenteel meemaken .

Door Achterbergh wordt de geschreven tekst van klassieke filosofen bewaard en doorgegeven op de best mogelijke manier. Zelf bestudeerd, verwerkt, gebruik makend van andere, gezaghebbende interpretaties. Daarmee kunnen we ons filosofisch denken in de beste traditie blijven vormen en overal (wetenschap, kunst, praktijk) gebruiken.
Door Ten Bos wordt in het kielzog van de boot vol van grens- en discipline overschrijdende, post Nietzscheaanse denkers de chaos tegemoet getreden zoals die is. Voor heel veel lezers die actueel een onoverzichtelijke wereld ervaren biedt Water nieuwe en elegant geordende perspectieven. Die kunnen ze gebruiken bij het verlaten van vaste interpretatiekaders en praktische mechanismen waarin ze door gewoonte terecht zijn gekomen. De vloeibaarheid van water is een metafoor voor de fluïditeit van zielsvermogens waarover mensen moeten beschikken in de vele krachtenvelden die momenteel op hun inwerken.

6 oktober

Met Leike en Jaap naar Paulien Cornelisse’s voorstelling 'Maar ondertussen' geweest in Den Bosch.

Ervoor gepraat en gegeten. Over Jos Kessels’ nieuwe boek en
1) over mijn concept hoofdstuk 19

2) over hun nieuwe boek Onderweg – met lovend voorwoord van De Caluwé (350 blz met 1/3 deel bestaand uit oefeningen en instrumenten – pragmatisch over ontwerpen en handelen

3) over gezamenlijk artikel voor M&O over een ‘Greiner model’ van ondertussen

7 oktober

Naar schatting wordt 25% van alle sportuitslagen door criminele organisaties bepaald
President van DNB waarschuwt voor zeepbellen in de economie, hoewel de binnenlandse vraag wel stijgt en het dus ook beter lijkt te gaan
AEX op 408, in de VS wel hoge beurskoersen

8 oktober

WK turnen. De jury beoordeelt de uitvoering aan de hand van het internationale code boek / daarin is alles qua eisen en moeilijkheidsgraad vastgelegd voor iedere afzonderlijke oefening per toestel (vergelijkt uitvoering met codeboek). Dus het jurylid moet zijn of haar waarneming van te voren al ingericht hebben overeenkomstig het codeboek om in de waarneming zelf de mate van overeenkomst en de toe te kennen punten te kunnen vaststellen (ze mogen erna natuurlijk ook nog de filmbeelden erbij pakken). Juryleden doen eerst examens en leggen een lange weg voordat ze op het WK mogen jureren
Atleten mogen protesteren tegen de punten waardering / maar moeten eerst geld betalen
Als uit de filmbeelden blijkt dat de jurering fout was krijgen ze het geld terug

Vergelijk Rorty, Cavell on Skepticism, p. 179, 180 Cavell verwart twee intellectuele verschijnselen:
A) professioneel filosofisch scepticisme (theory of ideas)
B) Kant´s romantische zorg of de woorden die we gebruiken iets te maken hebben met de wereld zoals die is
Historisch zijn ze aan elkaar verwant maar didactisch onafhankelijk. Ook al fileer je A) met Austin deskundig, ´( ) one may still feel something like panic at the thought that there is no way to hold the world in one hand and our description of it in the other and compare the two - to get, as Cavell says, ´outside language games´

Naar aanleiding van gesprek met Heddy Honigmann bij Hart & Ziel lijst (radio Vier, 8 oktober na drie uur, bij Hans Hafmans) over haar film Om de wereld in 50 concerten (gaat 19 november in premiere op Idfa) met het Concertgebouworkest over de relatie tussen orkest en toeschouwers:
Scène Sergej Boganov, 85 jaar, in St. Petersburg bij Mahler 2
Wat gebeurt er dan? er komt iets binnen bij mensen dat bij hen resoneert (en bij musici zelf) en in beweging zet. Cf wat filosofie kan doen met het ‘il y a’, het buiten (Blanchot)
Gesprek rond Strawinsky, Vuurvogel (op nr 124): van schoonheid krijg je de grootste energie, zegt Honigmann, naar aanleiding van Bach, cellosonates, door Anner Bijlsma
Een andere input op de waarde van muziek (kunst) geeft neuropsycholoog Scherder in zijn werk met dementerenden. In neurale gebieden waar de emoties zitten, complexe functie, worden bij muziek meer activiteiten gemeten

Het belang dat mindfulness (‘bijna niets doen’) heeft gekregen in de Amerikaanse cultuur is opvallend. De praktijken worden gedomineerd door alles van je ‘to do’ lijstje afwerken, zelfmanagement en tijdmanagement. Hoogtepunt van het psychologisch mensbeeld? Zou het in Ten Bos’ boek ook over roeien gaan – over de mindfulness die nodig is om achteruit, als één geest/lichaam in een Acht topprestaties te leveren (zie de video van Jon Kan-Zinn over mindfulness op Youtube)

10 oktober

Lagarde IMF waarschuwt voor gevaar van recessie in Europa. Duitse economie vertoont stilstand, ze investeren niet in infrastructurele vernieuwing, begrotingstekort op 0% houden
Ebola is de grootste gezondsheidsbedreiging sinds het uitbreken van aids – nu ook gevallen buiten W-Afrika en in onze ‘regio’ (Spanje, Macedonië)
Oorlogsproblemen (vluchtelingen Turkije-Koerde) worden steeds groter, kijk maar naar samenstelling AZC hier op de hoek (mensensmokkelproblemen ook)
Alle beurzen zakken vandaag, de AEX onder de 400

13 oktober

Nikkei index onder 15.000, Dow Jones onder 17.000, AEX 390

14 oktober

Tegenlicht documentaire over door hackers ontdekte en aan cyberaanvallers verkoopbare beveiligingsgaten in systemen

Het wordt me duidelijk dat het hoofdstuk over filosofisch denken moet gaan. De meer dan 300 eerder geproduceerde pagina’s staan nu tussen mijn denken en de wereld, als gematerialiseerde neerslag, uit mijn hoofd op papier, deelbaar geworden met anderen (communicatie), ook als ik daar zelf niet bij aanwezig ben. Door middel van denken verenig ik ook de wereld en mezelf in dat document. Maar wat is denken?

Eerder heb ik in het diagram in denken uiteengelegd in transcendent en formeel denken (rede) en onderscheiden van conceptueel en empirisch kennen (verstand, weten). Bij denken ben ik langs de nodige filosofen gelopen, vandaar ook de titel ‘passages’. Maar ik heb me eerder uiteengezet met het ‘mens’denken dan met het denken als zodanig. Welke keuzen heb ik?
Ik weet dat je alleen dat moet zeggen dat je helder kunt uitspreken, over de rest kun je beter zwijgen. Aldus het citaat uit de Tractatus van de nog ‘metafysische’ Wittgenstein.
En voel me aangesproken wanneer Adorno zegt dat filosofie de permanente inspanning is, hoe vertwijfeld ook altijd, dat te zeggen wat zich eigenlijk niet laat zeggen. Met deze twee namen zijn begin en eind van het filosofen alfabet vertegenwoordigd. Uit de mogelijke namen er tussen in heb ik een specifiek aantal anderen gekozen vanwege wat ze mij te zeggen hebben over denken. Ik ga uitleggen waarom denken in het leven onmisbaar is en welke problemen filosofen die denken (bij elkaar) tegenkomen.
Dat allemaal van uit mijn overtuiging dat voor elk van ons die denkt hetzelfde geldt als voor de pianist die het verschil weet tussen hoe Bach’s Goldberg’s variaties moeten klinken en hetgeen er uit zijn of haar eigen vingers komt.

In mijn Conclusies van de bijdrage aan Ondertussen in de organisatie ligt een mogelijk begin van dit hoofdstuk.
MMP denken is onderzoeken wat zinnemend vertrouwd is en wat vreemd is zin geven
Arendt (incl. revisie in h. 14) je in de ander kunnen verplaatsen, theater van de vrijheid
Heidegger ‘ter sprake brengen’, de ruimte van de taal in relatie tot de wereld openhouden, zodat iets zichzelf kan tonen als wat het ‘is’ en mededeelbaar wordt

Gedacht (en uitgesproken tegen E – daarom pas echt gedacht volgens Hacker?)
1. ga ik nu aan de hand van Hacker’s grammaticale analyse van denken de misvattingen in denken bij Jaspers (en Arendt) aantonen. Of omgekeerd het surplus aan betekenissen van denken bij Jaspers laten zien door te laten zien dat Hacker daar niet aan gedacht heeft? [ ze werden het allebei niet, er was nog een derde mogelijkheid ]
2. het gaat mij erom wat het filosofisch denken vermag in de kwestie (her)structurering van culturele ervaring
3. niet vergeten dat het hoofdstuk ervoor eindigt met ondertussen als schaduwsysteem
a) fenomenologisch denkend (verstehend) in de oriëntatie door middel van rationalisering en individualisering in een psychologisch mensbeeld
b) informatiefilosofisch denkend (analytisch) ter verklaring van de desoriëntatie in de sector wooncorporaties (als voorbeeld van andere sectoren met structurele problemen)

15 oktober

pdf versie ontvangen van Onderweg, het nieuwe boek van Leike en Jaap dat op 8 januari 2015 uitkomt – de erbij gemaakte aantekeningen neem ik hier niet over (schrift)

[ op 30 oktober ben ik begonnen aan een uitgebreide bestudering van de tekst, de oefeningen en de instrumenten, op 21 november heb ik een reactie in de vorm van een bespreking aan Leike en Jaap gestuurd, waarop zij 22 november reageerden en een vraag aan me stelden die ik 12 december heb beantwoord ]

16 oktober

Rapport commissie Elias was gisteren nieuws. Overheid verspilt miljarden aan ICT, zonder resultaat
Beurzen wereldwijd dalen verder. AEX is afgelopen 7 dagen gedaald naar een slotkoers onder de 380
Men vreest dat het herstel van de Amerikaanse economie fragieler is dan men dacht en ook Europa kwakkelt nog steeds (Frans begrotingstekort is groter dan 4%)
Boek van ….bij Met het oog op morgen over reële interpretatie van de economie

17 oktober

Nibud: 1,1 miljoen Nederlanders jaarlijks met een ‘niet inbare schuld’ van gemiddeld € 10.000 = € 11 miljard
Kans op nieuwe recessie in Europa wordt geschat op 30-40%
Ger de Gooijer (al eerder ‘gezien’ in 2010 naar aanleiding van Glastra van Loon)
Ik vind dat je het niet zo moet doen als GdG op zijn website, al herken ik wel iets
- filosofie van techniek en informatie biedt interessant materiaal
- veel samenvattingen
- maar is het ook een kwestie van erkenning zoeken? (een zelf-erkenningssite)

Emanuel Rutten (VU) (gjerutten.nl) over het kenbare (!) noumenale
Veel papers
- twee jaar na zijn masters (wiskunde en filosofie) gepromoveerd bij van Woudenberg
- helder

Denken we in de cultuur (en taal), in de culturele praktijken van onze tijd?
Of enkel in de taal?
Als het eerste het geval is, dan is alles waarmee wij vat proberen te krijgen op het van ons verschillende (op wat wij niet zelf zijn) deel van dat (leven en) denken. Het werkwoord denken veronderstelt al een cultuur en een taal waarin dat woord is voortgebracht.

Filosofisch denken vindt plaats in culturele praktijken waarin filosofie iets voorstelt, ‘iets betekent’. Bijvoorbeeld dat filosofie een bijdrage levert aan de vorm en inhoud van die culturele praktijken zelf (en de verbetering daarvan). Filosofie vind je in uitspraken die filosofen doen (in boeken of in gesprekken) over allerlei onderwerpen die mensen binnen die culturele praktijken bezighouden in hun denken en handelen. Bijvoorbeeld over wat de overeenkomsten en verschillen zijn tussen magisch en wetenschappelijk denken. Of tussen denken en handelen. Of tussen transcendent en formeel denken.
Een filosoof heeft daarbij nooit genoeg aan zijn eigen denken. Elke filosoof vertrekt vanuit een heel veld van met anderen gedeelde inzichten en veronderstellingen en ontleent daaraan krachten (argumenten met een bepaalde status) voor zijn eigen denken.
Er is geen overeenstemming bereikt over wat denken is. Overigens ook niet in de psychologie. Zie het tijdschrift Thinking & Reasoning. En artikelen en boeken van Stanovich, een van de bedenkers van systeem 1 en systeem 2, die Kahneman gebruikt in Ons feilbare denken.
Denk ik filosofisch wanneer ik in een boek de tekst lees die een filosoof over denken schrijft? Bijvoorbeeld Wittgenstein in Philosophische Untersuchungen, nr. 383? Of denk ik pas wanneer ik die woorden van Wittgenstein interpreteer? Gebeurt dat gelijktijdig met het lezen of is dat een daarvan te onderscheiden proces? Want aan de hand van enkel dit citaat ‘weet’ ik natuurlijk nog niet wat Wittgenstein over denken denkt. Ik weet slechts iets over het analyseren van het begrip van het denken. Om verder te komen moet ik een studie van zijn werk maken en onherroepelijk stuit ik dan op interpretaties van in Wittgenstein gespecialiseerde experts die iets over denken hebben gezegd.

En op verschillen met andere filosofen, zoals Jaspers, die ik in onderstaand plaatje resumeer:

Pas na een afweging met wat niet-Wittgensteiniaanse filosofen over denken zeggen, kan ik tot een eigen oordeel komen over wat ik onder filosofisch denken versta. Pas dan weet ik of ik daarin tekort ben geschoten en dus ook of ik goed genoeg heb nagedacht over mijn eigenlijke onderwerp (denken over (her)structurering van culturele ervaring).
Zintuiglijke indrukken (zelfs wanneer ze gestructureerd zijn door de zuivere vormen ruimte en tijd) leveren pas kennis op wanneer ze opgenomen zijn in begrippen en de begrippen gecombineerd zijn in een oordeel.
‘Gedanken ohne Inhalt sind leer, Anschauungen ohne Begriffe sind blind’
(Kant, Kritik der reinen Vernunft, B75 = 2e druk, 1787)
Waar Kant nog een uitweg uit de antinomieën (de afgronden van tegenstellingen – logische (bevestigend-ontkennend), reële (leven-dood) en waarde (nuttig-schadelijk) – zocht in de synthetische oordelen a priori, zoekt Weber een uitweg in ‘geloof’ en Jaspers volgt hem daarin.

22 oktober

ECB heeft 130 Europese banken (een jaar lang) aan een stress test onderworpen. Aanstaand weekend wordt duidelijk hoeveel banken die test niet doorstaan hebben en wat verder de problemen zijn in het Europese financiële stelsel. Het blijken er 25, o.a. Italië en Spanje, geen in NL
Enorme werkloosheid onder groep jonger dan 30 in de UK. Hoog opgeleid maar werk is er niet en wonen (huren of kopen) is onbetaalbaar. Veel dakloos en veel mensen in tenten, campers, caravans. Of – zoals onder immigranten – ‘beddelers’, in afwisseling met baantjes in coffeebars tegen 5 pond per uur

28 oktober

Een paar dagen leek alles goed te gaan met het filosofie hoofdstuk. Vrijdagmiddag sloot ik af in een flow. In de verwachting daar maandag gewoon weer in te kunnen stappen.
Maar op dinsdagmiddag is dat nog steeds niet het geval. Zonder te weten waar ‘m dat nou in zit. Ik zou eerst een ander perspectief moeten kiezen om van daaruit te kunnen beoordelen waarom het nu niet meer zo goed lukt om Jaspers en Wittgenstein in elkaar te schuiven. Maar hoe dan ook ben ik niet bereid om dit idee op te geven. Daarom zit ik ook vast.
Ik heb het nog maar eens uitgetekend. Ik wil Jaspers’ uitgangspunt vasthouden dat het filosofisch denken geschikt is om op doorleefde wijze (door middel van ervaringen in relaties met andere mensen) de waarheid toe te eigenen over vrijheid (van mij en die van andere mensen samen). Die waarheid zit in uitspraken die alleen door wetenschappen op objectieve wijze, aan de hand van verifieerbare feiten, voortgebracht kunnen worden. Alles wat daar boven uit wijst, waar de wetenschap nog naar onderweg is, in wat nog onbegrepen is aan oneindige vraagstukken die door eindige subjecten gedacht worden, valt binnen de existentie en het filosofisch denken probeert tegen alle vertwijfeling en onuitspreekbaarheid in dát te zeggen dat zich eigenlijk niet laat zeggen.
(wie aan filosofie doet) ‘neemt slechts in ontvangst wat hij als mogelijkheid door zichzelf is’ (Jaspers, Philosophie I, vii – zie J. Waanders, 2013, 34, 35 via academia.eu)
Wijsgerig geloof omdat de grenzen van het rationeel-verstandelijke weten en kennen worden overschreden (zie ook Dethier, 1993, 56, 57).
Bij de moderne mens vallen denken en zijn uiteen. Elk houvast is hem ontnomen, hij leeft in ‘die Schwebe’, nooit definitief in het bezit van waarheid en vrijheid. Daardoor is niet langer de eenheid, of de totaliteit, maar de schipbreuk, de gebrokenheid de transcendente ervaring. ‘Chiffren’ zijn de taal der transcendentie.
Email gestuurd aan Matthias Bormuth, Universiteit Oldenburg over bibliotheek Jaspers in Jaspers Haus

Nacht van 29 op 30 oktober

Ik droom van een tijger
die met zijn grote klauwen om mijn schouders heen
op mij hangt
loodzwaar
ik moet me eruit zien te bevrijden en besef dat
ik daarbij gebruik moet maken van zijn huidige speelsheid
en moet blijven beseffen dat het een zeer gevaarlijk dier is wiens
humeur snel in dat van een killer om kan slaan

Tweede, uitgebreide druk van Marie McGinn’s Wittgenstein and the Philosophical Investigations, 2013. In nieuwe serie Routledge Guides to the Great Books
Gerecenseerd door Derek A. McDougall (staan ook stukken van hem bij de British Wittgenstein Society). Zie mn McDougall’s bespreking over § 122
Vertaling Anscombe van übersichtliche Darstellung = perspicuous representation (in Hacker-Schulte vertaling van PI als ‘surveyable representation’)

Aan de hand van McGinn (2013, 9) kunnen we ons afvragen in hoeverre Jaspers afwijkt van Wittgenstein ten aanzien van:
- de idee dat taal alleen begrepen kan worden vanuit het perspectief van taal-in-gebruik
- de verwerping van een privé innerlijk gebied van verschijnselen
- de nadruk op het lichaam als ‘objectification’ van de menselijke ziel
- de vervanging van het ‘materie-geest’ door het ‘levend – niet levend’ onderscheid
- de nadruk op de daad
- de idee dat de wortels van de taal in de natuurlijke reacties liggen
- de (appeal, verwijzing) naar een pre-epistemische relatie tot andere menselijke subjecten die is geworteld in onze onmiddellijke responsiviteit tegenover hen
(al deze ideeën zijn eigen aan de fenomenologische traditie van Husserl, Heidegger en Merleau-Ponty)

30 oktober

Enquêtecommissie Woningcorporaties heeft rapport ‘Ver van huis’ aangeboden aan de Tweede Kamer (zie aantekeningen in andere schrift waarin ik concepten van hoofdstuk 20 over filosofische passages heb gemaakt).
Mijn analyse in hoofdstuk 19 Ondertussen als schaduwplek van desoriëntering is aardig in lijn met de scherpe bewoordingen van de cie. Vier G’s: gedrag grenzen, governance, geld.

31 oktober

Belastingdienst heeft gisteren aangekondigd dat 5 tot 6 miljoen huishoudens volgend jaar een naheffing krijgen van € 300-700. Vloeit voort uit in oktober 2013 door kabinet genomen besluit tot korting op heffingsaftrek. Maar de systemen van de Bd konden die maatregel niet meer verwerken vóór de aangiftedatum 2013. Dus gaat de Bd dat met de IB 2014 op deze manier verwerken in 2015.

In de VS pompen de Republikeinen (Senaatsverkiezingen 4/11 geloof ik) de ‘ebola/IS anxiety’ zo hoog mogelijk op om politiek voordeel te behalen uit de bedreiging van eigen veiligheid en waarden

1 november

Beurzen boeken nieuwe records Wall Street 17300 AEX van 390 naar 411

3 november

Ademloos opnieuw Een vlucht regenwulpen (1978) van Maarten ’t Hart herlezen. Dit jaar het CPNB geschenk. Kan me niet herinneren het destijds net zo indrukwekkend te hebben gevonden.
Pareltjes van thema’s in de ontwikkeling van een individu op alle vlakken van relaties met zichzelf, met de anderen en met de natuurlijke en niet-natuurlijke wereld.
Wat zou Wittgenstein zeggen over de bijbel uitspraken (familie, ouderlingen, 64, 65) waarmee mensen in deze roman zichzelf, de anderen en de wereld om hen heen ‘betekenen’ (in plaats van zelfstandig te denken).
Opvallend is de scène, in Bern op een brug boven de Aarau, die Mercier/Bieri gebruikt kán hebben voor het begin van Nachttrein naar Lissabon.
Hebben mensen de keuze om zich wel of niet uit te drukken in bepaalde levensvormen of taalspelen? Die taalspelen liggen er al, aanvankelijk imiteren we het woordgebruik van anderen binnen die taalspelen (afkomst) en afhankelijk van het gebruik dat we van die taalspelen leren maken, vergroten of verkleinen we onze bewegingsruimte.
Zou het zo gaan op de drie niveaus van Jaspers:
- van de wereldbeschouwing
- van de existentieverheldering
- van de metafysica (het lezen van ‘chiffren’)?

Op het tweede en derde niveau rol van kunst (muziek) en liefde – in het herinneren aan de mogelijkheden die mensen individueel en samen hebben? Kunstwerken (denk aan Sacre du Printemps, Mahler’s 1e) die in de eigen tijd sterke negatieve reacties oproepen – als schaamteloze aantasting gezien worden van de bestaande orde en heersende conventies.

4 november

J. Plat, De harmonie tussen de menselijke geest en de wereld bij Immanuel Kant, in TvF 1954, 223-266
Idem, Ethiek van Kant in de Kritische Werken, in TvF 1960, 205-269 en 362-425
(zie uitgebreide aantekeningen)
In Plat (1954) tekstuele inconsistentie met betrekking tot ervaring?
p. 226 Ervaring komt pas tot stand, wanneer een aanschouwing gesubsumeerd of verenigd wordt in een begrip (daarna behandelt Plat de reflecterende oordeelskracht )
p. 228 Pas wanneer dit alles geschied is (tot en met de reflecterende oordeelskracht) hebben wij ervaring tot stand gebracht

Is belangrijk in verband met de rol van de Rede (in vergelijking tot het verstand = begrip) die de Ideeën aanlevert waarmee objecten (fenomenaal als gecategoriseerde objecten) worden verenigd tot systemen van objecten.
Volgorde:
1. de empirische indrukken komen binnen door de transcendentale affecten (dan ziet het subject nog niets)
2. de verbeelding groepeert deze indrukken tot empirische aanschouwingen of verschijningen (deze aanschouwingen hebben nog geen object)
3. dan worden de aanschouwingen opgenomen onder de categorieën (voorbeeld beukenboom – categorieën ruimte en tijd als a priori vormen van al onze aanschouwingen) (verstand of oordeelskracht)
Hierdoor worden die aanschouwingen tot voorstellingen waardoor ons objecten gegeven worden (fenomenaal, niet de dingen op zich)
4. tenslotte verenigen we deze objecten tot systemen van objecten, de vorm van deze systemen wordt ons gegeven door een Idee van de Rede

Exposé over verschillen tussen denken en kennen (261)
(zie verder aantekeningen)

5 november

Obama en de Democraten hebben de senaatsverkiezingen verloren. Republikeinen hebben nu de meerderheid in zowel het Huis van Afgevaardigden als in de Senaat. Obama moet nog twee jaar.

Beurzen daalden gisteren weer net zo rap als ze vorige week stegen
AEX terug naar 403 (maar 7/11 weer terug op 411)
Een op de twee Duitsers lijdt aan overgewicht
In Europa gaat het economisch minder goed dan verwacht. Groei niet 1,7 maar 1,4%

Piketty in Tweede Kamer (Vaste Kamercommissie Financiën), ook rechtstreeks te volgen via NPO Politiek. Over de onzin van 1 monetair systeem bij zo hemelsbreed verschillende begrotings- en belastingregimes, respectievelijk over het belasten van vermogens (stock en flow) en over de steeds groeiende vermogensverschillen

7 november

Vijf rapporten over de Nationale Politie maken gehakt van idee en uitvoering tot nog toe. Grote problemen met bedrijfsvoering, ict, personeel, budget. Minister grijpt in. 3500 man zit ziek thuis, tallozen zijn boventallig. Moet de reorganisatie over?

10 november

Landkaart van de aard van de mens volgens Hackers Study of Human Nature

11 november

Precies 96 jaar geleden eindigde op deze dag WO I. In terugblikken wordt gememoreerd hoe groot de technische vooruitgang tussen begin (paarden, manschappen, geweren) en het einde (vrachtauto’s vliegtuigen, gifgas, mitrailleurs etc.) was.
Daarnaast enorme ontwikkelingen in de kunst en de gezondheidszorg (zoals condooms om soldaten tegen venerische ziekten te beschermen)
Op 11-11-2018 is het precies 100 jaar geleden

Rusland schendt inmiddels vrij frequent territoriale gebieden van anderen om de alertheid van verdedigingen te testen. In Oost Oekraïne zijn Russische troepenbewegingen.
In China wordt de kloof tussen superrijken en straatarmen steeds groter.
Er is een China-VS-Rusland top waar allerlei samenwerkingen worden afgesproken. De VS blijft zichzelf (daarbij) als de absolute wereldleider presenteren

Na grondige bestudering van de methode van grammaticale analyse (Appendix, Hacker, 2013, 436-464) heroverweeg ik het samenvoegen van Jaspers’ houding en Wittgensteins methode.
Wie de methode verstaat kan niet anders dan bewondering hebben voor de wijze waarop Hacker de concepten van onze intellectuele krachten overzichtelijk presenteert. Om zodoende de grenzen te specificeren waarbinnen ze, blijkend uit het woordgebruik, betekenisvol zijn. Iedere weldenkende filosoof maakt daar dankbaar gebruik van.
Als descriptieve filosofische benadering van concepten en conceptuele netwerken helpt deze filosofische benadering bij het elimineren van conceptuele verwarringen.
Tot op zekere hoogte (zie Hacker, 2013, 460, 462 en noot 25 op 463) ook van verwarringen in praktisch filosofische benaderingen. Het zit ‘m in dat ‘tot op zekere hoogte’. Ik geef een voorbeeld. Rechtsfilosofie heeft een eigen object, het rechtsterrein, de principes die de dragers zijn van het stelsel van recht en wet, de omgang met en de effectiviteit van rechtsregels, van de organisatie van het recht . De rechtsfilosoof heeft in dat geval met vraagstukken te maken die verder reiken dan de concepten en conceptuele netwerken die Hacker behandelt. Principieel is het wel mogelijk om met die grammaticale methode een analyse te maken van door de rechtsfilosofie gehanteerde concepten.
Bijgevolg kan zo’n grammaticale analyse ook worden gemaakt van de belangrijkste gebruikte concepten in Jaspers’ praktische filosofie over de vraag hoe redelijk te leven?
Jaspers zelf doet dat niet. Toch meent Jaspers zonder die analyse een bijdrage te leveren aan het begrip van mens-zijn (‘understanding human nature’). De vraag is of hij nou ook, zonder die conceptuele analyse, onzin produceert in het gebruik van concepten als kennis, denken, verbeelding etc. Vraagt Jaspers’ houding op dat punt verbetering om geschikt te blijven voor de eigentijdse (her)structureringsvraagstukken?

12 november

De rol van IBM, bijna 100 jaar oud, op de achtergrond van de technologische ontwikkeling – cognitve computing, zelflerende netwerken bijvoorbeeld in het razendsnel kunnen beanwoorden van vragen en ook in het samenstellen van menu’s uit recepten uit miljoenen bronnen [ met het oog op toekomstige toepassing als informatieverwerker in de dokterspraktijk, rechtspraktijk etc. ]

Het ruimtevaartuig Philae is geland op komeet 67P/Tsjoerjoemov-Gerasimenko. 10 jaar over een half miljard km gedaan, door een vaartuig dat is gebouwd met technologie die al 10 jaar oud is en dus ook al als verouderd te beschouwen is vanuit de huidige technologie.

Vergelijk Julia Fischer die Hindemith speelt. Je kunt je dan toch niet voorstellen dat er niet zoiets als een innerlijk is. Waar komt anders dan louter uit techniek de interpretatie vandaan waarmee de uitvoering precies deze toon krijgt?
We hebben het ook over klankidioom.
Bijvoorbeeld van de filmmuziek van Ernst Reijseger bij de film van Werner Herzog (My son, my son, what have you done?) Tip Bart Schneeman bij radio 4, 12-11- 2014)

14 november

Alibaba (zie eerder) heeft op de Nationale Vrijgezellendag in China (viel op 11 november), altijd topdrukte in de detailhandel, € 7,5 miljard omgezet. Een nieuw record
Vandaag maakte CBS bekend dat de economische groei in NL over afgelopen twee jaar samen slechts 1% was (we krimpen niet meer) en nu nog 0,4% bedraagt (evenals in de landen om ons heen. Buiten de Eurozone groeit de economie veel harder. Bij ons is de groei te laag om de werkloosheid terug te dringen

17 november

Japan, de derde economie ter wereld, in recessie. Prijzen stijgen, lonen zijn al jaren niet gestegen, beurzen kelderen.
Vogelgriep in NL en Engeland uitgebroken. Vervoer van eieren, kippen, pluimvee, veevoer etc. van en naar bedrijven wordt 72 uur stilgelegd ivm. overdraagbaarheid op mensen

18 november

Gisteren is de landelijke brainstorm over onderwijs 2032 gestart
Hoe moet de inhoud van onderwijs veranderen voor de generaties die in 2032 op de arbeidsmarkt komen?
Onder de vele reacties, meteen de eerste dag al op de site, o.a.:
- leren programmeren
- andere talen
- Big History (die gaat ver 13,8 miljard jaar, betekent integratie van tot dan toe gescheiden vakgebieden)
- Vooral ontschotten tussen vakken en verbindingen laten zien
Afronding voorjaar 2015

Vannacht aan de dood liggen denken
Werd wakker van de pijn in mijn linker arm (bij de pols)
Lichaam was op hol en ik was klaar wakker
Daarna afgewisseld met diepe dromen
Ook tamelijk gevarieerd en met een vredig gevoel
In de armen van een grotere man, veilig, zei ik op
het eind dat ik de volgende keer toch anders terugkom

Gisteren overmoedige poging gedaan om 7-heuvelenloop te doen
(een dag na de wedstrijd)
Maar tot mijn verbazing was ik na 6 km op,
pijnlijke kuitspieren en symptomen van kramp
Ben wel ruim anderhalf uur weg geweest, binnendoor, dus niet via parcours
Maar was toch wel een beetje ontdaan over de te geringe conditie
Had ik anders ingeschat
Kan zijn dat ik grieperig ben of iets anders onder de leden heb,
Ben vandaag wel behoorlijk verkouden
Of moet ik gewoon harder gaan trainen?

(Zelfde dag, na het hardlopen) drie kwartier uitgelopen, liep best lekker, behalve wat gevoelige (kramp)kuiten, opluchting toch wel

19 november

Arnout Essers gesproken ‘over vakgebied en passies, over duiding van recente ervaringen op conceptueel niveau en toetsing aan recente ontwikkelingen’
en de rol als veranderaar
(website, ooit afgewezen M&O artikel Vanzelfsprekend een probleem, 1991)
Zie uitgebreide aantekeningen in schrift

21 november

Reactie in de vorm van een recensie geschreven over Onderweg, het boek van Leike en Jaap dat ze op 8 januari 2015 gaan presenteren en waarvan ik al eerder een pdf versie had ontvangen.

24 november

Marie Stel’s Masterthesis ontvangen Achter de maskers van het surrealisme
Judith Butler, genderperformativiteit en surrealistische maskerades

Kunst- en Cultuurwetenschappen: Moderne en Hedendaagse Kunst, Universiteit Utrecht
(23 juni 2014) Met o.a. een interpretatie van het werk van Claude Cahun.
(op 24 december een uitgebreide email met reactie aan Marie gestuurd).

26 november

Rabobank voorspelling 2015
Economie groeit 2x zo hard als in 2014: 1,5% Werkloosheid daalt
Mensen krijgen meer te besteden - Duitsland en Frankrijk blijven achter

In de financiële sector blijven banken ontslagen aankondigen
- als gevolg van het integreren van technologische infrastructuren en
- omdat klanten steeds meer digitaal zaken doen met de bank

EU innovatiepot van € 21 miljard garantstellingen waarmee Juncker 300 miljard aan innovatie in Europa wil aanjagen. Ten behoeve van het terugdringen van werkloosheid en ter bescherming van de waarden die Europa heeft

27 november

400.000 gezinnen in NL zitten in de schuldsanering, nog eens 700.000 hebben betalingsachterstand. Om incassobureau te spelen heb je geen enkel papiertje nodig. Bijna de helft van de incassobureaus brengt veel meer in rekening dan wettelijk is toegestaan (15%). Bureaus misbruiken de schaamte, de angst, onverschilligheid en onwetendheid van de schuldenaars wiens schuld op deze manier alleen nog maar hoger oploopt (Carola Schouten, CU)

30 november

Stresstest van verzekeringssector (nieuwe wet in 2016) – onderdeel van debat in TK op 2 december (hoeveel NL verzekeraars door het ijs? Oorzaken van kapitaaltekort? Hoe komen ze weer boven de streep?)

1 december

Met Gerard Snels gesproken over concept artikel van Van Hasselt naar aanleiding van Byung-Chun Han, De vermoeide samenleving. Van Hasselt, ex psychiater, heeft in zijn proefschrift (1977) een interessant eenheid-veelheid (integratie-desintegratie; differentiatie-dedifferentiatie model) onderscheid uitgewerkt. Jammer als dat van de radar van iedereen zou verdwijnen, vind ik

Op aanraden van GS op zoek geweest naar artikelen van Wolfgang Blankenburg (inzake Jaspers). Kwam terecht bij Thiemo Breyer (die werkt in de lijn van Blankenburg)
Was in 2013 één van de redacteuren van het boek Fuchs, Breyer, Mundt, Karl Jaspers’ Philosophy and Psychopathology (Springer)
Breyer was in 2010 postdoc aan de Karl Jaspers leerstoel voor filosofie en psychiatrie in Heidelberg (bezet door prof.dr.dr. Thomas Fuchs).
Zie ook zijn artikelen op academia.eu (o.a. dat over Zeit und Tod bei Jaspers und in der Phänomenologie)
Information Philosophie onder Texte veel ingangen
In de Wikipedia.de is het lemma Karl Jaspers (‘ausgezeichnet’) geschreven door Lutz Hartmann (1951) (Kaufmann und in der Industrie tätig, mit Philosophie befasse ich mich hobbymäßig) Zie WikiProjektPhilosophie: Lutz schreef ook het lemma Philosophie im Nationalsozialismus (dat nog niet af is – iets voor Jan?)

Deze week in blauwe schrift aantekeningen gemaakt over behandeling van het rapport van de (19e) parlementaire enquêtecommissie Woningcorporaties in de Tweede Kamer op 3 december en behandeling van wetsontwerp minister in de TK op 8 december (Handelingen daarover nog nakijken, veel herhaling van bespreking op 3 december).
- juridisch / administratief
- daab / niet daab (ivm. regionale knelpunten) (daab is op voordracht NL in 2011 ingesteld door EC)
- positie huurders in de besturing (adviesrecht; (OR like) opleiding, adviseurs etc. naar Deens model?)
- woonvisie, prestatiecontracten gemeente-corporaties
- toezicht
- en de bureaucratie en administratieve lasten verhogende gevolgen van de hele operatie (vorige week heeft Aedes benchmark gelanceerd – geeft grote verschillen in kosten te zien, 50 corporaties doen niet mee aan benchmark)
De ene politieke partij ruilt uit met de andere, doet alsof ze eenzelfde standpunt innemen en zo ontstaat een configuratie van nieuwe relaties waar het novelle/de regering zijn punten op kan scoren of amandementen op kan toestaan.
Het gaat de Kamer om de corporaties en zijn verbindingen (corporaties hebben woud van dochterbedrijven en deelnemingen die per saldo verlies opleveren – concernstructuur doorlichten, verdienmodellen evalueren)

Mijn indruk is dat het rapport en de behandeling in de Kamer de politiek weer een inhoudelijke visie geeft die iets voorstelt ten opzichte van de partijen in de sector en die er mee te maken hebben.

De verhuurdersheffing is buiten het rapport van de Enquêtecommissie gebleven omdat die later is ingevoerd dan de periode waarover de commissie gaat. Bij effect van de verhuurdersheffing is dat corporaties flink gaan snijden in de te hoge bedrijfskosten. De verhuurdersheffing is niet bedoeld om de sector een kopje kleiner te maken.

4 december

Wordt bekend gemaakt dat in 2013 het vermogen van de woningcorporaties met ruim 12 miljard is toegenomen tot 45,3 miljard (dankzij de huurverhogingen)
Centraal Fonds: het verlies op commerciële activiteiten van woningcorporaties was in 2013 € 170 miljoen (de verkoop van huizen valt er niet onder). Over meerdere jaren, heeft de Algemene Rekenkamer becijferd, bedraagt het verlies meer dan 1 miljard.

8 december

DNB constateert dat burgers meer gaan besteden maar ziet ook dat anderhalf miljoen huishoudens hun huis onder water hebben staan (waarde hypotheek is hoger dan de waarde van het huis) en daar nog een jaar of tien aan vastzitten bij de huidige economische groei en prijsstijging op de huizenmarkt

In § 4 van Jaspers’ Inleiding in de filosofie (39) ontdek ik vandaag:
‘Van doorslaggevend belang is echter wat we de onvoltooibaarheid van de wereld noemen’. Zie de cover van mijn manuscript, ontworpen in 2011.

Debat van de Vaste Kamercommissie Volkshuisvesting met de minister over de novelle wetswijziging. De Kamerleden zijn suf gebeld door lobbyisten, niet alleen van Aedes, die bepaalde plannen van de minister onverstandig vinden (maar wel allemaal de staatsgarantie willen blijven houden)
In 20 jaar – sinds Heerma’s bruteringsoperatie in 1995 – is het geen minister gelukt om een wet op de woningcorporaties te realiseren. Een aantal ministers is ermee bezig geweest, sommigen kwamen heel ver, maar niemand lukte het.
Nu na de Enquêtecommissie, zijn de problemen zo duidelijk dat de nieuwe wet van Blok op een breed draagvlak kan rekenen.
Na behandeling van amandementen op 9 december (huurders; toezichthouder; grenzen getrokken –kerntaak plus stadswijken en krimpgebieden) besluit Blok met ‘Thuis komen’.
Platform 31 (fusieorganisatie; Teisman) begeleidt experimenten (zoals collectieve coöperatievormen, oa. ouderen, waarvan er zo’n 1.000 bekend zijn)

10 december

Uitreiking Nobelprijs voor de vrede aan Malala Yousafzai (Pakistan – meisjes naar school ondanks Taliban) en Kailash Satyarthi (India – kinderarbeid verbieden omdat dat volgens hem de oorzaak van de armoede is en niet het gevolg)

Het aantal bootvluchtelingen was nog nooit zo groot als dit jaar. Veel vluchten voor geweld en veel minder om economische redenen. UNHCR schat zo’n 300.000 (hoeveel in het écht?).
Ook was 2014 het warmste jaar in drie eeuwen.

Hoe hoog is nu de werkloosheid onder jongeren in Europa? In vergelijking tot de kinderarbeid in Azië en de ongeletterdheid. Hier zijn ze wel goed opgeleid maar teleurgesteld dat ze een baan vinden (en worden daardoor wellicht radicaal in deze of gene richting)
11 december
Bijna 20.000 huishoudelijke hulpen kunnen komende twee jaar aan het werk blijven door extra maatregel van het kabinet (als een afnemer bereid en in staat is er zelf ook een tientje per uur bij te leggen)

CPB – volgend jaar 1,5% groei

In Dortmund willen een paar ultra rechtse partijen in de gemeenteraad weten hoeveel joden en hoeveel hiv geïnfecteerden er inde stad wonen
Rechtbank heeft bepaald dat die vragen niet beantwoord hoeven te worden

Wet van Blok met unanieme stemmen aangenomen:
- Kamer wil dat de salarissen van directeuren onder de cao vallen en daarmee begrensd zijn (taak van Aedes); op initiatief van Karabulut (SP) meerderheid (78) in de Kamer gehaald (SP, PVV, Bontes/van Klaveren, CU, Kuzu/Oztürk, GroenLinks, PvdA en PvdD)
- terug naar de kerntaak
- 1 toezichtouder
- meer inspraak huurders
(Eerder dit jaar bleek uit een onderzoek van FNV Bouw dat de corporatiedirecteuren hun salarissen fors hadden verhoogd, terwijl ze vanaf 2016 moeten gaan afbouwen.)

Onder leiding va een commissie is de ‘fraude’ in ziekenhuizen onderzocht. Ziekenhuizen hebben alle rekeningen van de afgelopen twee jaar moeten controleren. Na correctie van alle rekeningen uit 2012 en 2013 blijkt dat € 276 miljoen teveel is gedeclareerd. Is slechts 1,2% van totaal van € 22 miljard gecontroleerde rekeningen.
(maar jaarlijks vergoeden zorgverzekeraars samen ongeveer 20 miljard, dus dat is de helft en niet alle rekeningen, zou ik zeggen).
De onderzoekers hebben geen fraude vastgesteld.
Oorzaak is de ingewikkeldheid van de regels die in 2012 van kracht zijn geworden en het voortdurend aanpassen ervan. Zorgverzekeraars, ziekenhuizen, NZa en VWS onderschrijven eensgezind de conclusies.
Voor het eerst in vijf jaar is de prijs van een vat Amerikaanse olie onder de $ 60 gedaald. In juni kostte en vat nog ruim $ 105. Noordzee Brent olie kost $ 64, in juni was dat nog $ 115.
VS produceert steeds meer en in verschillende delen van de wereld stagneert de economie en dus de vraag naar olie.

12 december

Rapport SCP Verschil in NL (zie website) Zie ook SCP Zachte tweedeling

AEX 5 december 431 een jaarrecord
12 december 406 als gevolg van dalende olieprijzen
15 december 398 in tien dagen diep in het rood = gelijk aan beginstand dit jaar
15 december
De zwarte markt van financiële transacties is jaarlijks $ 2.000 miljard (witwassen) en in 2013 is $ 323 miljard aan wapens uitgegeven (een daling van 2%, Afrikaanse landen kopen minder, Rusland heeft juist meer gekocht). Wat gaat er dan om in de black market van de wapenhandel? 500 miljard of zo?

AEX op 398, beurzen wereldwijd in de min.
AEX was op 5 december nog boven de 430 en is nu weer op de stand van begin 2014.
De roebel is gisteren 10% gedaald en is in een jaar tijd de helft minder waard geworden
- als gevolg van dalende olieprijzen
- economische sancties Europa en VS
Versterkt Rusland’s strategie richting India en andere BRIC landen
De roebel is in een jaar tijd de helft van zijn waarde verloren
Accountantsbureaus sturen gemeenten hogere rekeningen omdat ze (volgens hen) nu meer werk hebben aan het uitvoeren van controles (gebeurt nu volgens de regels van het vak, hoe die eigenlijk ook in het verleden toegepast moesten worden, maar dat gebeurde niet. Zie de rapporten over de accountants). Protest via VNG.
Als de accountants dit verstaan onder het oppoetsen van imago en verbeteren van reputatie….

16 december

Eerste Kamer stemt tegen wet die de vrije artsenkeuze beperkt (33-38, 4 leden niet aanwezig). Schippers gaat voor topberaad onmiddellijk naar Rutte.

Bouwbedrijf Hijmans heeft de One gebouwd: kan in 1 dag worden neergezet op elk voorbereid stuk grond (riolering, water etc.) tegen een huur van 700/800 per maand.
Wat zou het verplaatsen naar een ander stuk grond kosten?

17 december

Zeggen wat je denkt. De daad bij het woord voegen

‘Het was niet easy, want als je het zegt, zie je het ook, in je kop’ (zegt Tyrone)
(Dean Meyer, Cobra, 2014, 288)

’Het is groen of ’t is niet groen’ (dat blijkt niet uit deze uitspraak maar uit wat je doet, de lichten achter je uit doen, bijvoorbeeld)

Oratie van Ger Groot uit 2009 over literatuur en filosofie
Ontdek ik vandaag in Radboud Magazine in het interview bij zijn vrijwillig vertrek als hoogleraar – wil meer publieksfilosoof zijn dan academisch filosoof

Toch maar eens gaan kijken bij The School of Life. Sinds een half jaar ook in Amsterdam, in 2008 opgericht door Alain de Botton in Londen en nu met vestigingen in Antwerpen, Parijs, Istanbul, Melbourne, Sao Paulo, Belgrado)
In Amsterdam trok hun Brainwash festival 1600 bezoekers

Erasmus Universiteit wil faculteit Filosofie opheffen en integreren in andere faculteiten. Zegt dat iets over nut van filosofie voor wetenschappen of past dit in de ‘ontspecialisering’?

18 december

White paper over ziekenhuizen van Gerhard Smid (Sioo) via hun e-magazine ontvangen en gelezen. Nog gebruiken in eerdere analyses van organisatievraagstukken

20 december

In 2050 hebben we tweemaal zoveel voedsel nodig om de wereldbevolking te voeden
Lucas Simons heeft het boek Changing the food game gepubliceerd. Hij pleit voor markt in plaats van consumentenbewustzijn om duurzaam te worden.
Vier fasen model:
1. consumenten worden zich bewust van problemen en gaan op kwaliteit letten
2. opkomst en implementatie van keurmerken en andere simpele mechanismen om relaties tussen consumenten en producenten te verbeteren (piece meal engineering)
3. erkenning dat de voedselproblemen structurele oorzaken hebben (systemisch) – samenhang met ontbossing, uitsterven soorten, uitputting aarde etc.
4. tipping point van het hele (landbouw) systeem, met internationale beleidsvorming en wetgeving

22 december

Huizenprijspiek lag in augustus 2008; prijzen liggen op dit moment nog 20% lager maar blijven weer stijgen

Sinds 2008 zijn er 22.000 winkels verdwenen, er blijven er nu nog 90.000 over

24 december

Aantekeningen in blauwe schrift.
Zowel over scriptie Marie Stel en haar aansluiting bij Butler als over Butler 2005, Giving an account of Oneself
Naar aanleiding van Stel
Geslacht, gender, sexuele praktijk en verlangen.
Wat verstaat Butler onder genderperformativiteit?:
De toeëigening van culturele normen mbt het m/v onderscheid?
Of de taal waarvan je gebruik maakt en de daarin geldende regels voor dat onderscheid?
Poststructuralisme (tot subject gevormd door discours)
Bij reactie aan Marie Stel over haar scriptie horen
Bowie en Reed
Stromae
Conchita Wurst
De spiegels en travestie in Ilja Leonard Pfeijffer’s La Superba

Na biologisch en sociaal determinisme is gendernorm een constructie die tot stand komt in systeem van machtsrelaties
Zijn / doen
Identiteit/ maskers parodie (travestie) subversie

AEX op 425, 57
Dow Jones 18.053
Nikkei 17.819
In december van 426 op 28 november gedaald naar 396 op 16 december, nu weer op 426

27 december

Opgepikt uit de Groene Amsterdammer van 18 december (lijstje ‘beste boeken van’):
Jürgen Osterhammel, Die Verwandlung der Welt 1800-1918 (2009)
Verschijnt nu ook bij Princeton in Engelse vertaling (The Transformation etc.)
Was me onbekend, maar heb nu tijd om dat te gaan lezen als ik wil
VVD ministers Schippers en Blok vertragen de invoering van de wet verlaging topinkomens (in ziekenhuizen en woningcorporaties). Top wordt gelijk aan ministerssalaris (178.000) en was max.+ 30%. Wet is afgelopen maandag 22 december door Eerste Kamer goedgekeurd, gaat 1 januari 2015 in. Bussemaker (Onderwijs) heeft de onderwijssector al vanaf september voorbereid, Schipper en Blok niet. Zij liggen dus al langer dwars en maken nu gebruik van de wettelijk toegestane overgangstermijn van een jaar.
Is dus geen terugpakken van de PvdA om gesneuvelde zorgwet, eerder deze maand.

Klokkenluider Arthur Gotlieb is gerehabiliteerd door de Nederlandse Zorg Autoriteit.
Zijn negatieve beoordeling (in januari aanleiding tot zelfmoord) is nu vernietigd en zijn zwartboek heeft alsnog geleid tot vertrek van de NZa top.

30 december

In Frankrijk, Nederland en België sinds een paar maanden op een aantal stations piano’s en zelfs hele muziekhoeken, waarin spontane uitvoeringen gegeven worden (waarvan weer filmpjes op Youtube verschijnen etc.). Stations zijn weer leuk! Moet ook wel vanwege de vele winkeltjes.

In 2014 zijn er 50.000 zzp’ers bijgekomen, in totaal 880.000
Hoeveel Certified……….Practitioners zouden er inmiddels zijn? Van voeding tot en met persoonlijke begeleiding, RET en andere therapieën, tot en met consultancy?

Door UPC overgenomen kabelbedrijf Ziggo (met 2,3 miljoen aansluitingen) gaat netwerken integreren, waardoor alle Ziggo aansluitingen tijdelijk op zwart gaan. Klanten moeten zelf de ‘overschakeling’ regelen en voor wie dat niet kan, heeft de kabelaar vrijwilligers die via aanplakbiljetten op het raam anderen kunnen duidelijk maken dat ze wel willen helpen.

Het Sociaal Cultureel Planbureau maakt vandaag bekend dat 70% van de Nederlanders optimistisch is over de economie in 2015
30% vindt de problemen met integratie en asielzoekers te groot geworden en verder is er zorg over de zorg en over ouderen.

Morgen gaat er door 1,8 miljoen Nederlanders voor meer dan € 60 miljoen vuurwerk de lucht in (en hoeveel daar bovenop nog via de black fireworks market?)

31 december

De oudejaarsconference 2014 van Youp van ’t Hek heet: ‘Wat is de vraag’?

In de afgelopen 10 jaar is de AEX als volgt gestegen, gedaald etc.
2005 360
2008 560
2009 200
2010 340
2011 360
2012 260
2014 420
2015 430 ?

In december is Georg Möller, voorzitter van de Raad van Toezicht van de Autoriteit Financiële Markten opgestapt. Na heftige (interne) kritiek op het niet goed functioneren van het intern toezicht binnen de AFM.
De euro heeft in 10 jaar nog niet zo laag gestaan als nu: $ 1,20. Dat is goed voor de export, maar slecht voor de koopkracht. Begin van een nieuwe economische dip?

De ‘productiefase’ van project 2016 zit erop.
Vier jaar gewerkt aan 21 hoofdstukken over de vragen ‘hoe te leven’, ‘hoe samen te leven’ en ‘hoe te organiseren’ in de periode 1900-2015-2060.
395 bladzijden die het komende jaar stuk voor stuk door een zeef worden gehaald.
Hier en daar komt er nog wel wat bij, maar de studie- en schrijfactiviteit stopt nu.
Ik heb gedaan wat ik wilde doen.
Ben ergens uitgekomen waarover ik 2011 nog niet het geringste vermoeden had.
Nu kan ik van achteren naar voren een eindredactie gaan voeren, zowel qua inhoud als qua stijl, taalgebruik, interpunctie. En als het goed is, zal ik ook een heleboel schrappen. Want dat is schrijven.
Ik verwacht van mezelf nog wel een artikel. Misschien over een detail of over de essentie van wat ik nou heb geleerd, misschien over een onderwerp naar aanleiding van de gevoerde eindredactie.
We zullen zien.
Maar het is een mooi ogenblik om er een punt achter te kunnen zetten.

2014 Festivals en oorlog pdf

7 januari 2015

In Parijs plegen drie mannen met kalasjnikovs een aanslag op de redactie van Charlie Hebdo – vanwege de cartoons waarin volgens fundamentele moslims de profeet wordt beledigd .
Marine le Pen vraagt om herinvoering van de doodstraf (en wint stemmen dankzij de angst voor terreur).
Eerder waren er in Duitsland demonstraties tegen de islam en tegen immigranten – direct gecounterd door tegendemonstraties die historisch bewustzijn hebben over het gevaar van dat soort bewegingen.
De oorlog heeft het hart van Europa bereikt, de waarde van vrijheid van meningsuiting wordt getest en zelfs op brute wijze aangevallen op de plek waar in 1795 de Franse (en Europese) revolutie begon.

In Parijs plegen drie mannen met kalasjnikovs een aanslag op de redactie van Charlie Hebdo – vanwege de cartoons waarin volgens fundamentele moslims de profeet wordt beledigd.
Marine le Pen vraagt om herinvoering van de doodstraf (en wint stemmen dankzij de angst voor terreur).
Eerder waren er in Duitsland demonstraties tegen de islam en tegen immigranten – direct gecounterd door tegendemonstraties die historisch bewustzijn hebben over het gevaar van dat soort bewegingen.
De oorlog heeft het hart van Europa bereikt, de waarde van vrijheid van meningsuiting wordt getest en zelfs op brute wijze aangevallen op de plek waar in 1795 de Franse (en Europese) revolutie begon.
Om niet te vergeten, een tweede keer.

Januari

Eind december 2014 sloot ik het studeren voor en schrijven aan project 2016 af.
Wat ik wilde doen, is gedaan. Dan is het tijd om er een punt achter te zetten.
Inmiddels is het de laatste week van januari 2015.
De eerste maand van het jaar dat ik uittrek om alle sinds 2011 geproduceerde (400) bladzijden nog eens door de zeef te halen, is alweer bijna voorbij.
Eind 2015 weet ik wat het project in zijn geheel me heeft opgeleverd. Correctie: ik weet natuurlijk nu ook al wat het me heeft opgeleverd. De vier jaren vlogen voorbij.
In mijn denken is wel het een en ander gebeurd, dat staat vast.
Ik bedoel dat ‘na het jaar van de zeef’ pas duidelijk is of ik ook anderen iets op papier of digitaal – in een vaste vorm zogezegd - te bieden heb.
Het is zeker mijn intentie.

Wat je denkt bestaat pas echt in en door de communicatie met anderen, heb ik van Jaspers geleerd. Maar als het een boek wordt, moet het ook een goed boek zijn. Ik hou nu de wekelijkse stijging bij van Onderweg, het nieuwe boek van Leike van Oss en Jaap van ’t Hek, op de ranglijst van Managementboek. Daardoor zie ik zoveel andere boektitels waarvan ik me afvraag waarom mensen ze willen lezen. Nog even los van of ze goed geschreven zijn, ben ik kritisch over wat ik daar zelf aan heb toe te voegen.

Ik was bij de lancering van Onderweg op donderdag 8 januari.
Veel bekenden, goede sfeer, en inspiratiebron voor een in het erop volgende weekend door mij geschreven pamflet over de verbeterbare staat van de Hollandse school in de veranderkunde. Dat pamflet stuurde ik naar 10 mij bekende mensen, die allemaal bij die boekpresentatie aanwezig waren. Met de vraag, of liever: een heleboel vragen, die erop neerkomen ‘doe er (n)iets mee’.
Behalve van Jos Kessels heb ik van niemand een reactie gehad. En dat is vreemd voor mensen als Leike, Jaap, Brechtje, Hennie, Marghuerite en Makkie. Met J en J sprak ik er uitgebreid over (‘literaire stijl’, bouw de redenering op, zeg het directer (ze kunnen niet ontwerpen) en (het ontschoot J die er een rode kop bij kreeg) ‘pamflut’).
Nou verwacht ik van die anderen best nog reacties. Het zou me niet verbazen als er een collectieve reactie in voorbereiding is. Die zowel negatief als positief kan zijn.
Goed, ik wacht het af, in het pamflet heb ik gezegd wat me op de tong ligt.

In het kader van de wending naar het pragmatisme moeten we zeker ook bij Sabel (2006) zijn (niet genoemd in Onderweg) met een verwijzing naar Unger, The Self Awakened en het onderscheid dat hij maakt tussen problem solving en self rule.
Op de website van Charles Sabel vond ik een quote die wordt toegeschreven aan Glenn Gould (maar die ik niet bij zijn quotes heb kunnen vinden):

Wat ‘imagination (can do best is) to serve as a sort of no man’s land between that foreland of system and dogma, of positive action for which you have been trained, and that vast background of immense possibility: of negation’.

Nu ik dit schrijf (27 januari) en weer achter de lap top zit, is me duidelijk geworden dat ook dit zeefjaar niet zonder registratie kan. Van wat ik zelf beleef tijdens het zeven en wat er daar buiten allemaal voor interessants gebeurt dat te maken heeft met de drie vragen ‘hoe te leven’, ‘hoe samen te leven’ en ‘hoe te organiseren’.

Vandaag bijvoorbeeld wordt in Nederland, Duitsland en Frankrijk officieel herdacht dat 70 jaar geleden de Russen de poorten van Auschwitz-Birkenau openden. Eén miljoen mensen werden er gedood. De Holocaust was een niet meer van ons netvlies weg te branden fenomeen geworden. Sindsdien hebben zich vele varianten van hetzelfde fenomeen overal elders in de wereld voltrokken, soms nog gruwelijker.
Deze herdenking raakt in Frankrijk direct aan de aanslag op een joodse winkel in Parijs op 8 januari, die weer in het kielzog zat van een nog grotere aanslag op Charlie Hebdo, eveneens in Parijs de dag ervoor (7 januari). Overal in Europa worden Joodse wijken en gebouwen extra beveiligd. En overal in Europa is de terreurdreiging aanmerkelijk toegenomen. Teveel grote objecten en manifestaties, teveel kwetsbare systemen om te beveiligen. Dus de volgende aanslag kan overal plaatsvinden. In naam van de profeet of in naam van….In Duitsland vinden Pegida demonstraties plaats waar weer tegen gedemonstreerd wordt door autonomen en andere radicalen. In dit Duitsland is de werkloosheid 6,5%, het laagste in decennia, in Italië 13,4% en in Griekenland werken mensen door, terwijl ze al maanden geen salaris meer ontvangen. Er is een mengsel van politieke, economische en ideologisch-religieuze onrust in dit deel van de wereld waarvan de internationale machtspositie ook sterk verzwakt is.

Al eerder heb ik Obama’s State of the Union gememoreerd. Op dit moment bezoekt hij India om verdragen (ook over nucleaire zaken) te sluiten met een van de BRIC landen.
In zijn State of the Union dit jaar, terwijl de Republikeinen in de Senaat en in het Huis van Afgevaardigden de meerderheid bezitten, sprak hij uit zijn veto te zullen gebruiken als er voorstellen komen om de nieuwe regels voor Wall Street te amenderen of voor de aanpassing van Obama Care. Ferme taal ook, nu de VS economisch ‘boomen’, over het aanpakken van de groeiende kloof tussen arm en rijk, door de middenklasse meer te laten profiteren. Tot mijn genoegen ontdekte ik vorige week ook dat Elisabeth Warren (Harvard) al in maart 2007 waarschuwde voor The coming collapse of the middle class (op University of California TV, UCTV).

Om dan maar even door te gaan met gebeurtenissen.
In Nederland stijgen de huizenprijzen weer en de werkloosheid ook (+ 12.000 tot 640.000). Winkelketens (Halfords, V&D, Schoenenreus, Miss Etam, We) hebben het moeilijk en korten eenzijdig op lonen en op de (veel te hoge) huren.
De ECB heeft vorige week € 1100 miljard in de economie gepompt (geldpers aangezet) om staatsleningen op te kopen van banken en financiële instellingen van landen in de eurozone. Dat moet een langdurige periode van deflatie (prijzen dalen structureel) tegengaan, de euro goedkoper maken ten opzichte van andere valuta (nu nog $ 1,12) en de inflatie weer baar meer normale en gezonde niveaus brengen.
De beurzen, toch al in gestaag tempo klimmend, pieken meteen (AEX op 455, Dow Jones op 17.679).
In Griekenland hebben de verkiezingen op 26 januari geleid tot een monsterzege voor de links radicale partij Syriza. Maar geen meerderheid. Dus een coalitie met een kleine rechts radicale partij. Op het punt: onderhandelingen heropenen met Brussel over de bezuinigingen, de leningen en de hervormingen. Binnen een dag was een kabinet benoemd, premier Tsipras en minister van Financiën Yanis Varoufakis mogen met ECB, IMF en anderen in de slag. Varoufakis (mix van Keynes en Marx, wordt gezegd), is wiskundig econoom en gespecialiseerd in speltheorie. Bij ons te vergelijken met Ewald Engelen?
Ik kijk met belangstelling uit naar de voortgang: slagen ze er in om gunstiger condities te krijgen voor de € 250 miljard die ze hebben geleend? Naast de overheidsschuld die al hoog is en de hervorming van o.a. de belasting op superrijkdom, aanpak van corruptie en meer van zulke stelsel zwakheden? Of wordt het een vertrek van Griekenland uit de Eurozone, een Grexit?

Vandaag is bekend geworden, na onafhankelijk onderzoek door De Brauw Blackstone, dat Ordina en het OM regels overtraden bij het afsluiten van een contract in 2009. Bij 1 van de 8 onderzochte gevallen zijn duidelijke aanwijzingen van een onregelmatigheid, maar niet van fraude.
In de zorg sector loopt het conflict op tussen DSW (laagste premie, Oomen) en Zorgverzekeraars Nederland (ZN, brancheorganisatie). DSW is lid van ZN maar zit niet in bestuur (= recht) omdat hij het niet eens is met de koers van ZN. Nu krijgt hij de bestuursstukken niet meer die hij voor het uitvoeren van zijn werk en voor DSW nodig heeft. Hij beticht ZN en de zorgverzekeraars ervan ‘onmaatschappelijk hoge winsten’ te maken en is het niet eens met besluiten als het drastisch beperken van het aantal Spoedeisende Hulpafdelingen in ziekenhuizen en de afschaffing van de vrije artsen keuze.
Aan het boekenfront pik ik op (ook naar aanleiding van de film The imitation game over Turing):
C. Grey, Decoding Organization: Bletchley Park (2012, pb 2013)
J. Copeland, Turing. Pioneer of the Information Age (2014 pb) – hij staat ook op het Stanford kanaal op Youtube met een lezing over Turing in 2013, toen het boek nog niet af was.

Op de Big Improvement Day (BID, jaarlijks sinds 2008) zijn de resultaten van het Nationaal Leiderschapsonderzoek 2015 gepresenteerd. Over mannen en vrouwen, over voorwaarden scheppen en meewerken.
Wat bijeengehouden werd door een macht (democratie, bureaucratie, kapitaal, ideaal) is gefragmenteerd en zoekt (metafoor social media, connect) verbinding. Is een poging het individu op een nexus te houden van verschillende belangrijke actiestromen.
Maar dan maak ik al gebruik van Thompson (1967). Die zegt dat bijna 50 jaar geleden over complexe organisaties (tussen rationeel vormgegeven produktietechnologie, lees primaire proces en aanpassing aan de taakomgeving, middels domeinen).
Want in plaats van zeven (dit 1e kwartaal wilde ik deel 4 doen en dan zo terugwerken naar deel 1 in het 4e kwartaal van 2015), zit ik colleges Analyse & Ontwerp voor groep 42 van de ABK (inmiddels Radboud Management Academy) voor te bereiden.
Met veel genoegen.
Ik vervang J die ‘m heeft ontwikkeld en dit jaar voor het eerst aan groep 41 heeft gegeven. Ik ben mee geweest naar zijn afsluitende college in Utrecht, en daar, bij het Spectrum, nog steeds, is er weinig veranderd. Dus de barrière om weer ‘hinein zu treten’ (Klee, Hineintretende Figur) is niet zo hoog.

Maar ik moet er wel hard aan trekken om mij het cybernetisch uitgangspunt van J (met essentiële variabelen, parameters etc.) en redeneringen, concepten, ontwerpregels en ontwerpvolgorderegels van Thompson en Mintzberg, van De Sitter en Lean (al of niet met Six Sigma) en van Christensen (‘disruptive’ toepassing in de zorg) weer echt eigen te maken. Om er bekwaam les in te kunnen geven. Want kwaliteit is vereist.
Ik wil de cursus geven zoals J ‘m heeft ontworpen, daar verander ik niks aan. Ook omdat ik op die manier meer leer als ik het anderen moet uitleggen zoals Jan het bedoelt. Wel heb ik naast zijn ‘logische’ haakjes waar je de verschillende ontwerpbenaderingen aan kunt ophangen, een historische kapstok gemaakt. Waardoor ieder ontwerpperspectief ook een wereld krijgt waarin juist die benadering herkenbaar wordt tegen de achtergrond van vragen die dan spelen. Omdat ik in elk van die werelden zelf heb gewerkt in uiteenlopende organisaties, kan ik daar ook vanuit mijn ervaring voorbeelden bij geven.

Ik heb nu het volgende al gedaan:
- met J door de college hand outs gelopen (14 januari)
- met J naar afsluitend college AO in groep 41 (Utrecht) (15 januari)
- verbeteringen aangebracht in nauwkeurig gelezen cursusinfo en collegehandouts
- voorbeeld bedacht voor uitleg doelen, essentiële variabelen, parameters
- Thompson, Organizations in Action, Social Science Bases of Administrative Theory (inclusief Inleiding door Scott) p. 3-98 en 144-159 bestudeerd
- Mintzberg, Structure in 5’s A Synthesis of the Research on Organization Design (Management Science, 1980, 322-341) bestudeerd (boek moet nog).
Volgende week ga ik verder met voorbereiding van De Sitter en Lean. Enzovoort.
Het eerste (overzichts)college ga ik 12 maart (in Nijmegen) geven. Per week doe ik dan nog de aparte voorbereiding.

Tussendoor speek ik J en de twee andere docenten (Armand Smits en  van Laar) nog over de tentamenvragen en de evaluatieresultaten van groep 41. En zal ik met de cursuscoördinator van de ABK (wie?) nog afstemmen over aanschaf literatuur, reproductie hand outs etc. (gaat tegenwoordig allemaal via de mail naar cursisten).
Dan kan ik vanaf morgen weer aan de slag met het zeven van deel 4. Nou ja, ‘weer’. Kan ik eindelijk eens echt beginnen.

Nu draai ik eerst nog een paar artikelen van Jac en Gerhard over ziekenhuizen (a.s. vrijdag Sioo bijeenkomst, Brechtje) uit en een artikel van Livingston dat nog verschijnt in een boek – over Wittgenstein en Heidegger (waarvan ik na eerste lezing vorige week dacht: zo had ik Jaspers en Wittgenstein ook moeten doen). In het kielzog van dat artikel ook een geprezen boek van Lee Braver Groundless Grounds A Study of Wittgenstein and Heidegger (2012, pb 2014) tegen gekomen. Beide scheppen een filosofie zonder transcendentie. Finitude without the contrast of the infinite.
En, via via, het boek Vitaal organiseren in ziekenhuizen uit 2011 van De Rek en Rob Agelink (destijds CMG!), nog steeds daar na de nieuwe overname van LogicaCMG door NGI (?). Boek is gebaseerd op Beer’s Viable System Model, heb ik begrepen.
Maar dat liep anders.
Ik heb mijn tijd besteed aan het opnieuw bestuderen van artikelen van Mintzberg, Christis en Smid – gericht op ziekenhuizen. Dat is verder inoefenen van ontwerptheorie, maar ook voorstellingen maken over de vraagstukken in ziekenhuizen, respectievelijk in de zorg. Ik heb er een leuke emailuitwisseling met Gerhard aan over gehouden en een boel aantekeningen naar aanleiding van zijn white paper.

Curieus genoeg was er gisteravond een debat van de Kamer met de minister over de rol van de zorgverzekeraars en het sluiten van Spoedeisende Hulpafdelingen. Dat verrijkt de perspectieven zeker, maar het is vergeleken bij het debat over corporaties, resp. het rapport van de Enquete Commissie, ook wel een beetje treurig stemmend debat. Men gaat niet van dezelfde feiten uit, dus komt men tot andere conclusies. Men wil de invloed van de polishouder wel vergroten (zie huurders) maar heeft de invloed noch de middelen om daar nu voor te zorgen. Het woud aan polissen en de ‘transparantie’ van voorwaarden, de provisiemogelijkheden – ze lijken voor een deel sterk op de perverse prikkels waar de financiële sector ook door uit het lood is geraakt. Maar niemand constateert dat. Zijn er veel marketing- en financiële mensen uit de finance overgestapt naar zorgverzekeraars? Zitten die, samen met juristen, teveel aan het roer?
Een ander debat ging en gaat over de gaswinning respectievelijk over de veiligheid van mensen en gebouwen in Groningen, bij toenemend aardbevingsgevaar. Sommige van de insprekers roepen al 17 jaar en worden niet gehoord. De NAM (lees: Shell en Exxon) staat aan het begin en eind van de informatie (ook over risico’s) die de minister krijgt. De rol van de bewoners en van andere deskundigen – al wordt die nu eindelijk versterkt door de bevingen zelf en door de gemeentelijke en provinciale overheden – legt het tot nu toe af tegen de belangen van exploitatie voor NL, de regering en de NAM. Een systeem dat echt een transitie zal moeten doormaken. Daarover geen twijfel. Maar of het na een catastrofe gebeurt, valt niet te betwijfelen, helaas.
Gaat het in de zorg ook zo?

Februari

Een van de opmerkelijke constateringen tijdens de bijeenkomst bij Sioo op 30 januari over het white paper van Gerhard Smid was de constatering dat het geschetste beeld van ziekenhuizen veel overeenkomst vertoont met situaties in het openbaar bestuur. GS haakte daarop aan door te wijzen naar een recente publicatie van In ’t Veld samen met een andere auteur bij IKPOB, waarin botsende rationaliteiten (logica’s in termen van Paulien Meurs over de zorg) ter sprake worden gebracht. Ik heb het boek zaterdag meteen aangevraagd en die dag ook nog wat verder gegoogeld op een recente publicatie over de elite die de zorg bestuurt. Later daarover meer.
Om op de bijeenkomst over het white paper terug te komen: uiteraard ging GS in zijn lezing nóg weer verder dan hij in het white paper was gegaan. Nóg meer informatie maakte de discussie over het white paper zelf lastig vond ik. De dia’s die GS gebruikte worden bij Sioo ook online gezet. Mede omdat het paper al 400 keer was gedownload, en er (mede door griep en/of slechte weer?) toch maar een vijfentwintig mensen waren.
Per email had ik vooraf al een gesprek met GS over verschillende punten:

Van: regte061@planet.nl Verzonden: donderdag 29 januari 2015 12:16 Aan: Smid, G.A.C. (Sioo) CC: Kessener, B. (Sioo) Onderwerp: paper en bijeenkomst 30 januari

hallo Gerhard,
Met veel plezier heb ik je white paper een paar keer bestudeerd. Het past mooi in mijn voorbereiding van colleges Analyse en Ontwerp van organisaties die ik weer ga geven.
Nou ken jij de bril die ik altijd op heb wel, dus is de kans klein dat mijn commentaar jou zal verrassen.
Maar, als je goed meekijkt, misschien toch ook weer wel.

Ik vind dat je in de begin alinea veel meer voorbehoud maakt dan uit de inhoud van het paper zelf blijkt. Mee ophouden, dus. Dit is Wat er aan de hand is.
Aan het paper bevalt me de precisie in de redeneringen en de volledigheid van de informatie.
Ik vermoed dat je het niet allemaal in 1 keer op papier hebt gekregen. Hoe lang heb je eraan gewerkt?
Want dat zou een indicatie kunnen zijn voor de complexiteit van het vraagstuk.
En dus ook voor de tijd die spelers nodig hebben om dit in zijn geheel te begrijpen, het toe te passen op hun eigen organisatie om vervolgens tot selectie van de passende veranderingen in staat te zijn en organisaties op die manier het vermogen te geven een eigen streefbeeld te maken en daar activiteiten aan te koppelen.

Wat me er ook aan bevalt is de lijn van factoren ter verklaring van underperformance naar factoren in het streefbeeld en naar hogere opbrengst.
Betekenisgevende nieuwe principes en werkkaders gaan in jouw redenering hand in hand met (te herontwerpen) structurele kenmerken (werkprocesinrichting, coördinatie etc.)
Als je Jac Christis' artikel over het ziekenhuis als ontwerpvraagstuk (2011) had meegenomen (zul je vast wel overwogen hebben?) had het morgen ook over bij het streefbeeld passende (en minder of niet passende) ontwerpbenaderingen kunnen gaan.
Wat voor motieven heb je om daar niet uitgebreider op in te gaan? Want op dat punt hebben we allemaal samen nog veel te leren. Die kennis is voor ziekenhuizen, zoals jij ze beschrijft, minstens zo belangrijk als de bio-medische kennis waar ze al hard achter aan rennen, de medische technologie etc.
En zonder die kennis valt jouw streefbeeld niet te realiseren.

Zo, ik heb me weer aan het ' halen en brengen' principe gehouden, ik zie je morgen,
groeten, Harrie

Van : Smid@sioo.nl Datum : 29/01/2015 13:03 Aan : regte061@planet.nl Cc : gacsmid@upcmail.nl Onderwerp : RE: paper en bijeenkomst 30 januari
Hi vriend, wat een leuke reactie. Natuurlijk ken ik het artikel van Jac. Ik heb alleen wat bezwaren
a. Ik heb een hekel aan zijn gelijkhebberige toontje
b. teveel mensen associeren ‘ontwerpen’ direct met ‘een ontwerper’ wat hen ontslaat van de reflectie op het eigen handelen: hoe ben ik zelf bezig in de alledag met het (re)produceren van patronen etc.
c. ik probeer in mijn verhaal te werken met een geheel nieuwe definitie van gezondheid die enorme implicaties gaat hebben voor het denken over de rol van ziekenhuizen: ik denk aan een shift van wat heet een bureaucratisch regime naar een netwerkregime. Over het ontwerpvraagstuk in een netwerkregime heb ik wel één inzicht: dat is never nooit vanuit één organisatie te tackelen. Terwijl ik het idee heb dat Jac steeds maar weer terug gaat naar het perspectief van een stand alone organisatie…..
ik zie je morgen, héél leuk dat je komt én dank voor het delen van je inzichten
gerhard

Van: regte061@planet.nl Verzonden: donderdag 29 januari 2015 13:55 Aan: Smid, G.A.C. (Sioo) CC: 'gacsmid@upcmail.nl' Onderwerp: paper en bijeenkomst 30 januari
b en c zijn interessant
b. omdat bij de reflectie ook hoort hoe vanzelfsprekend teveel mensen de bestaande structuren vinden waarbinnen ze opereren (de aap en de banaan) - hoe krijgen we daar dan mede de reflectie over op gang? want veel mensen zijn verslaafd aan 'het erom heen kunnen werken', het 'bijregelen' en meer van zulke inefficiente patronen (aan 'handelen' dat veroorzaakt wordt door structuren die ook anders in elkaar kunnen zitten)

c. als dat punt zo belangrijk is, waarom staat dat dan nergens op die expliciete manier in dit paper? Is dat voortschrijdend inzicht om het nu zo compact uit te drukken? want het staat er natuurlijk wel min of meer in, maar ik had het er niet zo uitgehaald.
Zo'n formulering zet de zaak op scherp qua oplossingsrichting (we weten meer dan alleen wat er aan de hand is!): ieder van de betrokkenen zal over ontwerpkennis van netwerkorganisaties moeten beschikken en iets moeten snappen van het regime dat ze daarmee gaan verlaten, toch?

overigens 'hoor' ik bij je laatste opmerking Jac al wel zeggen: ' nee hoor, ....' enzovoort (maar dat laat ik aan hem over, het is niet uitgesloten dat hij dan weer gelijk heeft) Harrie

Van: "Smid, G.A.C. (Sioo)" <Smid@sioo.nl>
Onderwerp: RE: RE: paper en bijeenkomst 30 januari
Datum: 29 januari 2015 14:01:13 CET
Aan: "'regte061@planet.nl'" <regte061@planet.nl>
b. klopt, “verslaving” is een aardige benadering vergt ook uitgekiende strategieën om hier beweging in te krijgen. Baart en Vosman hebben daar al belangrijke stappen in gezet. En klopt dat deel van dat reparerend handelen ook gegenereerd wordt door organisatiestructurering. Hoewel ik op de werkvloeren in ziekenhuizen bespeur dat er feitelijk sprake is van underorganizing. Er is veel meer handelingsruimte dan mensen zich realiseren.
c. Dat is voortschrijdend inzicht, ik las een manuscript van iemand uit de MST wereld, en kreeg er maar geen vinger achter waarom ik het wél een heel goed thema vond wat de auteur(s) op de agenda zetten, maar waarom het qua denkrichting helemaal ontspoorde. Dat had dacht ik te maken met te proberen om een netwerkregime te ontwerpen vanuit een stand alone organisatie. Ik hoop overigens dat je dit nog even onder ons houdt, want ik ben niet zeker dat de review al weer terug is bij de auteur(s)

Goed, ik hoopte dus iets terug te horen van deze punten tijdens de middag met Gerhard. Hoofdtypering bleef het losjes gekoppelde systeem met slecht werkende communicatieve verbindingen en veel coördinatie last. Wat hij allemaal toevoegde waren de nieuwe definitie van gezondheid van Huber (2012? die daar ook een prijs mee heeft gewonnen – 2014?), zaken als balans van patiëntwaarde, medewerkers waarde en organisatiewaarde; verankering van zingeving in structuur van de werkorganisate (in Tilburg onder verpleegkundigen 1e lijns voorlieden: de bazige die top down opdrachten geeft en de coachende die er voor zorgt dat mensen goed aan het werk gezet worden in de ‘repareerwereld’), balanced score card benadering met missende informatie etc.

Door de aanwezigheid van in de lijn van Gerhard werkende promovendi of anderszins met hem samenwerkenden, ging het gesprek na de presentatie toch over oplossingen – met en door de mensen in organisaties zelf. Uit een nog te verschijnen ps vertelde iemand dat in de VS de katheter na de operatie uit den boze is i.v.m. infecties. En dat daar een zero beleid in is dat de verpleegkundigen onder hun verantwoordelijkheid hebben. Tegenover artsen die niet in dat no-katheter meegaan zijn zij de onverbiddelijke regelaars. Met op de achtergrond de verzekeraars die in geval van ziekte als gevolg van katheters én de eraan voorafgaande medische handelingen niet betalen én de herstelwerkzaamheden evenmin. Je moet al in die ziekenhuiswereld ingevoerd zijn om al die contexten en oplossingen te kunnen volgen. En dat ben ik niet.
GS wees op de enorme technology push, de verslaving aan consultancy oplossingen die de buren ook hebben (Lean, dat weer verdwijnt als de betreffende directeur of bestuurder verdwijnt) en de kwetsbaarheid van het dagelijkse werk aan patiënten (de dagelijkse storingen, onderbezetting etc.). Maar ook op de ‘laat 1000 bloemen bloeien houding’ van bestuurders, de enorme drive tot verbetering etc.

In zijn naturalistische benadering van de verschillende werelden in ziekenhuizen, waar hij zonder model in gaat, komt hij tot beschrijvingen die de ervaringswerelden dupliceren. En op het eind met een causal loop diagram waarin ‘inrichtings’ factoren en moreel kompas naast en niet in de loop zijn opgenomen. Waarop ik drie dingen dacht:

- is alles wat hij beschrijft niet ook te interpreteren als een handelingsverlegenheid bij alle betrokkenen, tot en met de externen toe? En
- is de verbeterdrive niet ook te interpreteren als ‘men is het zat dat het er zo underorganized aan toe gaat’, dat het zo echt niet verder kan? en
- moet je op grond daarvan niet juist vanuit een model die werelden in om de behoefte aan prestatieverbetering (via platform, netwerk, gezondheidsdefinities) hand in hand te laten gaan met verstandige ict investeringen, procesoptimalisering die niet weer kan worden afgebroken, de ontwikkeling van collaborative problem solving skills etc.?

Dus heb ik op het laatst nog wel die meta vraag gesteld: is je benadering niet paradox als dit de uitkomst ervan is en moet je niet veel meer accent op modellen en ontwerpen leggen dan jij nu hebt gedaan in deze lezing (in het white paper wordt ontwerpen drie keer genoemd)?
Zijn antwoord erop was dat er wel nieuwbouw gevallen zijn, waarin dat ook is gebeurd en die succesvol zijn (Orbis). Die moet nodig eens worden onderzocht dan.
Het zal me nog wel even bezighouden. Ik bewaar mijn aantekeningen bij het white paper en het paper zelf bij het artikel van Jac over Mintzberg en de ziekenhuizen.

Na afloop van deze Sioo bijeenkomst heb ik met Brechtje Kessener gegeten en gepraat over haar nieuwe opzet van het proefschrift.

Nu wordt haar kader (Designing Complex Organisations - een programma dat vooruitloopt op in de mode komende Design Thinking, Brown/Ideo) veel meer getoetst aan de hand van cases, en aan de hand van samenwerking met 8 anderen (ex DCO) die volgens dezelfde systematiek van Brechtje aan haar ps meewerken in een eigen casus. Een geheel met deze tijd van samenwerking zoekende professionals overeenkomende strategie. Met een digitale infrastructuur en 6 wekelijkse bijeenkomsten om fysiek samen te werken. Ze hoopt aan de hand van Engeström de ontwerptheorie ‘in een andere taal’ opnieuw aantrekkelijk te maken voor de mensen zelf, die volgens haar overtuiging, zelf kunnen ontwerpen zonder de ballast te hoeven voelen van het gewicht van daar eerder aan gegeven betekenissen. Zoals in het geval GS het woord ontwerpen om zulke redenen nog mijdt.
Ik zal vanaf de zijlijn – met nog een paar anderen als Leike, Aris – meekijken met de vorderingen van dat project in de komende anderhalf tot drie jaar.
Zij heeft overigens mijn pamflet over de verbeterbare staat van de Hollandse school in de veranderkunde met instemming gelezen. Alleen weet ze niet wat ze er nou verder mee moet. Maar ze hoeft er niks mee: haar instemming is mij genoeg, hooguit had ze dat nog aan de anderen kunnen communiceren.

Nu naar de opbrengst van het gegoogel op zaterdag over bestuurlijke elite in de zorg.
Wat ik zocht vond ik niet. Wel een blog (Opklaringen, 29-11-2014) in de NRC van Marc Chavannes die vakbekwaam een lezing van Commissaris v.d. Koning in Brabant Wim vd Donk betrekt bij zijn analyse van de decentralisatie in zorg, werk en inkomen. De lezing was voor de Raad van Openbaar Bestuur (ROB, daar staat vd Donk’s lezing ook evenals het co-referaat van Marcel Boogers).
Chavannes zegt: de rijksoverheid kán NL niet tot op het microniveau besturen maar probeert dat op alle terreinen wél – met regels, contracten, protocollen (bestuurlijk juridisch organiseren, ‘kwaliteit’, informatie- en verantwoordingsplicht leidt tot meer bureaucratie, risicoregelreflex).
Er is geen oog voor de wederzijdse afhankelijkheid in de echte wereld, mede versterkt door de sociale en technologische ontwikkelingen (het is in de rationele systeemwereld voor verschillende zorgverzekeraars logisch om geen contracten met Buurtzorg te sluiten.)
Mijn conclusie: er moeten nieuwe domeinen worden ontworpen voor variëteit – waar in nieuwe verbindingen ook de kwetsbare relaties (zoals in de zorg), de afhankelijkheid en wederkerigheid op een goede manier te regelen zijn. van der Steen ea NSOB 2015
Dan kunnen we ook andere invullingen geven aan ‘managerial’ en ‘rationeel’, dan de huidige die slechts pejoratief klinken.

En tegen GS zeg ik op grond hiervan dat zijn benadering zonder model en zonder concepten voor te herontwerpen structuren, het risico loopt mee te werken aan het (ook door hem niet gewilde) bestuurlijk juridisch reorganiseren van ‘decentralisatie’. Zijn onderzoek blijft daar net als de bestaande werelden in ziekenhuizen etc., in gevangen.

Op naar het responsieve ziekenhuis dan maar? Een type organisatie waarvoor Harry Hummels (e.a., 2003) al de contouren schetste en er nu ook zo'n beweging is in het openbaar bestuur [ zie boven ].

De afgelopen dagen heb ik het Cirque du Soleil, door twee straatartiesten opgericht in 1984 en nu met een omzet van $ 800 miljoen en 5.000 medewerkers, als interessante casus ontdekt. Natuurlijk een succesverhaal. Veelvuldig door allerlei lieden onderzocht, van de Wharton School tot lokale studenten uit India. Veel presentaties te vinden op internet. Het lijkt een uit mini companies opgebouwde organisatie, waarin interessant is dat het aanvankelijk als nieuwkomer in de conventionele circusindustrie in datzelfde stramien (dieren, topacts) doorgaat, maar dan het business model verandert (buiten de concurrentie op bestaande markten naar nieuw te ontwikkelen markten op zoek gaat). De creativiteit in het bedenken, inrichten en uitvoeren van shows die op drie continenten tegelijk kunnen draaien (logistiek, infrastructuur, kwaliteit van de beleving) lijkt optimaal te worden gecombineerd met organiseren. Invoke the imagination, provoke the senses and evoke the emotions of people around the world is de aansprekende missie.

Misschien is ook dat een goed onderwijsvoorbeeld voor de cursus Analyse en Ontwerp.
Zowel om te laten zien hoe de concepten van de achtereenvolgens te behandelen ontwerpperspectieven passen bij een deel van die organisatie. Alswel om te laten zien dat er nog meer nieuwe ontwerptaal nodig is om precies te kunnen snappen wat daar gebeurt. Dan ligt het voorbeeld meer in de lijn van waar Brechtje mee bezig is.

2 februari

Goed, het is nu maandag, 16 uur.
Vanochtend begon ik met het bestuderen van Livingston’s artikel over Wittgenstein en Heidegger (2015). Want ik wil deze week persé terug naar project 2016, naar het zeven. Na vorige week zo intensief met ontwerpen bezig te zijn geweest.
Livingston’s 26 bladzijden heb ik doorgelezen, letter voor letter, woord voor woord.
Ik heb er lang niet alles van begrepen. Daarvoor ken ik mijn Wittgenstein en mijn Heidegger allebei te slecht. Maar ik vraag me wel af of de uitkomst van Livingston, na te hebben aangetoond dat W en H elkaars citaat allebei verkeerd interpreteren, niet op een these uitkomt die precies overeenkomt met de positie die Jaspers al die tijd is blijven innemen. Het artikel moet een bijdrage leveren aan het achter ons laten van de kloof tussen analytische en continentale benadering in de filosofie. En, Wittgenstein en Heidegger dragen daaraan bij dankzij het verkeerd interpreteren van elkaar. Nou ja.
Wie filosoof is moet zulke artikelen kunnen lezen, begrijpen en samenvatten. Maar mij lukt dat na eerste lezing niet.
Daarmee, en met bovenstaande terugblik op de bijeenkomst afgelopen vrijdag, heb ik vandaag weer aan project 2016 gewerkt.
Buiten is misschien politiek wel het meest opvallende:
- dat Varoufakis tegen Dijsselblom (als deel van de trojka met ECB en IMF) heeft gezegd dat Griekenland geen overleg gaat voeren met een club politici die feitelijk een anti Europese maatregel hebben genomen door het failliete Griekenland leningen te geven, tot bezuinigingen te dwingen etc. De schuld van Griekenland moet met de helft verminderd worden. Hij gaat nu eerst op zoek naar een miljard waarmee hij de armsten aan het allernoodzakelijkste levensonderhoud kan helpen.
- Dat de leider van de separatisten in Oekraïne opgeroepen heeft tot een grote mobilisatie (EU heeft sancties tegen Rusland aangescherpt vanwege oorlogsgeweld de afgelopen weken). Ik hoorde dat Laura Starink een nieuw boek heeft geschreven In de schaduw van Grote Broer over de geschiedenis van de satellietlanden die nog steeds klem zitten tussen West en Oost (en eerder klem zaten tussen stalinisme en fascisme – mede daarom wordt Kiev door Moskou nog steeds met de term fascisten aangemerkt).
- Met de permanent aanwezige terrorisme dreiging in Europa en de oorlogen en humanitaire problemen in Syrië etc. is de dynamiek in mogelijke veranderingen in Europa, groter dan ze lange tijd is geweest. Door het doden van Japanners is nu ook Azië in deze wereldbrand partij geworden. Het nadeel ervan is dat regeringen in deze dreiging mogelijkheden zien om de grondwet te wijzigen en daarmee burgervrijheden te beperken om zelf meer (zonder verantwoording) te kunnen doen qua inlichtingen en acties. Voor burgers betekent dit: gevangen zitten tussen twee kwaden.
Morgen verder. Dan ga ik eens Achterbergh en Vriens’ bijdrage aan het Liber Amicorum voor Willem de Nijs lezen (Dark Organizational Infrastructures: some Advice to the ‘Perverted Designer’, 2014).
Het artikel wordt de keynote in de IWOT/EUWIN/STS internationale conferentie in Leuven in september. Het Ulbo de Sitter Instituut is daar één van de organisatoren van, naast de STS Round Table, Flanders Synergie en andere Vlaamse clubs. Overigens komt daar ook als keynote Frederic Laloux over zijn boek Reinventing Organisations.

Dit jaar, in juni, als ik 66 word, zal ik vijftig jaar aan het werk zijn.
Ik gun het iedereen om zo’n werkend leven als ik heb, door te mogen maken.
Maar dat moet je onderweg wel keuzen (kunnen) maken, een ontwerp in je hoofd hebben over hoe dat werkende leven eruit moet zien. Vijftig jaar. En ik zie het mezelf nog wel een paar jaar, met energie en plezier, doen. Dat is toch niet verkeerd?

In 2000 al schreef Lee Child (een pseudoniem) in zijn The Visitor (387-389) een prachtige sociologie van de mobiel. Zoals alleen hij dat kan: een situatie op een vliegveld beschrijven, de mensen en hun gedrag op dat verkeersknooppunt en de manier waarop de mobiel kenmerkend is geworden voor het man en vrouw zijn, voor het gehaast-zijn of juist alle tijd hebben en al die andere kenmerken die mensen, wanneer je ze observeert, interessant maakt. Vooral ben ik fan van Childs beschrijvingen van landschappen en verkeersknooppunten, van dorpen en steden, van bus- en tankstations, van plekken in organisaties als politie, leger, CIA en FBI, van de verschillende culturen binnen die organisaties, van de geheugens die ze over elkaar hebben en van de culturele formats waarin leden van die organisaties elkaar benaderen. Met Reacher uiteraard als degene die dat allemaal waarneemt en gebruikt om zijn eigen gang te gaan en uiteindelijk de oplossing te vinden die niemand anders kon zien ómdat ze deel uitmaken van die vaste werelden en hij niet. De techniek van de moordwapens en van het doden zelf vind ik het minst aanspreken. Reacher is voor mij de vooruitgeschoven sociologische blik op plaatsen waar ik zelf nooit zal komen. Maar die ik via Google Earth wel allemaal kan opzoeken en van bovenaf kan bekijken. Zou de auteur overal zelf naar toe gaan? Zoals in dit boek nog naar de hoogste verdieping van de Twin Towers? Wat een jaar later niet meer kon? 

Ik heb het artikel van Achterbergh en Vriens (2014) zojuist gelezen.
En het zitten uitschateren van plezier. Ze leggen uit hoe de ontwerpregels in elkaar zitten waarmee de uitkomst wordt geproduceerd die in deze tijd mensen dagelijks in allerlei organisaties aan den lijve ervaren. Helaas. Die verschijnselen kom je met naturalistisch onderzoek zoals dat van GS ook tegen, maar daarmee kun je de oorzaken niet opsporen omdat je geen model hebt waarmee je dat kunt doen.
Het artikel maakt nog iets anders duidelijk over onderzoeks- en interventiestrategie en over de taal die je daarbij gebruikt.
Als GS bijvoorbeeld dit artikel leest zal hij bezwaar maken tegen de logische noodzaak waarmee beredeneerd wordt dat de zeven disciplines van Foucault door te vertalen zijn in zes donkere verschijnselen in organisaties (die maar al te herkenbaar zijn). JA en DV vragen vervolgens naar de vanuit cybernetisch oogpunt verklarende factoren waardoor de disciplines en de genoemde effecten als met elkaar verweven gezien kunnen worden. Hun kernwoorden zijn dan ‘isomorfie’, ‘the same functional make-up’ en aantoonbare ontwerpregels die ervoor zorgen dat die donkere effecten worden geproduceerd. Die regels zijn dan tegelijk het omgekeerde, het negativum, van de regels die je eigenlijk moet hanteren om heldere organisaties te realiseren. Dat begint met het elimineren van de negatieve ontwerpregels voor infrastructuren:

- zorg dat er een strategische regel is (zie Cirque du Soleil) zodat de disciplines bij gebrek daaraan niet die lege plek kunnen opvullen;
- laat door inrichtingsregelen zien hoe bijvoorbeeld de organisatiestructuur iemands individuele werk verbindt met de taakomgeving (verantwoordelijkheid), zorg voor gevarieerde taken en voor regelvermogen ten aanzien van werkgerelateerde problemen en oplossingen (en soortgelijk ingerichte HR systemen en technologie – anti-panoptisch, zelfsturend)
- zodat de operationele regeling niet uit direct toezicht bestaat en het werk niet door zombies hoeft te worden gedaan.

Deze gestileerde versie van een ontwerpbenadering sluit door de determinatie van donkere kanten van organisaties wel goed aan bij organisatie/veranderkundige benaderingen waarin de onderstromen, de irrationaliteiten, de gehanteerde spelregels en betekeniswerelden in het brandpunt van de belangstelling staan. Misschien zelfs ook wel op de logica’s, rationaliteiten etc. redeneringen (Meurs, In ’t Veld).

In voorgaande hoofdstukken heb ik talloze voorbeelden aan de actualiteit ontleend waarmee je dit ‘donkere zijden’ artikel nog kunt verlevendigen. Wat mij betreft had dat er ook best wat empirischer in mogen worden opgenomen. Ook vandaag weer krijg je een voorbeeld op een dienblad aangeboden: de PGB houders wiens facturen van zorgverleners, ingediend bij de Sociale Verzekeringsbank, alsmaar niet betaald worden. Nou hebben ze de administratiekantoortjes (lees: grote kans op fraude, die inderdaad heeft plaatsgevonden) ertussen uit weten te halen. Maar nou is er met een informatiesysteem van de SVB iets mis, overigens een systeem waar vorig jaar al onderzoek naar is gedaan. In termen van de donkere zijden zijn vermoedelijk in deze casus heel wat omstandigheden op te sporen die je alleen zichtbaar kunt maken als je bereid bent er het model van JA en DV op toe te passen. Niet omdat daarmee het hele verhaal verteld is of alle betekeniswerelden in beeld zijn gebracht, maar om in elk geval de structurele oorzaken ervan op te kunnen sporen en op een juiste manier te kunnen herontwerpen.

Dit actuele voorbeeld van de SVB en de stagnatie in de uitbetaling van PGB facturen (waardoor zorgverleners hun personeel niet kunnen betalen etc.) brengt me wel op het idee dat je in het zichtbaar worden van zulke problemen een rangorde hebt. Waarbij die zichtbaarheid van de donkere kanten ook meer of minder bespreekbaar is.
Hoge zichtbaarheid gebeurt in zulke gevallen als de SVB en andere systeemcrises.
Middelmatige zichtbaarheid speelt in gevallen met een veel langere aanloop van hardnekkig terugkerende incidenten en storingen.
Geringe zichtbaarheid speelt in gevallen waarin het spel de spelers inderdaad gevangen houdt in vanzelfsprekende betekeniswerelden. En dan blijft de donkere kant onbespreekbaar.

Ik neem aan dat in die zichtbaarheidsrangorde ook de mix van ontwerpregels in het strategische vlak, in de inrichting, in het operationele regelen en in de primaire activiteiten zelf steeds verschilt. En met de taakomgevingen van organisaties te maken kunnen hebben. Bijvoorbeeld: sinds de Parkinson patiënten bleken te kunnen terugpraten tegen de medici en daarmee aan hun herstel bijdragen, versnelde dat de ontwikkeling van de ‘mediating’ ten koste van de ‘long linked’en de ‘intensive’ (Thompsons termen) ziekenhuisorganisatie. In termen van Christensen de ‘chronic diseases’ versus de ‘precision’/‘empirical’ en ‘intuitive’ medicine. Oftewel: de aard van het produktieproces, voor wie er geproduceerd wordt en wat en hoe er geproduceerd (geïnformeerd, bestuurd) wordt speelt mee. Zoals ook de zelfopvatting (knowledge-based, resources based, nework-based) meespeelt en talloze andere factoren (arbeidsmarkt, personeelssamenstelling, sectorconvenanten, ict etc.). Waarmee duidelijk wordt dat je vanuit deze model benadering wel degelijk ook aan de kant van de te beschrijven unieke kenmerken van een organisatie uitkomt, bij het spel, de spelregels en de spelers in de dynamiek. Waarmee ze zelf in verandering kunnen komen (waarbij ze dan hopelijk wel eerst iets leren van concepten van structuurontwerpen).

Tsipras en Varoufakis doen vandaag respectievelijk Brussel, Frankfurt en Parijs aan voor een charme offensiefje Europa. Veel media hebben er goud geld voor over om daar bij te mogen zijn. Maar dat ogen ze uiteraard niet. Hoewel sommige wel iets zullen horen om het beïnvloedingscircus in gang te houden. De ECB reageert meteen met het ongeldig verklaren van Griekse staats- en bankobligaties voor nieuw aan te trekken kapitaal. Omdat het land technisch failliet is en zich niet aan de afspraken over terugbetaling en bezuiniging lijkt te willen houden. Natuurlijk is er altijd weer een achterdeur die dan weer wel hogere rente met zich meebrengt. Ook zijn ze voor overleg in Berlijn geweest, want ze hebben 65 miljard schuld bij Duitsland en willen die schuld gehalveerd zien. Duitsland gaat dat niet doen. Bij Nederland is de schuld 18 miljard.

Eind van de week komt minister Schippers met een nieuw zorgplan. Een beter plan, want én de budgetpolis gaat er uit me daaraan gekoppelde beperking van de vrije artsenkeuze én het plan hoeft nu niet meer langs de kamers. Het houdt wel in dat zorgverzekeraars mensen gaan belonen die van de door hen aanbevolen zorgverleners gebruik gaan maken (bijvoorbeeld door het niet aanspreken van het eigen risico). Voor ons, zorgafnemers moet er dan wel erg veel goede informatie beschikbaar komen over de kwaliteit van zorgverleners. Een mooi meet- registratie- en communicatieprobleem. Maar wel weer een databank (waar je de filosofie van Floridi zo weer op los kunt laten).
Eerder deze week had ook de staatssecretaris van Rijn de PGB affaire (niet op tijd door de SVB betaalde facturen van zorgverleners) opgelost. Ook in dat geval is er een organisatorische sta in de weg, het informatiesysteem met de nieuwe PGB regels is niet stabiel. Ik hoor ‘m niet over de mogelijke samenhang van de complexiteit met de inrichting van de werk- en besturingsprocessen eronder, maar heb zo mijn vermoedens.
Overigens is het uitroeien van bemiddelinsgbureautjes die een hoop van de middelen in eigen zak laten vloeien, de goede niet te na gesproken, een van de bijkomende strategische doelen van het nieuwe PGB stelsel. Dat zorgt ongetwijfeld voor extra complexiteit.
Hollande en Merkel zijn intussen bezig met een vredesmissie tussen Kiev en Moskou om de vrede in Europa te bewaren en het bloedvergieten in Oost Oekraïne te stoppen.

22 februari

Het bestand van Minsk dat vorige week zondag is ingegaan wordt uiteraard dagelijks geschonden. Er zijn troepenbewegingen en materiaalverplaatsingen richting Marioepol, een havenstad. Daar is kortom de oorlog niet over.
Griekenland heeft een korte termijn uitstel van vier maanden gekregen en moet a.s. maandag de nieuwe plannen aan de EU presenteren.
Ik ben Joris Luyendijk’s nieuwe boek over de financiële sector aan het lezen, gebaseerd op vier of vijf jaar antropologisch onderzoek in de Londense City. Alles wat ik hiervoor heb geschreven en genoteerd over de werking van deze sector wordt nog eens fijntjes vanuit gehouden interviews toegelicht. Wat bij elkaar genomen een knap verhaal oplevert (en directe vertalingen in het Duits en Engels uiteraard, en vermoedelijk nog wel een paar talen meer). Maar het is het verhaal vanuit individuele ervaringen, gemixt met door anderen geschreven inside reconstructies.
IS is vanuit Oost Syrië eigenlijk zo de Middellandse Zee over, de vluchtelingen aantallen naar Italië zijn niet meer te stoppen en de stroom die zich over Europa verspreidt evenmin. Op de vlucht voor nog meer armoede en nog minder vrijheid. Waar komen ze in terecht?
Afgelopen week blijken toch nog drie woningcorporaties (Utrecht, Enschede en Venlo?) slachtoffer te zijn geweest van fraude door een bedrijf uit Lelystad dat adviseerde over derivaten en andere risicospreidende maatregelen.

Van de spaarzame tijd die ik af en toe besteed aan het redigeren van project 2016, is me deze week duidelijk geworden dat zowel het literatuur hoofdstuk als het Jaspers/Wittg hoofdstuk allebei flink op de schop moeten.
Zolang ik nog niet ben begonnen aan het geven van de Ontwerpcolleges, blijf ik toch steeds verder die stof induiken in plaats van me met project 2016 bezig te houden.
Deze week via het aanpassen van de verschillende hand outs voor de colleges. Bij het wakker worden ’s morgens begin ik al te visualiseren: van het 1e tot en met het 4e college, eerst de hoofdlijnen en dan de details.
Ik sleutel aan voorbeelden om de knelpunten- en de oorzakenanalyse uit te voeren tot en met de oplossingsruimte toe. Stel me de woorden en zinnen voor die ik erbij zal uitspreken, vooral met het oog op bijvoorbeeld de later bij Mintzberg of De Sitter aan te treffen parameters. Beetje obsessief is het wel.
Tussendoor een avond met Jos Kessels en Jan A in Amsterdam doorgebracht om te praten over filosofie en alle andere zaken die ons nu bezighouden. Is een jaarlijks terugkerend ritueel, alleen was het er de afgelopen twee jaar niet van gekomen. Maar het leek alsof er nauwelijks een gat was gevallen. Wel nieuws dat Jos zijn nieuwe bedrijf Eidoskoop heeft kunnen overdoen aan een programmamaker/filosoof (Bart ….).
Het is vandaag zondag. Wat doe ik hier achter deze machine?
Alhoewel: het verbaasde me wel wat ik hiervoor allemaal aan dit Jaar van de Zeef heb toegevoegd. Onmisbaar geheugen, dit machineschrijven.

25 februari

Ook om vast te leggen dat deze week het bericht naar buiten kwam dat in de Londense City tussen 2007 en 2014 voor € 100 miljard aan bonussen is uitgekeerd.
Het bedrag klopt echt. Uitgekeerd aan hoeveel mensen, vraag je je af.
Terwijl in die jaren enorme steunprogramma’s er voor moesten zorgen dat de hele financiële wereld niet volledig instortte.
O ja, (een onderdeel van) de eerder geredde systeembank SNS is verkocht aan een Chinese bank en ABN AMRO heeft zo’n goed winstjaar achter de rug, dat het niet lang meer kan duren of het zal ook naar de beurs gebracht worden. Dat liever dan – net als de NS – steeds weer opnieuw in de Kamer te worden besproken, omdat er iets mis is met kaartjes, reizigers, wissels, nieuw aangeschafte treinen etc., zegt bestuursvoorzitter Zalm.
Hoe is het beursklimaat? De AEX is in de afgelopen maand maar liefst van 450 naar 480 punten gestegen en de Nasdaq staat vandaag op 18.200.

Industrieel voortdurend succes: vandaag is de miljoenste DAF vrachtwagen in Eindhoven van de band gerold. Een bedrijf dat in 1928 als machinefabriek is gesticht, in 1949 autofabriek werd, in 1999 de 500.000 en in 2007 de 750.000 vrachtwagen produceerde. Vandaag er 140 per dag maakt en in Nederland een marktaandeel heeft van 30% en 15% marktaandeel in Europa.
Dat bedrijf maakte in 1993 een faillissement mee, maakte een doorstart en werd in 1996 opgekocht door het Amerikaanse PACCAR en blijft sindsdien succesvol. Dat is toch wel memorabel, niet, als je bedenkt aan welke externe en interne veranderingen (gezien vanuit markten en klanten) het bedrijf zich sinds 1928 heeft weten aan te passen?
Daar kun je alle ontwikkelingen in de organisatietheorie naast leggen – van long linked naar just in time.

6 maart

Verzekeraars incasseren nu de gevolgen van de woekerpolissen en andere produkten waarmee ze het vertrouwen van klanten hebben verspeeld. Een aantal verzekeraars zal verdwijnen, de werkgelegenheid zal teruglopen naar onder de 50.000.
Een rapport van een Staatscommissie over de sector wordt door de Consumentenbond als volledig eenzijdig bestempeld wat betreft de gevolgen die hun eigen gedrag voor de markt betekent. Rapport zelf moet ik nog opzoeken. Bericht is van 4 of 5 maart.

De Nikkei index bereikt vandaag de hoogste stand sinds 15 jaar (18.921)
De DAX staat op een absoluut record (11.512).
De AEX is terug op het niveau van voor de crisis (488).
De ECB gaat honderden miljarden in de Europese economie pompen.
NL hoeft ondanks tegenvallende baten uit gas (in vergelijking tot prognose) van 1 à 2 miljard, niet te vrezen dat begrotingstekort norm in gevaar komt.
De premier roept tijdens (Provinciale verkiezingen) dat het beleid uiterst succesvol is. Maar geen van de andere partijen wil hem daarvoor de credits geven via steun aan zijn beleid.
We zullen zien of dit allemaal een bubbel is of inderdaad enige economische robuustheid heeft.
Ondertussen wordt begonnen met het zelf leren programmeren op vroege leeftijd op de scholen.

Ik lees nu naast Zola’s Rougon Macquart opnieuw de 18e Brumaire van Marx. Maar pas als dit project helemaal afgerond is, zal ik tijd hebben voor Maarten van Buuren's proefschrift over de Rougon (Nijmegen, 1986). Die zal dat overigens wel snappen want op zijn website staat dat hij zelf ook wel eens erg lang over een project heeft gedaan.

Om de commentaren van de literator en de politieke commentator over dezelfde tijd met elkaar te kunnen vergelijken. Dat is al boeiend.

Naar onze tijd tussen Poetin en IS in vertaald: hoe zal over meer dan 150 jaar in boeken en tijdschriften uit deze tijd worden nagelezen wat er nou precies gebeurde, welke feiten tot welke ontwikkelingen hebben geleid.
‘Nagekeken’ zal het wel worden, want er is zo’n enorme overvloed aan beeldmateriaal. Ook dankzij de overal hangende camera’s.
Waarop we zelfs te zien krijgen hoe midden in de nacht een wilde Panda ergens in China door een stad wandelt.
Hoe betrouwbaar de beelden zijn (fotoshopping, filmshopping), zal men dan hopelijk ook weten in te schatten.

Ontwerper van houten gebouwen naar mijn hart en vakman met respect voor de impliciete kennis en vaardigheden van andere vakmensen: Todd Saunders (zie documentaire gisteravond over New Foundland/Fogo Island)

8 juni 

Schrijven is de beste manier om project 2016 weer op te pakken. (Paul dans sa vie)    
Door het lesgeven (Analyse en Ontwerpen van organisatiestructuren, 12 maart-19 mei) voor de RMa heeft het werk aan het project ongeveer drie maanden stil gelegen. Helemaal voor niets was dat ‘herintreden’ en opnieuw bestuderen van ontwerptheorieën zeker niet. Het doorbrak de routines die horen bij jaren alleen op je kamer zitten werken, het was een goede ervaring (lesgeven lukt nog, al kost het veel voorbereiding) en de bestudering van diverse ontwerptheorieën heeft wel degelijk opbrengst voor ‘het zeven’ van eerder geschreven hoofdstukken van dit project.

Hoe staat de wereld er verder voor?
DNB zegt dat de krisis nu echt wel voorbij is en een jaarlijkse groei van 2% reëel en structureel. Mede omdat de krisis op de woningmarkt voorbij is en de bouw langzaam weer herstelt. Er zijn nog maar 30 faillissementen per maand (week?). Dit jaar is er € 5 miljard beschikbaar voor lastenverlichting.
Eerder heb ik nog op een briefje genoteerd dat op 20 maart de AEX voor het eerst sinds 2008 de 500 puntengrens weer heeft aangetikt en op 7 april voor het eerst boven de 500 punten afsloot. Sindsdien is de AEX dynamisch aan het bewegen tussen de 460 en de 510 punten. ‘As we speak’ op 468.

Ik moet nog een rapport van DNB downloaden over de financiële sector. Want er zijn en blijven zorgen over zeepbellen, verzekeraars (claims van woekerpolisbezitters) en bonussen. Zoals er ook een nieuwe parlementaire enquete is gestart naar het Fyra debacle (hoge snelheidslijn die € 11 miljard heeft gekost en niet werkt), bekend is geworden dat de Nationale Politie nóg veel grotere problemen heeft dan al bekend was geworden én de top van NS moet opstappen wegens bij hen bekende maar verzwegen gegevensfraude (informatie) bij de concessie voor treinvervoer in Limburg door het dochterbedrijf Abellio. Het OV had nooit geliberaliseerd moeten worden respectievelijk gezien de problemen bij ProRail nooit gesplitst moeten worden. Maar ja: Europa.

Technologisch is interessant dat in China de eerste auto (loopt op accu) uit de 3D printer is gerold (bericht van begin april). Donderdag 4 juni meldt het CERN dat de LHC- versneller de dag ervoor om 10.40 uur de eerste protonen op elkaar liet botsen bij volle energie. De 27 km lange ondergrondse versneller is twee jaar lang gereviseerd sinds in 2012 het Higgs-deeltje werd ontdekt. De LHC-versneller pompt nu meer energie in deeltjesbotsingen dan ooit en moet zo een nieuw domein voor de fysici ontsluiten.

Ondertussen is er van de hand van Bas Heijne een knappe driedelige documentaire gemaakt en uitgezonden over De Volmaakte Mens. Met alle vragen die ik mezelf (vanuit Kant’s vraag ‘Wat is de mens’) ook heb gesteld en door Heijne opgezochte en geïnterviewde personen (bekenden als Gray en Verbeek, anderen voor mij onbekend) die zich aan de randen van het voorstelbare voortbewegen – een soort lhc-versnellers in het klein. Boeiend.
Voorts is er van alles en nog wat gaande op de grens van boven- en onderwereld. Waar de politiek o.a. wijkopbouw- en andere structuren heeft afgebouwd en de sociale samenstelling diverser wordt door immigratie, hebben mensen niks meer te verwachten en gaan makkelijk mee met maffia achtige netwerken (motorbendes, internationale netwerken) die nog wel om hen geven. En drugslabs, hennepkwekerijen in panden moeten zien onder te brengen, en de politie en ambtenarij buiten de deur, buiten de wijk trachten te houden. Met name de infiltratie van zulke partijen in de gemeentepolitiek, wat belanghebbenden natuurlijk altijd hebben gedaan, de intimidatie van B&W en van ambtenaren als die niet genoeg meewerken, is zorgwekkend. Maar het antwoord van de politiek erop is mager. Een nieuw fenomeen in de ontwikkeling van sociale structuren.

‘Vloeibare waarden’? waar overigens door Vanheeswijck en De Dijn (in TvF 2015/1) een interessant debat over wordt gevoerd (zoals dat thema eerder door Zygmunt Bauman is opgepakt). Nog op terugkomen.
Misschien is een redenering analoog aan de ‘LHC-deeltjesversneller na de revisie’ van toepassing op het thema in het project in zijn geheel: de (juridische) structuren kunnen de versnellingen in sociale en technologische vernieuwingen niet langer aan. De bandbreedte van dominante onderscheidingen – zoals die tussen natuurlijk en kunstmatig, tussen vrijheid van individuele keuze mogelijkheden en vrijheid van (wat goed is voor) iedereen – wordt getest. Wat eerst afbakening bood in het individuele keuzeproces is misschien nu een hinderpaal, maar zonder nieuwe afbakening verdwijnt de individuele keuze in een zee van mogelijkheden en raakt het individu overbelast. Maakt individueel en collectief schadelijke keuzen. Van de ‘designer baby’ tot en met de geboden sociale veiligheid en daarbij horende regels (al zijn die van een crimineel netwerk), van het gedrag op social media en de (anonieme) databases waarin alles wat mensen doen is vastgelegd en preferenties stuurbaar worden voor allerlei doeleinden.

De inhoud van wat er nu, in 2015, aan dynamiek is, verschilt in velerlei opzicht van de dynamiek in de zelfde periode honderd jaar geleden. Over honderd jaar zullen we er net zo over kunnen lezen als ik nu kan over wat er in de periode 1900-1914 in Europa gebeurde (Blom, 2008). Maar opvallend genoeg vertoont het sociale en culturele (technische) thema overeenkomsten: de dominante onderscheidingen staan op het spel. Daar moet je pragmatisch iedere dag weer, op elk terrein, mee om gaan en nieuwe arrangementen bouwen waar de oude niet meer blijken te werken. Daar werken vele wetenschappelijke disciplines en experts dagelijks aan: wat de een technologisch mogelijk maakt (het maken van geslachtscellen uit huidcellen waardoor iedereen met iedereen een kind kan maken) moet door de ander (politicus, jurist) van het passende wettelijke kader worden voorzien. En de filosoof kan bij elk van die vraagstukken een bijdrage leveren: wat is hier de kwestie waar het om gaat? Gezien vanuit Kant’s vraag: wat is de mens? Bijvoorbeeld. Of vanuit de drie vragen die ik me stel in dit project.

Tussen mijn laatste college A&O op 19 mei en wat ik nu schrijf, zit ook nog een aparte ervaring als assistent boer. Een week lang zorgde ik voor dieren en planten én voor gasten van de kampeer- en logeeraccomodatie van vrienden. En realiseerde me al doende hoe abstract mijn leven sinds ik ging studeren in hoofdzaak is geweest. Ondanks alle andere dingen die ik ervoor, tijdens en ernaast deed. Zo’n boerderij heeft een eigen ritme dat helemaal niet toelaat dat je abstract bezig bent. Ook een breuk met routines waar ik aan gewend ben geraakt, al had ik die al voor het kunnen lesgeven moeten loslaten. Ik wil over deze ervaring later nog wel uitgebreider schrijven. Misschien eerst wat laten bezinken en zien dat ik weer in het projectritme terecht kom.
Tijd om na te denken had ik uiteraard wel, van lezen (Blom, Der taumelnde Kontinent, Jaspers, Was ist Philosophie?) kwam niet veel terecht.
Ik dacht voornamelijk over het werk aan het laatste en vierde deel van het project, te beginnen met het hoofdstuk over Jaspers en Wittgenstein. Want daar moet veel aan gebeuren, ook in de toonzetting.

Ik heb wel gemerkt dat mijn matrix met vragen en perioden ‘aanslaat’ als ik vertel waar ik mee bezig ben (geweest). Dat heb ik nu in verschillende situaties uitgeprobeerd, met verschillende mensen. Je hebt er zó een gesprek mee op gang over onszelf in deze tijd, in vergelijking met 1900 en met 2060 (‘waarom 2060, Harrie’, ‘wanneer krijgen wij het te lezen?'). Als ik er zo over praat denk ik ook meer vormgevend dan inhoudelijk. Wat als je dit presenteert als een zaterdagkrant met bijlagen bijvoorbeeld? Of je het je als documentaire probeert voor te stellen? Enzovoort.

17 juni

Het schiet nog niet echt op om weer met het project aan de gang te komen en meters te maken.
Vandaag is bekend geworden dat de Nederlandse banken samen nog zo’n 55 miljard aan (waarschijnlijk) niet invorderbare leningen hebben uitstaan. Sinds 2010 met zo’n 2 miljard toegenomen. Terwijl in andere landen de banken die leningen al veel verder hebben weten te saneren. De NL baken liggen daarbij achter. Een strategie? Welke?

Tussen Europa en Griekenland blijft het de verkeerde kant op gaan. De onderhandelingen leveren steeds weer opnieuw allerlei schermutselingen op, waarbij wederzijds een onaanvaardbaar wordt uitgesproken en de deadline opnieuw wordt opgeschoven. Naar Tsipras en Varoufakis toe kun je zeggen dat ze de onderhandelingen met de EU heel lang weten te rekken. Dus kennelijk zetten doen die het spel gaande houden. Aanstaande donderdag is er weer een deadline, waarna Giekenland bankroet kan gaan of nog 7 miljard steun krijgt.
Maar het grootste probleem voor Europa zijn de vluchtelingen die en masse aankomen in Italië en Griekenland. Zoveel dat ze niet verwerkt (te geringe registratiecapaciteit) kunnen worden, zonder hulp van de andere landen. Ook daar gaan gesprekken (‘urgent probeem’) over, maar worden harde afspraken in de EU gemeden. Met als gevolg dat Italië dreigt de grenzen open te zetten, wat de omringende landen (Frankrijk, Oostenrijk, Zwitserland) ertoe brengt om juist die grenzen dicht doen.
Om een idee van de omvang van het probleem te geven: Duitsland neemt jaarlijks meer dan 400.000 vluchtelingen op, de UK meer dan 600.000 (waarvan er ook 300.000 weer vertrekken als ze merken dat de mythe dat je daar meteen geld en een huis krijgt, niet waar blijkt te zijn en ze het op straat en in parken bivakkeren uiteindelijk zat zijn).
Ondertussen slaat Poetin krijgshaftige taal uit over 40 nieuwe extra lange afstandsraketten en lijkt de kernwapenwedloop een nieuwe fase in te gaan. De NAVO oefent in de Baltische staten, om de solidariteit met die landen tot uitdrukking te brengen.

7 juli

Ik ben terug van de fietsvakantie en kan weer aan het zeefwerk beginnen. Tot half augustus heb ik tijd om verder te werken aan wat toch wel met horten en stoten gaat.
Daarna moet ik mijn bijdragen over Beer en Luhmann aan de Sioo systeemweek gaan voorbereiden en uitvoeren.
Op een voorbereidend briefje met aantekeningen staat bij vandaag:
- economie: de AEX op 467, de Dow Jones op 17.683 en sinds 12 juni heeft de Chinese beurs zo’n beetje 3.000 miljard verloren (verwacht werd dat die binnenkort door de 6.000 puntengrens heen zou gaan, maar is nu terug naar 4.000 – een derde verlies)
- politiek: Tsipras schuift vandaag met zijn nieuwe minister van financiën, Tsakalotos, aan bij Europa. Afgelopen zondag zei meer dan 60% van de Griekse bevolking nee tegen de voorstellen uit Europa en steunde daarmee Tsiprias cs. die weggelopen waren van de onderhandelingstafel. Varoufakis, goede vriend overigens van Tsakalotos die toch al de Griekse delegatie aan de onderhandelingstafel leidde, trad af om ruimte te maken in de nieuwe onderhandelingen. ‘Terreur’ noemde hij de wensen en eisen van de Eurogroep (Griekenland heeft alleen al bij het IMF en de ECB een schuld va 350 miljard die ze niet terug kunnen betalen). ‘Schandalig’ noemde Juncker het weglopen door de Grieken. Er is heel veel informatie en mening over de Griekse kwestie, maar wie heeft echt zicht op de inhoud van de voorstellen die gedaan zijn wederzijds? Zelfs in de kamerdebatten houden politici die er bij zijn (Rutte, Dijsselbloem) inhoud en procedure nauw gescheiden: alleen over de do’s en don’ts van het laatste (‘moet hervormen anders kan Europa ze niet helpen’) hoor je hier en daar wat. Griekenland is nu kwijt (25%) wat ze hebben gewonnen door toe te treden tot de eurozone, ze houden er alleen zicht op als ze doen wat Europa wil (5 jaar geleden bedroeg de Griekse staatsschuld 130% van het bnp, nu 180% - hoe raar is dat eigenlijk, wat zijn de oorzaken?). Ondertussen blijven de banken dicht en komen de laatste euro’s (max 60 per dag) uit de automaten. Duurt ook niet heel lang meer voordat dat geld op is en bij gebrek aan door Europa ter beschikking gestelde miljarden.

Is dit de veranderkunde op weg naar responsiviteit? De 8 poorten benadering (aanrader)

Nieuwsbrief zomer 2015  "In het begin waren mensen vaak verbaasd dat er überhaupt organisaties zijn die zulke leergangen inkopen. Dat hielden ze niet voor mogelijk. Inmiddels is dat heel erg veranderd. Mensen lopen in hun werk tegen vraagstukken aan die je 'psychologisch' kunt noemen of 'existentieel' voor mijn part. In elk geval vraagstukken waarvan we een beetje kwijt zijn met ons allen hoe je daar zinvolle antwoorden op kunt formuleren. Vraagstukken die gaan over samen werken, vorm geven aan je leven, omgaan met tegenslag en frustraties, hoe je keuzes maakt, wat vrijheid werkelijk inhoudt, en ga zo maar door. Wat mij heeft verbaasd is de enorme rijkdom die onze cultuur heeft als het gaat om dit soort vragen en hoe weinig daarvan bekend is in het 'normale' leven in organisaties. Deze drie lijnen, mijn eigen fascinatie, het hoge opleidingsniveau van werkende mensen en de brede behoefte aan meer diepgang in veranderprocessen, dat heeft me op het pad gezet om een leergang verbindend veranderen te maken."

9 juli

Gisteren heb ik naar de rechtstreeks uitgezonden rede van Tsipras voor het Europees parlement gekeken. En naar de replieken van de verschillende fractieleiders. Waarvan die van Verhofstadt namens de liberale fractie het meest hartgrondig was.
Al speelt het parlement geen rol in de onderhandelingen, dat doen de regeringsleiders en de instituties, toch maakt zo’n rede in de openbaarheid wel wat uit voor de mening die mensen zich kunnen vormen.
Zelfs onder de hoge druk – de ‘final deadline’ zoals ‘president’ Tusk het uitdrukte – dat er zondagavond een akkoord moet zijn om Griekenland niet failliet te laten gaan, hield Tsipras een goed verhaal. Over het oplopen van de Griekse staatsschuld in de afgelopen vijf jaar dat de EU Griekenland ‘helpt’ van 130 naar 180% van het BNP. Dat er kennelijk voor Griekenland onder de toenmalige regeringen die onderhandelden met de EU geen weg uit de crisis is gevonden, maar juist er nog dieper in. Dat onder zijn regering Griekenland wel met die last zit, maar niet die koers verder wil voortzetten. Wat begrijpelijk is. De regeringsleiders weten nu al dat ze hoe dan ook zullen meebetalen aan de Griekse schulden (NL naar schatting € 20 miljard), of ze nu binnen of buiten de EU (maar let op de strategische betekenis van Griekenland voor de Nato) en de eurozone staan. Uit het standpunt van de instituties en de regeringsleiders blijkt eens te meer welke functie de economische spelers aan de politiek toedichten en waar de onmacht van de democratische politiek ligt in dit soort gevallen. Zie Streeck.
Vandaag komt Griekenland met een concreet voorstel en een aanvraag voor nog drie jaar steun, zondag beslissen de regeringsleiders. We gaan het zien.
Maar dat dit een voor Europa cruciale fase is, staat wel vast. Er wordt geschiedenis geschreven. Het duizelt de meeste betrokkenen hoe snel alle veranderingen gaan, wat vandaag waar lijkt is morgen achterhaald door een nieuwe realiteit die ergens vandaan opeens boven tafel komt. Patronen en structuren worden getest, afgeschreven of hervormd.
Ondertussen blijven de beurzen in China verder dalen. Chinese staatsbedrijven verliezen snel aan beurswaarde. Het schijnt dat 90 miljoen Chinezen de afgelopen tijd de aandelenbeurzen als een soort gokkast zijn gaan zien. Chinezen gokken graag, hebben ze dat ook van de Engelsen geleerd? De grondstoffenprijzen dalen wereldwijd ook snel.
Dus hoewel er nauwelijks relaties zijn tussen Aziatische en andere beurzen, treden er toch ook mondiale effecten op.

Terug naar project 2016, voor de tijd die ik er nu aan kan besteden tot half augustus.
Ik loop al een tijdje te kauwen op de idee dat de meeste verschijnselen die we kunnen waarnemen ‘saturated’ zijn met (wetenschappelijke) informatie. Dat geldt voor ‘Griekenland’ of politiek net zo als voor het weer, voor de biologische winkel waar ik de groenten koop en voor alle andere verschijnselen waar ik mee te maken heb.
Het waarnemen begint bijna bij weten hoe vol de spons van dat betreffende fenomeen is volgezogen met ‘informatie’, van welk kaliber dan ook.
Vergeleken met wat Philipp Blom in zijn magistrale boek over Europa 1900-1914 (The Vertigo Years, 2008) dat ik pas nu aan het lezen ben, over de toenmalige wereld schrijft, lijkt me dit niveau van ‘saturatedness’ van de verschijnselen toch wel hét grote verschil met de wereld van Europa 2000-2014. En voor de wendingen die daarin gemaakt worden. Wat we ook al veel beter weten dan ´back then´ door de technologisch hoogwaardige feedback loops waarover we beschikken. Die via het scherm van mijn smart phone of welk ander scherm, waar dan ook, voor mijn raadpleging open staan. Ervaren is zo ongeveer identiek aan scherm/bemiddeling. Zeker voor jonge mensen die ermee opgroeien en vergroeien. Wat de opkomende stad rond 1900 was is de smart city nu, elke stap die we zetten wordt begeleid door een schermindruk. Is onderdeel van iets groters dat we zelf niet zien, niet overzien: opgeslagen Big Data (noot).

Een teken dat we tijdens de verandering veel dichter dan toen op de verandering zelf zitten is ook de frequentie waarmee een woord als ´game changer´ deel is van dynamische uitwisselingen (´tipping point´, transformaties, Rotmans)?
Ik had een goed Nederlands woord voor wat ik met ‘saturatedness’ bedoel – hoewel ook dat woord niet precies goed is, want op elk gebied van de menselijke ervaring is er nog veel ruimte voor nieuwe kennisontwikkeling – vaak mede dankzij de aard van de technologie die erbij ingezet wordt. En lijkt die ruimte eerder groter dan kleiner te worden, dus nog helemaal niet ‘saturated’ te zijn. Het lijkt wel of we veel verschijnselen opnieuw aan het uitknijpen zijn om ze zich opnieuw te kunnen laten vol zuigen met nieuwe informatie. Dat velen dagelijks werken aan een onophoudelijk leegknijpen en volzuigen van´verschijnselen´ op vele gebieden. Van het meeste waar men mee bezig is heb ik geen flauw benul. Maar ergens kan het zich in mijn waarneming als een relevant verschijnsel voordoen en dan wordt mijn ervaring mede bepaald door de stand van de spons op dat moment. Of zoiets. Daarover denk ik na, om er weer in te komen.

10 juli

In het afgelopen kwartaal zijn er in NL weer bijna net zoveel huizen verkocht als in het laatste goede kwartaal zo’n acht jaar geleden. De makelaars richten zich weer op, de huiseigenaren zijn bereid minder te vragen en er waren gunstige fiscale en financiële voorwaarden.
Heel ver af is ook dichtbij geworden: op 14 juli a.s. passeert een in januari 2006 gelanceerde ruimtesonde (New Horizons, weegt 478 kg) na 7,5 miljard km te hebben afgelegd de dwergplaneet Pluto aan het eind van het zonnestelsel. Eén baan van Pluto om de zon duurt 248 jaar, 1 Plutodag duurt 6,4 Aarddagen. Omdat Pluto niet meer als de negende planeet van ons zonnestelsel gezien wordt maar als één van de vele objecten in de schroothoop (Kuipergordel) die 5 miljard jaar geleden na het ontstaan van het zonnestelsel daar achterbleef, kán een botsing met een object een einde maken aan dit project. Komt hij ongeschonden langs Pluto (op 12.500 km afstand met een snelheid van 49.000 km per uur), dan verzamelt hij allerlei informatie over een buitenaardse wereld die geen mens ooit zag. Het naar de aarde sturen van die informatie zal zo’n 16 maanden gaan duren (een trage verbinding dus van slechts 770 bits per seconde – daarmee zou het VK artikel waar dit aan is ontleend in pdf in 4 uur en 24 minuten verstuurd kunnen worden – goh wat zijn we toch snel geworden) (VK 4 juli 2015).

En in Syrië, Irak en omstreken zijn er vier miljoen vluchtelingen.
Contrast tussen slechts twee van de actuele werelden van 2015.

13 juli

Zondagavond liep de ‘final deadline’ (aldus voorzitter Tusk, voor aanvang van de onderhandelingen afgelopen weekend) voor Griekenland af.
Vanochtend onderhandelen de regeringsleiders nog steeds, het lijkt erop dat Griekenland in ruil voor 80 miljard steun een onderpand van 50 miljard moet geven, met te verkopen staatsbezittingen mocht de terugbetaling van de schuld of de hervorming niet binnen de door Europa uitgestippelde lijntjes blijven.
De door het gedrag van de financiële sector geërodeerde vertrouwensbasis voor elke transactie, waar ook ter wereld, wordt ‘verrekend’ met de Grieken die dat vertrouwen nu niet waard zouden zijn.
Boter op het hoofd. Maar wie trekt er nu precies aan welk touwtje?
De afgelopen zes maanden ‘casus Griekenland onder leiding van Tsipras’ lijkt me het meest interessante onderzoeksmateriaal voor de komende tien jaar op te leveren, voor vele disciplines.

Een uur later komt Tusk met de mededeling dat er een ‘agreekment’ is. Jaja, spits blijven ze na 17 uur onderhandelen. Het gevraagde onderpand is een terugbetalings- en investeringsfonds geworden. Vijftig miljard moet verkregen worden uit privatisering van havens, vliegvelden, energiesector etc. Daarmee moet de schuld worden verlicht maar moet ook de investering in vernieuwing van de economie op gang worden gebracht. Hoeveel zal er naar de banken gaan die volgens zeggen, niks betrouwbaars op de balans hebben staan?
Verder moet o.a. de btw omhoog, de energiesector en de arbeidsmarkt worden geliberaliseerd.
De regeringsleiders gaan het akkoord (7 bladzijden, laat de tv reporter zien) aan hun parlementen voorleggen. Ook Tsipras gaat terug en zegt openlijk dat hij nu degenen die Griekenland de afgelopen jaren economisch kapot hebben gemaakt (de oligarchen) keihard gaat aanpakken. Voor het volk en door het volk.
Hoeveel kapitaalvlucht is er al geweest en hoeveel Griekse bedrijven zullen in deze maanden verplaatst zijn of worden naar belastingparadijzen? Wat achterblijft is ongetwijfeld te zwak om te kunnen vertrekken. Gaan nu – net als na 89 in Duitsland – de grote accountancybureaus daar via ‘stimuleringsprogramma’s’ de herstructurering leiden? Bureaus die zelf net zo diep in de vertrouwenscrisis steken, door het slechte werk dat ze jaren achtereen hebben verricht?
Voor even lijkt Europa gered, lijkt de euro gered. Hollande en Merkel hebben allebei resultaat behaald. De aandelenbeurzen reageren uiteraard onmiddellijk. Maar wat gaan de ‘flitshandelaren’ die in microseconden kopen en verkopen dankzij de meest geavanceerde technologie, aan de complexiteit van het hele financiële systeem bijdragen?

‘Hoe zou je onze dagelijkse werkelijkheid kunnen begrijpen zonder metafysische vragen? ( ) geen enkel ding ( ) kan op een directe manier worden begrepen zonder een geschiedenis van onze concepten’

citeert Joe van der Meulen de auteur De la Durantaye die een inleiding schreef op het werk van Agamben, in een kennelijke email uitwisseling tussen die twee.
Ik las het voorafgaand aan een etentje bij Grut afgelopen vrijdag in de Groene (2 juli 2015, p. 89).
Van der Meulen is een jonge filosoof die zich journalistiek bekwaamt en in dit stuk laat zien dat hij helder schrijft.
Maar ik heb het citaat uiteraard opgeschreven omdat het verwijst naar iets soortgelijks als de ‘theory ladenness of observation’ – want nou herinner ik me ook die term weer uit de colleges wetenschapstheorie (Hanson, Kuhn). Nog opzoeken.
Maar ik gebruik vooralsnog de ‘saturatedness’ van begrippen, want dat wijst erop dat concepten zodanig ‘opgenomen’ kunnen zijn in waarnemingen, dat ze verouderde scheidslijnen in stand houden, onderscheidingen funderen die niet langer gezond zijn voor leven, samenleven en organiseren.

14 juli

Niet onbelangrijk voor de wereld is dat er een akkoord is bereikt over het nucleaire programma van Iran. Heeft ook jaren onderhandeling gekost en is, zegt Obama, niet gebaseerd op vertrouwen maar op controle.
Volgens Israel is het een grote historische misser. Zal de bedreiging in die regio erdoor niet afnemen.

Vanmiddag vliegt de New Horizons sonde langs Pluto. Nu al blijkt uit de beelden dat Pluto groter is dan werd gedacht. Wat voor verrassingen komen er nog meer?

21 juli

Het langdurig aantal werklozen is opgelopen naar bijna 300.000 (ouder dan 40 en langer dan een jaar werkloos). Van de 600.000, want afgelopen jaar vonden 100.000 mensen werk.
In de BKR staan 777.767 mensen met een betalingsachterstand op leningen. Lokaal wordt er gebiedsgericht door banken, zorgverzekeraars, gemeenten, energiebedrijven en anderen geëxperimenteerd met aanpakken die moeten voorkomen dat mensen in een verdere neerwaartse spiraal terecht komen.

27 juli

Klimaat alarm rapport gaat rechtstreeks naar de media. Zonder peer reviews. Maar voor het eind van deze eeuw zijn de vooruitzichten slechter dan al bekend.
De beurs van Shanghai zakt in een dag acht en een half procent, ondanks alle maatregelen van de Chinese regering.
Multinationals als Philips merken dat meteen aan hun kwartaalomzet. Zo afhankelijk zijn ze van de Chinese markt ontwikkelingen.
Obama is terug in Kenya waar hij is geboren, al vertrok hij al na acht en een half jaar.
Zo belangrijk is Afrika voor het Westen. Maar de Chinezen hebben ook daar al veel eerder toegeslagen, geïnvesteerd in infrastructuur.

Als burgemeester van Rotterdam en ‘eerste man’ in de nog veel omvangrijkere agglomeratie Rotterdam, maakt Ahmed Aboutaleb bij Zomergasten duidelijk dat de 21e eeuw ook die van de metropool is. Zoals de stad dat van de 20e eeuw was.
Het ‘glocale’ regelcentrum dat iedere metropool is, is minstens zo belangrijk geworden als de staat (de rijksoverheid), al snappen staten dat niet altijd in hun wet- en regelgeving.
Aboutaleb meldt ook dat onder leiding van Rifkin een werkgroep voor de agglomeratie plannen aan het maken is, want op energie-, water-, zorg en werkgebied krijgt iedere metropool (al gebruikte A. dat woord niet) met totaal omgekeerde verhoudingen te maken dan men nu gewend is.
Hij geeft het voorbeeld: nu komen wij vuilnis ophalen en betaalt de burger ervoor, maar over een paar verkoopt de burger zijn vuilnis wellicht aan de gemeente of een andere, hogere bieder die uit afvalverwerking energie haalt.
• ik heb Rifkin hier toch ergens in dit document al een plaats gegeven?
• Rifkin is auteur van The Third Industrial Revolution dat een lange lijst bevat van de enegiewereld op zijn kop zettende aanpakken
• Zou Rotmans ook een plaats in Aboutaleb’s werkgroep hebben?

28 juli

Paul den Hartog stond in Noorwegen in een gletsjermuseum en las daar dat over 20.000 jaar de aarde in een andere baan om de zon komt (omdat hij dan buiten de corrigerende kracht valt waardoor de aarde nu wel steeds teruggeduwd wordt in de huidige baan, of zoiets). In die andere baan daalt de temperatuur sowieso zoveel graden, dat leven niet meer mogelijk is. We hebben nog 4.000 jaar om daar een oplossing voor te vinden. Ondertussen moeten we natuurlijk eerst maar eens het eind van deze eeuw zien te halen.

29 juli

Het veel geplaagde Imtech geeft een winstwaarschuwing af. Na het opruimen van de problemen, duurt het herstel langer dan verwacht.

1 augustus

Ruimtevaartuig Philae (zie 12 november 2015) heeft moleculen ontdekt die mogelijk bouwstenen zijn van leven op komeet 67P/Tsjoerjoemov-Gerasimenko.
In april heeft de NASA overigens al laten weten binnen 10 tot 20 jaar bewijs voor het bestaan van buitenaards leven te leveren. Dus nog voor mijn jaartal 2060 worden er concrete bewijzen geleverd.

6 augustus

Gisteren hield een aandeel Imtech nog € 1,97 over, na een daling van 30%.
Vanochtend was er binnen een uur weer 50% af.
Binnen tweeenhalf jaar is Imtech voor de vijfde keer naar geld op zoek om het bedrijf te redden. Maar dit keer schijnt het nog moeilijker dan ooit.
Techniek en economie zijn niet altijd elkaar gunstig gezind.

Laat ik verder niet doen alsof: honderden vluchtelingen voor de kust van Libië verdronken omdat hun boot kapseisde, nadat hulpverleners in de buurt van de boot kwamen en iedereen naar de kant bewoog waar ze als eerste gered konden worden.
Asielzoekerscentra in allerlei landen puilen uit. Calais blijft war zone.
Teveel ellende om over te schrijven. Kranten staan er vol van, die blijven wel bewaard voor later.

En wat deed de AEX de afgelopen maand? Steeg van 460 naar 500+.
De beurs in China blijft dalen.
De beurs van Griekenland die pas weer geopend is, daalt ook als een razende roeland.

7 augustus

Mijn vader zou vandaag 98 zijn geworden, maar hij is al 8 jaar dood.
Het aandeel Imtech bleek gisteren op het eind van de dag nog € 1,19 waard, dus in totaal 40% waarde te hebben ingeleverd – omdat aasgieren de handel weer de andere richting op stuwden.
Imtech Duitsland, goed voor een omzet van een miljard, heeft gisteren faillissement aangevraagd. Dat schijnt in Duitsland eerder te moeten dan in Nederland, als blijkt dat de financieringsproblemen niet meer binnen een zekere termijn oplosbaar zijn.

13 augustus

Delta Lloyd verzekeringen heeft in de eerste helft van 2015 een verlies geleden van meer dan een half miljard. Ze waren bij verschillende affaires betrokken en de waarde van het aandeel Delta Lloyd daalt uiteraard snel.
Imtech vroeg twee dagen geleden surcéance van betaling aan, inmiddels zijn twee curatoren benoemd die de verkoop van (winstgevende) onderdelen moeten gaan regelen. De handel in het aandeel Imtech (nu nog € 0,39, na een stijging van 40% gisteren) is vandaag door de AFM stilgelegd, omdat er een mededeling komt.
In de reconstructie blijkt (VK 13 augustus 2015) dat de bestuursvoorzitter onder wie alles zo snel groeide vanaf 2002 (Van de Bruggen) in termen van Beer zijn 3* functie (audits, zie A/V p. 195) niet op orde had. In elk geval keek het bestuur niet diep genoeg in de boeken van het Duitse bedrijf waarin
- managers jarenlang ongestoord hun winsten konden oppompen en
- de financiering van nieuwe projecten doorschoven naar de oude
- bij elkaar een soort piramidefonds.
Een kritisch rapport van ABNAmro analist Teun Teeuwisse uit 2012 over de ondeugdelijke financiering van projecten werd genegeerd en zelfs werd geprobeerd publicatie ervan tegen te houden. Toen dat niet lukte werd (externe communicatie) het rapport afgedaan als broddelwerk. ‘Een maand later bleek dat Teeuwisse de vinger precies op de zere plek had gelegd’, schrijft Tjerk Gualthérie van Weezel.
In enkele dagen tijd is de yuan twee keer gedevalueerd om de Chinese economie weer op gang te helpen. Leidt tot grote onrust op de beurzen, in de geld- en grondstoffenhandel. Terug te zien in de dalende tendens van de AEX, nu 485.

Voorpaginanieuws is dat digitale aanvallen op de overheid en op particulieren veel vaker voorkomen. Dus het aantal veiligheidsincidenten groeit. Onder andere omdat de systemen kwetsbare plekken hebben – nu ook in de routers in de huizen waarvan de RU heeft aangetoond dat ze makkelijk te kraken zijn, zoals eerder werd aangetoond dat de sloten van auto’s te kraken zijn.
Mooi voorbeeld is dat een Russische bende twee jaar lang zo diep in de Nederlandse en internationale bancaire systeem zat, dat ze op afstand geldautomaten geld konden laten uitspugen die handlangers dan alleen maar op tijdstip x hoefden op te halen. Opbrengst bijna 1 miljard. Door steeds net onder de grens van 10 miljoen er keer te blijven, zorgden ze ervoor om onder de grens te lijven waar groot alarm geslagen werd.
In de lijn van Floridi’s informatiefilosofie is er casuïstiek genoeg, zou ik zeggen.

14 augustus

De mededeling over Imtech was gisteren dat het bedrijf failliet is verklaard.
Er zijn al talloze kopers voor bedrijfsonderdelen, maar vandaag klagen de curatoren dat de banken niet willen meewerken. Als onderdelen met operationele financiering kunnen blijven doordraaien, zijn ze volgens de curatoren meer waard, maar dat schijnen de banken anders te interpreteren.
Griekenland’s parlement heeft vannacht ingestemd met de plannen van Europa en krijgt daarvoor de derde financieringsimpuls van 87 miljard retour. De Griekse economie blijkt afgelopen kwartaal met 0,2% gegroeid. Tegen de verwachting van krimp in.
Hosanna ook voor NL, al was het afgelopen kwartaal door de afnemende inkomsten uit gaswinning, de groei slechts 0,2%. Over het hele jaar en voor volgend jaar wordt een groei van meer dan 2% verwacht en daarmee zet een verwachte periode van robuuste groei in. De bouw groeit, dus meer huizenkopers en meer omzet voor leveranciers van alles wat in en om die huizen moet. Maar ook delen van de detailhandel groeien weer.
In het algemeen groei naar het niveau van voor de crisis.

16 augustus

Zondagmiddag. Eindelijk valt er regen na dagen en weken waarin de zon van ’s ochtends tot ’s avonds de baas was. Nou ja, zo voelde het bij alles wat je deed. Of niet deed, zoals bijvoorbeeld hier boven op mijn kamer zitten werken.
Nou kan dat ook prima beneden, dus kwestie van aanpassen.
Het moment is aangebroken om met deel 4 van project 2016 ‘naar buiten te gaan’.
Afgelopen weken heb ik het keer op keer verbeterd en er toen een punt achter gezet.
Vanochtend heb ik E de eerste kopie gebracht, morgen krijgen J en J er een en in de laatste week van augustus geef ik er ook een aan Leike en Brechtje. Aan Jaap zal ik een digitale versie sturen. Dat is toch wel een moment om even vast te houden.
Even tijd om mij op andere taken te richten. Zoals het overnemen van het gras maaien op den Ouden Dam, waar ik de tweede helft van september overigens ook weer als assistent boer zal fungeren. Kijk er naar uit, zeker na het lezen van Exerzierplatz van Lenz. Een voorbeeld om uit te putten voor een stuk over den Ouden Dam zelf, dat ik misschien wel ga schrijven als ik daar weer zit. Voor een boekje dat Peer erover wil maken.
Ander vriendennieuws is dat Lou Soulei van Gerben en Coleta is verkocht. Dus – na bijna 20 jaar – geen vakanties meer in Largentière, met alles wat daar zo bij hoort. Ook heel wat gemaaid en gedaan daar, behalve fietsen en andere dingen die je zo op vakanties doet.

Ik bereid momenteel twee inleidingen voor die ik eind augustus in de Systeemweek van Sioo ga geven over Beer en Luhmann. Met casuïstiek. Afgelopen dagen alvast heel intensief de twee hoofdstukken over Luhmann en Beer bestudeerd in Achterbergh en Vriens. Met weer nieuwe inzichten, al heb ik dit boek nu toch echt al een paar keer goed doorgewerkt. Dat is niet verrassend. Want ik weet dat het veel uitmaakt of je leest om te begrijpen of leest om er zelf een geslaagd college over te kunnen geven.
Met name bij het doordringen in wat structuur bij Luhmann, respectievelijk bij Beer, in de elementen systeem benadering van de eerste en in de variabelen systeembenadering van de tweede, betekent heb ik vooruitgang geboekt (in de zin van eigen maken). Dat zal me overigens ook helpen bij de komende colleges A&O die in november of december beginnen.
Stafford BeerMaar ik heb er ook wel door wakker gelegen, van de week. Want wat zou er nu met project 2016 gebeurd zijn wanneer ik onder sociale structuur (als steunpunt van individualisering) in het diagram meteen langs de lijn van Luhmann en/of Beer zou zijn gaan redeneren? Chili Cybersyn
Of anders gezegd – waarom heb ik daar zelf op dat moment niet aan gedacht, terwijl ik er toch meer dan voldoende van op de hoogte was?

Ik blijf proberen een passende normatieve ‘theorie’ van organiseren op te schrijven. Of, maak in Luhmanns termen de fout niets op te helderen aan het proces van zelfproductie van organisaties als sociale systemen. Ik blijf bij het beschrijven van de selectie van doelen, het ontwerpen van infrastructuren, de kenmerken van operationeel reguleren als gebeurtenissen met een bepaalde inhoud. Zonder ze te doordenken als communicaties, i.c. over selecties als een selectie (de selectie als eenheid van informatie, mededeling én begrijpen door Alter).

Ik snap in organisaties, Luhmann volgend, nog niet de autopoiese van beslissingen, en daarmee niet wat sociologisch gezien eigen is aan het sociaal systeem organisatie. Hoe ze zelf hun elementen (beslissingen) en structuren (beslissingspremissen) produceren.
Natuurlijk heb ik wel geprobeerd een brug met systeemtheorie te slaan door de beslissingspremisse zelfbeschrijving op te nemen in het experiment ‘Oefenruimte voor zelfbeschrijving’. Maar dat mislukte. Ik kom met de tweede en derde orde waarnemer niet verder. Nu denk ik dat de normatieve diagnose zich niet verdraagt met de systeemtheoretische diagnose en de conceptuele inspanning die dat vergt heb ik eenvoudig niet uitgevoerd.
Waar ik van wakker lag was: wat zou er bij de vraag ‘hoe te organiseren’ (h. 11) gebeuren wanneer je daar Luhmann en/of Beer (zie ook Espejo; Losscher, 1997; 2005) tussen gaat schuiven? Lezers zullen me dat zeker gaan vragen. Dus dat krijg ik bij gelegenheid als voor geprogrammeerde reactie terug.
Maar al studerend en groeiend in de bekwaamheid die ik toch nodig zal hebben, denk ik er serieus aan om dat bij mijn twee inleidingen eind augustus (aan de hand van casus OAB, casus woningcorporaties, casus Imtech) toch al vast te gaan proberen.

In het verlengde hiervan ligt dat ik Hans Keijzer’s na zijn dood verschenen boek Walking the Perspectivity Path aan het lezen ben. Het wordt 19 september ten doop gehouden in Amsterdam. Ik ben er door geraakt en gestimuleerd, want het bevat ervaringsvoorbeelden uit Hans’ eigen praktijk als technisch georiënteerde manager, die ik ook ken al een heel goede pianospeler – een man met een enorm potentieel van techniek tot muziek. En die daar gaandeweg het Perspectivity initiatief van is gaan maken. Van wat ik nu zie als een steeds meer uitgebalanceerde benadering van de technische en sociale facetten van verandering in organisaties. Met een bewondering voor appreciative understanding (dus niet inquiry) en dialoog/open questioning – dankzij zijn CTS Equipe programme ervaring – die op mij soms iets té overkomt (maar dat komt omdat ik zovéél mensen ken die in die hoek hun dagelijks werk doen). Maar wat het voor mij goed maakt is dat hij echt bijna begint bij de ‘physical reality test’ – en dat iedereen die daarbij betrokken is ook – met de mindset zoals Hans die heeft – in staat is om het gedrag te ontwikkelen waardoor aan complexiteit en diversiteit tegemoet kan worden gekomen.
Het hele boek gaat over kritieke beslissingen in organisaties die om duurzame oplossingen verlegen zitten. Om een balans tussen het volgen van de natuurwetmatigheden en de door mensen gemaakt modellen (of installaties etc.)
En hoe je door verbetering van menselijke interactie daar op een positieve manier aan kunt bijdragen. Als je maar samenwerkt aan het houden van een overzicht over wat er allemaal speelt en over wat er gedaan moet worden uit de aard van de zaak zelf.

Door een parallel beschreven kroniek van zijn privé ervaringen, vanaf zijn eerste huwelijk tot en met de boodschap van zijn kanker en zijn ziekteproces tot aan zijn dood, na voltooiing van het boek, is het ook de geschiedenis van een persoonlijke ontwikkeling. Van een techneut met gevoel (muziek, zijn eerste vrouw) tot een manager die de zindimensie in zijn eigen werk (en via Perspectivity) en in dat van anderen die voor en met hem werkten wist te integreren. Ten bate van velen, niet in de laatste plaats GistBrocades en later DSM.
Maar die privé dimensie maakt ook dat je niet anders kunt dan je afvragen: is Hans – te beginnen vanaf zijn eerste vrouw – niet teveel en te vaak uit wat voor motief dan ook aan zichzelf voorbij gegaan? Heeft hij, zelfs met zijn kwaliteiten, nóg veel meer van zichzelf gevraagd dan een gewone mens met gezond verstand van zichzelf kan vragen? Om het echt goed te doen voor de anderen? Was hij té vaak té altruïstisch? Voor zover dat kan, zonder ego-motieven, maar welke dat waren, lezen we nergens, helaas. Behalve dan dat hij wel heel veel over heeft voor de liefde (de ontbrekende kant van zichzelf?) van zijn eerste vrouw. Hij neemt zichzelf zelfs kwalijk dat hij gevangen was in zijn eigen verlangens (en daarom niet echt haar verlangens kon zien, zie p. 53). Was het maar mogelijk het daar nog eens met hem over te hebben.

Ik haal een paar Hans kenmerkende 'andere titels' voor het boek uit zijn eigen tekst:
‘I did everything I could’ (p. 53) of ‘I had a brainwave’ (p. 70).
Pracht boek over omgaan met complexiteit (als een opstapeling van systeemcomplexiteit, een hoge mate van sociale diversiteit en global interdepence), leerzaam ook voor onderwijs aan mensen die iets van het veranderen van organisaties willen afweten. Real stuff en daarom kostbaar.
Zeg ik na pas twee hoofdstukken en wat doorbladeren.
Zie bijvoorbeeld pagina 152: in de band waarin hij speelt beleeft hij de ‘most holistic experience in his life’ - een mooi voorbeeld van transcendent denken, in termen van Jaspers, want dat helpt hem de analytische blik te relativeren, rede en gevoel samen te laten werken.

24 augustus

De afgelopen weken heb ik bijna helemaal gewerkt aan Beer en Luhmann. Dus deze kroniek gelaten voor wat die is.
Er gebeurt ook niets dat al niet volop aan het gebeuren was:
- een steeds verder aanzwellende stroom vluchtelingen trekt door Europa en
- een steeds verder dalende tendens van de aandelenbeurzen.

Vandaag is het laatste een het nieuws dominerend bericht (terwijl Dafne Schippers in Peking zilver op de WK 100 meter wint).

Wereldwijd kelderen de aandelenkoersen.
De beurs van Sjanghai sloot vanochtend met – 8,5%, de grootste daling in acht jaar.
De AEX, die al terug was bij net nog 440 voor het weekend, staat nu al op een verlies van 9 % en duikt daarmee door de grens van 424 punten waarmee het jaar begon.
Het zware koersverlies van vandaag verdampt de hele jaarwinst (een paar weken geleden nog boven de 500).

De angst heerst dat de vertraging in de economische groei in China, die daar voor koersverliezen zorgt, overslaat naar Europa, de VS en Japan. Minder Chinese groei raakt de hele wereldhandel.
Voor beleggers, verzekeraars en pensioenfondsen betekenen de verliezen een flinke aderlating, met name bij pensioenfondsen die worstelen met hun dekkingsgraad kan dat gevolgen hebben voor de premies en voor de pensioenuitkeringen.

Ik heb vanmorgen zowel de AOW als de ‘pensioenen’ nog mooi binnen gekregen.
Afgelopen donderdag heb ik J en J exemplaren gegeven van deel 4 van project 2016. Morgen, als ik mijn workshop over Beer’s VSM ga geven in de Systeemweek van Sioo, geef ik ook Brechtje en Leike een exemplaar.
En ga ik de deelnemersgroep attenderen op Hans Keijzer’s bijzondere boek. Dat is dan mijn bijdrage aan Perspectivity.

30 september

Toestand in de wereld: migratie. (Thomas Nail, The Figure of the Migrant, Stanford UP 2015; opgemerkt via Academia.eu zie mailbox 7 september 2015).
We zijn allemaal migranten, dat is het politieke gezicht van de 21e eeuw. Niet alleen vluchtelingen die naar Europa komen, maar ook het wereld toerisme en de massale aantallen onzichtbare werkers (bijvoorbeeld bij fruitoogsten, in de schoonmaak etc.).

Partijen als de PVV profiteren van de enorme vluchtelingentoestroom, in de Peilingwijzer van nu gewoon de grootste partij (met 27-31 zetels; mensen stappen over van VVD en SP en mensen die nooit stemmen, zouden nu wel gaan.
In andere landen zal het niet veel anders zijn, heel Europa heeft een probleem dat ze niet gezamenlijk kunnen oplossen. Zelfs Duitsland, de motor en stabiele factor, wankelt. Vanwege de aantallen vluchtelingen én vanwege het grootse schandaal in de auto-industrie dat de geloofwaardigheid van alle Duitse producten (export) kan aantasten.
VW dieselauto’s blijken een ingebouwd systeem (‘sjoemelsoftware’) te hebben dat de uitstoot positief naar beneden bijstelt als de auto op de testbank staat, de werkelijke uitstoot ligt boven de wettelijke milieunormen. Het is al langer bekend dat de door de producent opgegeven verbruiksgegevens in het echt (bijna) nooit gehaald worden door de autorijders. De branche bepaalt zelf de testvoorwaarden en kan die zo uitzonderlijk goed maken dat ze kunnen aantonen dat die verbruikscijfers ‘kloppen’.
Klimaatverdragen…

Ook andere (Duitse) automerken blijken soortgelijke technologie ingebouwd te hebben.
Topmensen van autoconcerns sneuvelen nu, maar diezelfde topmensen installeerden samen bewust een praktijk die dankzij de door de sector zelf gecontroleerde keuringsinstanties jarenlang het imago van klimaatbewust produceren kon vertonen en kon vermarkten (omdat de autobranche zware tijden doormaakte en de sector een belangrijke graadmeter van de economie is, werd dit al langer bestaande vermoeden nooit eerder hard gemaakt).
Ander fenomeen van een bedrijf in de problemen is Pro-Rail, waardoor de staatssecretaris (Mansveld) voor de Kamer in de problemen komt. Herhaling van eerdere probleem met Weekers (Financiën). Kamer niet geïnformeerd over een zeer kritisch rapport, dat uitlekt en waar de staatssecretaris tijdens de AVA (staat is enig aandeelhouder) niet om gevraagd heeft. Want accountants namen dat rapport mee en gaven toch een goedkeuring van de jaarrekening (over accountants die jaarrekeningen goedkeuren is de afgelopen jaren al meer dan genoeg te doen geweest, genoeg i.e.g. om je verdediging als staatssecretaris niet op dat argument te baseren, wat zij wel deed).
Er wordt politiek bedreven om infrastructurele ambities op het spoor tussen nu en 2028 van meer geld te voorzien. Dat is wat er volgens mij gebeurt. Met nieuw management die ook wel de doelmatigheid wil verhogen en een aantal informeel machtige praktijken aan de kant wil schuiven. Maar hoe dat systeem precies werkt in zijn geheel, is voor de Kamer, noch voor het ministerie, Pro-Rail, de partners (denk aan accountants) of wie dan ook volledig transparant. Hoe wil je dan blijven vasthouden aan een koers?

Duidt op blijvende instabiliteit in een groot aantal sectoren die met elkaar verweven zijn wat betreft financiële systematieken en verdienmodellen, maar ook wat betreft gewoonten in praktijken die het algemeen belang benutten om zelf goede zaken te kunnen doen. Een economisch-plitieke krisis die steeds weer andere facetten van haar eigen complexiteit aan den volke toont. Dankzij de beschikbare informatietechnologie en onderzoeksjournalistiek.

Met de aanhoudende problemen in de Chinese economie samen (wat tot minder vraag leidt op de grondstoffenmarkten, dus dalende prijzen), blijven de aandelenbeurzen als jojo’s heen en weer schieten. Maar het ‘hoog’ is er nu wel goed af.
De AEX kwam afgelopen week zelfs in de buurt van 410, stond een maand geleden nog op 440, en gaat op en neer in een dalende trend toch wel richting de 400.
Het CBS zegt vandaag dat het goed gaat met de NL export, consumenten geven meer geld uit, het aantal banen neemt toe, minder bedrijven gaan failliet en de produktie van de industrie stijgt. Puntjes van zorg zijn nog de werkloosheid (die niet daalt) en het consumentenvertrouwen.

Afgelopen maand was al eens in het nieuws dat in het afgelopen jaar het aantal managers met 40.000 is afgenomen.
Vandaag komt naar buiten dat KLM 25% van zijn managers gaat ontslaan en een High Performance Organization moet worden. Meer doelmatigheid: voor hetzelfde geld meer produktie maken. KLM is een netwerk maatschappij: je kunt op aansluitende KLM vluchten overstappen. Prijsvechters hebben die last niet en zijn daarom goedkoper. Ik zou zeggen: ga ook eens over disruptieve innovatie nadenken.
Er komt een (geheim) reorganisatierapport met het nieuws mee. Vermoedelijk is dit de voor de OR bestemde versie, er zal vast nog wel een hele andere bedrijfsversie zijn (met legio bijlagen). Toch interessant materiaal (te gebruiken in cursus A&O?)

In september heb ik – naast twee weken als assistent boer – twee gesprekken gevoerd over deel 4 (Bestaansreden). Een clash tussen existentie/rede en systeem/taal, die ik na het geven van lezingen over Beer en over Luhmann, nog wel beter begrijp dan ik in deel 4 heb opgeschreven. De meeste mensen willen die denkweg van mij wel met sympathie mee afleggen, op een na die er niets van moet hebben. Wat me natuurlijk het meest raakt, maar wat ik ook het meest kon verwachten. Story of my life.

Ik heb nu voor het eerst sinds lange tijd weer achter deze laptop plaatsgenomen om waarnemingen toe te voegen aan dit Jaar van de Zeef, maar heb feitelijk nog te weinig in het hele document zelf gezeefd. Wel is deze kamer inmiddels zodanig opgeruimd dat ik de komende maand de volgende reeks colleges Analyse en Ontwerp (start 29 oktober) kan gaan voorbereiden.
Project 2016 ligt geduldig opgeborgen in de kast naast de twee of drie andere onvoltooide documenten. En komt er waarschijnlijk in januari 2016 pas weer uit om er goed aan verder te werken. Met wat extra verdiend geld hier en daar, waardoor ik misschien wel weer een langere tijd elders in een houten huis me daarmee kan gaan bezig houden.

5-10-15

Zo mooi als dag, maand en jaar zich bij elkaar laten optellen en een geheel vormen, zo mooi was op deze maandag het geheel dat zich vormde uit
- mijn gepeins over de kernbegrippen existentie en systeem,
- de nuchtere constatering dat het hoofdstuk over Jaspers en Wittgenstein echt niet goed in elkaar zit (eigenlijk weg kan) en
- het ’s avonds met J en J lezen en bespreken van hoofdstuk 8 (Saving Aristotle’s appearances) in Nussbaum’s The Fragility of Goodness.

Een goed begrip van de laatstgenoemde tekst voorkomt moeilijkheden die ik mezelf op de nek haal in de twee eerste gedachtestreepjes. Kennelijk beschikte ik bij een eerdere lezing van dit hoofdstuk nog niet over voldoende moeilijkheden om te beseffen wat daar stond. Zijn die moeilijkheden toch nog functioneel.
Dit achtste hoofdstuk van Nussbaum is als de grondtekst van een filosofie als zelfopvoeding (paideia – ‘education by practice’, ‘intellectual habituation’ - en apaideusia) te beschouwen. En is bovendien een tekst waaraan wij alle drie dezelfde waarde toekennen als het gaat om het beoefenen van filosofie. Is dus ook een grondtekst van onze filosofische vriendschap.

Ik ben nu van plan om die tekst nog eens zó grondig door te werken dat ik opnieuw met het hoofdstuk over mijn filosofische positie aan de slag kan. De vergelijking van Jaspers en Wittgenstein is dan niet meer nodig. De kernbegrippen existentie en systeem zullen daarin wel terugkomen. Ik verwacht dat hoofdstukken uit de bundel Kritische Systemtheorie (Amstutz) me daarin verder brengen (ik vlooide al door een hoofdstuk van Peter Fuchs die zich ook daarop lijkt te richten).

12 oktober

Deutschstunde van Siegfried Lenz uitgelezen, naar de film Gluckauf geweest (scenario van Gustaaf Peek) en begonnen in Connie Palmen’s boek over Ted Hughes en Sylvia Plath, dat in september is uitgekomen. O en nebenbei nog wat Mrs. Dalloway van Virginia Woolf geproefd.
Elk van die culturele produkten verschaft mij betekenis die de betekenis van mijn eigen leven tegelijk aanvult en in zich opneemt, een plaats geeft.
Ze voegen zich bij een gevoel dat mijn leven niet zo is als ik me gewenst heb. Zonder dat ik kan ontkennen dat het me veel meer bracht dan veel tijdgenoten ooit zullen hebben. De frustratie zonder redenen om je te beklagen. Alles wat er ontbreekt kan niet anders dan het gevolg zijn van eigen keuzen.

Beeldrijkdom is wat de boeken - ook Het geluk van Limburg van Marcia Luyten (2015); o.a. omdat Jack Vinders van mijn leeftijd is en wij daarom parallelle ervaringen in de naoorlogse cultuur en economie hebben - en de film mij geven. Scheppingen die gelukt zijn, zoals die van mij mislukken, maar wel hetzelfde nastreven en waarvan ik de opbrengst ook weer niet onderschat. De waarde ligt in het lopen van het risico te falen.
Die beeldrijkdom zet me terug naar het eind van de jaren zestig. Tussen wat zich op dit moment in deze 66 jarige afspeelt en die jongen van net 21, zit nauwelijks verschil qua gemoedstoestand. De beeldrijkdom belicht voor de zoveelste keer de constante pool in mijn innerlijk: het trekt aan en stoot af, werkt als magneet op inhoudsrijke beelden over wat zich in levens temidden van landschappen, huizen, ja zelfs meubilair en schilderijen, geuren van slagerij of meubelmakerij, drukkerij voor mijn part, stal en dieren, boomgaarden en moestuinen kan afspelen. Ja zeker, de beelden uit de vroegere ervaring zijn zintuiglijk waarneembaar, hebben dezelfde inwerking als wat ik normaal zintuiglijk ervaar.
Er is ook geen verschil in de diepte van de melancholie: zeg mij niet dat die sterker wordt bij het verouderen, ze is bij mij steeds verbonden met die constante pool, altijd met dezelfde kracht aanwezig.

Een verschil tussen de 21 jarige en de 66 jarige is dat de laatste nu onomwonden moet inzien dat het hem aan techniek ontbreekt om het vermogen van beeld en taal in een passend register in een geslaagde vorm uit te drukken.
Daar wordt een mens zwijgzaam van. Er is geen beginnen aan, de handdoek wordt geworpen in het vooruitzicht dat een nieuwe poging wel haast zeker zal falen. De boeken en de film waarin je je kunt onderdompelen, bieden troost, ze vervangen je eigen onvermogen en daarom bewonder je elk van die culturele produkten alleen maar meer.
Je zou er zelfs uitgebreid over kunnen gaan schrijven in je kroniek. En daarmee tenminste deels een meer dan passieve ervaring hebben, waarmee je jezelf het gevoel geeft iets voort te laten bestaan in de interpretatie die jij eraan geeft. Waardoor het vreemde, het door een ander vorm gegeven, uitgedrukte, iets eigens wordt.
Ik denk dat mijn gevoel bij denken en schrijven niet zo gek veel verschilt van dat van Connie Palmen. Alleen: zij kan schrijven en ik niet, waarschijnlijk denkt ze ook beter. In elk geval leeft ze compromislozer, zo exuberant als Ted Hughes/Sylvia Plath. Daarom is (volgens mij) wat we over Ted en Sylvia lezen middel tot expressie van Palmen’s innerlijk (haar verlangen naar..). Ze verwoordt het met passende techniek in het register van de literatuur. Vertaalbaar in elke andere wereldtaal, de rechten zullen vast al wel zijn verkocht. In zijn naar universaliteit strevende uitdrukking (handig gedaan via het noemen van Roget’s Thesaurus (p. 47) en Graves’ The White Goddess) is het verhaal van Palmen iets waarvan een goede scenarist zo een film scenario maakt, die met goede acteurs heel erg de moeite waard kan zijn.
Dan is Palmen’s innerlijk door middel van Hughes/Plath tegelijk (zolang we lezen) ons aller innerlijk.
Een reiken naar de grens van het denken door middel van het denken, in de vorm van literatuur (Zie over denken en schrijven, p. 56). Waar spiritualiteit en esthetiek elkaar vinden. En ik ben pas op bladzijde 76.

Dankzij deze balsem voor mijn ziel sta ik weer op uit de zwijgzaamheid, is het voor mij weer de moeite waard om te zeggen wat ik vind. Hervindt de oude man de drift in de lendenen van de jeugd, waar hij toen trouwens ook veel te weinig mee heeft gedaan. Niet in staat om zonder bescherming te leven en nooit - door oorlog, economische malaise of financieel ondoordacht gedrag – gedwongen om in de marge een weg te zoeken. Zoals zoveel mensen aan de onderkant wel dagelijks moeten, waardoor je ook snapt dat morele grenzen vager worden naarmate je zelfbehoud moeilijker wordt. Prachtig moment in Gluckauf waar de vader (‘de straf’ genoemd door zijn ex), als vee behandelde Oost Europese hoeren (wellicht geronseld als model of wat dan ook) die hij met zijn zoon (Jeffrey) moet vervoeren, wil vrij laten, daarmee aangeeft een moreel besef te hebben dat grenzen kent die zoonlief al lang niet (meer) kent.
Of in Deutschstunde juist het omgekeerde: de zoon die de schilderijen steelt en verbergt om te voorkomen dat zijn vader (Polizeiposten Rugbull) ze in blinde drift (plicht) vernietigt.
Nou ja, zoveel om over te schrijven. Want de melancholie is ook voeding, energie, voor zover die niet alleen dat leven van mijzelf betreft maar van alle andere mensen met wie je kunt sympathiseren.

Zoals in James Taylor’s liedje Shed a little light dat begint met:
Let us turn our thoughts today
To Martin Luther King
And recognize there are ties between us
All men and women

Enzovoort.
Met hart en ziel gezongen en daarom nog indrukwekkender. Veel lopen meezingen de afgelopen dagen. En ondertussen is het weer Hart en Ziel lijst – week op radio 4.

15 oktober

Nieuws is vandaag dat de werkloosheid voor de derde maand op rij niet verder daalt. Maar ook dat het aantal onder water staande huizen (lees: hypotheekschulden) met 25% is afgenomen, maar het zijn er nog altijd 960.000. De stijgende prijzen op de woningmarkt hebben kennelijk effect. Maar lang niet voor iedereen.

Nederland houdt zich verdeeld bezig met het opvangen van 60.000 migranten (kosten ongeveer 1 miljard). Een thema dat in heel Europa de politieke agenda’s en de gemoederen bezig houdt. Dit jaar zijn er tot nu toe 700.000 mensen naar Europa gekomen. Wie vlucht voor oorlog en geweld (in de ‘regio’ worden al meer dan 4 miljoen mensen opgevangen) en wie komt in de grote volksverhuizing mee (uit Kosovo, Albanië) op zoek naar een leven met alles erop en eraan wat de media beloven?

Nussbaums hoofdstuk (en stukken uit Aristoteles’ Ethica Nicomachea) zijn intussen herlezen. Palmen heb ik uit – op Youtube is van alles over Plath en Hughes te vinden dat je weer in verbinding kunt brengen met passages uit dit boek.
Inspirerend allemaal.
Net als de bijeenkomst dinsdagavond jl. over MeejAnder, zo heet inmiddels het eerder HEELplaats genoemde initiatief tot een vernieuwing in de zorg (op landpark Assisië, waarvoor nog veel meer plannen worden gemaakt. Vandaag ga ik een eerder gemaakte email met een verslag van mijn ervaring op de betreffende plek, aanvullen en aan mijn medegroepsleden terugsturen.
Het geeft me genoeg inspiratie om vanochtend eindelijk de vier delen van Cultuurmakers uiteen te trekken. Nog niet echt de hoofdstukken fysiek al uit elkaar gehaald, maar wel een ontwerp bedacht dat me blij maakt. Dit ontwerp stelt me in staat ook de volgende stap te zetten, daadwerkelijk de hoofdstukken te reshuffelen. Al weet ik nog niet of ik er vandaag verder mee ga, want ik heb nog meer dingen liggen die gedaan moeten worden, o.a. voor Analyse en Ontwerp dat vandaag over twee weken gaat beginnen.

Dit is de bedachte herindeling van het manuscript van Cultuurmakers:

In elk van deze nieuwe delen spelen de drie vragen (hoe te leven, hoe samen te leven, hoe te organiseren?) en elk deel geeft een eigen kleur aan de mogelijke antwoorden.
Al lijkt het deel over filosofie en literatuur het accent het meest te leggen op de vraag hoe te leven en het deel maatschappij en organisatie het accent op de twee andere vragen. Het belang van de periode indeling 1900/2016/2060 wordt waarschijnlijk gerelativeerd of beter uitdrukbaar.
Ik ben benieuwd naar wat ik ga tegenkomen als ik de teksten daadwerkelijk op een andere plaats ga zetten.

16 oktober

Het verbaast me niks dat ik vanochtend zie dat Trudy Dehue en Maarten Doorman volgende week dinsdagavond in Lux aan de hand van beeld en tekst een avond over melancholie komen verzorgen. Misschien ga ik daar wel naartoe.

19 oktober

Over de bijzondere muziektheaterproduktie Wonderland van Theo Hoek (afgelopen zaterdag gezien) zal ik nog afzonderlijk schrijven. Leuk toeval om daarbij ook Wiel Schmetz (oud huis- en studiegenoot) te spreken.

Omdat Wonderland zo’n krachtig tijdsbeeld is, een gestyleerde culturele ervaring, met de middelen van theater en muziek, past die productie helemaal in de geest van mijn project 2016. Lees ik de voorstelling als een 21e eeuwse pendant van Heinrich uit Stifter’s roman Der Nachsommer (zie eerder). Een soort retrospectief coming-of-age verhaal binnen culturele kaders die vanaf het midden van de 20e eeuw enorme breuken kenden en waarin iemand overeind probeert te gaan staan als degene die hij kan zijn (met de waarden, voorbeelden en talenten die hij van huis uit heeft mee gekregen). Hoe zou Theo er deze maandagochtend, na een weekend met vier voorstellingen, bij zitten, vraag ik me af.

Nieuws vorige week was ook nog dat verschillende ex directeuren van woningbouw corporaties nu voor de rechter komen. Ik geloof niet dat er zware straffen mogelijk zijn. Net hoor ik op de radio dat ABN Amro met Vestia een schikking heeft getroffen van € 55 miljoen voor geleden schade door slechte produkten (derivaten). Ongetwijfeld zijn advocaten ook bezig met andere banken. En volgen andere corporaties dezelfde route.

20 oktober

Ik schrijf door in dit document van het Jaar van de Zeef, hoewel ik inmiddels een apart vierde deel heb gemaakt van de Kroniek 2012-2017. En van drie andere delen onder de nieuwe titel Schrijvend leven.
Dus alles wat ik nog ga toevoegen aan het Jaar van de Zeef document, vanaf vandaag, zal later nog omgezet moeten worden naar de Kroniek 2012-2017.
Belangrijkste is wel dat ik met veel plezier de herindeling van hoofdstukken en de hertiteling van het hele document heb uitgevoerd. ’t Is dat de voorbereiding van de colleges A&O mij roept, anders zou ik zo dag in dag uit verder kunnen werken aan project 2016.

Ik noteer vandaag dat
- het EIB voorspelt dat er tot 2018 50.000 extra woningen nodig zijn, als gevolg van de instroom van migranten. 5 miljard extra bouwopdrachten, 28.000 extra arbeidsplaatsen. Is dus goed voor bouwend Nederland, maar ook voor de grondbalansen van de gemeenten en voor de architecten, projectontwikkelaars, makelaars en niet te vergeten de woningbouwcorporaties die hun kerntaak weer extra waar kunnen maken.
- Het consumentenvertrouwen met 3 punten is gestegen tot 8; hoger dan het voor de crisis was.

Maar Europa polariseert verder onder druk van een onoplosbaar migrantenprobleem; tussen de landen onderling, maar ook binnen de landen tussen politici en aanhangers.
Vooral Pegida in (Oost) Duitsland wordt met de dag groter en rechts radicaler, een centrum in de radicalisering binnen Europa tegenover de islam.
De migranten zelf zijn geen eenheidsworst, maar zeer gedifferentieerd naar land, religie, cultuur, identiteit. En botsen onderling over alles waar ze thuis ook over botsen. Velen zijn ook mondig: laten zich niet elke week met het hele gezin naar een andere opvanglocatie, met weer een nieuw polsbandje, doorschuiven. De busvervoerders zijn de enigen, lijkt het, die daar baat bij hebben.

21 oktober

Deze dag schijnt voor te komen in de film Back to the Future 2 uit 1989.
Dus gaan alle media achter elkaar aan met het distribueren van hetzelfde nieuws ‘all over the World’: wat voorspelden ze toen in 1989 wel en niet goed over deze datum?
Wat wel: drones, platte tv en naar meerdere zenders tegelijk kijken, stembediening van apparaten. Niet: zelfstrikkende schoenveters, automatisch dichtgaande ritssluitingen, vliegende auto’s, een vrouwelijke president van de VS.

Toevallig herlas ik mijn boekbespreking in Filosofie (2003) van Heidi Muijen’s proefschrift Metafoor tussen magie en methode. Waar Heidi zelf in een artikel uit 2004 op terugkomt (in Kwalon) en van zegt: “deze lezing van mijn boek legt het accent treffend op het belang van de door mij geschetste ‘dialogische middenpositie’: een existentiële ruimte die begrensd wordt door de oneindigheid aan mogelijke betekeniskaders, waarin de eindigheid van juist dit specifieke betekeniskader vorm krijgt. Deze paradox vindt plaats vanuit een (innerlijke en externe) dialoog die balanceert tussen ‘romantische’ identificatie – vanuit gevoel, verbeelding en intuïtie – met de gesprekspartners en met de zaak waarover gesproken wordt en ‘rationele beschouwing’ (wisselwerking van filosofische en praktische betekeniskaders)". Dat snap ik nu nóg beter dan toen. Nog steeds op die lijn.

22 oktober

De bij de grens van Slovenië vastlopende migrantenstroom neemt in aantal niet af, tegen de verwachting van het slechter wordende weer en de op komst zijnde winter in. Er zijn op die plek geen faciliteiten, dus mensen overnachten in regen en kou. Deplorabele toestanden, waar de EU a.s. zondag een top over houdt met de landen die er het meest bij betrokken zijn en die allemaal eigen maatregelen nemen die elkaar niet noodzakelijkerwijze aanvullen, laat staan de vluchtelingen helpt.
Ontzagwekkend 21e eeuws is wel dat deze hele volksverhuizing en de vele verschillende stromen mensen, gezindten en herkomstlanden, waaruit deze bestaat, onderling via social media communiceert. Ze informeren elkaar over waar ze zijn, waar ze heen moeten, wat daarbij goede routes zijn, hoe dat er uitziet en wat je onderweg tegen komt, van wie je hulp kunt verwachten en van wie vijandigheid, of de verwachtingen op het doel van de reis ingelost worden of niet en ga zo maar door. Het is een zelf referentieel systeem, te midden van andere systemen, dat zichzelf organiseert door middel van deze technologie.
Dat hele berichten- en dataverkeer wordt ongetwijfeld gemonitord door talloze veiligheidsdiensten en andere semi-publieke organisaties, maar uiteraard ook door de providers. Wellicht worden er door derden ook fake berichten ingegooid, om groepen te misleiden, wie zal het zeggen. Hoeveel journalisten en media experts zouden op de een of andere manier aangesloten zijn op deze informatiestromen, om daardoor direct op de plaats aan te kunnen sluiten waar zich een nieuwe ontwikkeling of een ander nieuwsfeit (gaat) voordoet (n)?

Auto rijschool instructeurs merken dat jonge mensen bij hun rijlessen niet naar links of naar rechts (kunnen) kijken: het scherm is toch altijd alleen maar vóór je? Wat niet door de voorruit kan worden waargenomen, bestaat niet. Cultureel-genetische afwijking?
In het dagboek 1851-1896 van Edmond en Jules de Goncourt - geleend van mijn tweelingbroer, onder meer liefhebber van Joni Mitchell, golf en Eva Cassidy - maakt De verovering van Plassans (deel 4 van de Rougon-Macquart cyclus) dezelfde behandeling mee als mijn 4e deel van Cultuurmakers: ‘Vandaag heb ik La Conquête de Plassans van Zola in een hoek gegooid, omdat ik er niet tegen kon het fraaie gele deeltje, zo vers gedrukt, met zijn gloednieuwe omslag, op tafel te zien liggen. Het leek of het me vroeg: “En jij, jij bent dus helemaal uitgeschreven”?’ (Dagboek, 31 mei 1874, 2014 (1985), 270).
Nou ja, bijna hetzelfde dan. In mijn geval stoorde de lezer zich aan mijn stijl.

Zola, leerling, bewonderaar en vriend van de Goncourts, die hem al kennen toen hij alleen nog maar het plan had om aan een Histoire d’une famille in 10 delen te beginnen (zie 196, 197) komt tamelijk regelmatig langs. Daarom lees ik dit Dagboek uiteraard ook. Want het Zola-projectje, de 19e eeuw etc., ligt ook nog op me te wachten.
In 1875 begint Edmond ’s nachts uit slapeloosheid te lezen in Zola’s Nouveaux Contes à Ninon. Teveel beuzelarijen en te wijdlopig verteld, Zola wil teveel, zegt Edmond. ‘( ) eigenlijk is hij alleen maar geschikt om de schrijver van Thérèse Raquin te blijven’ (idem, 272; die roman verscheen 10 jaar eerder).
De Goncourts hadden al vroeg oog voor Japanse kunst en voor schilders als Jongkind en Degas, maar ook voor literair talent, naast dat van henzelf.

Door op zoek te gaan naar verfilmingen van Thérèse Raquin of van La fille Elisa, de roman waar de Goncourt zelf in 1877 succes heeft, kom ik Simone Signoret tegen. En de mij onbekende Engelse film Room at the top, uit 1959, waarin zij de hoofdrol speelt.
’s Avonds twee uur lang geboeid naar zitten kijken; is gebaseerd op roman met dezelfde titel uit 1957 van een voor mij onbekende Engelse schrijver.
Wat vooral opvalt is het oudere vrouw/jongere minnaar thema en de dialogen die pre feministisch zijn (over het vrouwenlichaam, over de sexuele relatie, over de bezitsdrang van mannen en het recht op het eigen lichaam van de vrouw) en ook over de klassenstrijd tussen hoog en laag gaan. Vlijmscherp.
Hoe hebben mensen in die tijd op dit typische produkt van de Engelse filmindustrie gereageerd? Is het als schandaal gezien? De film gaat over de jonge man uit de arbeidersklasse die na de oorlog zo snel mogelijk in de hoogste klasse terecht wil komen en daarvoor de jonge dochter van de rijke industrieel verleidt, maar tegelijk de ware liefde vindt bij zijn tien jaar oudere minnares, met uiteraard een dramatisch einde: als hij gaat trouwen, stort zij zich van een klif, hij heeft zijn doel bereikt, maar is voorgoed ongelukkig.
Een zwartwit film die bijna twee uur duurt en door het acteerwerk van Signoret diepte en kleur krijgt. Sommige scènes zullen in de geschiedenis van de film best gemarkeerd zijn.
En dankzij Google’s zoekmachine die mijn preferenties monitort, krijg ik een hele sleep met nieuwe mogelijk interessante films (ook naar aanleiding van Zola) te zien. Zo is
Thérèse Raquin in 2013 nog weer opnieuw verfilmd met Tatou in de hoofdrol. Maar ook documentaire materiaal uit allerlei hoeken en tijdperken.

De diners (van ‘de Vijf’, zie 327) waaraan de Goncourt, Flaubert, Zola, Toergenjev en Daudet deelnamen en waarin ze elkaars werk of dat van anderen bekritiseerden, levert ook veel interessante stof op.
Zo bekritiseert Flaubert het kermisachtige vertoon waarmee Zola het succes van zijn boeken een handje helpt (zijn leerstellingen en naturalistische geloofsbelijdenissen).
Zola antwoordt daarop met een veelzeggende verdediging: waarom hij aan zijn journalistieke werk, dat hij moest doen om daarnaast aan literatuur te kunnen werken, iets van een charlatan heeft overgehouden. Hij lacht net als de anderen om het woord Naturalisme. ( )’toch zal ik het blijven gebruiken, omdat het nu eenmaal een naam moet hebben, zodat het publiek gelooft dat het om iets nieuws gaat’ (De Goncourt, o.c., 292).

Zola maakt de volgende opmerking over de Goncourt:

‘Goncourt, die heeft beslist talent…Maar hij is teveel een kunstenaar!’
Waarop Goncourt verder schrijft: Deze uitspraak klopt helemaal met de destructieve theorieën die zich hebben genesteld in deze begaafde schrijver, die bezig is de stijl aan zijn laars te lappen. (o.c., 292, 293)

(wordt vervolgd, want Zola’s roem zal in de jaren erna alleen nog maar toenemen – zie p. 319 - , maar uit de beschrijvingen door Goncourt blijkt dat het een man met een bijzondere persoonlijkheid was, al overtuigd van zijn uiteindelijke succes, ook toen hij dat nog niet had. En hoewel hij niet onder de mensen kwam, toch met een pen die tekst opleverde die jan en alleman wilde lezen).

28 oktober

Na de presentatie van het rapport ‘De reiziger in de kou’ van de volgende Parlementaire Enquêtecommissie over de Fyra, treedt staatssecretaris Wilma Mansveld af. Achtereenvolgende bewindslieden hebben de Kamer niet op tijd, onvolledig geïnformeerd of zelfs misleid. En aangezien Mansveld de laatste is, mede verantwoordelijk voor alle voorgaande bewindspersonen, moet zij (toch al niet veel krediet meer) het veld ruimen.
Kosten van de mislukte snelle treinverbinding tussen Amsterdam en Brussel: € 800 miljoen. De kosten van de Hoge snelheidslijn Zuid bedroegen 11 miljard (en die lijn wordt niet gebruikt zoals gepland, dus dat geld wordt minder snel terug verdiend dan berekend, kortom: gaat ook meer kosten).

Vanaf het begin van het project (2001) zijn de belanghebbenden meer met zichzelf bezig geweest dan met de reiziger. Die heeft slechts drie maanden (dec 12-febr 13) kunnen ‘reizen’, met velerlei storingen. Gepland was 2007. Enorme tijds- en kostenoverschrijding, een lange keten ‘onomkeerbare’ beslissingen richting desastreuze afloop. In juni 2013 trekt NS de stekker eruit, nu heeft de Enquêtecommissie de beerput open getrokken.
In het tijdperk van de klant is dat toch weer een mirakelse samenwerking tussen overheid en marktpartijen geweest, met de risico’s bij de overheid. Waarbij partner België het bij Mansveld’s aantreden en nog geringe dossierkennis gelukt is de financiële strop naar Nederland te verleggen.
Forse misinvesteringen dus, die nog meer geld kosten, wat verder ten koste blijft gaan van andere bestedingen (zoals in opvang van steeds meer daklozen met psychische problemen die nergens meer terecht kunnen, begeleid wonen wordt gekort).

Het debat over de vluchtelingen opvang gaat rood gloeien (opstand der horden die dreigen en verstoren). Zelfs zo dat alle fractievoorzitters samen vandaag een artikel in de krant schrijven om op te roepen tot verdraagzaamheid en dialoog, ook over standpunten waar men het niet mee eens is. De waarden van de democratie moeten we hoog houden en daar hoort (hard) debat bij, maar geen bedreiging en geweld (auto’s in de fik, kogelbrieven en andere dreigtweets). Bevestigt ook de koning (vanuit China).
In de peilingen staat de PVV het hoogst ooit (37 zetels, aanwas vanuit VVD en SP).

O ja, en de nieuwste James Bond 007 is uit: Spectre. De wereld wordt in een keer bediend en de wereld (ook twee van de drie in mijn drie-keer-nèks-groepje) kan niet wachten om ondergedompeld te worden in de Bond wereld. Symbool van een cultuur.
De 1e Bondfilm Dr. No (1962) kostte 1 miljoen en bracht 60 miljoen op, de voorlaatste (Skyfall, 2012) kostte 200 miljoen en bracht meer dan 1 miljard op (IMDb).
Goed project! (slechte film, gezien op 25 november; slechter dan Skyfall, maar hogere opbrengst in NL, blijkt eind november).

29 oktober

Voorpaginanieuws: Shell lijdt voor het eerst in vele jaren in het derde kwartaal een verlies van $ 7,4 miljard, bij een omzetdaling van $ 107 naar 69 miljard. Oorzaak: de meer dan gehalveerde olieprijs in vergelijking met vorig jaar en afschrijvingen op stopgezette projecten (o.a. in Alaska), voor in totaal $ 8,2 miljard.
Snijden in de kosten en minder investeren.

Daar staat tegenover dat AirFranceKLM dankzij die gedaalde olieprijzen een winst van 600 miljoen behaalt.

CBS komt ook met nieuws over de onder water staande huizen/hypotheken, op basis van gegevens van de belastingdienst (zie eerder de informatie van DNB twee weken terug die 960.000 noemde en een daling met 300.000):
CBS: 32% van 4,3 miljoen huishoudens = 1,4 miljoen (daling met 84.000)
Van alle huizenbezitters onder de 45 jaar heeft 65% een huis met onderwaarde (vaak vlak voor de crisis gekocht, weinig afgelost) en van de huizenbezitters onder de 30-35 jarigen zelfs 75%.
Bij de 65 plussers heeft slechts 3% onderwaarde en 45% had zelfs geen hypotheekschuld.
Verschil in gegevens CBS DNB wordt uitgelegd als: DNB heeft ook zicht op spaar- en beleggingshypotheken, CBS niet. (maar moeten we die niet ook bij de Bd opgeven?)

Goed, nu naar de cursus A&O waar ik vanavond aan ga beginnen in Utrecht (groep 43).
Ik volg gewoon de opzet zoals Jan A die heeft gemaakt. Kennis overdragen over het cybernetisch referentiekader, over Thompson en Mintzberg, over Sociotechniek, Lean en QRM (wel voor het eerst), over Christensen en een inleidend, een tussentijds en een afsluitend college (naast de bijdragen door Armand over innovatie en Herma over Shared Service Centers). Eén van de deelnemers uit deze groep, Marcel Dohmen, is zo enthousiast over Mintzberg dat hij samen met anderen later een Mintzberg Society opricht en Mintzberg naar NL haalt (noot).

Maar ik heb ook een actueel reorganisatieplan van KLM (transformatie naar HPO) in de cursusmap laten opnemen. En ik ga de cursisten uitnodigen om hun kennis en ervaring in te brengen bij het verkennen van drie andere eigentijdse organisatiebenaderingen:
- Reinventing Organizations van Laloux;
- Exponential Organizations van Ismail/van Geest
- BigData van Osseyran en Vermeend.
Ik voeg ze toe als oefening met reflectie op nieuwe organisatieanalyse- en ontwerptheorieën en conceptuele modellen (zie laatste cursusdoel)
In deze vier gevallen is de vraag:
- zijn ze te beschouwen als organisatieanalyse- en ontwerp theorie of conceptueel model? gaan ze in op Infrastructuur (structuur, HR, ICT)?
- welk belang wordt in die nieuwe benaderingen toegekend aan het organisatiestructuurvraagstuk?
- is het cybernetisch referentiekader waarin uitgaande van systemen en variabiliteit parameters en variabelen (afgeleid van doelen) worden onderscheiden om mechanismen te kunnen ontwerpen waarmee verstoringen gedempt respectievelijk het regelen versterkt wordt, op de een of andere manier in die benaderingen te herkennen?
- of staan ze in een andere traditie, gebruiken ze een ander kader (ook niet meer contingentie, ecologisch of institutioneel – zie Scott voorwoord in Thompson), misschien door hun focus op internetplatforms, schaalbaarheid, netwerken (denk ook aan AliBaba in China met 600 miljoen bereikbare consumenten, aan AirBenB, aan Uber en aan al die snelle groeiers).

1 november

Allerzielen. Op 2 november 1874 schreef de Goncourt er al over in zijn Dagboek: over dit, tegen alle materialisering in, blijvend onbaatzuchtige gevoel van de dodenverering.
Nu dit toch terecht komt in Schrijvend leven - 4 Kroniek, kan ik net zo goed verder met verwoorden dat er te schrijven valt over een wirwar van emoties bij recente ervaringen:
- het door A. heftig bekritiseerde ‘kleine’ in mij (dat zegt ze vanuit haar moederinstinct), waardoor ik in een soort Zondag spleen terecht ben gekomen die zo herkenbaar is. Véél te vaak in mijn leven voorgekomen, een soort radeloosheid over wat je met de zondag moet, zelfs nog als je in een zonnig, met herfstkleuren overgoten, bos wandelt en geen enkele reden hebt om je zo te voelen;
- de Goncourt’s observaties in het zojuist uitgelezen dagboek van die twee broers in de tijd van Zola (hun leerling in het realisme, meestal als grommer en brommer afgeschilderd tijdens Diners van de Vijf, zie 326 en volgende) en de anderen die erin voorkomen (Flaubert, de Maupassant, Rops), die mij in een wereld terugplaatsen waarin ik, zeker in deze stemming, de neiging heb mij geheel en al onder te dompelen, begeleid door muziek,
- die observaties uit de 19e eeuw bieden een perfecte overgang naar de wereld van Camus, zoals verwoord in de meer dan voortreffelijke nieuwe biografie van Iris Radisch (van J.A. geleend), maar niet alleen daar naartoe, ook naar andere oude helden als Adorno, Barthes waarmee ik zo ongeveer mijn intellectuele leven begonnen ben (boeken in handen nemend herontdek ik Camus, Dagboek p. 204, tegenover Adorno, Minima Moralia nr. 86 over intellectueel en economie; wat ik ooit zag als het begin van een proefschrift over ABC: Adorno, van Bruggen en Camus) en deze onderdompeling op zich wijst terug naar
- de ervaring gisteren met MeejAnder in Biezenmortel, in het bijzonder met Bep die eerst haar bijzondere levensverhaal vertelt (overal op de wereld is geweest, zonder een cent, met nooit geschonden vertrouwen in anderen), die met ons samen rondloopt op Assisië en voelt wat de aarde en de natuur haar te zeggen hebben en de boodschap doorgeeft over wat een goede plek is voor MeejAnder en welke plaats niet; alles wat ik daar zie gebeuren ligt volkomen buiten iedere rationele verhouding van mensen ten opzichte van elkaar en toch word ik niet eens cynisch of kritisch (nou ja, een beetje: ik stel mezelf op een gegeven moment wel de vraag of ik nu tussen psychisch niet gezonde mensen zit, die elkaar gevonden hebben in een belevingswereld waarin hun toch wat zonderlinge denken en taal ineens normaal is waardoor ze zich geen zonderling meer voelen); wat er met en in Bep als medium gebeurt lijkt echt, ik kan over zo’n mens en haar verhaal niks kwaads bedenken, voor mijn doen ga ik nogal op een soepele wijze mee in een soort proberen te verstaan van iets groters waar we deel van uitmaken, met gebruik van voelen en verbeelding, van (lichaams)taal, hersenen, ongetwijfeld, maar zonder gebruik te maken van analytische instrumenten – waartoe ook de begrippen horen – want daarmee is het meteen slechts natuur-voor-ons gemaakt
- en loopt naadloos door vanuit L’s verhaal de vrijdagavond ervoor na de hilarische film Lobster – over de liefde die blind maakt-; ze vertelt over haar ervaring in Griekenland tijdens de coaching/cursusweek compleet met sjamanisme en chakra’s: haar 7e chakra en het Noorden, respectievelijk de slang; dat zette me die avond al aan het denken over hoe iemand in staat is zelf in een symbolenwereld van eigen schepping rond te lopen en ‘met zichzelf’ te acteren, in haar geval ook nog méér dan kundig als echte actrice, en ik ben zeker enthousiast over wat ze wil gaan doen in haar werkende leven: in de esthetische dimensie mensen laten ervaren wat verandering kan betekenen, zonder daarbij begrippen of modellen te gebruiken, maar meer als een ontdekken, zoals L. dat kan ‘voordoen’, ik gelóóf ook dat ze dat kan en dat de wereld, onze tijd, dat soort mensen en mogelijkheden nodig heeft.
Zo ben ik in mijn leven nu weer terug in een sfeer waar ik begin jaren ’70 ook mezelf mee vol liet lopen, voordat wetenschap en filosofie vat op me kregen en waarvan ik eigenlijk nooit afstand heb gedaan, ondanks alles. ‘Oud worden is de overgang van passie naar kompassie’ (Camus, Dagboek, 200).

Vanuit een tweede herhaalde ervaring van die fascinatie voor het (vervangende) religieuze en esthetische, want dat is het toch eigenlijk wel wat ik beschrijf aan de hand van bovenstaande voorbeelden, kan ik misschien wel des te beter colleges A&O geven; daarin probeer ik zelf (wat ik ervan vind, welke fantasie ik erbij heb) juist helemaal afwezig te zijn, ik ben louter gericht op overdracht van kennis en concepten, zoals in de cursus ingebouwd. Ik ben slechts uitvoerder van iets wat een ander heeft bedacht. En vind daarin mijn waarde.

• Aan de ene kant dus een sterke privé emotie bij een sluimerend conflict binnen de familie, dat nog niet is uitgesproken, maar waar jan en alleman al een mening over heeft die niet overeenkomt met de mijne,
• en interesse in de poging tot realistisch schrijven van literatoren in de 19e eeuw (de Goncourts) tot en met Camus’ verering van de eenvoud en de armoede, het ontwerp van een (mislukt) ethisch en esthetisch verantwoord bestaan voor, tussen en na de wereldoorlogen en alle politieke conflicten (Koude Oorlog) in de 20e eeuw,
• met nu, in de tijd van Oorlog en festivals heel veel mensen die beschutting zoeken in irrationele (medium), spirituele en religieuze, esthetische en ecologische betekenisstelsels waarin ze zich kunnen afwenden van de systemen (bereid zijn om de krukken weg te gooien, zonder welke ze geen dag overeind zouden blijven) en waarmee ze een oriëntatie op de wereld zoeken en vinden (maak ik zelf ook in huis mee),
• en aan de andere kant tot de nuchtere wetenschappelijke taal van de analyse en het ontwerp van organisatiestructuren en de kunst om die zo goed en helder mogelijk over te dragen aan mensen die in de avonduren een MSc halen en overdag middenin in al die veranderingen zitten die organisaties momenteel doormaken.

Inmiddels heb ik besloten niet nu, zoals ik eerder van plan was, nog naar een film te gaan, maar met deze tekst bezig te blijven, ‘m in te passen en aan te passen.
Inmiddels een paar uur later heb ik dat gedaan. Officieel heb ik 'toestemming' om niet aan het avondeten deel te nemen, omdat ik zo lekker bezig ben met schrijven (goede legitimatie). Maar ik ben toch in huis gebleven, in plaats van naar de film te gaan. Een kleine overwinning van mijn kleine ik, niet meer dan een eerste stapje. Nu eerst maar eens een kopje soep naar boven halen en die lekker bij studio sport op eten. De legitimatie een beetje misbruiken, maar wel de ruimte laten bestaan.
En dan later op de avond weer naar beneden.
(Begonnen om 17.00 uur, einde 20.09)

2 november

De Ondernemingskamer van de rechtbank Amsterdam heeft vandaag gevonnist over bestuurders en toezichthouders van Meavita (zie eerder in deze Kroniek. Zorgconcern ontstond in 2007 uit fusie van vier organisaties (Den Haag, Groningen, Utrecht en Achterhoek) en was twee jaar later al weer failliet (o.a. door een mislukt TVfoon project). Half miljard omzet, 100.000 cliënten, 20.000 medewerkers.
Vonnis: onbehoorlijk bestuur en persoonlijke aansprakelijk (maar wel verzekerd).
Toenmalig voorzitter RvC, Loek Hermans, tevens fractievoorzitter van de VVD in de Eerste Kamer, legt vanwege dit vonnis zijn functie in de Eerste Kamer neer. Want hij vooral heeft de RvC onvoldoende geïnformeerd over de feitelijke stand van zaken en de bestuurlijke zwakte destijds.
Tijdschema: 2007-2009. Zes jaar later een gerechtelijk vonnis. Omdat de AbvaKabo op dat onderzoek heeft gestaan. Kracht en tegenkracht dus.

5 november

De Autoriteit Consument en Markt gaat, samen met de AFM, de wantoestanden aanpakken in de wereld van de incassobureaus. Beter laat dan nooit.
De Rabobank voorspelt dat de prijzen op de woningmarkt volgend jaar met 5% zullen stijgen.
Een schandaal in de maak is dat de ING meegewerkt schijnt te hebben aan een wet van het Ministerie van Financiën waardoor zij de rente op een specifiek soort aandelen (….) kunnen blijven aftrekken in plaats van dat ze er belasting over moeten betalen.
ING meldde gisteren dat de cijfers van het 3e kwartaal heel goed waren, een winst van 1 miljard, mede omdat ze minder geld hoeven te reserveren voor risicovolle kredieten, hypotheken etc.
Schandaal in het UMC Utrecht: op de KNO afdeling zijn twee gevallen van overlijden door een fout tijdens de operatie (slagader) niet gemeld aan de Inspectie. Zembla moest het eerst boven tafel halen en dat dwong UMC omdat gisteren alsnog te gaan melden. Oorzaken die in de uitzending genoemd worden: angstcultuur en te weinig tijd om het werk goed te doen. Dat doet de reputatie van de zorg niet veel goed.

9 november

Deze week wordt het Kamerdebat gehouden over de herziening van de belastingwet.
Dat gaat samen met een lastenverlichting van 5 miljard. Politiek schijnt het moeilijker te zijn om een Kamermeerderheid te vinden voor bezuinigingen dan voor lastenverlichting. Curieus is dat wel.

Ik heb de afgelopen dagen Zola’s L’oeuvre gelezen, nou ja, de vertaling dan. Over Zola zelf (Sandoz) en over Cézanne (Claude) en zijn vrouw (Christine) en over de kunstwereld in Parijs rond het midden van de 19e eeuw. Met een schrijver die vertelt hoe een schilder werkt en vooral laat zien hoe wat die schilder maakt, eruit ziet. Vooral het grote werk dat Claude aan het einde probeert te maken vanaf een brug in Parijs, het Parijs van die tijd, is fascinerend, want veel ervan kun je nu nog terugzien op google earth. Het is er allemaal nog, de straten en bruggen die genoemd worden, de eilanden in de Seine en de gebouwen.
Zola portretteert zichzelf ook uitvoerig in L’oeuvre: zijn drijfveren en inhoudelijke uitgangspunten staan op p. 175 e.v. en p. 287 e.v. Daar ben ik natuurlijk nog wat omheen gaan lezen via internet en ben zo op allerlei nieuwe interessante bronnen gestoten. Zoals een compleet register van alle personages in de Rougon-Macquart, Zola Dictionary, op Gutenberg (en bookrags.com), een lang artikel van Wouter van Raamsdonk uit 2007 op De Witte Raaf (www.dewitteraaf.be/artikel) over Zola en Cezanne. Eveneens een boek van R.J. Niess over Zola, Cézanne en Manet (uit 1968). En een driedelige biografie van H. Mitterand, verschenen 1999-2002 bij Fayard. En, van dezelfde auteur de Autodictionnaire Zola (2012), bijna 900 bladzijden Zola ‘by himself’ uit alles wat hij ooit heeft geschreven, ook zijn journalistiek werk.
Ik vind het een leuk vooruitzicht om daar de komende jaren nog wat verder in te duiken.

10 november

De OESO tempert de verwachtingen over economische groei; het gaat niet meer zo goed in Rusland, Brazilië en China (dat nog maar 7% groeit en aan economische herstructurering toe is). Dat beïnvloedt overal de economische verwachtingen.

Het dopingagentschap WADA legt de door de overheid gereguleerde doping fraude praktijken in Rusland bloot op atletiekgebied (laboratoria die testen laten verdwijnen, dopingautoriteit die doet alsof, staat, trainers en atleten met targets).
Vragen om uitsluiting van Russische atleten op volgende OS. Maar anticipeerde Rusland hiermee niet gewoon op hoe het er elders in de wereld ook aan toe gaat? Niet alleen in de atletiek.

Er wordt weer een fraudenetwerk in de toeslagen kinderopvang opgerold: kinderdagverblijven, gastoudergezinnen, aanvragers en plaatsingsbureaus in één gedeeld belang: plukken die overheid.

ABN Amro liet eerst de goede derde kwartaalcijfers zien en kondigt daarna aan volgende week vrijdag ongeveer 20% (188 miljoen) van zijn (940 miljoen) aandelen naar de beurs brengen. Openingskoers rond de € 16-20, maar we zullen eens zien hoe die koers nog oploopt. Verkoop van de rest in de loop van de komende twee jaar.
De nationalisatie van de bank heeft de staat € 21,7 miljard gekost.
De geschatte opbrengst van de verkoop van alle aandelen is € 18 miljard.
Dus voorlopig schieten we er nog flink bij in. Laat die ‘staat’ maar even weg, als we er met zijn allen niet eens in slagen om mensen die het nodig hebben de zorg te leveren waar ze recht op hebben. Of ….(vul maar in)…

Indrukwekkend blijft iedere keer opnieuw weer het hoofdstuk over De Sitter in Achterbergh en Vriens (2009). Of ik snap het steeds beter, kan ook.

13 november

De oorlog heeft Europa bereikt.
Bij verschillende aanslagen binnen een uur in Parijs vallen 129 doden en vele honderden gewonden. Meedogenloos schieten op mensen op terrassen, in restaurants, bij een concert, nota bene van The Eagles of Death. Met publiek dat doodshoofden op de revers heeft. Paniek alom. Terroristen die zichzelf opblazen.
Iedereen wist, weet, dat het zal gebeuren, dat de dreiging niet overal precies in kaart te brengen is, laat staan te beveiligen. Daarvoor zijn er veel te veel openbare ruimten en bijeenkomsten.
Topberaad, want hoe voorkom je dat tegenover de dreiging van terreur als enige antwoord een politiestaat ontstaat? Want natuurlijk gaan de bestedingen aan personeel, Inlichtingendiensten en informatietechnologie fors omhoog. Onder leiding van de opinies van rechtsradicale politieke leiders die meer dan ooit profiteren van de angst onder de mensen.
De beurzen zullen er op maandag wel even last van hebben.

16 november

De ogen van de wereld zijn permanent op Parijs gericht: op het opsporen van betrokken cellen en netwerken, mogelijk van ontsnapte daders. Het ban de bom teken is uitgebreid met de Eiffeltoren als symbool van verzet tegen terreur. Kinderen maken er kleurentekeningen van en leggen die op de plekken waar de slachtoffers zijn gevallen.

De week van de Werkstress is geopend.
Meer dan een miljoen mensen in Nederland hebben burn out klachten. In de leeftijdscategorie 25-35 jaar zijn het er meer dan 240.000. Klachten zijn het gevolg van te hoge eisen, emotioneel zwaar werk en pesten op de werkvloer. Meeste burn out in de sector onderwijs.
De campagne is in mei begonnen en uiteraard zijn er subsidieregelingen om ziekteverzuim en stressklachten bespreekbaar te maken en terug te dringen.
Moet teveel werk door te weinig mensen worden gedaan?
En: duidt ook dit fenomeen wellicht op wat ik in de colleges A&O het kennisgat mbt de organisatiestructuur noem? dat het structureren van afhankelijke relaties tussen activiteiten en de inrichting van de coördinatie niet in overeenstemming is met de complexiteit?

24 november

De avond na een MeejAnder Nijmegen bijeenkomst bij mij thuis (Babs, Marjan P, Ger, Angelique en ik). Plannen over het Kapucijnerklooster in Velp (bij Grave); A en ik zijn daar afgelopen zondag, op een winterkoude ochtend, gaan wandelen en hebben er rond gekeken. Een plek met potentie.
Maar wat vond ik nou van de avond? Ga ik het nog over hebben.

Eerst de feiten: dat Brussel en België al dagen gegijzeld worden (alarmfase 4) door dreiging van terreur. Het openbare leven ligt plat. Met uitstraaleffecten naar de omringende Europese landen, uiteraard. Of in Vaticaanstad. Eigenlijk is elke betekenisvolle plek in Europa mogelijk doelwit. Maar daar zijn er zoveel van dat ze niet te beveiligen zijn. Dus Parijs kan overal opnieuw gebeuren. Zal gebeuren. We zijn terug in de tijd van Montaigne en de politieke godsdienstoorlogen, alleen nu met nog dodelijker wapens op wereldschaal.
President Hollande maakt een reis langs Cameron, Merkel, Poetin en Obama om een gemeenschappelijk plan voor de oorlog tegen IS te maken. Ik ben geneigd de commentatoren te geloven die zeggen dat na een vernietigd IS er weer een nieuwe – nog radicalere – groepering zal verder gaan. Met inmiddels in Europa zelf een groeiend aantal tot radicalisering bereid zijnde jonge mensen, die niks verwachten van de maatschappij waarin ze leven, geleerd hebben om (met geweld) te overleven in de marge en niet te geloven in de beloftes van een beter leven in die maatschappij.

Aan de beursintroductie van ABN Amro vorige week (openingskoers € 17,75), is te zien dat de financiële wereld gewoon doordendert, ondanks de volgens Joris Luyendijk (winnaar NS publieksprijs) nog steeds aanwezige ernstige systeemproblemen.
Er is veel geld in omloop, op zoek naar rendement.
De berichten over het klimaat en de ecologische rampen die ons – bij ongewijzigde vervuiling en toenemende wereldbevolking – te wachten staan, gaan ook naar een steeds hoger dreigingsniveau.
We zijn zelf onze ergste vijand.

En in die door velerlei soorten ‘oorlog’ geteisterde en verder bedreigde wereld zijn er heel veel mensen die langs de weg van de liefde en het ‘helen’, voor zichzelf en voor anderen die ze willen helpen, een juiste plaats te vinden.
Die zaten gisteravond hier aan tafel als MeejAnder.
Ik ken niet ieders persoonlijke verhaal, ben overtuigd van hun goede wil en inzet, maar ga toch binnenkort de reis met deze mensen beëindigen. Ik loop nog een stukje met Angelique mee in het verkennen van de mogelijkheden van het klooster in Velp (bij Grave) en laat deze groep daarna los.
Dat gebeurt dan vóórdat de sectarische strijd er losbarst wegens teveel onenigheid over het fundament, over de balans tussen realisme en gezond verstand (phronesis) enerzijds en fantasie en spirituele wanen anderzijds. Met een met zichzelf worstelend ego in de rol van ongevraagd coachend leider in het centrum. Wat zal uitlopen op machtsstrijd.
Al met al denk ik dat de samenstelling van de groep qua karakters, drijfveren en ‘personae’ niet binnen de kaders blijft die het bereiken van een doel nou eenmaal veronderstelt. Zelfs als die kaders de uiteinden heeft van ecologie en spiritualiteit, met daarbinnen de zoektocht naar een waardevol vorm gegeven leven, waarin ook hulp kan worden geboden aan mensen op een dood spoor (waar er maar al te veel van zijn in een tijd van fundamentele veranderingen). Wat dat betreft is de term (Babs) ‘hospice voor de levenden’ wel treffend gevonden. Tot zover MeejAnder. Ik ga eens aan mijn andere werk voor vandaag beginnen.

1 december

Het eind van het jaar nadert.
Het jaar waarvan ik aan het begin verwachtte dat het me uitsluitsel zou geven over wat project 2016 heeft opgeleverd, bovenop wat het voor mijzelf betekent.
Maar zo ver ben ik nog lang niet, weet ik nu.
Als gevolg van de tijdsbesteding aan andere zaken dan het project (buitenshuis werken, zoals maaien en boer vervangen op den Ouden Dam, colleges Analyse en ontwerpen, die ik nu voor de tweede keer geef etc.
Is allemaal niet erg, tijd is mijn vriend. Voorlopig nog. Al zal ik in 2016 ook veel tijd besteden aan buitenshuis werken en dus niet aan het project.
Gisteren is in Parijs de wereldtop over klimaatverandering van start gegaan. Met bijna 200 wereldleiders bijeen in een nog onlangs door terreur geteisterde stad. Kun je nagaan welke veiligheidsmaatregelen er nu van kracht zijn. Vele milieu activisten die te voet en per fiets naar Parijs zijn gegaan om de aandacht te vestigen op de noodzakelijke maatregelen, simultaan, op elke plek ter wereld, zullen met de grootste restricties van vrijheid van meningsuiting (zoals demonstreren op openbare, dus slecht te beveiligen, plaatsen) te maken krijgen.

De dreiging die uitgaat van het stichten van een wereldomspannend kalifaat door vernietiging van alle niet moslims, zoals IS voorstaat, is minstens zo ernstig als het klimaatprobleem.
Welke maatregelen op beide fronten ook genomen worden door de laatste generatie die er nog toe in staat moet worden geacht, beide problemen zullen nog vele slachtoffers vergen.
Zinloos vermoord door terreurdaden enerzijds of slachtoffer van stijgende zeespiegels, te hete en droge of te koude en natte plekken waar mensen leven, al dan niet geteisterd door steeds meer overstromingen, orkanen en andere vormen van natuurgeweld. De codes zullen vaker naar oranje en rood escaleren. Dankzij de niet voldoende in te dammen, laat staan te stoppen CO2 uitstoot. De overschakeling van fossiele naar niet fossiele energie gaat te langzaam. Oogsten zullen verloren gaan en honger zal er geleden worden door de in aantal alleen maar toenemende wereldbevolking die gevoed moet worden, voordat je ze onderwijs en zorg, veiligheid en een goed leven kunt bieden. Voor dat alles is veel energie nodig.
In de marge van het belendende vluchtelingenprobleem, dat het derde grote probleem is, heeft Europa met Turkije een overeenkomst kunnen sluiten. De gesprekken over toetreding van Turkije tot Europa worden weer geopend, als Turkije de vloed van immigranten uit Syrië, Irak, Afghanistan etc. gaat controleren vóórdat ze oversteken naar Griekenland. Daar ontvangen ze ook nog eens € 3 miljard voor. Turkije dat in conflict is met Rusland (neerhalen straaljager). Ook een Europa – Rusland grens.

Temidden van beide dreigingen met voor de komende decennia beslissende gevolgen, bereid ik me niet alleen via Christensen voor op het college van donderdagavond over verstorende innovatie in de zorg, maar heb ik ook de Camus biografie van Iris Radisch uitgelezen en ben ik aan het werk geweest in het Perspectivity boek van Hans Keijzer.
Het liefst zou ik op dit moment in een huisje ergens achteraf zitten met een boek. Precies zoals Radisch het uittekent voor Camus: ein Mann, ein Haus, ein Buch (305).
Ik deel dat sterke verlangen. Al hoop ik niet dat dit, net als bij Camus, het laatste jaar van het leven is. Dat boek zou dan Schrijvend leven zijn om aan te werken en de Mythe van Sisyphus, De mens in opstand en De val van Camus (waarschijnlijk) om te lezen. Op zoek naar het eenvoudig bestaan.

Over het boek van Hans ben ik in gesprek met zijn familie en met zijn vrouw H.
Heftige gesprekken over wat ik zelf ook als een heftig boek ervaar. Dat ik op sommige plaatsen aangrijpend vind omdat er ook zoveel wordt geleden.
Zoekt Hans in dit boek de ultieme zelf expressie die een gedreven individu in een groter geheel nastreeft? Is dit wat een individu is (kan zijn) in de 21e eeuw?
Naast het zelf dóen tegelijk aan anderen uitleg geven waarom hij dat zo heeft gedaan, zodat anderen er van kunnen leren? Dan wordt de vraag aan iedere lezer: wat leer jij ervan? En wat ga je daarmee doen – in het verlengde van een wereld die op zoveel gebieden beter gemaakt kan worden?
Ik ben er nog lang niet uit, mijn bewondering voor wat Hans als Risk manager kennelijk heeft bereikt bij DSM (True Blue) en het daarnaast opzetten van Perspectivity als netwerk, is groot. De drijfveer naar individuele en collectieve transformatie spreekt mij aan. Alleen als een groot aantal wereldleiders, hun diplomaten en ambtenaren die nu aan de klimaatovereenkomst werken, de politici en ondernemers in al die verschillende culturen tot eenzelfde transformatie in staat zijn, mogen we nog hoop koesteren.
Op alle fronten: terreur, klimaat, vluchtelingenstromen (en armoede in de wereld).
Wat Hans’ boek zo enerverend voor mij maakt is de enorme worsteling die hij laat zien met het leren transformeren. Het is zelfs nog maar de vraag of het hem uiteindelijk lukt.
Op dat punt ben ik kritisch over hem en over een zekere naïviteit die hij heeft voor methodieken die we op de sociale dimensie tot onze beschikking hebben (Future Search, Domien Van Gool, appreciative understanding, dialoog, synchroniciteit, game etc.). Voor hem waren dat eye openers en ze zijn hem in zijn werk zeker van pas gekomen. Het heeft van hem een meer volwaardige (‘T’ profiel) professional gemaakt, en wellicht is dat de weg die we allemaal te gaan hebben als we daadwerkelijk aan verandering van een systeem willen bijdragen. Daar moet ik Engeström (Smid) nog eens op nalezen. In onderstaande afbeelding van Engeströms model ontbreekt overigens de pijl tussen community en subject. Dat is de schrijver van het artikel waar ik het uit haal, noch de eindredacteur opgevallen.

Voor mij staat vast, en dat is confronterend, dat ik zelf nooit aan structureel diepe verandering heb kunnen bijdragen omdat ik in de diepte van de T, de verticale as, geen expliciete expertise heb – of in elk geval niet zoveel, zoals Hans bijvoorbeeld op het gebied van safety, health & environment en later op het gebied van Risk management.
Dit als eerste typering. Ik moet er, zie ook de emails aan H, nog flink mee verder als ik klaar ben met college geven. Mezelf uitspreken over wat ik met de inhoud van dat boek ga doen.

Ondertussen heeft TSN voor de divisie thuiszorg, de grootste van Nederland met 12.000 medewerkers, surcéance van betaling aangevraagd en gekregen. Verlegenheid alom want de bezuinigingen via gemeenten hebben een boemerang effect en laat mensen die recht hebben op thuiszorg lelijk in de kou staan. Net nu het allemaal weer wat beter gaat en miljarden verdeeld worden. Zo zijn er voor het eerst sinds 2007 niet meer bijstandsuitkeringen bij gekomen. Maar leven wel meer mensen dan vorig jaar onder de armoedegrens. Paradox stapelt zich op paradox. Ik begin Luhmann te begrijpen.

Daarmee is pagina 50 van deze kroniek van het jaar 2015 al weer bijna vol. Het ziet ernaar uit dat ik voor elke week van dit jaar één kroniekpagina vol schrijf. Dat valt best mee.

10 december

Möllenkamp, ex voorzitter van Rochdale krijgt tweeenhalf jaar gevangenis, eerder deze week werd nog een andere fraudeur in de zorg gevonnist. Gisteren kwam het rapport van de commissie Oosting uit over de ‘Teeven deal’. Die leidde tot het aftreden eerder van minister Opstelten en staatssecretaris Teeven, nadat bleek dat zij niet transparant gehandeld hadden. Nu blijkt dat er in het ministerie van Justitie en in de (VVD) regering nog veel meer mensen wisten hoe het zat en toch hun mond dicht hielden.
Bij politici denkt men al: ik moet het nog zien, maar nu lijkt men alle vertrouwen wel op het spel gezet te hebben. Zonder duidelijkheid over welke tegenprestatie de bewuste crimineel heeft geleverd is al helemaal niet geloofwaardig wat er is gebeurd.

Rabobank wijzigt zijn coöperatieve structuur, de 106 zelfstandige banken gaan één geheel vormen. En er gaan 9.000 mensen uit. Herstructurering in volle gang. Dat is knap, krap een jaar na aantreden van de nieuwe bestuursvoorzitter (ex SER, ex McKinsey).
Duitsland heeft een miljoen asielzoekers opgenomen, maar kan de stroom aanvragen helemaal niet verwerken. Dat betekent wachten. In gebouwen die helemaal niet ingericht zijn voor zoveel mensen. En dan ook nog door elkaar heen, wat betreft al dan niet vreedzame nationaliteiten. Sprengstoff.
Zoals in elk ander Europees land.
De klimaattop lijkt tot een vergaand akkoord te gaan komen over allerlei maatregelen.
Eerste bezoek namens MeejAnder, samen met AvB, bij het Emmausklooster in Velp (bij Grave), over mogelijke samenwerking met Avant Spirit.

Ik bezocht gisteravond, bij wijze van uitzondering, de collegezaal waarin Paul van Tongeren, die morgen zijn afscheidsrede houdt als hoogleraar ethiek, een tweegesprek had met de inmiddels 87 jarige Ad Peperzak. De laatste nam eind jaren ’70, begin ’80, de eerste aan bij filosofie en vertrok begin ’90, uitgetreden en getrouwd met een 30 jaar jongere vrouw, naar Loyola in de VS.
Ik wilde toch eens horen hoe ze in gesprek gingen over filosofie. Over het belang van het verleden van de filosofie voor de toekomst. Inhoudelijk was het best aardig om erbij te zijn. Maar, allengs realiseerde ik me hoe sterk mijn interesse in transcendentie en in de relatie van filosofie en literatuur door het klimaat op de Nijmeegse interfaculteit beïnvloed is. Ondanks alle Hegel, Gramsci, Foucault en Althusser, alle Marx, Freud, Fromm en feministen. Ben ik toch gesocialiseerd in het denken in termen van betekenis en ervaring en van eros. Dat waren de respectievelijke ‘eerste’ begrippen die PvT respectievelijk AP kenmerkend vonden voor hun filosofische positie.

Alle ervaring ís al ervaring van betekenis, van wat de wereld ons te vertellen heeft. Vanuit een concrete veelheid, die nooit vanuit één alomvattend punt gedacht kan worden. Waardoor PvT het niet, zoals AP, over transcendentie hoeft te hebben en toch wel over eindigheid en oneindigheid kan nadenken. Wat tot zijn kritiek op Plato leidt (in de Lysis (Plato, verz. werk dl 1) dat over vriendschap zegt te gaan, verdwijnt vriendschap helemaal in de bespreking van het transcendente).
Dat is juist wat AP zo boeit aan Plato, dat denken over een geheim als conditie van de eindigheid. Daarover kunnen twee van zulke denkers vervolgens heel wat zeggen in korte tijd.
Via zijn voorkeur voor de stijl van de taalmeester Nietzsche legde PvT zijn fascinatie uit voor relaties tussen filosofie en literatuur, die ik zeer herkenbaar vond. Als een Socrates haalt Nietzsche je uit je zekerheden en zichzelf ook. Als een goudsmid van woorden ( door Mercier in Nachttrein naar Lissabon gebruikt) volgt Nietzsche wat hij hoort in de taal, probeert gedachten uit waarvan hij niet weet waar ze op uitlopen, is sensitief voor wat de taal hem te zeggen heeft (de naam van Wittgenstein is gisteravond niet gevallen).
’t Is jammer dat J en J er niet bij waren. Het had heel wat gespreksstof kunnen opleveren – zowel over de aard en de rol van filosofie beoefenen als over vriendschap.
Nu moeten ze maar de filmopname gaan bekijken die Radboud Reflects, de organisator, voor overwegend grijze mannen en een aanzienlijk aantal, voornamelijk jongere, vrouwen, vast wel op haar youtube kanaal zal zetten.

16 december

Het klimaatverdrag tussen 195 landen in Parijs, afgelopen zondag, is alom bejubeld.
Ze leggen zich vast, juridisch, om de opwarming van de aarde onder de 2˚ C te houden.
Anderhalve graad was nodig (eilanden die overstromen), maar niet haalbaar.
Overigens is ieder land vrij om de eigen CO2 uitstoot op eigen wijze aan te pakken. Er zijn geen vreemde ogen, inspecties, sancties en dergelijke. Pas vanaf 2020 is er 100 miljard voor maatregelen. Belangrijke vervuilers als scheepvaart en luchtvaart worden helemaal niet genoemd in het akkoord. Laat staan dat daar beperkingen aan worden gesteld of dat ze met heffingen te doen krijgen om de schade aan het milieu te helpen herstellen. Ik hoorde dat de 16 grootste containerschepen ter wereld samen meer CO2 uitstoten dan alle auto’s op de wereld samen in een heel jaar. Olieproducerende landen willen gecompenseerd worden voor de tegen hun industrie gerichte maatregelen. Grote industriële vervuilers als China zeggen: wij maken voor jullie wat jullie willen hebben tegen lage prijzen en nu wil je ons ook nog laten betalen voor de milieuvervuiling? Arme landen: waarom zouden wij betalen voor wat jullie jarenlang onbestraft hebben kunnen doen en waar jullie bovendien rijk mee zijn geworden?

Wat weet ik van dit hele complex van met elkaar verweven vraagstukken? Niets.
Buiten is het 13˚, de hazelaars en andere struiken staan alweer in bloei (hooikoorts in december), het is het warmste jaar sinds we begonnen met meten (1900).
Eindelijk gaan we de op fossiele energiebronnen gebaseerde economie verlaten. Nou ja. Peking had afgelopen week nog het hoogste smog alarm (code rood). Terwijl de fijnstof-concentraties veel lager waren dan men anders wel meet en waarbij dan code oranje blijft gelden (om geen ingrijpende maatregelen te hoeven nemen). En waar blijven al die produkten vandaan komen die wij zo nodig hebben (de kerstversieringen business is dit jaar weer terug op het niveau van voor de crisis…)?
Technologisch en economisch gezien is het een feit dat zonne-energie een veel belangrijkere rol gaat spelen bij alle moderne apparaten en verbruikers, overal ter wereld. En dat je met robot technologie veel groener kunt produceren.
Beleggers trokken zich begin deze week massaal uit de aandelen in energiebedrijven. Hoewel giganten als Shell al lang bezig zijn met strategische aanpassingen en herstructureringen (personeelsreductie), elk succesvol groene energie producerend bedrijf steeds meer geld waard wordt en de verspreiding van schone technologie steeds sneller gaat, leidde dit tot een koersval op de beurzen. De olieprijs blijft dalen en er zijn overschotten op bijvoorbeeld de Amerikaanse markt. Bijvoorbeeld sloot de AEX op 14 december onder de laagste koers van eind 2014 (420) en is nu weer terug bij 435.

Wat is een nationaal parlement, een rechtsstaat als de onze, tegenover dit vraagstuk waard? Vrij weinig, vrees ik. De verzamelde rechtsstaten ten opzichte van andere vormen van bestuur niet eens, ben ik bang. Want er zijn meer landen zonder moderne rechtsstaat dan mét, hoe we ze dan ook moeten noemen. Over de onze weet je dat in elke rechtsstaat afzonderlijk problemen spelen, zoals de Teeven deal bij ons, waarover vandaag het Kabinet in debat is met de Tweede Kamer, naar aanleiding van het vernietigende rapport van de commissie Oosting. Het erge daaraan is niet de deal die niet had gemogen, maar de roulette met het vertrouwen in de rechtsstaat. Het in de communicatie tussen alle betrokkenen onbeheersbaar gebleken probleem laat zien dat het met de principes van de rechtsstaat in grote en kleine kwesties slecht is gesteld, als ze in handen zijn van vanuit partijpolitieke belangen handelende politici die ‘voor de gelegenheid’ die principes negeren.
In hun retoriek is een ieder fel voorstanders van de principes van de rechtsstaat (‘ik deel het belang van de controlerende taak van de Kamer’; ‘ik onderschrijf de informatieplicht volgens Grondwet art. 68 aan de Kamer’). In hun feitelijk (collectief afgestemd) handelen hopen ze dat niemand van hun tegenstanders tot op het niveau van die principes gaat kijken om hun feitelijke handelen te beoordelen. En als dat in een geval als dit (de Teeven deal, waarin journalisten uiteindelijk na 10 jaar doorzetten wel de feiten op tafel krijgen en de commissie Oosting daar volkomen helder over rapporteert) toch gebeurt probeer je daar weer onder uit te komen door te zeggen dat het meewerken aan een persbericht van een bewindspersoon door eigen Partijleden uit de Kamer het normale werk is (want een kans invloed uit te oefenen op een besluit), of er heel veel toeval in het spel was (de afspraak langs te komen was al lang geleden gemaakt en nu deed zich de kans voor iemand om advies te vragen). Zolang maar kan worden volgehouden dat die Kamerleden van de eigen partij niet actief aan misleiding van de Kamer (ter bescherming van zittende bewindslieden) hebben bijgedragen (zelfs als het ‘normale werk’ bestond uit het versterken van een verdedigingslinie die weliswaar consistent, maar feitelijk niet juist was, tot valse informatie aan de Kamer leidde).
Onder dit alles zit weer de organisatie van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Wat gaat daarin goed en fout, wie beïnvloedt wie en waarom vanuit welk vertegenwoordigd belang? Van dit ministerie is de cultuur al vaker ter discussie gesteld. Maar kennelijk zonder voldoende resultaat. Ondanks alle ongetwijfeld competente mensen die er werken.

Wereldomvattend, dialogisch met erkenning van diversiteit, groot gedacht is de klimaat overeenkomst. Klein menselijk zijn de structuren en mechanismen (zelfs de best mogelijke, zoals in de rechtsstaat) waarmee de klimaat problemen aangepakt kunnen worden.
Het klimaatprobleem dwingt ons tot een culturele en economische wending die vergelijkbaar diep ingrijpt als de omschakeling naar electriciteit eind 19e eeuw. Dit is het begin van een (her)structurering van culturele ervaring op mondiale schaal. En ik ben er de afgelopen vier, vijf jaar helemaal niet mee bezig geweest. Ik weet er niks van, schreef ik.
Dus denk ik tijdens lange wandelingen ernstig na over wat project 2016 nu nog te betekenen heeft in het licht van die enorme omwenteling die gaande is. Mondiaal gezien binnen zoveel verschillende culturen tegelijk, met elkaar verbonden door de grote gelijkmaker van de sociale media waarmee mensen zelf inzage geven in hoe ze leven, wat ze merken van die omwenteling en hoe ze er zelf actief aan meehelpen die omwenteling te vertragen of te versnellen. Als die omwenteling er komt, gebeurt dat bij 7 miljard mensen tegelijk (10 miljard in 2050?) en binnen een hele korte tijd (gezien op 2500 jaar beschaving dan). Of niet. Dat is toch een niet te bevatten voorstelling?
Laat staan dat je gaat nadenken over de structuren en processen die nodig zijn om mensen in staat te stellen, lokaal, in eigen regie en met de geschikte regels en voorwaarden, die transformatie te voltrekken. Stuk voor stuk zullen daarbij de bestaande structuren en processen die de belichaming zijn van kennis en macht, van ongelijke verhoudingen tussen mensen, getest worden en tot strijd leiden tussen voorstanders die er baat bij hebben en tegenstanders die ze als sta in de weg voor hun doelen beschouwen. Denk maar aan de wettelijke kaders en subsidies waarbinnen ‘fossiele’ energieproducenten hun omvangrijke business hebben, waar zoveel landen en mensen van afhankelijk zijn. Met immense internationale verschillen.

Is de onvoorstelbaarheid van het vraagstuk op zich, het gebrek bij mij aan geschikte taal om me te oriënteren in de wereld die dit omvangrijke vraagstuk heeft voortgebracht, dan niet tegelijk het meest natuurlijke moment om een punt te zetten achter project 2016?
Beter gezegd: de huidige bereikte stand van zaken in het klimaatvraagstuk en het eruit voortvloeiende mondiale experiment dat letterlijk beslist over winst of verlies van levensvatbaarheid, wijst mijn project 2016 haar plaats. Het is klaar. Kan alleen worden voortgezet wanneer dat grotere vraagstuk er in wordt meegenomen. Wat niet gebeurt.

31 december

Ik heb mij een week terug getrokken, de dagen doorgebracht met uren wandelen. Met slechts twee boeken bij me. Geen laptop en geen schrijfgerei. Overdenkend wat project 2016 voor mij betekent.
De twee boeken waren Camus’ De mythe van Sisyphus en De mens in opstand. Uiteraard pakte ik die weer uit de kast naar aanleiding van de voortreffelijke biografie van Iris Radisch. Met Camus heb ik me eerder twee keer bezig gehouden: op de avondschool begin ’70 en na de doctoraal examens sociologie en filosofie. Toen ik een promotietraject over Adorno, van Bruggen en Camus wilde opzetten. Wat niet verder kwam dan het artikel Door de mazen van het conceptuele net (1986). Een project dat bleef liggen omdat het werk mij andere richtingen in bracht.
Nu dus voor de derde keer Camus en ja, ik heb een maal weer thuis Adorno, die ik toch al vaker in handen had tijdens project 2016, er ook weer bij gepakt.
Ik heb zitten schateren bij herlezing van Camus. Zijn poging tot een individuele interpretatie van de wereld om hem heen, terwijl hij er midden in zit, is volstrekt vergelijkbaar met Adorno’s poging tot een immanente en transcendente kritiek, voor zover die nog mogelijk is na Auschwitz.
Het schateren betreft mijn eigen poging (Adorno: essay, fragment, Augenblick) om hetzelfde te doen met en in de door mij ervaren tijd. Met zoveel minder talent dan die twee. Maar in dezelfde overtuiging die ik mij destijds via deze twee (en nog een paar anderen) eigen heb gemaakt.
Het schateren betreft ook wel wat Camus beweert, slecht opschrijft (of slecht vertaald is), in een abominabele stijl.
Nadat ik me aan het begin van mijn intellectuele loopbaan zo had vol gezogen met Camus en Adorno, kan er voor iemand met mijn mogelijkheden eigenlijk al geen sprake meer zijn van een nette loopbaan in wetenschap of filosofie. Dan heb je een persoonlijkheid die steeds de marges opzoekt uit gevoeligheid voor wat aan de identificerende werkingen van economie en maatschappij, van cultuur en wetenschap, ontsnapt. Dan ben je al geladen met talloze betekenisgevende noties, concepten, opvattingen en oordelen in je oriëntatie op de wereld. Voor een aantal ervan ben ik beide auteurs nog steeds dankbaar.
Nu, dertig jaar en vele ervaringen later, kan ik in mijn eigen project 2016 terugzien hoe diep hun invloed is geweest op mijn manier van denken. Als ik probeer te formuleren waar ik in mijn filosofisch denken sta (zoals ik in het hoofdstuk over Jaspers en Wittgenstein heb geprobeerd) dan zit daaronder (en dus onder het hele project) die invloed. Dat is toch wel een verrassende ontdekking, die mate waarin ik schatplichtig ben, beïnvloed ben door hun denken en die manier van denken tracht voort te zetten.
Impliciet. Want anders had ik dat nu niet als verrassende ontdekking ervaren.
Ik moet nu gaan nadenken over de vraag of ik dat verder wil expliciteren dan dat wat er de afgelopen dagen in mijn hoofd mee is gebeurd. Wil ik er over schrijven en zo project 2016 vanuit een oud begin hernemen als wat het is?
Dát ik mij kennelijk niet heb los kunnen maken van die twee inspiratiebronnen is op zich wel ontluisterend: er is geen of nauwelijks ontwikkeling geweest. Ondanks alle geleverde inspanningen door de jaren heen. Dat heeft me wel een paar dagen moedeloos gemaakt en niet echt bijgedragen aan een positief zelfbeeld.
Maar tegelijk voelt het als een verrijking. Ik ben verre van hun gelijke, maar kan wel aangeven in hoeverre ik opvattingen en oordelen met hun deel, over een tijd die zij beide niet gekend hebben. Maar waarin hun uitgangspunten, misschien nog wel meer dan in hun eigen interpretaties van sociale fenomenen en ideologieën, van individu zijn en de voorrang van het object of de natuur, van kunst en cultuur, vruchtbaar zijn.
Dat werken in de geest van Camus en Adorno is denk ik voor mij ook de belangrijkste belemmering om met Wittgenstein’s grammaticale analyse of Luhmann’s systeemtheorie goed uit de voeten te kunnen. Hoewel beide zich om veel van de vergelijkbare thema’s druk maken als Adorno en Camus doen.
Ik neem mij voor volgend jaar een maand enkel en alleen (in afzondering ergens in een huisje achteraf) met het uitwerken van deze herontdekking van het oude begin aan de slag te gaan.

Naar aanleiding van de film Er ist wieder da (gezien op 19/12): kreeg ik tijdens de film de gedachte dat communicatienetwerkstructuren de ‘next level frames’ zijn waarbinnen de organisatiestructuren (als afhankelijkheden tussen activiteiten en de coördinatie ervan) functioneren (uitwerken voor het vak Analyse en ontwerpen van orgstruc).

Schirmmacher, ex chef van Die Zeit, schreef vlak voor zijn dood Ego (2013) – een cultuurkritiek - en werd door Iris Radisch (daar is ze weer) in 2014 in Die Zeit herdacht (omdat ze veel met en voor hem gewerkt had).

2015 is hiermee afgesloten. Europa wacht de aanslagen af terwijl het vuurwerk de lucht in schiet. Je mag niet zeggen dat we allemaal vluchteling zijn. We kunnen het wel worden.       2015 Het jaar van de zeef (pdf)

7 januari 

De slechtste beursweek ooit.
De aandelenbeurs van China is twee keer stilgelegd. In China is 80% van de aandelen in handen van particulieren die de godsganse dag naar de schermen kijken en handelen. Dus heel gevoelig.
De prijs van ruwe olie daalt verder ($ 30 per vat), het laagste prijspeil in twaalf jaar.

11 januari

Stijlicoon Bowie (69) overlijdt aan leverkanker. De media hebben dagen werk. Space Oddity

Landbouwexport record. Minder faillissementen, meer verkochte huizen.

15 januari

AEX tikt de 400 puntengrens aan.
Dag met MeejAnder/AvantSpirit in Emmausklooster.
60 miljoen vluchtelingen.
China de-industrialiseert richting diensteneconomie. Lage groei (7%). Hogere werkloosheid, grotere verschillen tussen arm en rijk.

20 januari

Tweede Kamer Commissie Schouten over de “cie. Stiekem” (staatsveiligheidszaken).
Uit de media blijkt dát er gelekt is (wat natuurlijk niet mag), maar de commissie Schouten kan met de beschikbare juridische kaders (wet uit 1855) niet vaststellen dát iemand (lid TK of regering) heeft gelekt.
Herhaalt daarom advies uit 2010 (Publieke zaak) dat die wet gemoderniseerd moet worden. Status quo: verbeter het instrumentele mechanisme om wel diepgaand onderzoek te kunnen doen als dat nodig blijkt.
Paradox van de waarheidsvinding: zolang niemand zegt dat hij of zij het heeft gedaan, is er geen strafbaar feit – maar de journalisten die wéten wie het is, beschermen uiteraard ook hun bron.
Politiek schept zo zelf mede een psychisch klimaat dat succesvol geëxploiteerd kan worden door allerlei partijen voor hun eigen belangen (en niet voor de publieke zaak).
Nu is Schouten intelligent en tactisch sterk. Dus ik verwacht dat deze of gene hier of daar nog wel in een (procedurele) val stapt, die ze bedacht heeft om inderdaad waarheid te vinden binnen de geldende kaders.
(wie is er vóór deze cie. startte, plotseling uit de TK gestapt als fractieleider of bewindspersoon? O.a. de fractieleider van Schouten’s eigen partij…CU)

21 januari

AEX onder de 400 (China, olie overschot).
Werkloosheid NL – 55.000 (in groep 20-40 jarigen).

22 januari

AEX weer terug op 420.
Directeur Vermeulen van de SVB ontslagen i.v.m. slechte resultaten PGB uitvoering. Lazeroms neemt waar. (Zie RMa waar naamgenoten eveneens de directie vormen.)

Een paar (slot)stellingen:

Filosofie
Filosofie als een aan een objectief gebied transcendente activiteit van een redelijk subject dat existeert brengt zowel de samenhangende als de fragmentarische kenmerken van ervaring in de sociale werkelijkheid ter sprake.

Dialektieken
De dialektiek van heer en knecht bij Hegel als kernbegrip van de burgerlijke maatschappij, haar opvolger de dialektiek van kapitaal en arbeid bij Marx in de socialistische maatschappij en daar weer bij aansluitende dialektieken (man-vrouw, consument-producent, ontwikkelde-onderontwikkelde landen, klimaatvervuilend-klimaatneutraal et.) in de 'sociale' markteconomie blijven bestaan en werken door in de kenmerkende dialektiek van beveiligde inwoner en vluchteling in de actualiteit.

Onbegonnen werk
Aan het begin van het bewuste leven overstemt de gretigheid, de lust van het denken, de zorg die besteed moet worden aan het logische en aan techniek.
Op het eind, als je – ondanks de logische en technische tekortkomingen - denkt het eindelijk allemaal te gaan begrijpen, hindert de melancholie je teveel.

Objectivering
De conditie van de cultuur wordt filosofisch steeds in met de tijd wisselende woorden uitgedrukt (Absolute geest, massacultuur, systeem).
Tegenover de conditie van de natuur blijft deze tweede natuur altijd in gebreke (interactie, organisatie, maatschappij).

Grootst mogelijk
De met wetenschappelijke kennis volgezogen systemen (als door waarnemers geselecteerde sets van variabelen over de sociale werkelijkheid) reduceren de complexiteit alleen afdoende wanneer de grootst mogelijke veelvoud van belangen en belanghebbenden weet heeft van de grootst mogelijke ordening (= reductie) door die systemen (veronderstelt betrokkenheid bij de keuze van variabelen, dus bij het waarnemen en kennis van de eigen infrastructuur van een systeem, van de grens tussen systeem en omgeving en van de bijbehorende praktijken).

26 januari

Film over aanslag op Hitler.
Michel van Nieuwstadt kort in Lux ontmoet, uitleg aan A.: dat is de Nijmeegse Adorno (vond hij niet erg, bleek later uit email).

27 januari

Jaspers (1929) – Kierkegaard > Voegelin (Parsons)
|
Arendt – Voegelin (o.a. editie van Festschrift voor V)
|
Voegelin – Parsons (briefwisseling)
Zie Peter Brickey LeQuire (nu Cambridge)
|
Papers en artikelen op zijn website over Jaspers/Voegelin

4 februari

Jonathan Holslag voorspelt (VK) nieuwe recessie volgend jaar in Europa door de cumulatie van onopgeloste problemen.

6 februari

Buurtzorg NL neemt een deel van TSN over als de gemeenten 5 miljoen bijleggen uit een innovatiefonds om de manier van werken te innoveren naar zelfsturing.
De brancheorganisatie van Thuiszorgorganisaties is tégen (level playing field). Overigens is/was TSN eigendom van dezelfde holding als waar Asito onder valt. Ofwel: hier botsen ook bedrijven met een bepaald karakter op elkaar.

8 februari

Lachsalvo na het doorlezen van 442 bladzijden Schrijvend leven.

13 februari

Beurzen wereldwijd diep in het rood. AEX 383.

29 februari

Winkelketens V&D/Perry Sport failliet.
Nationale Politie gaat weer decentraliseren!
125 miljoen hulpvragers.
450.000 mensen in NL in de bijstand (300.000 in 2009), 600.000 mensen onder de armoedegrens.

3 maart

Naar aanleiding van ‘metafysische ervaring’ (Adorno/Zuidervaart)
Problemen waar oplossingen voor bestaan zijn niet interessant (zie Adorno GS 10.2, p. 600).
Rol van de speculatie, van het proberen woorden te geven aan wat het probleem is.
Speculatief denken is voorstellingen hebben over wat het geval is.
Gaat verder dan filosofie als grammaticale analyse.
Taal in je hoofd terwijl je aan filosofie doet, waarbij je afweegt, kennis gebruikt, verbanden zoekt, zonder tot proposities te komen.
Artikel over Apel tussen Heidegger en Habermas (van Gerhardt, 1975).
Maakt van filosofie ook een voortdurende oefening in de communicatieve competentie waarmee je al tot een reële gemeenschap behoort.
Maar zie ook Hacker II (2013) over bewustzijn, intentionaliteit, taal.

15 maart

A&O groep 44 gestart. Een aantal dinsdagavonden weer aan de bak.

16 maart

Werkloosheid gestegen.

17 maart

Europese oplossing vluchtelingen: € 6 miljard plus visumvrij reizen voor Turken in EU.

21 maart

Een 8 meter grote 3D metaalprinter van € 2 miljoen wordt door een klein NL bedrijf uit de regio Eindhoven geleverd aan Airbus. Die gaat er vliegtuigonderdelen mee printen (zoals armsteunen etc.).
Printer gaat nu in serieproduktie en verdere levering.
Omkering: bij oude produktiemethode gaat grondstof verloren (al kan dat worden hergebruikt). Bij 3D printen wordt alleen gebruikt wat nodig is.
Vandaag heeft NL 17 miljoenste inwoner.

22 maart

Aanslag Brussel (vliegveld, metrostation). 30 doden, 200 gewonden.
Buzzwoord in de media: de informatiepositie (van inlichtingen- en veiligheidsdiensten).

23 maart

Nieuwe korpschef Nationale Politie geïnstalleerd.
Decentraliseren van de politie is nu al optie. Vooruitlopend op de begrotingsonderhandelingen: er moet € 300 miljoen bij. 500 zeggen sommige politici.

24 maart

Johan Cruijff overleden, 68 jaar. Icoon van een tijd. Wereldwijd nieuws.
DNB begint jaarverslag 2015 met pessimisme over 2016 (China, VS, etc.)

14 april

Rapport over de stijgende armoede in Europa. Sinds 2010 zijn er 5 miljoen bij gekomen.
Hoogste AEX notering van dit jaar: 450

21 april

De huizenprijzen zijn in vergelijking tot april 2015 met 4,3% gestegen. Nu in totaal + 8,5% maar nog steeds 15% onder de hoogste prijs (augustus 2008).

24 april

De voedingsindustrie constateert zelf dat de consument vertrouwen heeft verloren in de juistheid van de informatie op de verpakkingen. Erkent de eigen tekortkomingen. En gaat daar wat aan doen.

18 mei

Algemene Rekenkamer: IT systemen van de Belastingdienst krijgen rode kaart. Zijn niet goed genoeg om de (aangekondigde) belastingstelselherziening mogelijk te maken (zie de affaire Weekers in voorgaande jaren). Uiteraard ontkent staatssecretaris Wiebes.

19 mei

Werkloosheid daalt licht tot 572.000. AEX onder de 430.

20 mei

Kritisch rapport over de recherche. Stroperig overleg, onprofessioneel gedrag en vrijblijvende cultuur.

25 mei

Tweede rapport van de cie. Oosting (Teevendeal): het was een chaos bij Veiligheid en Justitie.
Minister in een reactie: cultuurverandering is al ingezet (transparantie, vertrouwen)
Schuld Griekenland bedraag € 360 miljard.

27 mei 

25 jarig jubileum van de ABK/RMa meegevierd.

Sfeer als toen we begonnen in 1991.

Veel energie en goed relatienetwerk dat zichzelf identificeert met deze groep mensen, respectievelijk deze opleidingen.
Perfecte lezing ook door Jos de Blok van Buurtzorg (sinds 2006 gegroeid tot nu 13.000 medewerkers). Je moet het niet moeilijker maken dan het is.
Jammer dat hij niet weet wat de relatie is met de Nijmeegse sociale bedrijfskunde (De Sitter) en dat de organisatoren dat ook niet meer weten.

30 mei

Laatste punt gezet in Slotakkoord ontdaan van ik. Naar aanleiding van Camus en Adorno.

2 juni

Sioo white paper over het slagen en falen van verandertrajecten.
‘Mislukt 70% van de verandertrajecten’? Een managersperspectief (A-P de Man, H. Tours), (april 2016)

Enquête onder 151 managers (ex deelnemers aan SVO traject van Sioo) levert op:
- 70% is moeilijk hard te maken (verschillen in wat gemeten wordt en a.d.h.v. welke criteria wordt geoordeeld), maar bepaalde typen veranderingen kennen zeer hoge faalpercentages, andere geven een genuanceerder beeld.
- Gemiddeld haalt de helft de oorspronkelijke doelstelling (zij het met overschrijding van budget en tijd)
- Fusies, IT projecten en cultuurveranderingen falen vaak (beperkt lerend vermogen)
- Verandertrajecten worden niet goed doordacht, terwijl verandermanagement wel loont

h.1 achtergrond vraagstelling h.2 methode h.3 resultaten algemeen h.4 specifieke falen h.5 verandermanagement loont (bias, ja; geven ze toe op blz. 15: contaminatie met door Sioo zelf opgeleide verandermanagers {die hiermee impliciet ook zichzelf beoordelen?} h.6 implicaties
1. 70% is getal uit de jaren ’90. Slecht onderbouwd veel herhaald, geen overeenstemming over
Anno 2016 zijn er 5 ontwikkelingen geweest die positief of negatief gewerkt kunnen hebben:
- hoger kennisniveau bij managers
- nieuwe inzichten over verandermanagement
- toenemende veranderdruk (verandermoeheid)
- nieuwe organisatievormen
- nieuwe inzichten uit onderzoek
3. gedifferentieerd beeld maar: slechts 20% slaagt volledig (binnen tijd en budget)
4. typen verandering naar doelen:
Cultuurverandering 18%; procesverbetering of lean 16%; invoering nieuwe org str 16%; invoering nieuwe strategie 15%; krimp 12%
Komen vaak in combinatie voor (bijvoorbeeld IT met cultuurverandering en krimp)
Grote spreiding. Weinig leereffect
5. p. 14 zie figuur 2 en de uitleg eronder (waar zijn de bijbehorende data?)
p. 15 zelden evaluatie achteraf of monitoren tijdens
p. 17 taktieken om met veranderdrukte om te gaan (is dàt de interessante kern van het verandervak? Willen mensen dat in de vingers leren krijgen?)
6. belangrijke gaten in onze kennis over hoe verschillende groepen het slagen/falen van verandering percipiëren en hoe organisatorische verandercapaciteit invloed heeft op individuele verandertrajecten

3 juni

Begonnen aan Kroniek van 2016 over te zetten van potloodaantekeningen naar document.
AEX afgelopen 3 maanden tussen de 425 en 450

6 juni

Mohammed Ali (Cassius Clay) overleden. 73 jaar.
Vat olie $ 49,84. DOW 17.750. Hang Song 20942. Nikkei 16.642
Vestia strafrecht zaak. OM past eis aan tegen gedaagden.
De corporatie is tussen 2008 en 2011 volgepompt met zo’n € 24 miljard aan risicovolle derivaten. Tussenpersonen en kasbeheerders zouden miljoenen aan commissie en steekpenningen hebben gekregen. Het kostte € 2 miljard om Vestia te redden (voor een deel opgebracht door de corporaties).
De verdediging van de aangeklaagden eiste dat ook de banken in de zaak gehoord zouden worden. Als reactie heeft het OM daarom een deel van de aanklachten gewijzigd (waarin staat dat de bankiers de commissie die zij aan verdachten betaalden op hun verzoek buiten de boeken hielden).
De verdediging wilde zo de banken bij de zaak betrekken.
Het OM wijzigt de aanklacht omdat er geen bewijs is gevonden en de zaak teveel tijd en geld zou kosten om dat allemaal uit te zoeken.
In totaal staan 7 verdachten voor de rechter (zie ook verslag van de hoorzittingen Parlementaire Enquete commissie woningcorporaties):
Marcel de Vries (kasbeheerder) zou ruim 10 miljoen aan steekpenningen hebben verdiend
Arjan Greeven (tussenpersoon) deelde in de provisie en was klokkenluider
Vader en de ex-vrouw van Greeven deelden in het geld
Zakelijk partner van Greeven (Leroy van D.)
Financieel adviseur Jan-Hein G.
Jaks Groeneveld (voormalig bankier bij Vestia)
Begin 2016 trof voormalig bestuursvoorzitter Erik Staal een schikking met Vestia (€ 4,8 miljoen tegen intrekking van de zaak – hij had al € 3,5 miljoen vertrekpremie in de zak die de rechter in 2014 al definitief aan Staal had toegekend)

13 juni

De geplande bezuiniging van € 500 miljoen op de langdurige zorg (verpleeghuizen, gehandicaptenzorg) wordt geschrapt. Volgens staatssecretaris van Rijn is er veel veranderd in de zorg en is de zorg nu klaar voor de toekomst

14 juni

AEX op 420, olie onder de $ 50, beurzen wereldwijd in de min, mogelijk als gevolg van een dreigende Brexit.
Labour MP Jo Cox (vrouw, 41) wordt door lonely wolf vermoord terwijl ze campagne voert tegen uittreding Gr Br uit EU. Strijd is hard. Peilingen 50/50. Goklust neemt toe.
Zie een debat over zorgprofielen in cie Zorg van TK langskomen: zijn die profielen een indicatie van het hardnekkig economy of scale denken (en dus van hoge functionele concentratie in structuren van zorgorganisaties etc. in plaats van celstructuren met regelcapaciteit en waardedenken vanaf de klant?)

18 juni

Al eerder deze week aanslag in Colorado op homobar: 50 doden door 1 gek.

21 juni

Ortec Finance becijfert, in opdracht van de minister, dat de woningcorporaties nog € 37 miljard kunnen besteden aan de bouw van 250.000 huurwoningen van elk € 150.000. Naast of liever gezegd bovenop de verplichtingen die zij al zijn aangegaan voor lopende projecten. Eerder onderzoek in opdracht van o.a. de woningcorporaties, de koepel en huurdersverenigingen had aangetoond dat de corporaties (door de huurdersheffingen) juist niet in staat waren om extra huizen te bouwen.
Rara.

H.J.A. Hofland (88) overleden. “Journalist van de eeuw”. Tegels lichten.

23 juni

De Solar Impulse heeft non stop in 2 dagen en 23 uur de 6200 km over de Atlantische Oceaan op zonne energie overgestoken. Start in New York, landing in Sevilla (omdat het weer boven Parijs ongunstig was).
Charles Lindbergh deed dat voor het eerst in 1927 (New York-Parijs) non stop in 33,5 uur. Kreeg daarmee heldenstatus en de vliegenier werd symbool van de 20e eeuwse mens, die de aarde kon ontstijgen. Amelia Earhart deed dat in 1932 als eerste vrouw. Overigens werd in 1927 ook het Maas-Waal kanaal geopend.
Het vliegen/vliegtuig inspireerde toen vele kunstenaars (Malevitch, Brecht, Hindemith, zie Conrad, 1999, 120 ev.).

Dag dat de Britten kiezen om wel of niet in de EU te blijven.

Ik hoor van Birgit Hendriks dat Nijmegen gisteren gekozen is tot Green Capital of Europe 2018. Gaat een hoop extra’s opleveren aan bezoekers en projecten.

Ik heb het afgesloten laatste hoofdstuk aan twee lezers (Gerhard Smid, Willem de Nijs) toegestuurd. Omdat ik hen allebei recent heb gesproken en niet kon nalaten iets te vertellen over dat hoofdstuk over Camus en Adorno.
Daarna ben ik gaan nadenken over een ‘infographic’ van alle vier de delen van Schrijvend leven. Ik kwam tot het besluit dat ik daarvoor het beste maar eens de sterk vergrote versie van wat in aan het begin tekende als de vermoedelijke af te leggen weg.
En daar bordjes en plaatsjes in hangen waarmee auteurs en onderwerpen vindbaar en aan elkaar relateerbaar zijn.

Verder heb ik bij herlezing van hoofdstuk 8 uit Nussbaums The Fragility of Goodness geconstateerd dat Aristoteles de houding van empathische ervaring en rationaliteit – als combinatie van filosofisch inzicht in principes (sophia) en verstandigheid in praktische zaken (phronèsis) – ook al aanbeveelt.
Adorno is in zijn laatste colleges uitgebreid met Aristoteles’ metafysica bezig geweest, al schijnt dat aan de hand van een toen al eeuw oud boek te zijn gebeurd, terwijl er al zoveel vernieuwend onderzoek van Aristoteles’ werk was (Metaphysik. Begriff und Probleme, 1965).
Voorzover ik begrijp was dat allemaal ten behoeve van het laatste gedeelte van zijn Negative Dialektik, de modellen. Waarvan het eerste over vrijheid gaat, als metakritiek op de praktische rede. Zie ook de derde (Meditationen zur Metaphysik) – waarin staat dat het fout geweest kan zijn dat na Auschwitz gedichten niet meer geschreven kunnen worden (p. 355). Allemaal nog te doen de komende tijd. Daarna eventueel nog het afgesloten hoofdstuk mee aanvullen.
In de colleges uit 1962 en 1963 (Philosophische Terminologie,band 1 en 2, 1973) zegt Adorno trouwens dat hij de eerder door hem uitgedrukte gedachte dat een goed leven in de onwaarheid niet mogelijk is (‘kein richtiges Leben ist im falschen möglich’), pas op een later tijdstip door hem bij Nietzsche is teruggevonden en dat hem dat met trots vervulde (I, 133).

24 juni

De Britten hebben gekozen: uit Europa (52% om 48%). In Azië zijn de beurskoersen al aan het kelderen. Het Britse pond stond vanochtend op een historisch laagtepunt sinds 1985 (€ 1,35? Als ik goed heb gehoord).
Premier Cameron kan waarschijnlijk niet aanblijven, maar heeft nu wel de taak om verdere paniek te voorkomen, in elk geval de paniek niet te vergroten.
En wat geeft dan de doorslag bij de stemmers vóór vertrek? Immigratie. Zelf de grenzen kunnen bewaken en bepalen wie er in komt.
Gaat het VK ook ten onder aan de enorm gegroeide kloof tussen arm en rijk? Aan frustratie over harmonisatie van Europese regelgeving waardoor lokaal niet de dingen kunnen gebeuren die moeten? Mensen hun zelfstandigheid terug willen om in een eigen politiek systeem te kunnen beslissen over wat er wel en niet moet gebeuren?
Het is koren op de molen van de andere nationalistische politici in Europa: Wilders, Le Pen en hoe ze verder allemaal mogen heten, tot in Hongarije en Polen toe.
Met op de grens van dit alles Rusland en Poetin die al heeft gezegd dat Europa bezig is een fout te herhalen die ook het begin van de Tweede Wereldoorlog was (een land economisch proberen te isoleren en aan de grenzen – nu in de bedreigde Balkanlanden – legeroefeningen gaan houden (de grootste Navo oefening ooit).

Inmiddels was de AEX sinds 16 juni in korte tijd weer terug van 420 naar 450. Benieuwd naar wat er vandaag gaat gebeuren.

Boek dat ik nu lees en een soort scharnier vormt tussen deze ontwikkelingen in en buiten Europa, met de dreiging van oorlogen om de geografische ruimte, met wie daar toe behoort en wie niet, wie het daar voor het zeggen heeft, in wiens belang, wat ik in het laatste hoofdstuk heb geschreven over empathische ervaring en rationaliteit en met wat ik nu bij Aristoteles en Adorno aan het lezen ben.

De thuiskomst van Bernard Schlink (uit 2005). Nooit eerder gelezen, bijzondere verhaalvorm van (auto)biografie van een tijdgenoot en van fictieve biografie van iemand die uit de oorlog terugkeert (zoals er zovelen ooit terug zullen keren, met al hun trauma’s, in werelden die totaal vernietigd of in elk geval veranderd zullen zijn). Het individuele leven in het grotere geheel.
Gemodelleerd naar het universele verhaal van Odysseus. Eerst op het niveau van het fragmentarische manuscript dat de ik figuur in zijn jeugdjaren (geluk bij opa en oma) ooit las en dat hij hardnekkig probeert te voltooien door de echte mensen uit dat verhaal op te zoeken. Wat verder loopt in zijn eigen biografie, omdat het via de mensen die hij opspoort, ook gevolgen heeft voor de keuzes die hij in zijn eigen leven (en werk, van juridische uitgever tot docent recht; Schlink is em. hoogleraar recht) maakt.
Het is geschreven met precies de juiste mengeling van gevoel en verstand voor de vele en verschillende spanningsverhoudingen in een mensenleven: tussen orde en brute toevalligheden, van eigen keuzen en voldongen feiten waarmee je geconfronteerd wordt, van realisme en idealisme, tot in de oprechte karakterisering van eigen zwaktes toe, in het licht van een ideaalbeeld van het zelf, waar je helemaal niet bij in de buurt komt. Maar dat je wel nodig hebt om ooit in het deugdzame midden terecht te kunnen komen. Wat de kritische burger uiteraard nastreeft.

Existentieel slagen en falen, zogezegd. Prachtig.
Zo veranderlijk als het weer, waarin hitte en onweer met hagel elkaar afwisselen.
Steeds in het eigen volle leven staand, het als dat willen zien wat het is, mét een been erbuiten, in onwetendheid, samen met anderen voor wie dat ook geldt.

Cameron heeft inmiddels (9.40) zijn vertrek aangekondigd.
De AEX is meteen van 450 teruggedonderd naar 420 en staat op dit moment op 412.
Alle Europese beurzen vertonen deze karakteristiek.

Lemmens stuurt het programma van de Anthropos-Anthropotechnics-Anthropocene conferentie op 27 en 28 juni. Met een publieksdebat van Sloterdijk en Stiegler in de Vereeniging op maandagavond. Waar ik maar eens naartoe moet.
Noosphere (van het griekse nous, sfeer van het bewustzijn) als opvolger van respectievelijk de geosphere (dode materie) en biosphere (levende wezens). Teilhard de Chardin, en vele andere (proces?)denkers.
Adorno moest eens weten dat Hegel’s absolute geest in deze gedaante zou veranderen.
Om de wereld en onszelf daarin te kunnen begrijpen.
En (voor veel jonge filosofen en andere kunstenaars) een nieuwe plek met nieuwe taal om te kunnen experimenteren met het zelfontwerp.

29 juni

67
Aanslag op vliegveld van Istanboel: 41 doden, 150 gewonden.

Afgelopen maandagavond naar een teleurstellend debat van Sloterdijk met Stiegler. In een bijna volle schouwburgzaal.
Teleurstellend door de vragen (‘wat kan ik weten’ etc. ontleend aan Kant) en door de gespreksleider (Lisa Doedens).
Terwijl Radboud Reflects een goed college van Pieter Lemmens ter introductie van Sloterdijk en Stiegler ‘klaar’ had staan. Ik heb Lemmens gemaild dat hij:
- beter het gesprek aan de hand van de (door hem gesuggereerde) vraag ‘wat te doen’? had kunnen leiden
- en zijn college voorafgaand aan het gesprek had moeten geven, met S & S erbij, om het gesprek te kaderen. (beide staan op youtube)

Sloterdijk en Stiegler blijven desondanks inspirerende denkers, uiteraard, een soort macrosociologen op een bedje van filosofie, schreef ik aan Jan A. Ze slagen er zelf nog nét in om te ontsnappen aan wat Sloterdijk de ‘formaatstress’ noemt. Daarom is hun werk ook zo omvangrijk en daarom is Sloterdijk’s steeds terugkerende nachtmerrie dat hij zijn koffer kwijtraakt, met al zijn spullen erin.

Uit het college van Lemmens over Sloterdijk en Stiegler:
Sloterdijk (die ik al vanaf zijn Kritik der zynischen Vernunft volg)
Sferen trilogie, ‘Innenraum’, immunologie, formaatstress, verwijzing naar Buckminster Fuller: ‘aan boord zijn’, ruimteschip, onwetendheidstolerantie (! ‘mijn’ eerste O van het oorspronkelijke plan in project 2016, en bij nadere beschouwing ook van het laatste).

Wat kan een technologisch verrijkt lichaam doen. Biomimicry. Homeotechniek.

Is project 2016 mijn poging om om te gaan met de ‘formaatstress’?

Stiegler (van wie ik pas via Lemmens hoorde en van wie ik wat filmpjes gezien heb)
Technics and Time trilogie (waarvan nog drie delen zullen verschijnen)
Techniek is pharmakon, gif én medicijn
Mens = technische conditie vuur (Prometheus)=techniek

Drie orgaansystemen (naar Aristoteles: organon = werktuig):
- psychosomatisch
- sociale organisatie
- technische organen
Transductief gerelateerd (de relata ontstaan in de relaties)
Alle orgaansystemen worden steeds toxischer en tasten de biosfeer aan.
Dat openbaart zich nu, tot en met de zelfdestructie van mensen en van de biosfeer toe (parallelle krises in al onze orgaan(sub)systemen; apocalypse zonder god, noemt Lemmens dat, krisis als een nieuw soort god, zendt signalen uit over catastrofes).

Oplossing: van antropoceen naar negantropoceen, naar niet-destructieve organologische configuratie.
Bewustzijn over de negatieve potentie van de voorafgaande organologische configuratie (omvormen naar positieve configuratie) (noot)
Leven is negentropisch (orde scheppend), de rest is entropisch (tendeert naar verval)
Greep krijgen op technische (culturele) selectie – er is geen sprake van natuurlijke selectie

Informatie- en communicatietechnologieën onder kapitalistische verhoudingen zijn gekoloniseerd, leidt tot global attention deficit disorder (verlies van bewustzijn ten gunste van afleiding en prikkeling door games, films, we worden steeds driftmatiger, hebben steeds meer prikkels nodig) (is tragisch, Benjamin: ervaring versus beleving!)
(zie ook het werk van Jos de Mul hierover)

Connectieve, adaptieve en responsieve technosfeer (= homeotechniek bij Sloterdijk)
Er zijn therapieën nodig om dit om te vormen
Noosfeer gebruiken om dit om te vormen (nb. zien we daarom steeds meer ´profeten´)
Concreet Stiegler´s eigen real smart city project in Parijs en zijn Pharmakon, naar analogie van Plato´s Academie, met boven de deur niet wiskunde maar grammatologie (zie filmpje op youtube)

Over een heel ander onderwerp breid ik hier de notitie verder uit: De thuiskomst van Bernard Schlink. Bij toeval onder ogen gekregen, het boek is al tien jaar geleden verschenen. Het zal wel met mijn laatste hoofdstuk te maken hebben, maar ik vind dit een geweldig boek, al is het een mislukking. Maar kon er na het internationale succes van De voorlezer iets anders gebeuren? Het blijft knap dat Schlink zich aan zo’n constructie durfde te wagen, hij had kennelijk een hoop van zich af te schrijven (zal inmiddels door de literatuurwetenschap vast wel onderzocht zijn).

Jongen groeit op zonder vader, is wel slim, maakt geluk mee bij zijn grootouders die ’s avonds boeken maken, waarvan hij het drukproefpapier gebruikt voor school, maar bij toeval ook eens de achterkant leest, fragmenten van een soldaat die terugkeert uit de oorlog. Parallel met de Odyssee. Zoon blijft identiteit van vader zoeken evenals de ontbrekende stukken van de roman en de (werkelijke) hoofdpersoon daaruit. Laat tevens tijdsbeeld zien van leven in de 20e eeuw en zoektocht naar de ware vrouw.
Als medewerker van een uitgeverij krijgt hij een engels boek in handen: The Odyssey of Law, van een (bijna) naamgenoot. Een postmoderne interpretatie (Deconstructionist Legal Theory) van het recht die Schlink (zelf ook rechter en hoogleraar recht) helemaal uitschrijft (205 ev.). Gaat zonder zich bekend te maken, als verondersteld vertaler van het boek dat hem fascineert, bij de auteur college lopen in New York en wordt zo alsnog ‘opgevoed’ door zijn vader (wordt nergens tussen de twee expliciet gemaakt, maar er zijn overeenkomsten wat betreft het kwaad in je zelf die de een wel en de ander niet recht in de bek kijkt) in een kant van het recht die hij tot dan toe niet kent. Er is wel een verstandhouding (240). De onmogelijk vraag: wat is het goede in het kwaad (240, 241)? En een heel andere interpretatie: Odysseus wil niet naar huis (228), ook bij de odysse van het recht is alles voortdurend in beweging (230), ‘( ) het enige wat vaststond waren de abstracte grootheden recht en onrecht’.
Zo heb ik met dit boek, literatuur door een schrijver die de rechtspraktijk door en door kent, een aanvulling op het hoofdstuk ‘Vijf jaar later: project 2016 in de achteruitkijkspiegel’, (zie blz. 67 in deel 1), waar ik niet verder ga dan Sen en Witteveen.

Laat nu net vandaag in het nieuws zijn dat de twee hoogste Turkse rechtbanken hervormd worden. Het parlement heeft een wet aangenomen waarmee het merendeel van de 711 rechters van de hoogste rechtscolleges de laan uit worden gestuurd.
Volgens de AK-partij van president Erdogan om de rechtsgang te versoepelen (er liggen ruim 2 miljoen zaken nog op de plank). Volgens critici is de wet een manier om de president meer macht te geven, o.a. zou hij daardoor in de toekomst de grondwet makkelijker kunnen aanpassen en zijn macht als president te vergroten.

Er komt een snoeihard rapport door onderzoeksbureau (Alvarez & Marsal) uit over het toezicht van de AFM op de rentederivatenhandel. Waardoor duizenden MKB’ers die ze kochten van banken, benadeeld zijn en gecompenseerd moesten worden. Er is kennelijk een moment geweest dat de AFM terugkwam op het goedkeuren van die compensatie en (na toetsing van een aantal dossiers) banken dwong om de dossiers te herbeoordelen binnen de wettelijke kaders die daarvoor golden.
De vraag was: waarom wisselde de AFM plotseling van standpunt?
De complexiteit werd onderschat, de communicatie tussen banken en toezichthouder was slecht en er werden bij AFM teveel onervaren mensen ingezet, die geselecteerd werden op beschikbaarheid en niet op geschiktheid.
Zij bleken niet opgewassen tegen de ervaren juristen en experts van de banken, communicatie met banken werd niet systematisch vastgelegd zodat onduidelijk was welke afspraken met banken gemaakt waren (zie verder website AFM).

Naar analogie van Thompsons onderscheid van afhankelijke relaties en coördinatietypen:
In het debat over mens en technologie onderscheidt Ihde (1990, 72-112) in zijn postfenomenologische benadering van ‘human-technology relations’ vier soorten relaties:
- embodiment relations
- hermeneutic relations
- alterity relations
- background relations.

Verbeek (2005, 122-127, 139-152) heeft daar aan toegevoegd:
- cyborg relations
- composite relations

Zie in Philosophy & Technology (free access deel) het recente artikel van Zwier, Blok en Lemmens, mei 2016, Phenomenology and the Empirical Turn (noot 3) – een discussie met en over Heideigger, Ihde, Verbeek, waarin auteurs argumenten aandragen voor een rehabilitatie van de ontologische dimensie van techniek.

5 juli

De Amerikaanse ruimtesonde Juno is met succes in een baan om de planeet Jupiter gebracht. Heeft er een jaar of vijf over gedaan, meer dan een miljard gekost en gaat nu 37 rondjes rond de planeet vliegen die elf keer zo groot is als de aarde en 4,5 miljard jaar geleden ontstaan is. Waaruit bestaat de atmosfeer van Jupiter? Hoeveel water zit er in de atmosfeer? Bestaat de kern uit gas of uit vast materiaal? Juno’s missie is in 2018 voltooid, zal worden vernietigd om te voorkomen dat biologisch materiaal van de aarde op de manen van Jupiter terecht komt.

Aanslagen deze week in Bagdad, Irak (200 doden of misschien wel meer) en in de heilige plaats Medina. Tijdens de ramadan.

Hét contrast van deze tijd. In minder dan tien regels de superieure intelligentie in een missie die een grote kans had om te mislukken en de gostdienstwaanzin die voor terreur zorgt en vernietigt wat maar geraakt kan worden. Tot in het heilige toe.

In het niet valt een rapport van de Inspectie deze week dat 30% van alle vepleeghuizen kwalitatief onder de maat is ten aanzien van alsmaar complexer wordende zorgvragen van een steeds groeiend aantal ouderen.
Verrassend genoeg liggen de salarissen van directeuren in dit deel van de zorg in een groter aantal gevallen dan in andere delen van de zorg ook een stuk hoger….
Wie gaat nou eens wetenschappelijk adequaat uitzoeken of er oorzakelijke relaties bestaan tussen een en ander. Je kunt daar heel wat hypothesen over formuleren. Naarmate de prestaties slechter zijn, neemt de reputatiegevoeligheid toe en heb je een duurbetaalde ‘communicator’ nodig met goede relaties en invloed in de ambtenarij (inspectie) om de gevolgen onder de pet te kunnen houden (in weerwil van alle opgezette transparantie bevorderende instrumenten, monitoren, panels etc.).
Want, blijkt een dag later: in 2004 is ongeveer in dezelfde toonsoort een rapport verschenen en zijn er harde afspraken door de toenmalige bewindslieden gemaakt met de sector om (via scholing van te laag opgeleide professionals gezien de complexiteit van de zorgvragen) toekomstbestendig te zijn.
Wat 12 jaar later dus een wassen neus blijkt te zijn geweest.

19 juli

Een dag of tien als vervangboer gewerkt. En de heilzame schok verwerkt die dat werk voor de abstract gerichte geest had/heeft. Tussenpersoon moet een nieuw hoofdstuk worden, verwerking van die oorspronkelijke ervaring.

Vanochtend de reactie van GS op Slotakkoord ontvangen. Ook dat is stimulerend, zoals eigenlijk G’s commentaar altijd wel ergens een haakje heeft waar iemand iets mee kan.

Wat is inmiddels de stand van gebeurtenissen?
Het straatbeeld wordt al enige tijd bepaald door op hun mobiel kijkende groepen meisjes en jongens die al lopend een pokemon proberen te vinden. Nieuwste rage met een wereldwijd alle culturen uniformerende, isomorfe, werking voor de spelende mens.
Want ook mijn overbuurman, in het dagelijks leven leidinggevende aan 300 mensen, begint zijn vakantieochtenden met het spel. En ouderenbegeleiders zullen er ongetwijfeld iets met hun cliënten mee gaan doen om ze te activeren (en er ook zelf op die manier mee bezig te kunnen zijn – naast wordfeud; houd je scherp in de ledigheid). Het goede aan deze pokemon go is wel dat je ervoor moet lopen: de pokemon wordt in een laag over de map gelegd van de omgeving waarin degene die de mobiel vasthoudt zich op dat moment bevindt.

Is het spel als afweer voor de om ons heen toenemende tegenstellingen en gevaren?
Vanochtend is de 100e Vierdaagse van start gegaan. Met verscherpte veiligheidsmaatregelen voor dit evenement me anderhalf miljoen bezoekers. Politiehelicopter permanent in de lucht op de zondagavond van het vuurwerk op de Waal. Het wordt een hete week met temperaturen boven de 30 graden, dus het wordt voor de 47.000 wandelaars ook zwaar.

De Republikeinse conventie is van start gegaan om Donald Trump tot presidentskandidaat te benoemen. Er is binnen de partij felle oppositie, die vanaf de eerste dag tot reuring leidt. Gezien de recente incidenten met blanke politieagenten die zwarte burgers doodschieten en de wraak van zwarte mensen die blanke en zwarte politieagenten doodschieten, en het recht van Amerikanen op wapenbezit – door Trump ondersteund, door Obama en Clinton stevig bekritiseerd – gaat de VS een spannende tijd tegemoet. Waar Poetin en zijn Russisch nationalistische aanhang met genoegen naar zullen kijken.

Een Afghaanse (of kwam hij uit Pakistan?) asielzoeker van 17 begint gisteravond in een Duitse trein bij Würzburg om zich heen te hakken en te steken, met vier zwaar gewonden. Wordt door politie doodgeschoten.

In een rapport wordt aangetoond dat de Russische sportbond met steun van de staat en de geheime dienst een omvangrijk dopingprogramma heeft doorgevoerd met het oog op de vorige Olympische Spelen (zomer en winter). Zelfs met de dopingesten in de laboratoria werd gefraudeerd: er waren lijsten van sporters die wel en iet gepakt mochten worden. Het IOC kan nu niet anders dan Rusland uitsluiten van de OS in Rio volgende maand.

In Turkije vond afgelopen weekend een couppoging plaats vanuit het leger om de uitholling van de democratie door het regiem Erdogan tegen te gaan. In een mum van tijd werden alle opstandelingen ingerekend, werden bijna 3.000 rechters ontslagen en wordt herinvoering van de doodstraf overwogen. De EU staat dat niet toe. Dus ondanks beleden steun aan Erdogan, ook hier zwaar weer. Met uitlopen in allerlei delen van Europa waar Turkse mensen wonen, met familie daar, die voor- of tegenstander van Erdogan zijn. Als brein van de coup wordt de in de VS wonende imam Gulen aangewezen. Dus heeft volgens Turkije de VS het gedaan en vragen ze om uitlevering.
Gulen zegt de opstandigen niet eens te kennen, laat staan het brein te zijn achter de opstand. Ondertussen groeit Erdogan’s macht en zwaaien steeds meer Turkse mensen met de Turkse vlag. Zelfs een student die het hertentamen A&O moest doen, was zo bezorgd over (familie in) Turkije, dat hij besloot niet eraan mee te doen.
Dan de ontzetting over de aanslag in Nice door een man die met een vrachtwagen inreed op mensen die op de boulevard naar het vuurwerk van de Quatorze Juillet stonden te kijken. Meer dan tachtig doden, vele gewonden en totale paniek over de kwetsbaarheid van alle grote evenementen.
Het kunnen analyseren van scripts uit geweldsfilms en detectiveseries (waarover ik al eerder in Schrijvend leven schreef, naar aanleiding van een promotie: zie …….) is een nuttige en noodzakelijke functie binnen de veiligheidsdiensten. Het geeft een overzicht van wat mensen allemaal kunnen bedenken, respectievelijk naar aanleiding van iets wat zij in een film of serie gezien hebben bedenken, aan variëteit in aanslagen. Eindeloos veel. [in december 2016 is het nieuws dat IS – dat steeds verder terug gedrongen wordt – duizenden potentiële doelwitten voor aanslagen in de wereld al heeft ‘klaar staan’].

Als dit een paar van de te memoreren gebeurtenissen zijn (de festivalverschijnselen naast deze oorlogen laat ik weg, want festivals zijn er momenteel overal, klein en groot) is het nu plaats en tijd om over de schokervaring van de vervangboer te gaan schrijven en een paar aantekeningen te maken over Tussenpersoon.
Of eerst maar even een half uur te gaan hardlopen in de hitte om het hoofd gereed te maken voor deze taak. Want de ervaring was al zwaar, maar ik verwacht dat het beschrijven ervan zeker nog eens zo zwaar is.

Waar gaat het over?
Van 6 tot en met 16 juli was ik weer vervangboer op Den Ouden Dam (www.denoudendam.nl).
Dan neem ik de zorg over voor 13 kuikens in de pubertijd, een stuk of 10 overal lopende Brama’s, 3 varkens, 22 geiten, nog eens 9 Barnevelders in een andere wei, een paartje sierkippen met 2 kuikens (bleken er 3 te zijn), een op 6 eieren broedend hennetje dat ’s morgens en ’s avonds van de eieren moet worden afgehaald en naar het eten en water toegebracht om te voorkomen dat het zichzelf doodbroed, 3 poezen (waarvan 1 met 5 kittens, dus met onstilbare honger) en een hond in de pubertijd. Een grote moestuin waaruit van alles geplukt moet worden en veel gras om te maaien. Een bijenvolk in zes kasten tussen de twee natuurkampeerterreinen met gasten in tenten, caravans of campers, of in de gite en het appartement. En een douche- en toiletgebouw.

Natuurlijk kom ik regelmatig op de boerderij en werk er zo vaak mee dat ik het reilen en zeilen inmiddels wel van binnen uit ken.
Toch heb ik de eerste drie dagen daar dit keer (weer) als een schok ervaren, maar was de dieptewerking ervan veel heftiger dan bij eerdere keren.
Als een zelfkonfrontatie (zonder Hermans of ZKM) met mijn abstrakte bestaan. Met een schrijvend leven.

Door op de boerderij vanaf de vroege ochtend met de handen bezig te zijn, in een programma dat wordt bepaald door vegetatieve systemen van dieren en planten, besef ik de afstand van mezelf tot het meest elementaire. Besef ik met al mijn lichamelijkheid deel te zijn van een immens geheel op en buiten die boerderij, zonder welke geen enkel mens kan leven. En besef ik dat ik van die conditie zelf, van al dat leven dat aan het mijne vooraf gaat en zelf weer afhankelijk is (ook van water en licht), helemaal niks weet. Of, iets positiever gezegd, waarover ik nog alles te leren heb.
Bij elk afzonderlijk dier, bij elke plant of bloem, bij een dierenverblijf of de grond waarin iets staat, bij elke vrucht (nieuw leven of een gewas of stuk fruit dat je kunt eten) springen de vragen me tegemoet. Voor het eerst van mijn leven lijkt het wel. Wat absoluut niet zo is, want in het verleden nieuwsgierig genoeg geweest, als ik anderen ermee bezig zag.
Dit keer besef ik dat ik ook op dit gebied de verlichte romanticus ben, de literaire toegang ertoe is mij genoeg, voor de techniek ben ik te lui of niet gretig genoeg. Terwijl je daar niet zonder kunt in een volwaardig bestaan.
Schok hoogtepunt was dat ik moest vaststellen dat ik niet wist waar een kuiken in een ei eigenlijk van leeft, voordat het van binnenuit de eierschaal breekt en ter wereld komt. En blij was ik ook dat het breken pas gebeurde toen de baas er zelf al weer was. Want waar laat je uitgekomen kuikens en een moederhen, met eromheen vreetgrage poezen- en hondenbekken?
Nou kan ik alleen maar denken: knap dat al die voeding ook al in het ei zit, voor het broeden begint. Hoe werkt dat in een kip die dat ei legt? Weet ik ook niet.
Enzovoort enzoverder.

Kortom: allemaal punten waarop ik niets blijk te weten, met mijn handen iets moet doen, handen die ik wel vertrouw, dat is het punt niet, in dat opzicht ben ik wel weer praktisch genoeg, maar terwijl die handen doen wat ze moeten doen krijg ik de waarom vraag om de oren die ik niet kan beantwoorden.
Zo wordt je wel een leergierig jongetje, maar in mijn geval is de vertraging in de tijd (is dit een voorstadium van een hang naar techniek krijgen?) wel heel groot.
En die constatering maakt je zelfkritisch: waarom heb ik die impuls nooit eerder zo sterk gehad als nu? Was dat voor mijn evenwichtige ontwikkeling niet veel beter geweest dan de weg die ik nu heb afgelegd (waarover ik me overigens heel goed voel, ook omdat ik tóch nog de – achteraf onnodige - begrenzingen ervan inzie én ervaar).

[ Terwijl ik dit schrijf op de dinsdagmiddag, de 1e dag van de 4-daagse, hoor ik heel regelmatig auto’s met loeiende sirenes, vermoedelijk op weg naar lopers die door de hitte zijn bevangen = dit wordt bevestigd door een bericht op Nos.nl, het is beduidend meer dan in voorgaande warme jaren ]

Ik zal de hele reeks van kleine ervaringen gedurende die eerste paar dagen niet herhalen. Feit was dat ze diep binnen drongen, me aan het denken zette over het geleide leven, over het belang daarin toegekend aan woorden, aan concepten en redeneringen – ook over de natuur. Terwijl dit gebeuren woordeloos is, voorzover wij weten. We verstaan ons ermee door ervoor te zorgen op de manier die bij hen past en die ons uitkomt. Op Den Ouden Dam is er geen economisch motief – behalve op de natuurkampeerterreinen en in de oogsten (waar weer produkten als sappen, olies, jams etc. van worden gemaakt), maar alle natuur wordt er gebruikt voor de mens, niks is er enkel voor het gevoel of de esthetiek. Al spelen die wel weer mee als het gaat om de omgang met de natuur die je zelf fraaier kunt maken, aangenamer voor mensen. Denk maar aan het hout waarmee zulke mooie hekken gemaakt kunnen worden, zoals ze dat vroeger ook deden.
Als je beseft wat er de afgelopen 23 jaar op die boerderij allemaal gebeurd is om het zo ver te krijgen als het nu is, dan weet je ook dat abstracte bezigheden (denk aan een ontwerp voor een stal, het maken van een houten hek etc.) daarin in dienst stonden van wat de natuur vroeg. En niet in dienst van wat daar aan betekenis, via de omweg van een theorie, aan te geven is. Zelfs boeken over ecologie of over vergroening zijn niet een doel op zich of leidend, wel behulpzaam bij het nemen van beslissingen.
Ik kom juist helemaal van de kant van de abstracte bezigheden op zich, iets wat iemand
heeft geschreven of gezegd, weer opgevoed door en in gesprek met een ander die het ook over dat onderwerp heeft.

Al peinzend over de kloof tussen mijn abstracte wereld en die wereld daar, las ik hoofdstukken terug in Ton Lemaire’s Over de waarde van kulturen (1976). Waarover ik in 1981 bij Ton het tentamen Cultuurfilosofie voor mijn doctoraal filosofie heb gedaan. Met deze ervaring op Den Ouden Dam erbij las ik ook die tekst met de ogen van toen en met die van nu. Wat de ervaringen eigenlijk alleen maar verhevigde, intensiveerde. Want deels zag ik daarin nog mijn oorspronkelijke, diepstliggende script terug (denk aan Camus en Adorno) dat ik me in een bepaalde taal eigen gemaakt heb. Een taal die ik zelf ben gaan spreken, kun je zeggen, een structuur voor verdere gedachten en eruit voortvloeiende (taal)handelingen.
En deels zie ik daarin nu, na deze ervaring en uiteraard vele andere meer in project 2016, een overschot aan betekenis dat ik er toen nog niet in kon zien.
Tussen die tekst en mij gebeurde destijds iets wezenlijks voor mijn manier van denken, en die tekst is nu opnieuw een inspiratiebron voor iemand met hele andere ervaringen en inmiddels opgeschreven redeneringen over filosofie, cultuur, wetenschap en de wereld.
Mooi toch? Is het boek niet aan een herziene editie toe vanwege die basiswaarde voor mensen in culturen als de onze die zo met tegenstellingen en conflicten worden geconfronteerd? Vraag ik me af.
Het is niet meer verkrijgbaar. Vernieuwt Lemaire in De val van Prometheus (2010) zijn oorspronkelijke inzichten? Wat betreft rationalisering stem ik in dit opzicht met hem overeen: de middelen zijn rationeel, maar de uitgangspunten en doeleinden zijn dat niet. Vandaar de betekenis van empathische ervaring, voeg ik eraan toe. Wat weer aansluit bij mijn lofzang op de accounting esprit aan het begin van deze Kroniek (2012).

‘Dan is er even iets misgelopen in het systeem’
Zegt Kim van KPN als zij mij belt voor het vervangen van een modem en ik reageer met: dat staat voor maandag al in de agenda.
Ofwel: Kim kan niet zeggen dat een collega die gisteren die afspraak met mij maakte, vergeten is mijn naam af te vinken.
Nou maar eens afwachten of zij wel de afspraak bij de monteur in de agenda heeft gezet.
Als de telefoon daarna voor de tweede keer gaat en meteen weer wordt neergelegd, kan het ook zijn dat Kim last van de warmte heeft en niet goed meer overziet wie ze nu nog wel en wie niet moet bellen.
Kan zelfs zijn dat degene van de afspraak gisteren dezelfde is als Kim, de belster van net. Dan heeft Kim haar eigen systeem niet meer op orde.
En kunnen tussen monteurs en klanten gemaakte afspraken ook weer fouten bevatten.
Voorbeeld van een tussenpersoon.

Ik realiseer me dat ook de vol automatiserende boer, waarvan de koeien op het door hen zelf gekozen tijdstip naar de melkmachine gaan, die hun chip afleest en melkt, volume, kwaliteit etc. registreert, misschien zelfs een check up doet van de voeding die dit dier op tijdstip x nodig heeft, als tussenpersoon is aan te merken.

Tussenpersoon is een sociologische categorie waarvan ik wel eens graag een cultureel profiel zou willen maken. Je kunt er een alfabet van accountant tot therapeut van maken, met elk eigen kenmerken.
Maar wat is er nu gemeenschappelijk aan al die tussenpersonen?
Aan hun oriëntatie
Aan hun beleving
Aan hun zelfopvatting
Aan hun (ervaring van) koppeling met wat aan hun voorafgaat en na hun komt
Aan hun informatiewerk (functionaliteit, mate van specialisatie, type coördinatie, etc.)
Aan hun methoden en technieken, het vereiste opleidingsniveau
Aan hun samenwerking onderling en met anderen (al dan niet ook tussenpersonen)
Aan hun beroepstrots en al dan niet geregistreerd zijn (‘Psycholoog NIP’ bijvoorbeeld)
Aan hun autonomie en integriteit
Aan hun besef van de complexiteit waarin ze opereren
Aan hun morele capaciteit
Etc.

Vanuit elke mogelijke disciplinaire invalshoek kun je dit fenomeen belichten of door tussenpersonen zelf laten onderzoeken (als je ze daarvoor een handleiding of een zelfbeschrijvingsinstrument zou geven).
Je kunt ook proberen om
- vanuit Floridi informatiefilosofisch (infosfeer)
- vanuit Sloterdijk antropologisch (homeotechniek)
- (postfenomenologisch) vanuit Ihde/Verbeek (embodiment relations, hermeneutic relations, alterity relations, background relations; cyborg relations, composite relations)
- vanuit Stiegler orgaansystemen (naar Aristoteles: organon = werktuig): psychosomatisch; sociale organisatie; technische organen)
- vanuit Lemaire cultuurfilosofisch (werktuigen en symbolen van het burgerlijke authenticiteitsideaal) (cf De val van Prometheus) (> Levi Strauss’ mythe en rede)
- etc.
het profiel van tussenpersonen te maken en bijvoorbeeld de vraag stellen of de tussenpersoon in de noosfeer een andere rol en betekenis heeft dan in de biosfeer
en welke therapieën er voor die tussenpersonen nodig zijn om de transitie te maken van de ene naar de andere sfeer. Verandering van de veranderkundige inbreng.

Relatie van tussenpersoon met ‘metaxis’ (de mens als het ‘tussen’ – zie: Philosophie des Zwischen) bij Plato en Aristoteles (Voegelin? Nussbaum?)

21 juli

De werkloosheid in Nederland is gedaald tot 550.000 (6,1%). Was op zijn hoogtepunt in februari 2014 699.000, vorig jaar december nog 588.000. Ook het aantal ww uitkeringen nam af in de eerste helft van dit jaar af.
De AEX is al weer bij 450. Een vat olie nog steeds onder de $ 50.

In Turkije is voor 3 maanden de noodtoestand uitgeroepen.
Duizenden mensen (‘Gulen-aanhangers’) worden uit hun banen bij de overheid gezet (vooral onderwijs, leger, rechterlijke macht).
Europa heeft er een groot probleem bij.

23 juli

Gisteren – de 5 jarige herdenkingsdag van Utøya, 69 doden door Breyvik – schiet een 18 jarige Iraanse Duitser in München 9 mensen dood. Een loner, depressief, zegt de politie.

Erdohan heeft duizenden onderwijsinstellingen, zorgcentra etc. laten sluiten, waar volgens hem Gülen-aanhangers de dienst uitmaken. Door de noodtoestand kan hij wetten aannemen zonder het parlement. Zoals de doodstraf. De situatie is kritiek.

Pokémon Go is niet alleen isomorf in alle culturen, maar ook uniform in het toepassen voor business doeleinden. Bedrijven, zoals AH, contracteren pokémons die in hun winkels gevonden kunnen worden, andere bedrijven doen hetzelfde met produkten om klanten te lokken. Besef eens dat dit wereldwijd op dit moment gebeurt.
Wat er sinds 1860 niet allemaal op communicatietechnologisch gebied is gebeurd, toen de telegraaf nog niet eens tussen Oost en West amerika als draadje was gespannen om berichten te kunnen versturen (dat ging nog met de beroemde pony-expres).

27 juli

Neef B is vandaag 66 geworden. Straks op de fiets naar Baak om hem te feliciteren.
Ik moet nog melden dat sinds eind juni de Italiaanse banken in heftige problemen verkeren (door de grote risico’s die zij met slechte produkten hebben gelopen), net als de Italiaanse economie (die volgens het IMF pas in 2025 weer hersteld zal zijn). Door Brexit verder verslechterd, net als de UK economie erdoor verslechterd is. Discussie in Eurogroep over staatssteun aan banken. Dijsselbloem is tegen.
Ook Portugal en Spanje kunnen niet aan de begrotingsregels voldoen en zullen waarschijnlijk soortgelijke zwakke banken als in Italië hebben. Nog eens uitzoeken.
Hoe groot is inmiddels het herstel in heel Europa? Of hoe zwak zijn we nog (tussen Poetin en Erdogan).

IOC laat na om alle Russische sporters van de OS te weren. Verschuiven die beslissing naar de respectievelijke bonden (onder ‘strikte’ voorwaarden die wel poly interpretabel zijn), waarin uiteraard Russische bestuursleden zitten, zodat er toch (‘zuivere’) Russische sporters naar Rio zullen gaan. Zoals de waterpolovrouwen, waardoor NL definitief niet zal kunnen deelnemen.

Solar Impulse is deze week geland in Abu Dabi en heeft daarmee in een jaar op zonne energie de wereld rond gevlogen (35.000 km)

Er is in NL eindelijk een wet aangenomen die de cowboys onder de incassobureau’s moet gaan aanpakken.

Fusie Ahold en Delhaize is definitief. Grootste winkelketen in Europa (?)

Op de eerdere aanslagen volgden aanslagen: eerst blies een zelfmoordterrorist zich in Ansbach op (10 gewonden), toen grote aanslagen in Kabul en in Bagdad (honderden doden) en gisteren een priester in een kerk in een Normandisch dorp (en een zuster zwaargewond). Daders doodgeschoten.
Rechtse politici profiteren.
Hilary Clinton is de officiële Democratische presidentskandidaat, ook de eerste vrouw in de geschiedens van de VS. Ook hier machtsmisbruik in het dwarsbomen van de campagne van Bernie Sanders, maar die heeft zijn steun uitgesproken.
Sterk optreden van Michele Obama, wordt zij de eerste zwarte vrouwelijke presidentskandidaat na Hilary?

Met 'Red Hot Chili Pepper' Peer S (die ook Haus am See van Peter Fox waardeert) deze week het plan opgevat om Ton Lemaire een keer naar den Ouden Dam te halen en voor een select gezelschap terug te laten kijken op zijn oeuvre, maar in elk geval op Over de waarde van kulturen.
Schijnt dat Ton in Vlaanderen veel gevraagd is (en niet meer in NL, hoewel daar zijn boeken meestal wel gerecenseerd worden).

Met Jan A. het volgende onderwerp voor het ‘drie-keer-nèks’groepje besproken: slechte oneindigheid. Vertoont in de aanpak van Jan veel overlap met mijn eigen belangstelling voor de rol en betekenis van transcendentie (slechte oneindigheid begint volgens Jan bij de keuze van doelen die dat niet zijn, in de verdere differentiatie daarvan op allerlei gebied van het menselijk (samen)leven (politiek, cultuur, kunst, erotiek etc.). En grijpt per slot van rekening terug op het slechte in ieder van ons zelf. En op ons onvermogen (ondanks alle goede zelfopvoeding) om goed werkende mechanismen voor de selectie van echte doelen te ontwerpen en in praktijken onder te brengen.
Gesprek bracht me op het idee om Camus’ verhaal Jonas, of de artiest aan het werk aan Jan te laten lezen (kende hij niet) (uit L’Exil et le Royaume, 1957) en zelf te herlezen.

Ga ik nu doen, alvorens vanmiddag naar Baak te fietsen.

28 juli

Het probleem van de Italiaanse banken staat niet op zichzelf, noch enkel samenhangend met de kritieke situatie in de Italiaanse begroting, respectievelijk de economie en de hoge werkloosheid.
Want tot in het IMF toe maakt men zich zorgen over de twee grootste Duitse banken en hun problemen, ondanks de welvarende economie en staat waar zij deel van uitmaken.
Bij Deutsche Bank nemen de problemen alsmaar niet af. De bij de 5 grootste banken in Europa horende instelling heeft sinds 2006 de waarde van haar aandeel zien slinken van € 100 naar minder dan € 20 per aandeel. De tier-1 ratio (reserves om de gevolgen van slechte leningen, hypotheken etc. te kunnen opvangen) is onder de norm van 11.75 gezakt (10.80) en de bank is in alle juridische gevechten betrokken die gevoerd worden over verwijtbaar handelen door banken (Libor etc.). Kan ook nog kapitalen gaan kosten. Bovendien neemt de omzet af en is de winst het afgelopen kwartaal geslonken van ruim 700 miljoen in hetzelfde kwartaal vorig jaar, naar 20 miljoen nu. Omdat er veel geld nodig is voor weer nieuwe reorganisaties.
Duitsland’s tweede bank, Commerzbank, die acht jaar geleden al door de overheid was gered, heeft eveneens een winst waarschuwing afgegeven. Daar zit de tier-1 ratio eveneens onder de 11.75 (11.50).
Als Duitse banken zouden omvallen…..dus hebben Duitse ministers voorkomen dat Portugal en Spanje een boete krijgen omdat ze niet aan de begrotingsdiscipline voldoen. Wat tot voor kort een absolute no go was voor de die hards in Europa.
Misschien om daarmee de weg alvast te effenen voor het in de toekomst de hand lichten met een tweede no go in Europa: staatssteun aan de banken (in Italië, in…, in…).
De koers van ABNAmro schommelt rond de € 16,30, de resultaten zijn goed, maar wat was ook al weer de introductiekoers? (antwoord: zie pagina 183)
Ze zeggen dat het beter gaat…
De terreurdreiging, zeg maar het geweld waartoe steeds meer mensen bereid zijn (ook als ze door stadswachten waar dan ook in Europa gecorrigeerd worden, zo blijkt), leidt ertoe dat de betrokken diensten om de privacywetgeving heen willen kunnen werken.
Ik hoorde iemand zeggen dat ze persoonsinformatie, zonder dat iemand het merkt, in een afzonderlijke beveiligde omgeving kunnen zetten, zolang er verdenkingen zijn dat iemand gewelddadig kan worden (crimineel of politiek – links of rechts, agnost of islamist, etc.). Dan verhoog je de kans op preventie (al wordt het nooit 100%) en wordt de privacy wetgeving niet geschonden. Ik neem aan dat hier alvast achteraf vergiffenis wordt gevraagd voor een handelwijze die ‘gezien de dringende noodzaak’ al veel vaker voorkomt dan officieel zou mogen. (heb ik dezelfde redenering niet al eens eerder gehoord bij criminaliteitsbestrijding? Wij, de meerderheid die zwijgt, willen toch graag dat terroristen en boeven worden uitgeschakeld voordat ze ons beschadigen? Dan mag daarvoor toch best een beetje democratische controle worden ingeleverd?)

Het COA gaat 15 tijdelijke opvanglocaties voor asielzoekers sluiten omdat er minder vluchtende mensen naar Nederland komen.

29 juli

Vandaag wil je een abonnement op een krant opzeggen. Dat komt er steeds maar niet van.
Om half acht zie je op de website dat dat alleen telefonisch kan.
Vanaf 9 uur.
Je eerste telefoontje levert uiteraard een menu weergave op, kost tijd.
Wanneer je in het keuzemenu bij de opzegbalie aankomt, hoor je dat als je nu opzegt je abonnement op 10 oktober ophoudt.
Vreemd?
Nee, dat is zo bij alle kranten, krijg je te horen (want dat is door kranten onderling zo afgesproken en mag kennelijk: gedwongen winkelnering).
Nee, wij doen niet aan restitutie, wanneer het abonnement ophoudt.
Dan hoor je een emailadres noemen, waarvan je weet dat het van de nieuwe bewoners is (die kennelijk een abonnement bij dezelfde krant hebben). Dat corrigeer je maar even.
Omdat de krant op een oud adres staat, moet je ‘m voor die nog lopende tijd naar je huidige adres laten omzetten.
Nee, dat kan niet bij de opzegbalie. Daar is weer de verhuisbalie voor.
Vanaf wanneer? vraagt die. Vanaf morgen, zeg je.
Nee, dat kan dan pas vanaf dinsdag (volgende onderlinge afspraak: al lever je een paar dagen niks, je mag het geld toch houden; zou AH ook wel willen)
Tien minuten van je dag weg.
Verwonderd, want denken ze nou bij de services van kranten écht dat ze daarmee klanten aan dit produkt blijven binden? Het is desastreus voor het imago.
We moeten een nieuwe term zien te vinden voor dit soort ‘systeemfouten’.

1 augustus

Afgelopen vrijdagavond om 10 uur worden de resultaten bekend van een stresstest onder 53 Europese banken. Zodat de handel in aandelen wereldwijd niet meteen zal crashen als mocht blijken dat teveel banken die test niet doorstaan.
Het valt mee. De meeste banken doorstaan de test. De banken waarvan werd verwacht dat ze het niet zouden halen, halen het inderdaad niet (waaronder de eerste bank ooit, de Monte dei Paschi di Siena). Opvallend sterk zijn de NRW bank en de Bank Nederlandse Gemeenten, naast o.a.. Svenska Handelsbanken. De NL banken zitten waar ze moeten zitten. De Volkskrant heeft ze vandaag allemaal op een rijtje gezet. Ik heb de neiging om de tabel uit te knippen om de afzonderlijke banken te kunnen blijven volgen. En heb daarom het knipsel naast de infographic van de crisiskalender 2008 gehangen. Want wat het allemaal waard is, zal nog blijken. Al is de huidige recessie minder sterk dan toen.
In ieder geval reageren de aandelenbeurzen vandaag rustig op deze informatie.
Europa kijkt tegelijk naar Aleppo waar 300.000 Syriërs vastzitten tussen het leger van Assad/Poetin dat de stad volledig omsingeld heeft en door de lucht met bommen bestookt en de rebellen in de stad. Een humanitaire ramp dreigt want ze hebben er niks meer. Vergelijkingen met Rwanda en Srebrenica worden al gemaakt.
De Erdohan revolutie in Turkije gaat keihard door. Binnen en buiten het land. Nu Turkije de vluchtelingenstroom volgens afspraak met de EU heeft weten tegen te houden, eist de Turkse regering dat Turken vanaf oktober al zonder visum door Europa moeten kunnen reizen. Want dat was de andere kant van de afspraak.
Schiphol is afgelopen weekend en vandaag onder verscherpt toezicht in verband met terreurdreiging.

2 augustus

Vandaag heeft de onzekerheid de beleggers en de aandelenbeurzen toch in de greep gekregen. Overal dalen de beurskoersen, vooral die van banken. AEX nu onder de 440.
Natuurlijk is het zomer, is het economisch relatief rustig.
Maar de informatie over de stresstest van banken, de gevolgen van de brexit en de terreurdreiging doen hun werk.

Alarmerender is dat de wijkverpleging in de problemen komt. Er is een budgettair probleem, mensen die mee zorg nodig hebben, krijgen dat niet (meer), er is een opstoppingsprobleem, ziekenhuizen kunnen patiënten niet naar huis sturen als ze geen verpleging daar kunnen krijgen en er is een werkdruk probleem: gewoon te weinig handen en hoofden voor het toenemende werk als gevolg van de vergrijzing.
Hoe die eruit ziet heb ik vorige week, fietsend door Montferland en Achterhoek nog eens met eigen ogen gezien. Overal oudere mensen die nog wat rond hun huizen scharrelen, aandoenlijk. En zo te zien ook nog steeds met genoegen, al zal deze of gene echt wel hulp nodig hebben en misschien ook wel krijgen. Zelf ben ik natuurlijk ook alleen maar een langsfietsende oudere, zoals zij, die ik bekijk, er zoveel langs zien fietsen, werkend tegen de wind en de sterfelijkheid in, die beide niet te ontlopen zijn.

3 augustus

Nog zo’n fenomeen dat me terug doet denken aan het onderscheid tussen psychologisch en neurologisch mensbeeld: de opkomst van electroceutics naast de pharmaceutics. Microtechnologie om de electrische activiteit tussen hersencellen (neuronen) te beïnvloeden: bijvoorbeeld bij Parkinson patiënten om foute circuits weer te herstellen.
Het schijnt dat dat met de nodige slimheid moet gebeuren, omdat de hersenen in de gaten kunnen hebben dat hun activiteiten (inclusief de zieke) omgeleid worden en ze daar weer tegen in kunnen gaan, dus de electroceutics (denk aan de alleroudste: de pacemaker) weer uitschakelen.
Is aanvullend aan de bestaande geneesmiddelen, zegt de hoogleraar uit Delft nog (in Met het oog op morgen), die bezig is met de electroceutics nog kleiner, betrouwbaarder en goedkoper te maken. Maar de pharmaciegigant - - Kline gaat samen met een bedrijf uit de holding waartoe ook Google behoort, alvst flink investeren in het ontwikkelen van die electroceutics voor veel voorkomende (neurologische) ziekten.

Ander bericht over 2060 in hetzelfde programma: Japan, nu nog 129 miljoen inwoners, heeft er dan nog maar 85 miljoen, waarvan liefst 40% ouder dan 65. Als de huidige trend zich doorzet dat mensen die moeten werken om te kunnen leven (duur) geen kinderen nemen. Aanhoudend slaagt Japan er niet in om economisch de weg omhoog weer te vinden, het gaat goed in de steden (waar de mensen naartoe trekken, Tokyo), en steeds minder goed in het achterland.

5 augustus

Deflatie, voor het eerst in 30 jaar. De prijzen dalen, het leven wordt goedkoper.
Alledaags racisme in Vlaanderen.
Erdohan gaat de bedrijven van de Gulen beweging aanpakken om die aanhangers ook economisch uit te schakelen.
Olympische Spelen begonnen in Rio de Janeiro. Adidas verwacht topjaar.
De wereldeconomie in een notedop.

Lekenpraat.
Huis-, tuin en keukenpsychologie. Psychologie van de koude grond
Zondagsfilosoof.
Huiskamersociologie (J-P Geelen in VK van vandaag).

Toeval wil dat ik nu dagelijks een krant lees. En weer besef waarom ik ‘m buiten de deur wil houden. Teveel informatie om te verwerken. Voordat je zelf aan je werk kunt beginnen. Dus een filter uit noodzaak. Hoewel je niet zonder nieuws kunt. Waarom zou ik anders deze Kroniek schrijven?

Olaf Tempelman (column vandaag in VK): Over de paradox dat stress het hoogst is in landen waar mensen het doorgaans ‘erg goed hebben’.
‘Kwetsbaarheidsparadox’ (Drückers): als het ergens goed gaat hakt het er blijkbaar érg hard in áls het een keer mis gaat. Slijtage op aanpassingsvermogen.

Bart Preneel (Belgische encryptie expert met wereld status eveneens in de VK) over de iPhone introductie in 2008 waarmee mensen hun privacy opgeven: ‘we hebben het systeem van de Stasi gebouwd en geloven tegelijkertijd dat politici het nooit zullen misbruiken’. Een one-liner.
Zie de zeer informatieve slides van zijn (publieks)lezingen (cybersecurity/Snowden/Big Data – data als de nieuwe ‘olie’) op de personal page (esat.kuleuven.be).
Daar staan ook een hele reeks quotes waarvan hij een liefhebber is:
If it’s proven secure, it is probably not (Lars Knudsen)
Programming today is a race between software engineers trying to build bigger and better idiot-proof programs and the Universe trying to build bigger and better idiots.
So far the Universe is winning (Rich Cook)
1234567=127*9721 (klopt, is een plaatje)
Smart is when you believe only half of what you hear. Brilliant is when you know which half to believe.
If we knew what it was we were doing, it would not be called research, would it? (Einstein)

Zvizdal – videotheater installatie van Vlaams collectief Berlin, reist rond op festivals
Over twee oudjes die bij Chernobyl zijn blijven wonen en bij alles de veerkracht tonen (waar ‘tussenpersonen’ in de bubble lijdend aan de kwetsbaarheidsparadox– zie boven – niet meer toe in staat zijn…)

7 augustus

Mijn vader zou vandaag 99 geworden zijn. ‘En langs het tuinpad van mijn vader….’

Vanochtend begin ik in het tweede deel van de Thibaults. In het zonnetje, kopje koffie erbij. Huilende kinderen naast ons bij de buren doorboren de zondagrust (maar dat is elke dag zo).
De schrijver portretteert Jacques in juni 1914 terwijl die stil zit te poseren voor de straatarme schilder…Van het maken van een schilderij wordt een schilderij met woorden gemaakt, je ziet het schilderij geschilderd worden mét de uiterlijke en innerlijke kenmerken van situatie en personen erbij.
Mooier geschreven sociologie is er niet.
Want het openingstafereel loopt verder, microscopisch, naar de groep waarvan beide deel uitmaken, tot en met de gedeelde armoede en de manier waarop deze anarchisten en socialisten in Genève zich politiek uiten over de noodzakelijke veranderingen in de internationale wereld. Met een typering van de soort revolutionairen: de voorvechter, de vakman en de leider. Jacques is geen van drieën, maar wel een door iedereen geliefd luisterend oor aan wie je ook persoonlijke dingen durft te vertellen.
Roger Martin du Gard ontleent een, ook nu nog bruikbaar onderscheid aan Lamartine over verkeerde en goede vaderlandsliefde: de eerste als alle vooroordelen van volken, aangewakkerd door regeringen die baat hebben bij tweedracht, tegenover elkaar en de tweede als alle gelijke rechten van alle volken met elkaar. Zo kijkt in het begin van deze roman 1914 terug naar 1848, en als lezer kijk ik vanuit 2016 terug naar 1914 en zie dat hetzelfde mechanisme van verkeerd nationalisme nog steeds meer verdeeldheid zaait dan internationale solidariteit tot stand brengt.
Zo is ook dit boek literatuur over de oorlogsjaren 1914-1917, als aanvulling op mijn bestudering van 1900.

Ook aangeschaft: Curiosity van Roberto Manguel (2015). Een essay in de vorm van vragen over o.a. taal, waarbij hij de Divina Commedia van Dante gebruikt als leidraad.
Nieuwsgierigheid is de waarom vraag stellen. Zie ook het boek van Dreyfus en Dorrance Kelly, All Things Shining (2012, 118 ev) waarin de Divina Commedia eveneens een voorname rol speelt.

Ander thema dat op dit moment doorbreekt is het ten grave dragen van de neoklassieke orthodoxe economische wetenschap over het belang van de markt (‘marktisme’, De Swaan) en de opkomst van nieuwe ideeën over de actuele staat van de wereldeconomie. In kaart gebracht door VK redacteur Hans Wansink en gebundeld in een boek Creatief na de crisis.

8 augustus

Dat de boven geciteerde zin van Preneel een quote status waard is wordt op de maandagmorgen bevestigd door Grunberg die er zijn voorpagina column in de VK mee begint. Daar tegenover sluit hij af met een tegen-zin ‘De meeste mensen geloven dat ze niets te verbergen hebben en stiekem vinden ze het ook fijn om in de gaten te worden gehouden’.
Die tegen-zin zal de quote status niet halen. Want in die zin zit naar twee kanten toe nog de nodige rek. Ten eerste weten de meeste mensen wat ze te verbergen hebben en houden daar rekening mee, behalve de roekelozen die de kik zoeken en de hele slimme gebruikers die dat ook digitaal kunnen verbergen. En ten tweede vinden de meeste mensen het (daarom, ze weten het van zichzelf) stiekem wel fijn dat de anderen in de gaten worden gehouden.

31 augustus

Van 12-28 augustus heb ik in Baak in het huis van B&M een landelijk leven geleid.
Mooie plek met alle literatuur (vooral NL) om je heen die je kúnt pakken of kunt laten staan. Mooi weer ook, wat het verblijven helemaal een genoegen maakte.
Tussendoor naar Kesteren om te hooien en te maaien en gedurende de voorbij vliegende dagen gewerkt aan het register bij Schrijvend leven (monnikkenwerk en een nieuwe manier om door de eigen tekst te gaan) en aan het voorbereiden van de workshop Luhmann in de Systeemweek van Sioo.

Ondertussen hebben de beurskoersen weer meebewogen op het economische en politieke nieuws (Brexit, Turkije, Syrië, de vluchtelingenstromen, TTIP, de economische boycot van Rusland, de presidentsverkiezingen in de VS).

In Baak herlas ik ook de Pest van Camus (in een oude vertaling van Willy Corsari). En ontdekte een Mercier (La Peste, 1947, p. 14). In dit verhaal is Mercier de directeur van de ‘service communal de dératisation’ met wie dokter Rieux een veelzeggend gesprekje voert over de vraag of de dienst moet ingrijpen in de toenemende rattensterfte.
Rieux vindt van wel, de directeur zegt: als jij vindt dat het nodig is…
Boeiend boek over een stad die de poorten (als in de ME) moet sluiten en zijn bewoners moet opsluiten om de pest die steeds meer om zich heen grijpt, het hoofd te bieden.
Immunisering terwijl het kwaad zich binnen de muren bevindt en verder woekert.
Het valt mij op dat Camus met grote precisie de wijze waarop de bureaucratie werkt haast voelbaar weet te maken, niet door uitroeptekens of waarschuwingsborden, maar door het gewone, dagelijkse karakter en het verloop ervan te beschrijven.

Door het voorbereiden van de workshop Luhmann van dit jaar ben ik me nog scherper dan al het geval was gaan realiseren wat de scheidslijn tussen rede en systeem en respectievelijk daarbij aanknopende stromingen in filosofie en wetenschap voor mij zelf betekent.
Ja, ik ben voorstander van een objectivisme, voorzover dat woord nog gebruikt kan worden. Of, anders gezegd, van een benadering waarin subjecten zich niet vergissen in het belang van hun eigen denken en handelen te midden van alles om hen heen. Dat is namelijk nauwelijks van belang, al kán de kracht van de rede hen daarin ernstig misleiden.
Hoe krachtig de rede en de taal (ook qua uitdrukking van kennis en het blijven zoeken naar verkaringen voor nog onbegrepen fenomenen) mogen zijn die het subject tot zijn beschikking heeft, goed begrepen (in de context van de eigen Verlichtingstraditie) is het een factor die op zijn best in de greep wordt gehouden om de drama’s die er óók mee geproduceerd (kunnen) worden tot een minimum te beperken.
Daarom luistert een objectivisme à la Adorno naar wat ‘objecten’ te vertellen hebben, is niet de maker van kennis over dat object, waarmee het niet anders kan dan dat ‘object’ met geweld in de eigen categorieën onderbrengen en verminken wat er eigen aan is.
Mijn fascinatie voor andere objectbenaderingen, al kun je ze niet allemaal meer zo noemen wanneer ze systeemtheoretisch zijn à la Luhmann, komt daar uit voort: krijgt subjectiviteit de plaats toegemeten die het toekomt? Van daaruit kun je die alternatieven beoordelen (zoals Rand’s objectivisme waarin de rede mythisch wordt), of Luhmann voor wie systeemdenken niets minder is dan een breuk met de traditie van de Rede.
Autopoietische systemen hebben hun eigen elementen en structuren door middel waarvan ze zichzelf reproduceren en complexiteit reduceren. Doen ze dat niet meer, dan houden ze op te bestaan (systeem/omgeving).
Ik heb dit jaar in de workshop Luhmann heel erg benadrukt dat de aard van dit denken een haast existentiële stap van elke veranderaar vergt: dés te meer als je geneigd bent om constructivistisch of constructionstisch te denken en te handelen. En dat denken overheerst in het organiseren en veranderen.
Als je gewend bent met mensen in organisaties te werken (als coach, P&O of Arbo, begeleider van verandering etc.) is het haast onmogelijk om die stap zoals Luhmann die zet te zetten. En zul je dus eerder geporteerd zijn van benaderingen waarin systeem en interactie nog wel dynamisch interpreteerbaar zijn (Stacey?).

Maar ik geloof toch dat tijdens de workshop aan de hand van de voorbeelden, voor sommigen in echt complexe omgevingen (Belastingdienst, Nederlandsche Bank, Rijks Waterstaat) dóór Luhmann wel begrijpelijker werd waarom veranderingsbenaderingen tot onbevredigende uitkomsten leiden. Je verandert nl. niks aan de organisatie.
Een analyse van functionele equivalenten vanuit Luhmann´s systeemtheorie kan voor de verandering van hun organisatie, gegeven de complexiteit, wel meer waarde opleveren.
Door de setting (heet, dus buiten in de tuin) en door de deelnemers (Jaap, Leike, Brechtje, Shirine, Jan Bas en een paar andere deelnemers) werd de workshop toch meer uitdiepen van wat ik zelf als een (onoverkoombare) dramatische stap in het denken ervaar, dan het helemaal precies uitvlooien van de begrippen (al is dat naar mijn mening wel voldoende gebeurd en is de uitgedeelde hand out voor mensen een goede teruglees en verder lezen ondersteuning).
Al met al niet onbevredigend, een levende interactie naar aanleiding van Luhmann. Maar volgende keer moet ik toch meer naar het bord, opschrijven, vasthouden, terug koppelen om op een gericht resultaat uit te komen. Als de Systeemweek in 2017 weer de laatste augustus maand is, weet ik nu al dat ik de donderdag 31-8 in die week het laatste college A&O aan groep 47 in Utrecht sta te geven.
Maar (niet onbelangrijk) heerlijk om weer zo´n dagdeel te midden van een paar hele dierbare collega´s door te kunnen brengen met een verhaal en daar reacties op te krijgen die me altijd weer aan het verder denken zetten.
Op 11 augustus lees ik dat het aandeel Twitter een derde van de beurswaarde verloren is. Eerder in deze Kroniek (2013, p.86) werd Twitter naar de beurs gebracht en steeg het (al dure) aandeel met 78%.
Dan: in die weken te Baak ook mogen meemaken dat Grunberg in zijn column op de voorpagina van de VK van 16 augustus Adorno (Meinung, Wahn, Gesellschaft zie GS 10.2, p.573 e.v.) citeert naar aanleiding van een artikel in de Süddeutsche Zeitung (columnist zijn is commentaar geven bij stukken van anderen in dezelfde krant of in andere media…).
Vorige week maandag weer met J en J begonnen aan het volgende jaar met het (reeds aangekondigde) onderwerp: slechte oneindigheid. Een dikke map vol teksten die we gaan fileren vanuit de als volgt geformuleerde vraag:
Verbeter de vluchtpunten (van slechte oneindigheid) door het interpreteren van de geselecteerde teksten en verbeter de selectie en interpretatie van teksten over slechte oneindigheid.
En wat blijkt (gistermorgen): in zijn Meditationen zur Metaphysik (in Negative Dialektik, p.354-401) heeft ook Adorno het letterlijk over Fluchtpunkt (p.358). Volgende keer maar eens aan de boys laten zien.
Jan haalt het vluchtpunt uit de teken- en schilderkunst, waarin het wordt gebruikt als hulpmiddel bij het construeren van perspectivische vormen.

Nu naar een andere continuïteit in deze Kroniek: de PGB.
De krant heeft er gisteren en vandaag ettelijke bladzijden aan gewijd. Kennelijk zijn ze betrokken geraakt bij de politieke kwestie zelf, of bij een partij binnen de gehele constellatie, die het niet meer kan aanzien dat ingediende declaraties niet worden gecontroleerd. Die maatregel is in maart afgesproken om de vastgelopen uitbetalingen aan zorgverleners weer vlot te trekken. Maar nu komen er kennelijk zoveel gevallen langs van indieners waarbij je een vraag kan stellen, dat de maatregel betwist wordt.

Beknopt is dit het verslag (voorpagina VK 30 augustus) onder de kop Helft pgb-declaraties deugt niet (en een toevoeging: In bijna alle gevallen gaat het volgens de SVB om administratieve fouten.)

Na de introductie van het nieuwe stelsel in januari 2015 raakten budgethouders verdwaald in de nieuwe bureaucratie. Zorgverleners klaagden dat ze maandenlang moesten wachten en dan vaak ook nog onvoldoende geld kregen.
Door de declaraties niet meer strikt te controleren kwamen de betalingen alsnog op gang. Een groot deel van de Tweede Kamer is inmiddels het vertrouwen in het huidige pb-systeem verloren. Ook enkele gemeenten hebben het systeem vorig jaar al ‘failliet’ verklaard.
De SVB kampt met grote ict-problemen en bovendien is het stelsel zeer complex. Gemeenten, zorgkantoren, pgb-houders en zorgverleners moeten allemaal informatie uitwisselen voordat de SVB tot betaling kan overgaan. Dat leidde steeds weer tot problemen. ( maar de SVB houdt vertrouwen in het systeem )

De krant geeft ook voorbeelden van gevallen, ontleend aan een interne notitie (Signalen van mogelijke fraude). Want daar is men uiteraard wel scherp op gebleven. Het nieuwe systeem moest immers de fraude met het oude systeem voorkomen.
Wat te denken van een 15 jarig meisje dat € 6.448 per maand ontvangt om voor haar zus te zorgen en tegelijkertijd zelf een pgb aanvraagt omdat ze hulpbehoevend zou zijn.
Een man zegt elke dag een familielid in Bussum te verzorgen, hoewel hij zelf 165 km verderop in België woont en ook nog eens geld ontvangt van twee andere mensen met een pgb.
Wat gaan de staatssecretaris en de TK met deze informatie doen? met de nieuwe verkiezingen van volgend jaar in het vooruitzicht?
De vorige kritische rapporten over de invoering van het nieuwe systeem (in juni 2015 van de Rekenkamer en in maart 2016 van het Bureau ICT-toetsing) en de daaraan gekoppelde debatten in de TK leidden nog niet tot een defintieve crisis. Dit keer wel?
Kamerleden willen een systeem dat tegelijkertijd flexibel, eenvoudig én fraudebestendig is (tekent VK redacteur Frank Hendrickx op in zijn artikel op 31 augustus (p. 6, rubriek Ten eerste). Er blijkt ook een ‘ketenbureau’ te opereren – ketenpartners gemeenten, zorgkantoren, de club van kleine zorgverleners, de belangenvereniging van budgethouders, de SVB - (Victor Steultjes wordt als naam genoemd).
Gaan de controles per 1 oktober weer aan? En wordt het systeem nu écht een keer getest op de drie eisen van de TK?

[ lees nog eens terug (in de paragraaf over Nussbaum nota bene, maar wel terecht, therapie gericht op excessieve gehechtheid aan geld, macht en eer) over de up-coderingsbedrijfjes die zorgverleners helpen bij maximalisatie….]

Wat gebeurt er als ze Luhmann eens zouden toepassen op het zoeken naar functionele equivalenten voor oplossingen voor problemen van dit sociaal systeem?

1 september

Een brede coalitie van zorgverleners, consumentenorganisaties etc. gaat onderzoek (laten) doen naar de wurgcontracten van de zorgverzekeraars.
Die hebben meteen laten weten dat ze het geld maar één keer kunnen uitgeven en dat ze ook vinden dat de klanten (en hun tevredenheid over de zorg die ze krijgen) meegenomen moeten worden. Ofwel: ze proberen mede opdrachtgever te gaan worden.
Kieken hoe dat afloopt….

7 september

De politieke partijen lopen nu al warm voor de verkiezingen in maart 2017.
De zorg en de vluchtelingen (respectievelijk de omgang met vreemden die best andere waarden mogen hebben, maar de onze niet mogen bedreigen…en toch ook weer niet waarden mogen hebben die in onze ogen onmenselijk zijn – zoals onvrijheid van vrouwen) worden centrale issues. Gaat de basisverzekering er komen? Verdwijnt het eigen risico? – dat voor het komend jaar alvast niet verhoogd wordt, dus er is nattigheid.
In het GL programma duikt de term empathie op (zie ook laatste hoofdstuk en Sennett, p. 55 en 67 van deze Kroniek).

De G20 zit in China bij elkaar. We krijgen brutale opkoopverhalen voorgeschoteld van Chinese (staats)bedrijven die voor heel veel geld robottechnologie-bedrijven opkopen en gekoppeld met Big Data willen laten uitmonden in een niet eerder vertoonde industrialisering 4.0. Waar de andere landen het nakijken (zullen) hebben door de onvergelijkbare schaal van kapitaal en markt in dat land.

Fricties tussen inhoud en systeem zijn er altijd en overal, binnen bepaalde normen. Worden die overschreden dan gaan aan beide zijden de verliezen te hoog oplopen. En valt een organisatie om door de reeks van onoplosbare problemen.
Zou ik nu gevraagd worden om zorgorganisaties door te lichten op hun levensvatbaarheid dan zou ik beginnen met een diagnose van die fricties in zo’n organisatie.
Dat bedacht ik bij het afscheid van een therapeut/opleider die na bijna 40 jaar de ggz instelling verliet. De speeches waren stuk voor stuk op zich al interessant als graadmeter voor de stand van zaken intern en ten opzichte van de omgeving, maar dit terzijde.
Maak maar analyses van een aantal van dat soort bijeenkomsten (ook de uitgesproken ‘welkomstwoorden’) in zo’n instelling en je weet al een heleboel. In ieder geval ook waar je precies naar moet gaan kijken om tot een betrouwbare inschatting te komen van de levensvatbaarheid, de problemen en de duurzame oplossingen.
Wat in dit geval zich opdrong is dat de fricties tussen inhoud en systeem, tussen wat het doel van de organisatie is gezien vanuit degenen die het professionele werk verrichten voor hun cliënten en degenen die met de systemen proberen daar de voorwaarden voor in stand te houden en verder uit te bouwen, gedoogd kunnen worden zolang daarvoor de middelen beschikbaar zijn. Het blijft dynamisch zolang de verschillende werelden niet als twee kampen tegen over elkaar komen te staan en de loopgraven betrokken worden.
Of dat gebeurt hangt wel degelijk af van de kwaliteiten die mensen mee brengen in de communicatie over de beslissingen die in organisaties genomen moeten worden.

Misschien wil de therapeut gewoon zijn vrijheid behouden om zelf te beslissen over het aantal sessies binnen welke een therapie succesvol kan zijn. Het nadeel daarvan is dat zo’n therapeut organisatorisch slecht stuurbaar is, en teveel middelen kan gebruiken in vergelijking met andere therapieën voor andere cliënten. Dat moet je vermijden.
Zoals je ook het uiterste moet vermijden dat alle gevallen volgens dezelfde standaard werkwijze behandeld worden, want dan kan het wel eens ten koste van het doel gaan. Maar er is inmiddels zoveel behandeltechnologie dat dat langzamerhand in beheer is gekomen van de managers (die ook over de aanschaf ervan beslissen..)
En zo kun je de hele complexiteit van dit sociaal systeem verder in kaart brengen en bedenken welke structurele ombouw van informatie-, besturings- en werkprocessen zou passen bij de gewenste invulling van de inhoudelijke component van het werk. In zoveel mogelijk decentraal beheer van de professionals zelf naar het model van Buurtzorg of Svenska Handelsbanken. J. stuurde net een concept artikel over radicaal gedecentraliseerde (unit) structuren dat daarbij heel bruikbaar zou kunnen zijn.

In de nazit van dit afscheid kwam ik in gesprek met Ger Jonkergouw. Die had net een initiatief zien stranden om aansluitend bij Human programma’s echte bijeenkomsten te organiseren waarin kijkers door konden praten over de informatie uit het programma. Als politieke actoren, maar wel in wat ik maar even noem de politiek leeg geworden ruimte, het vacuum waarin bestaande interpretaties van problemen en oplossingen letterlijk de kant en de wal niet meer raken en daarom niet werken.
Uit wat ik begreep van Ger’s eerdere projecten (o.a. in Brainport Eindhoven etc.) werd me wel een zekere parallelliteit duidelijk tussen veel van zijn en veel van mijn opvattingen. Met van hem uit, gezien als psycholoog, ook veel interventie praktijken waar ik zo mijn bedenkingen bij heb als ze zonder structureel herontwerp worden uitgevoerd. Maar wel boeiend in zijn modelbouw, gebaseerd op vele auteurs over systeemcomplexiteit, maar o.a. ook op Scharmer. Laloux kende hij niet, dus die tip heb ik aan hem doorgegeven. Inmiddels heb ik ook een lange mail van hem terugontvangen met een verdieping van zijn ideeën, naar aanleiding van mijn feed forward van een bericht van Rombout van den Nieuwenhof (Zeno) over ‘verbindend veranderen’ waarin ik weer een aantal gelijkenissen zag met Ger’s TripleHelix aanpak (interpersoonlijk, interactie, intrapersoonlijk). Wat door Ger wordt herkend.

Dat ik nog behoorlijk bezig ben met de stap van geest (en subject/bestaan?) naar systeem (zie eerder over de Luhmann workshop) blijkt ook uit mijn laatste hoofdstuk over Camus en Adorno. Daarvan heb ik overigens de afgelopen dagen de eerste vier bladzijden behoorlijk ingrijpend gewijzigd en daar ben ik ook veel tevredener over (al heb ik daar de concessie voor moeten doen vaker het woord ik te gebruiken, wat ik juist gezien de titel helemaal wilde vermijden, maar wat wel een te groot blok aan het been bleek bij het schrijven).

Mooi, ik geloof dat de AEX op de hoogste stand van het jaar terecht is gekomen (463).
Met de beurzen blijft het goed gaan, met de vluchtelingen slecht. Dat is ook stabiliteit.

Zoals het ook een stabiel verschijnsel is dat steeds meer onderzoeken niet repliceerbaar blijken, in allerlei takken van wetenschappelijke sport. Ook in de sociale psychologie weer. Ofwel: vast staande feiten blijken geen (herhaalbare) feiten onder dezelfde onderzoekskenmerken.
Dus wat is er aan de hand met de wetenschap?

Weer een ‘systeemfout’ ervaren waar je zelf niks over weet maar wat je wel schade kan berokkenen. Zeker wanneer het om een verzekering gaat. In dit geval de woonuis verzekering. Niet onbelangrijk toch?
Doordat ik niet de te verwachten nota’s in augustus kreeg, ben ik eens gaan mailen. ‘Onskuld’, op zijn Deens. Zeiden ze. Maar: een woonhuisverzekering hebt u niet. In ieder geval niet bij ons. Willen we wel een offerte voor doen.
Pardon?
Wat heb ik dan elk jaar betaald onder polisnummer zusenmezo? Er is zelfs vorig jaar nog een schade op uitgekeerd.
Zoek zoek. Ik zie dat mijn collega uw verzkering per december heeft geroyeerd wegens verkoop van uw huis.
Weet ik niks van, huis is ook niet verkocht.
Blijkt een proces vanaf melding tot aan royement zonder controle te kunnen verlopen.
Zolang niemand reclameert weet het systeem van niks.
En mensen al helemaal niet. Al zocht deze polisbeheerder (tussenpersoon) het wel allemaal mooi uit. Bleek dat ik eind vorig jaar ook een bedrag had terug gekregen (begreep al niet waar dat voor was).
Als je dan als verzekeraar ook nog niet communiceert, ook niet over de overdracht van polissen van de ene verzekeraar naar de andere, krijg je dit.
Nu kan de oude verzekering niet meer hersteld worden, maar bieden ze me wel een verzekering tegen dezelfde premie en met dezelfde voorwaarden.
Ongewild 8 maanden onverzekerd geweest. What if?...Ik heb de emails maar bewaard waarin de fout wordt toegegeven. Je weet maar ooit.
Gedupeerd ben ik wel, want geen korting meer op de pakketverzekering. Krijg ik daar die fles wijn voor? als goedmakertje?

15 september

Het Duitse chemieconcern Bayer heeft een bod van $ 66 miljard uitgebracht op de Amerikaanse zaadveredelaar Monsanto. Op de markt van landbouwchemicaliën ($ 57,5 miljard in 2014) hebben ze samen 26% en op de zadenmarkt ($ 40,5 miljard in 2015) samen 30% in handen. Als er geen autoriteit meer tegen in opstand komt.
De fusiepartners bieden boeren een strategisch pakket (zowel zaden als gewasbescherming) die de efficiëntie van de voedselproductie enorm bevordert. Zegt de Bayer topman.
Kritici zeggen dat het fusieconcern gewassen kan gaan produceren die alleen met bestrijdingsmiddelen van dezelfde leverancier bespoten kunnen worden. En daarmee een monopolist op de wereldwijde voedsel markt worden en dat kan de prijs ervan doen oplopen. De reputatie van Monsanto is op een aantal gebieden (o.a. bij de katoen in India) niet al te best.

Debatje naar aanleiding van werkelijk een onmogelijke redenering van Jan Bouwens, hoogleraar Accounting UvA, op 13 september in de VK over de rechtvaardiging van topinkomens van managers. ‘Waarde ontstaat als een manager voor het bedrijf beslissingen neemt etc’. Harrie Verbon, hoogleraar openbare financiën Tilburg, reageert vandaag adequaat. Eerst vat hij samen wat Bouwens beweert en dan weerlegt hij de argumentatie. Op zijn zachtst gezegd is het discutabel dat topmanagers de juiste beslissingen voor het bedrijf nemen (Cees van der Hoeven bij Ahold, Rijkman Groenink bij ABN Amro). En het onderzoek waar naar wordt verwezen door Bouwens betreft de specifieke Amerikaanse situatie – waarin een samenhang was met het toptarief in de IB.
Topinkomens remmen kan daar ook mee, zo formuleert Verbon fijntjes.

Het schaven en slijpen aan het Slotakkoord – terwijl de hitte hier dagelijks boven de 30 graden uitkomt en iedereen het kabinet er aan herinnert dat de CO2 uitstoot naar beneden moet en dat dat meer vergt dan het sluiten van kolencentrales, verzekeringen de kassen al vast proberen te spekken omdat er veel meer klimaatschade (hagel, hevige overvloedige regen, extreme droogte, hitte) gaat optreden etc. – gaat gepaard met twijfels. Hoe preciezer ik de erfenis van Camus en Adorno probeer op te schrijven, hoe meer ik me gedwongen zie om in eerdere hoofdstukken naar daaraan verwante en daarmee strijdige opvattingen op zoek te gaan. Tijdrovend.

16 september

Bijval van een Deense psychologie hoogleraar (Svend Brinkmann, Aalborg) wiens in 2014 uitgekomen boek Sta Fast nu in het nederlands is vertaald als Standvastig.
Hou op met u zelf is de titel van de column van Margriet Oostveen in de VK vandaag.
‘De boodschap luidt: houd eens op met u zelf. Ontsla de life-coach. Spijbel bij de zoveelste bedrijfscursus. Verlies u niet langer in oeverloze vrijheden en kansen. Doe alle zelfhulpboeken de deur uit. En het belangrijkste: houd onmiddellijk op met positief denken.’
We zijn echt doorgeschoten in het wijzen naar het individu – die kan niet langer verantwoordelijk zijn voor zaken die het helemaal niet kan controleren.
Psychologen hebben grote sociale en maatschappelijke vraagstukken echt verwaarloosd.
“Aan je zelf werken” is helemaal niet zo slim.
Niet de vraag: ben ik wel gelukkig?
Maar de vraag: zijn we om de juiste redenen gelukkig?
Wat er niet in deze column staat is dat van Brinkmann in april 2016 bij Routledge het boek Diagnostic Cultures: A Cultural Approach to the Pathologization of Modern Life is verschenen.
(hoe individuele existentiële, culturele etc problemen getransformeerd worden in psychiatrische categorieën, waarmee we het zicht verliezen op de bredere historische en sociale krachten die ons leven beïnvloeden). Interessant.

Dan aansluitend bij de fusie Bayern-Monsanto:
De grootste bedrijven worden wereldwijd steeds groter (vorig jaar werd $ 3.800 miljard uitgegeven aan fusies en overnames). In twee op de drie economische sectoren is sinds de jaren ’90 sprake van concentratie.
De gevierde ‘start-ups’, de nieuwe helden van de beschavende tendens van het kapitalisme, hebben het daarentegen moeilijk, het aandeel ervan in de economie daalt.
Opnieuw is een mythe ontmaskerd.
72% van de omzet in de VS werd in 2015 gerealiseerd door de 500 grootste bedrijven.
Ze hebben veel invloed en kunnen wetgevingen naar hun hand zetten.
Maar overal kunnen incidenteel de kleinere de grotere nog steeds verslaan….

Niet onbelangrijk nieuws voor de Derde dinsdag in september volgende week:
NL groeit ook volgend jaar harder dan voorspeld (1,7%), er is dus geld om te investeren in veiligheid, politie, defensie, zorg, de werkloosheid daalt verder naar 550.000, zzp’ers zijn de afgelopen jaren 25% achteruit gegaan in inkomen (gemiddeld zelfs naar 22.000).

For the record op deze vrijdagmiddag na een hete week (in september):
Het laatste hoofdstuk beschouw ik als af. Al valt er nog heel veel over te zeggen.
Maar al met al past het goed in het beoefende essayisme (zie Essayismus van Musil: discursieve stijl en levenshouding, zie eerder in dit deel, pagina 6) in dit project, waarom zou het anders Schrijvend leven heten?

23 september

De algemene beschouwingen op dinsdag en woensdag een beetje gevolgd. Toch wel.
Om te zien hoe de patronen tussen de partijen onderling en tussen regering en parlement weer herbevestigd worden. Wie er de meeste touwtjes in handen heeft.
Op het eerste gezicht is dat de regering die de begroting opstelt en daarin de keuzen maakt. Maar daaronder zitten al binnen departementen en partijen, met belanghebbenden en beïnvloeders doorgesproken senario’s die uiteindelijk in deze begroting terecht gekomen zijn.
Een kantelpunt lijkt me echt dit keer de stelselwijziging in de zorg (Nationaal Zorgfonds). Als Roemer (SP) die de beschouwingen opent, ermee komt, vliegt iedereen meteen naar voren. Want niemand kan meer om dat idee heen, maar het ‘is’ nog van de SP. En van de vele Nederlanders die van het eigen risico af willen, dat de laatste jaren fors gestegen is. En die vele Nederlanders gaan 15 maart 2017 kiezen; andere partijen staan wat betreft de simpelheid van het idee al op een grote achterstand.
Wie vertegenwoordigt de zorgverzekeraars, want daar lopen toch ook een groot aantal onzichtbare draden mee vanuit de verschillende partijen. Tien jaar geleden hebben ze de markt voor niks gekregen van de ziekenfondsen. Nu zijn ze uiteraard al bezig met het scenario dat het zorgfonds er komt en zij nks meer waard zijn, want al hun klanten kwijt. Gaan ze bedenken dat ze uitgekocht moeten worden – terwijl ze nooit voor hun business hebben hoeven betalen en nu gezamenlijk € 11,5 miljard op de plank hebben liggen? Hoe gaan de farmaceuten reageren op zo’n superconsument die om korting op medicijnen kan vragen?
Het debat over het Zorgfonds zette de toon. Als het gaat gebeuren, is er veel werk te verzetten. Hopelijk niet door dezelfde organisatie adviseurs als die de Nationale Politie zo lang de verkeerde kant op stuurden. Maar ik sluit het niet uit dat uit de problemen (doorgeschoten marktwerking, geld verslindende bureaucratie, zorgmijders, tekorten op zorgverlening aan bepaalde doelgroepen, te dure medicijnen, te grote reserves, te dure managers en adviseurs etc.) veel grotere nieuwe problemen voort gaan komen.
Het is een enorme opgave om alle zorgorganisaties in te gaan richten volgens het verdiepte unitmodel, operationeel gedecentraliseerd, zoals Buurtzorg dat al is. Maar het zal moeten om de zorgkosten (€75 miljard in de begroting en daar komt dan nog bij wat wij aan eigen risico betalen en er zal nog wel wat meer bij komen) niet nog verder te laten stijgen en met dat geld alle nodige zorg te kunnen blijven verlenen en innovatief te blijven.
Misschien heeft een grote zorgverzekeraar als alternatieve strategie om zichzelf via een service contract om te structureren tot dat Zorgfonds. Kan ook zo maar gebeuren, gezien de aantallen verzekerden die sommige concerns al hebben.

Met op de achtegrond Turkije problematiek in NL, of breder: de immigrantenstroom naar Europa en de onderlinge verdeeldheid in Europa over dat onderwerp, de reële terreurdreiging van IS en de opgeklopte angst van burgers om kwijt te raken wat ze hebben, gaat het debat dit keer ook vooral over de identiteit. Waar trekken we de grens?
Aan de democratische vrijheid van geloof, van meningsuiting, van privacy etc., van aanvaardbare welvaartsverdeling en ongelijkheid, zit een hele sleep ermee samenhangende thema’s vast die dan ook allemaal voorbij komen.
De dimensies: rechtvaardig____________onrechtvaardig
tolerantie ____________ repressie
Alle oordelen die we over dat hele complex hebben, onze identiteit bepalend, komen opnieuw op de weegschaal te liggen.

Politici zorgen er dan altijd voor dat de retoriek het wint van de inhoud. Zelfs als ze daarvoor moeten zeggen dat ze het zo graag eens over de inhoud zouden hebben, maar dat dat nooit kan in dit huis omdat de anderen vast zitten aan hun eigen politieke standpunten…Vreselijk, die media politiek. Maar een realistische politicus loopt niet weg voor die schizofrenie. En zo zie je ook wie het echte acteertalent en retorisch vermogen heeft. Klaver heeft het, en de anderen weten dat, houden terdege rekening met hem, dat is snel gegaan (en gaat vermoedelijk ook weer snel voorbij…op zoek naar nieuwere uitdagingen). Van der Staaij heeft het. Gaat nooit verder dan zijn agenda (gezin, veiligheid, krijgsmacht, politie, godsdienstvrijheid), maar pakt het hele spektakel wel in (uivergrote foto’s uit de Statenpassage) en is in die zin de bovenliggende partij.
Zo begon Buma met de Tocqueville’s Démocratie en Amérique (1835) en Thieme (de enige vrouwelijke fractieleider!) met wel een eel passend citaat uit Wollstonecraft (waarom volgens de toenmalige heren vrouwen en dieren! uiteraard geen kiesrecht toekomt). Er is een lange weg afgelegd en een nog veel langere te gaan, met overal mensen die houvast ontlenen aan het stelsel van ideeën dat ze als het juiste zien en waarvan ze hun identiteit laten afhangen. Schijnwerelden als noodzakelijk complement van de strijd om het bestaan. En zo sterk en diep ontwikkeld dat niemand ze als schijn kan zien, laat staan dat ze door een tegenstander onderuit te halen zijn. Schijnwerelden zijn zichzelf reproducerende systemen, daar kan ik wel met Luhmanns concepten uit de voeten.
En in het acteren in media zijn de meeste jonge mensen al heel ervaren. Dat levert niet alleen expressieve types (vloggers) op die heel veel verschillende gezichten hebben overgenomen en uitgeprobeerd (met bijbehorende bewegingen), maar ook een maximum aan ontwikkelde vermogens om je te handhaven in schijnwerelden. En een diep vertrouwen in de kunst om te blijven experimenteren met jezelf in welke situatie dan ook.
Actor, acteurs, acteren: je komt niet van dat thema af wanneer je naar de systemen in termen van Luhmann gaat kijken.
En is het dan toch een kwestie van subject (filosofisch gezien) om gesloten systemen te doorbreken en in een ander type zelfreproductie te brengen? Subjecten die principes (beslissingspremissen) wijzigen waarmee andere structuren mogelijk worden (verdiepte unit structuren?).

Je zou een analyse van de wereld van nu kunnen maken aan de hand van de serie unReal die ik gisteren voor het eerst zag. Laag op laag op laag, camera achter camera achter camera, schermwereld. Knap gedaan en hilarisch, dit lijkt nog de enige vorm van Richard Pryor achtige humor te zijn waaruit je in een mediawereld nog een kritisch perspectief kunt halen. Zo je daar al in bent geïnteresseerd en niet slechts uit nieuwsgierigheid kijkt om informatie te krijgen over de ‘wereld achter de schermen’ voor het geval je zelf nog eens gaat meedoen aan een van de vele big brother ‘reality’ verkiezingen, series, avontuurlijke reizen en weet ik niet wat allemaal meer voor amusementsformats. De zichzelf manipulerende actor/acteur in de schermwereld.

En dan te bedenken dat de conflicten in de wereld die de condities bepalen voor dit soort debatten in elk parlement, waar dan ook, worden veroorzaakt door schaarste vraagstukken (die gemanipuleerd worden door machthebbers, politici, legers en wereldconcerns samen) van water, grondstoffen en alles wat maar voor een economie belangrijk is. China stelt zich daarin op als de superkapitalist die alles koopt was het nodig heeft voor de industrialisatie 4.0. En er zijn maar wát veel landen en bedrijven die daar van willen profiteren. Dus verkopen als ze daar de onmogelijke prijs voor krijgen. China weet wat aandeelhouders willen en gebruikt dat voor de wereldwijde ‘revolutie’. Met veel minder vrijheid, maar wel veel meer om te consumeren. Op elk gebied, ook in de zorg.

28 september

Schok in de zorgverzekeringswereld: DSW verhoogt premie met maar liefst 10%, en gezien hun rebelse signatuur wil dat wat zeggen over wat we van de andere verzekeraars kunnen verwachten.
De minister verwachtte 3,5% stijging….
Eerste armzalige debat Clinton-Trump eindigt in ‘overwinning’ voor de eerste, maar in de commentaren blijkt ook dat de nek-aan-nek race geen gedoodverfde winnaar heeft.

Vluchtelingenprobleem van alleen al 10 miljoen Syriërs, in de regio klem op opgevangen in Jordanië, Turkije, onderweg naar Europa. Een weg die nu ook door de Tsjetsjenen gezocht lijkt te worden. En door wie niet.

Deutsche Bank verliest meer en meer terrein. Ze hebben nooit overheidssteun nodig gehad, maar gezien de risico’s van het omvallen van zo’n bank voor de hele financiële wereld, is een ingreep steeds waarschijnlijker aan het worden. Tenzij…

Bij de lancering van de overheidscampagne over depressie (ruim één miljoen NL-rs zit aan de anti depressiva) schrijft klinisch psycholoog Lex Vendrig vandaag in de VK een boeiend opiniestuk. In lijn met wat Brinkmann (zie 16 september) in Diagnostic Cultures doet: mensen met lichte stemmingsklachten kunnen met die stoornis ook een sociale onvrede (relatieproblemen, werk etc.) communiceren. Als je die gaat medicaliseren door het een ziekte te noemen krijg je hezelfde als eerder gebeurde met ADHD, autisme etc. Zonder op zich het lijden aan zo’n stoornis te hoeven ontkennen, kun je vast stellen in hoeverre sociale en culturele processen grip krijgen op de stoornis.
Door de stoornis te labelen als ziekte snap je waarom tussen 2000 en 2010 de ggz-uitgaven meer dan verdubbeld zijn, maar dat dit niet heeft geleid tot afname van psychische stoornissen. En dat dit de komende jaren zo zal blijven.
Menselijk lijden en sociale problemen worden uitgedruk in de ‘taal’ van een depressie.
Het enige wat aan het stuk ontbreekt is de rol van door de overheid, zorgverzekeraars en anderen opgestelde bekostigingssystematieken. Pas mét een label kan een instelling een activiteit declareren. Dat helpt ook om een gewone stoornis snel te medicaliseren.

Bij het opruimen ontdekte ik een al op 2 april jl. uit Le Monde gehaald artikel over Zaha Hadid, die op 31/3/16 is overleden. Een groot architect, leerling van Koolhaas. Voor haar bureau koos ze als partner de Duitse hoogleraar/architect Patrik Schumacher, die een theoretisch heel nieuwe richting in slaat (na modernisme, postmodernisme en deconstructivisme) en daarbij zich o.a. baseert op Luhmann (heb ik via zijn website patrikschumacher.com en zijn daarop te vinden boeken inmiddels uitgedokterd).
The autopoiesis of architecture vols. 1&2 (architectuur als subsysteem à la Luhmann).
Het ontwerpen van informatierijke omgevingen (2011).
De parametrisering van de architectuur creëert velden waarop complexiteit kan worden uitgedrukt met een polycentrisch urbanisme en een architectuur ‘dont les couches soient à la fois denses et continuellement différenciées’.

De JIT (joint investigation taskforce) die de ramp met de MH-17 (2014) onderzocht, komt officieel naar buiten met het bericht
- dat het een Russische BUK raket was
- afgevuurd in een door Russische rebellen bezet gebied in Oekraïne.
En levert de bewijzen die daarbij horen.
Uiteraard blijft Moskou ontkennen. Zowel aan de vooravond van de persconferentie vandaag van de JIT, als vandaag.
Dat is ook zo kenmerkend voor deze wereld: binnen het informatiebereik van beide ‘zenders’ is de eigen boodschap waar, en de andere dus onwaar. Die bereiken zijn immens groot (geografisch en qua aantallen mensen en media daarbinnen die bereikt worden). Over beide zenderbereiken heen gezien moet er een onwaar zijn. Maar wie heeft de middelen om in deze beide gevallen aan voldoende fact checking te doen?

SNS Securities is door NIBC overgenomen, SNS zelf gaat vanaf 1 januari de Volksbank heten. Een opmerkelijke naam.

29 september

Gisteravond bij het eten in de Plak het antwoord van Theo Hoek gekregen op mijn vraag – na het zien van zijn produktie in oktober vorig jaar (zie oktober 2015) – ‘hoe staat Theo vanochtend op’? Door toeval had ik die zin gistermiddag bij het werk aan deze Kroniek onder ogen gekregen en had ik het antwoord nog steeds niet.
En zie, een paar uur later zit Theo met vrouw (tevens regisseur, Joos van Dooremalen) in hetzelfde eetcafé.
Euforisch, zei hij. En dat hij net een soort gelijke ervaring als met zijn produktie had bij het lezen van het boek Jongens waren wij van Chris van Esterik, over de totalitaire verleiding van de jaren ’70. Net verschenen bij Balans.
Natuurlijk moest ik vertellen waarom ik hem, bijna een jaar later, die vraag stelde.
Dus zei ik dat mijn ervaring bij het zien en horen van Wonderland in deze Kroniek staat. Wil ik wel lezen, zei hij. Komt wel een keer, zei ik. Volgend jaar een website.
Maar nu realiseer ik me dat ik mezelf destijds ook beloofde nog terug te komen op die ervaring. Op wat Wonderland cultureel gezien betekent: neem alleen al maar de eerste zin van de brochure ’Ieder leven verdient een podium’. Nog voordat alle huidige media er waren waarin dat vanzelfsprekend is, zoekt een generatie naar vormen om zichzelf te laten zien en authentiek te blijven. En vindt die, zoals in het geval van Theo. Daarmee is zijn zelf-ontwerp af en kan hij er vrede mee hebben dat het af is.

Naar aanleiding van de Amerika reportages van Eelco Bosch van Rosenthal (zeer informatief overigens, zeker die over Youngstown) deze tip van hem over een studie naar het verdwijnen van de middenklasse: George Packer, The Unwinding (2013).

Als ik het zou begrijpen zou ik opschrijven wat die biochemicus Jennifer Doudna (52) die misschien wel de Nobelprijs gaat winnen, per toeval ontdekt heeft. Een taal CRISPR-Cas9 om het DNA te veranderen waardoor – in potentie – alle doorgedraaide genen waar mensen ziek van worden, zichzelf kunnen repareren (Volkskrant vandaag). Ik snap er niks van. ‘Een moleculair schaartje (knip-enzym Cas9) dat ronddobbert in de cel en dna precies doormidden knipt op de plek die je vooraf met wat simpele laboratorium handelingen hebt ‘ingesteld’’. Maar zowel de wetenschappers die er mee willen experimenteren als de patiënten die aan die experimenten willen meedoen zullen exponentieel gaan toenemen.

Op 7 augustus schreef ik dat ik begon in het tweede deel van de Thibaults. Nu bijna twee maanden later nader ik het einde. Elke avond voor het slapen gaan een paar hoofdstukken. Zo’n knap geschreven boek lees je maar zelden. Elk woord telt. Geen enkel woord kan worden overgeslagen, je zou er jezelf als lezer mee te kort doen. Terwijl je toch (net als in deel 1) meer dan duizend bladzijden in handen hebt.
Dit tweede deel is vlak na de grote oorlog geschreven en gepubliceerd (1936); is het een groot wonder dat een schrijver daartoe in staat is? Niks wonder, gewoon vakmanschap en geduld.
Hoe kreeg hij het voor elkaar om zo goed geïnformeerd te zijn over de oorlogvoerende partijen, over de diplomatieke relaties etc. Alleen uit kranten (Zwitserse en Franse?) van die bewuste dagen? Briljante fictieve sociologie: feit en fictie zorgen samen voor een houdbare voorstelling van de historische gebeurtenissen die in hun omvang en in hun afschuwelijkheid niet te vatten waren. Zulke literatuur dringt diep door in wat mensen beweegt die de oorlog in willen én er weer uit willen. Helaas pas wanneer ze alle vernietiging hebben uitgevoerd respectievelijk hebben ondergaan.
En dan uitgedrukt in een paar dagen (28 juni tot en met 10 augustus 1914, de periode voor het begin en tijdens de eerste dagen van de oorlog, eindigend met de dood van Jacques) op bijna 800 blz. en de periode ergens in 1918, eindigend op 18 november met de dood van de (zichzelf diagnosticerende arts) Antoine (Epiloog en Dagboek).
Lees alleen maar pagina 953: (oorzaak en gevolg) veertig jaar systematische bewapening loopt onvermijdelijk uit op oorlog. Alles kan veranderen op het moment van vrede wanneer er een duurzame ontwapening wordt gerealiseerd.
Of pagina 973: karakter en masker worden – in het zicht van de naderende dood – aan een glasheldere analyse onderworpen. Waarom mensen zus of zo handelen blijkt niet uit hun normale gedrag maar uit de afwijkingen daarvan, wanneer ze hun eigen leefregels en ethiek schenden. Ofwel: de oorlog als aanzet tot reflectie op de ‘innerlijke natuur’.
Zoveel zinnen die van toepassing zijn op ervaringen van mensen in de huidige oorlogsgebieden. Helaas. Ondanks de Volkenbond die er inmiddels is. Het lijkt alsof mensen eerst de hele aarde een keer door oorlogshandelingen vernietigd moeten hebben voordat in zo’n gebied vrede een grotere waarde wordt dan oorlog. Vrede voor de mensen die er nog overblijven.

In de tussenliggende eeuw is de bewapeningswedloop gewoon doorgegaan, is de kracht van vernietigingswapens vele malen groter geworden en zijn ze voor iedereen te koop.
Wat valt daaraan anders toe te voegen dan dat de mensen nog steeds verdeeld zijn in oorlog en vrede.

Der Nachsommer (Stifter); De Thibaults (Martin du Gard); Wonderland (Hoek).
Kunstwerken waarin een tijd ter sprake komt in en tijdens de wording van een afzonderlijke mens. In Heinrich (Nachsommer), in Jacques en Antoine (Thibaults) in Theo (Wonderland) spelen de krachten van de wereld buiten hen in het leven, op wie zij zelf proberen te worden. Zo leren we de persoon én die externe krachten tegelijk kennen. En de roman of het muziektheater biedt de vorm om dat uit te beelden in taal of in muziek met tekst. Het kunstwerk wordt een medium voor het delen van de ervaring van het leven in die tijd. Met tijdgenoten. Maar ook met mensen in andere tijden.
De mogelijkheden van de kunstenaar (talent en techniek, energie en voorwaarden) bepalen welke ‘zuivere’ waarde het kunstwerk krijgt. En dat bepaalt weer hoe communicatief het is, actueel naar tijdgenoten en als geheugen voor later, voor mensen die later leven en zich afvragen: hoe was het om toen te leven?

30 september

Rosetta, het moederschip dat Philae naar komeet P 67 bracht, valt vandaag op 700 miljoen kilometer van de aarde (ergens tussen Jupiter en Mars) te pletter op die komeet.
Het nieuws dat Tusk (Tesla) over een aantal jaren mensen naar Mars wil brengen, heb ik bewust niet opgenomen. Want er is zoveel van dat nieuws over (reizen in) de ruimte.
Maar het verder lezen in deel 2 van de Thibaults gisteravond, is nu wel aanleiding om te beginnen met deze twee berichten.

In het dagboek van Antoine, waarmee het tweede deel van de Thibaults afsluit, maken we de laatste maanden van zijn leven in 1918 mee. Hij weet nu dat hij door het gifgas ten dode is opgeschreven en houdt dagelijks zijn medisch logboek bij: hij blijft de arts op zoek naar een behandeling. Dit noteren is het laatste dat hij kan doen, misschien dat anderen er mee verder kunnen in het vinden van remedies voor patiënten zoals hij.
Toch hindert het noteren hem ook bij het aanvaarden van het onvermijdelijke einde van zijn leven.
In dit dagboek naast dat medische logboek schrijft hij over wat hij wijzer is geworden uit het leven dat hij heeft geleid en over het loslaten ervan, waar het arts-zijn hem niet bij kan helpen.
Dit dagboek bevat, hoopt hij, tevens lessen voor zijn neefje Jean-Pierre, zoon van zijn broer Jacques die bij zijn vredesactie aan het begin van de oorlog al is omgekomen. Voor degene die de familienaam Thibault zal voortzetten.
Nog in leven zijn betekent zichzelf de maat nemen (middelmatig, p.1015, verbeelding dat je eigen hersens en energie de oorzaak van succes zijn) en hoop voor het leven na hem in 1930 (p. 1003, hoop op een Europese unie met een republikeins, pacifistisch Duitsland) of 1940 (p. 1006, wanneer Jean-Paul vijfentwintig is en zijn oordeel over de oorlog gevormd zal hebben, hopelijk in een weer opgebouwd Europa). Martin du Gard hoopte daar in 1936 kennelijk zelf nog op.
Antoine verwacht dat de toekomst kneedbaarder is dan ze ooit geweest is en dat het individu meer gewicht zal hebben (p. 1007).
In zijn reis naar de dood kan hij met zijn identiteit als wetenschappelijk ingesteld mens hij niet terug naar de godsdienst, zeker niet na al het afschuwelijks dat hij in de oorlog heeft gezien. In werkelijk prachtige passages (vanaf p. 990) komt hij via wetenschap (als uiteindelijk te vinden harmonie met het universum als we de wetten ervan kennen) uit bij een geloof in een universele ontwikkeling naar een steeds hoger niveau. En via zijn inzicht in de onmetelijke uitgebreidheid van de ruimte en in het toeval van leven en van mensen (andere superieure vormen van leven zijn mogelijk) geeft het besef slechts een deeltje levende materie te zijn dat zich bewust is van zijn nietigheid hem de rust om zijn eigen dood te aanvaarden (994-996, waarbij ook Rostand ter sprake komt).
Ik hoop aan deze prachtige pagina’s terug te denken wanneer mijn eigen dood op de stoep staat. En ze ter herlezen, als troost bij het afscheid.
Maar het zijn ook allemaal bladzijden die een tijdgenoot aan het woord laten over een bijzondere, Europa funderende, periode aan het begin van de 20e eeuw. Die stimuleren om me nog veel meer te verdiepen in die tijd waarin president Woodrow Wilson kennelijk als vredestichter een heel belangrijk aandeel leverde, waar ik me niet veel van herinner. Maar laat ook zien hoe een schijnbare, democratie omarmende maatschappij tot oorlogsgebied kan vervallen. En dat geschiedenissen zich herhalen zegt het spreekwoord al.

Toeval is ook dat in dit gedeelte van Martin du Gard’s boek de naam Le Dantec (p. 989) valt en ik vanmorgen in een stukje over Houellebecq de naam Maurice Dantec (en Murray) tegen kwam. Schrijvers die ik niet ken, maar de eerste (overleden in juni van dit jaar) heeft wel intrigerende titels nagelaten, heb ik inmiddels opgezocht (Le theâtre des opérations, een soort kroniek ook). Volgens Houellebecq zijn dat schrijvers die ons vrijheid brengen.
(Félix) Le Dantec schijnt (staat in de roman) te hebben gezegd dat we de grenzen van het kenbare moeten aanvaarden. Hij is een in 1917 aan tyfus overleden bioloog en wetenschapsfilosoof die zich, zo blijkt uit zijn vele publicaties, inderdaad bezighield met vragen als chaos en harmonie, leven en dood, evolutie en universeel geweten etc. Dat heeft Martin du Gard kennelijk allemaal goed zitten lezen, voordat hij het Antoine meegeeft in zijn eindstrijd.

Een andere dokter (dan Antoine) die veel in de publiciteit is, Bas Bloem (neuroloog) zoekt in deze tijd naar bij Parkinson patiënten passende behandelwijzen (precision medicin). Want wat verklaart de verschillen tussen die patiënten in progressie van de ziekte? Hoe kunnen artsen daar beter op inspelen?
Daarvoor heeft hij met Verily, een dochterbedrijf van Google, een Big Data project opgezet waarvoor patiënten zelf de gegevens gaan leveren. Met behulp van een door een digitale veiligheidsexpert (Bart Jacobs) ontwikkeld device (polshorloge), dat de privacy van de patiënten garandeert en dat allerlei gegevens over hen opslaat, worden in NL gedurende 2 jaar 650 patiënten gevolgd. Die gegevens zijn ook voor neurologen elders in de wereld in te zien. En uiteraard met soortgelijke projecten in andere landen uit te breiden. Want Big Data. Alleen de behandelend arts en de patiënt kunnen hebben de sleutel om de gegevens weer te de-anonimiseren. Als je dat al zo zegt.

Volgens het World Economic Forum staat NL in heel veel opzichten vooraan in de ranglijst van welvaartsindicatoren (infrastructuur, onderwijs, zorg etc.). Misschien wel omdat we met zijn allen overal zo kritisch op zijn?

Wat ik ook nog wil lezen/aanschaffen: 1848 (Berlijn en Parijs) door Geerten Waling (2016).

De Opec landen hebben de strijdbijl begraven, de overproductie van olie wordt getemperd en dus schiet de prijs van een vat olie omhoog van $ 40 naar $ 50. Hoe lang duurt het voordat die weer terug is op het oude niveau (boven de $ 115)?
Tegenover de verbrandingsmotor staat de electrische motor (Tesla). VW concern (10 miljoen auto’s per jaar) zal in 2020 nog 1/3 diesel, 1/3 benzine en 1/3 electrische auto’s maken. De Modulärer Querbau Kasten (MQB) waarop alle conventionele auto’s worden gemaakt (kosten, omsteltijd), wordt aangevuld met een MEB. Voor alle electrische auto’s (die niet op de MQB passen omdat ze geen verbrandingsmotor hebben). Het eerste prototype heet ID en is zojuist gelanceerd.

Constellaties.

Hoeveel regels nu toegevoegd aan deze Kroniek?
Een ochtend verbruikte tijd om mijn informatiefilter zijn werk te laten doen en niet te verdwijnen in de overstelpende hoeveelheid informatie die aangeboden wordt.

11 oktober

Een aantekening als dit zul je in deze Kroniek niet veel vinden, als die er al in staat.
Vandaag, een dinsdag, weet ik niet wàt te doen met de dag. Kom er niet toe om stevig door te gaan met één van de taken die ik heb liggen.
Een soort niemandsland slokt me op.

Eigenlijk moet ik niet aan dit project 2016 denken, maar bezig zijn met de voorbereiding van colleges Analyse & Ontwerp. Maar nu de spullen daarvoor de deur uit zijn, denk ik: kan ook nog wel even blijven liggen tot volgende week.
Zal ik dan, om in dat spoor te blijven, eens verder proberen uit te zoeken wat het cybernetisch perspectief dat we in die colleges hanteren, aan mogelijkheden in zich heeft om nieuwere benaderingen (Laloux, Big Data, Exponentieel organiseren) te behandelen? Eigenlijk ook nog niet zo’n zin in.
Doorgaan met Shirine Moerkerken’s boek Zo verander ik en met het onderzoek van andere bronnen van het sociaal constructionisme? Ben ik momenteel toch ook niet helemaal voor in de juiste stemming. Terwijl daar alertheid zeker bij geboden is.
Zelfs het verder uitwerken van interessante informatie die ik vond in Management Scope (oktober) over veranderd sturen bij ING Nederland (via tribes en squads, is dat een voorbeeld van wat Strikwerda de MDO noemt?) inspireert me te weinig om mee aan het werk te gaan. De ING die wereldwijd nog eens tegen de 10.000 banen schrapt en zich bewust is van de concurrentie door andere platforms via welke bankprodukten geleverd worden. En daarmee van de disruptieve innovatie in de financiële sector. Waar ze mee in de pas zullen moeten gaan lopen, of anders zullen gaan verdwijnen.
Onvoorstelbaar perspectief toch, als je bedenkt hoe groot en machtig deze banken (nog steeds) zijn.
Uiteraard besef ik dat deze Kroniek op zijn einde loopt, het noteren ooit ophoudt, terwijl de stroom waarnemingen onverminderd doorgaat, net als de gebeurtenissen. Ik zit nog te schrijven terwijl de nieuwe generatie alleen nog maar vloggers kent die elkaars vlog op hun smartphones (tientallen, honderden keren per dag?) volgen.
Zowel het ophouden van deze geschreven Kroniek als het bewustzijn over het verschil met deze nieuwe manier van de stroom van het leven volgen, maakt je stil en maakt gevoelens van betekenisloosheid en machteloosheid los die kennelijk even de tijd moet worden gegeven.

Dus nam ik de tijd en daar kwam toch wel weer iets goeds uit voort. Bijvoorbeeld bladerde ik op aanraden van Jan A. eens rustig door Nietzsches Unzeitgemässe Betrachtungen I-IV (uit 1872/73). En pakte er ook Safranski’s Nietzsche nog weer eens bij, die zegt dat N zich met dit vroege werk o.a. tegen de materialistische geest van zijn tijd keert. Cultuur (en muziek) zijn nodig in een betekenisloze wereld.
En inderdaad, ik ben het met Jan A eens ben (ik zou niet anders kunnen) dat er een heleboel in deze beschouwingen over zijn eigen tijd zit dat het lezen meer dan waard is.
Zo ontdekte ik in UB II (Vom Nutzen und Nachtheil der Historie für das Leben; Sämtliche Werke St.a. bd 1, p. 252, r. 32) iets wat wel heel erg aan Jaspers’ omringende doet denken: ‘Das Unhistorische ist einer umhüllenden Atmosphäre ähnlich, in der sich Leben allein erzeugt, um mit der Vernichtung dieser Sphäre wieder zu verschwinden’. Lees vooral verder! Een mooie redenering over hoe zowel een tekort aan geschiedenis als een overmaat ervan schadelijk kunnen zijn voor leven.
De volgende die ik interessant vind is de vraag in dezelfde Betrachtung (o.c., 271, r. 26): ‘( ) hat sich wirklich die Constellation von Leben und Historie verändert ( )’?
Zie constellatie > hiervoor. De schatplichtigheid van Adorno en Camus aan Nietzsche.

De eerste UB (o.c., 158) is meteen scherp over de erge en gevaarlijke gevolgen van de net daarvoor gewonnen oorlog van Frankrijk (1870) waar niemand het over lijkt te willen hebben en waardoor “onze zege in een nederlaag kan omslaan” (idem). Ofwel: ook in dat opzicht zet N zich kritisch uiteen met de geest van zijn tijd, ‘unzeitgemäss – das heisst gegen die Zeit und dadurch auf die Zeit und hoffentlich zu Gunsten einer kommenden Zeit’ (o.c., 247).

Zo, toch geen geheel verloren dag, maar in mijn beleving, vergeleken bij veel andere gewone werkdagen hier temidden van de boeken waar ik zelden moeite mee heb om me er met plezier in te storten, wel een beetje een rare dag.

14 oktober

Dankzij Poetin die nu ook mee gaat in de beperking van olieproduktie stijgt de prijs per vat weer gestaag.

Staatssecretaris Wiebes (Financiën) erkent in het zoveelste debat in de TK dat de Belastingdienst hem niet op tijd heeft geïnformeerd over een € 700 miljoen kostende vertrekregeling (ze moeten op termijn 5.000 lager geschoold personeel naar ander werk begeleiden, maar juist veel hoger opgeleiden maken van de regeling gebruik – met als topgotspe dat mensen van 65 die al met de aow zijn en er nog werken € 75.000 kunnen meekrijgen). Bovendien blijken alle procedures voor zo’n project met die omvang te zijn genegeerd en daardoor zijn verplichtingen ver boven het budget aangegaan.
Nu stelt Wiebes de Bd onder curatele, gaat het bestuur weer veranderen en de processen en de cultuur weer op orde brengen. Om over de systemen nog maar de zwijgen.
Bureaucratie is goed te gebruiken om regels te ontduiken.
En dat bij een organisatie die van belastingbetalers compliance verwacht en die talloze procedures heeft om dat desnoods af te dwingen.

Laat staan wat met die budgetoverschrijding gedaan zou kunnen worden in een ander veld. Bijvoorbeeld de ouderenzorg. Waarover de SP een mooie rel losmaakte door de link te leggen tussen het wetsvoorstel tot vrijwillige levensbeëindiging waar het kabinet wil komen en de deplorabele toestand in de ouderenzorg (de implicatie is: dan wil je er vanzelf wel uitstappen, als je daaraan bent overgeleverd).
Is de implicatie van dit voorbeeld van budgetoverschrijding niet dat zorginstellingen (voor ouderen, jeugd en wat niet meer) die geld tekort komen, niet gewoon maar hetzelfde moeten gaan doen?

Een andere staatssecretaris (Martin van Rijn) heeft de uitvoering van de PGB weggehaald bij de SVB. Onvermijdelijk.
En de man (Sander Spijker) van minister Schippers (Zorg etc.) is eindelijk vertrokken bij P5COM, een adviesbureau voor efficiencyverbetering in de zorg, bij woningcorporaties etc. Flink cluppie, zo blijkt uit de website. De al langer levende vraag in de openbare ruimte was: hoe gaat het er aan de keukentafel aan toe in huize Schippers? Heeft Spijkers als zorgconsultant (ook beticht van ‘upcoden’, of te wel het precies uitmeten van de beste declaratie-behandeltijd) teveel inside informatie?
Het zetje werd gegeven door Lubach in zijn zondagavond programma. Was ook inderdaad messcherp, mét de declaratieplateau’s: bij behandelduur x kun je y declareren, bij behandelduur x+1 kom je ineens in een veel hoger tarief etc.

Op verzoek van rtv gelderland onderzochten van Bon en Suijs (Tilburg) de jaarverslagen van particuliere zorgbedrijven in Gelderland. Een opmerkelijk aantal blijkt enorme winstpercentages te hebben. Die weer als dividend aan de aandeelhouders wordt uitgekeerd En een opmerkelijk aantal dient geen jaarverslagen in.
Geld dat vaak door gemeenten wordt betaald, wiens zorgpotjes al gauw leeg zijn.
Wat nou marktwerking.
Allemaal bevorderlijk voor een groeiende steun voor SP’s nationale zorgplan.
Andere partijen hebben er flink last van dat de SP hiermee naam maakt bij gewone mensen die hun eigen risico alleen maar zien oplopen.
Daarom roept de pvda ondermeer al dat dat eigen risico (€ 4,5 miljard) weg moet en voortaan via de belasting moet worden geïnd. Dan betalen de meesten het toch nog gewoon zelf, of worden ze daar weer voor gecompenseerd? Toeslagbureaucratie die tot nieuwe intermediairs leidt?

19 oktober

Stijlicoon Dylan heeft de Nobelprijs voor literatuur gewonnen.

Prorail waar jaarlijks tweeënhalf miljard euro in gaat komt weer onder directe controle van het ministerie van infrastructuur (als zbo). De tien jaar geleden voltrokken verzelfstandiging als bv wordt teruggedraaid. Want de prestaties blijven onder de maat en de begrotingen van grote projecten worden teveel overschreden.

De Belastingdienst staat ook al onder curatele (zie boven).
Eerder zagen we al dat van Rijn de PGB bij de SVB heeft weggehaald wegens wanpresteren.
Het UWV heeft zulke oude systemen dat er informatie verloren gaat (die weer bij de klanten moet worden opgehaald), dat medewerkers terwijl ze aan het werk zijn worden uitgelogd en pas een kwartier later weer verder kunnen en meer van dat soort verstoringen die voor een instabiele situatie zorgen.

Voorbeelden waaruit blijkt dat de besturing heeft gefaald terwijl ondertussen de betreffende uitvoerende organisaties in steeds complexere contexten moesten opereren.
En de infrastructuur beslist tekort schiet om dat kwalitatief hoogwaardig te doen binnen de processen, protocollen en systemen die vanuit functionele concentratie ideeën ooit zijn bedacht.
Nu brengt (vermoed ik) de schaal van de financiële gevolgen (voor de rijksbegroting, maar ook voor klanten, zoals bij SVB en UWV) de besturingscrisis echt aan het licht.
Dit zijn zaken die binnen de sfeer van de overheid en de politiek spelen en momenteel beantwoord worden met het uniforme recept van ‘cultuurverandering’.
Maar wordt het niet ook eens hoog tijd om het ontwerp van de besturingsstructuur zó eenvoudig te maken dat beslissingen genomen kunnen worden waar de verstoringen optreden? En daar de infrastructuur (HR, structuur, technologie op in te richten)?
Een herontwerp vanuit de informatiepositie van de organisatie – zo’n structuurverandering zou nog eens een echte cultuurverandering zijn.
Een mega operatie in talloze sectoren, lijkt me. Niet alleen in die van de overheid.
Ook in de financiële sector, in de zorg, in de industrie.

Ik wil het maar even opgeschreven hebben en ga nu weer verder met het voorbereiden van de colleges Analyse & Ontwerpen van organisatiestructuren waarmee ik volgende week begin in Utrecht en de week erna in Nijmegen. Dubbel draaien betekent drukke tijd.

21 oktober

Een beetje tot mijn verrassing zie ik dat ik nog niet heb vermeld dat ik een dag na de ‘niemandslanddag’ 11 oktober, begonnen ben met aantekeningen voor een hoofdstuk
Hoe het volgens mij zit. Dat kan best aan het eerste deel van Schrijvend leven worden toegevoegd. Waarschijnlijk zat de behoefte om te schrijven mij die dag ook dwars en blokkeerde dat mijn activiteiten.
Ik kom er nu op om dat te vermelden omdat ik sindsdien, tussen het voorbereiden van de colleges A&O door, die schets van dat hoofdstuk steeds verder aanvul met uit te werken aantekeningen.
De auteurs die ik behandel in de colleges A&O brengen me op ideeën, maar tevens kom ik via hen op anderen wiens werk ik eerder in handen heb gehad en die ik weer nalees. Dan stel ik vast dat ik iets opnieuw expliciteer wat jaren geleden al ingedaald is en nu opnieuw in zijn waarde voor mijn eigen (filosofie als) zelfopvoeding bevestigd wordt. Mooi proces.

Een voorbeeld. Het artikel van Vriens e.a. over Virtuous Structures (2016) vormt in het 4e college A&O de aanzet tot een essayvraag voor het tentamen. Het artikel verbindt de deugdethiek met het ontwerp van structuren die in organisaties bijdragen aan de ontwikkeling van ‘moral character’. En daarmee aan het in staat zijn tot het goede leven. Systematisch uitgewerkt, met sterke voorbeelden toegelicht, een voortzetting van de lijn van redeneren in het boek Organizations (2009).
Bij het gedeelte over de deugdethiek in het artikel grijp ik terug naar Vrije ruimte (2002) van Kessels e.a. Dat boek heb ik veel gebruikt tijdens de colleges Management & filosofie. Hun behandeling van dialectiek, retorica, grammatica en ethica komt door herlezing zin voor zin in mij weer tot leven. Ik besef wat ik voor mijn eigen ontwikkeling aan dat boek, aan het les geven erover (en aan gesprekken met Jos) heb gehad. In hoeverre ik een daarmee overeenkomend filosofisch standpunt (filosofie als zelfopvoeding) deel dat ik de afgelopen jaren in Schrijvend leven probeer te verwoorden.
Het boek van Kessels e.a. bevat veel praktisch filosofische casuïstiek over het leren een deugdzaam mens te zijn in organisaties. Bewust worden daar ook geen abstracte filosofische exercities op los gelaten, noch een therapeuthische benadering van gemaakt. Het accent ligt op oefening in het omgaan met de kardinale deugden van bezonnenheid, rechtvaardigheid, matigheid en moed. Dat helpt mensen verder (zie de casus over woede, p. 139).
Het bijzondere van het artikel van Vriens e.a. is dat het iets doet wat in Vrije ruimte niet gebeurt: het oefenen in moral character vraagt in organisaties om condities die bewust ontworpen moeten worden door ontwerpers die iets weten van wat het betekent om ook in het werk te streven naar het juiste midden tussen een teveel en te weinig. Ofwel: het artikel zet mensen vanuit een ontwerpperspectief in de bedrijfskunde aan tot reflectie op hun eigen mogelijkheden om deugdzaam te zijn (antwoord te geven op de vraag: hoe te leven?) en voegt de kunde toe (conceptueel en praktisch) om voor anderen in organisaties structurele condities te scheppen voor deugdzaam gedrag.
Virtuous structures geeft daarmee (maar liefst veertien jaar later in een inmiddels diep veranderd maatschappelijk klimaat) een heel nieuwe, actuele waarde aan de inhoud van Vrije ruimte. Dat bewijst nogmaals dat het een goed boek is. De inhoud van het boek doorstaat de tijd en blijft van waarde voor actuele vraagstukken in organisaties. Maar bijzonder is ook dat het voor mensen die leren structuren te ontwerpen praktische kennis en oefenstof toevoegt. Want als ze Virtuous structures echt tot zich hebben laten doordringen, zijn ze ook toe aan de uitleg en de praktische oefeningen in Vrije ruimte.

Er hebben nogal wat filosofen en adviseurs geleerd om met het boek Vrije ruimte te werken. Zij verrijken zichzelf wanneer ze zich het perspectief eigen maken dat in Virtuous structures zo precies is uitgewerkt. En ze zouden er goed aan doen ook het boek Organizations tot zich te nemen.
Daarmee voorkomen ze dat ze met alle goede bedoelingen in de fuik lopen van organisaties die nu hun structuurproblemen (onbeheersbaar geworden complexiteit als gevolg van te hoge mate van functionele concentratie etc.) willen ‘oplossen’ met cultuurveranderingstrajecten. Dan leren ze mensen uit die organisatie om deugdzaam te zijn, terwijl daarvoor de structurele condities blijven ontberen. Dus dat helpt die organisaties niet verder.

Wordt het tijd voor een nieuwe leergang, op basis van Vrije ruimte, Organizations en Virtuous structures?
Als ik om me heen kijk naar de worsteling met overleven in veel organisaties, kan ik niet anders bedenken dan dat er behoefte is aan zo’n leergang. Al sluit ik niet uit dat je eerst die organisaties zult moeten weten te ‘raken’ en de goede richting op zult moeten sturen. Voorbeeld: Wiebes moet weten dat de cultuurverandering bij de Belastingdienst (idem bij SVB, UWV, Prorail, zorgorganisaties en zorgverzekeraars, banken en verzekeringsbedrijven etc.) zonder dat perspectief op virtuous structures niet het beoogde effect zal hebben. Vanzelfsprekend moet je de juiste mensen opleiden, mensen op sleutelposities die zelf al besef hebben van wat het betekent om te streven naar het juiste midden in leven en werk. En die het vermogen en de middelen hebben structuren te analyseren en te herontwerpen en om veranderingsplannen te realiseren.

Ik lees het bovenstaande een paar uur later nog eens door. Ondertussen heb ik op Jos Kessels’ Eidoskoop website gekeken en naar de opzet van zijn driejarige opleiding Socrates op de markt. Met als eerste jaar Scholing van de geest (Jos’ laatste boek) en als tweede jaar Visie ontwikkeling in organisaties. Het derde praktijkjaar moet nog worden vorm gegeven.
Ik zie wel in welke behoefte die Eidoskoop opleiding voorziet: want zijn we niet allemaal bezig met (leren) zelfrealisering? En degene die die opleiding volgt kan daardoor in organisaties aan de kwaliteit van de communicatie en interactie bijdragen, ineffectieve gedragspatronen helpen doorbreken en een idee toevoegen over zinvolle doelen van het organiseren. Vermoedelijk zullen nogal wat organisaties die in complexiteit dreigen te verzanden, met hardnekkige conflicten worstelen tussen mensen die niet met elkaar kunnen of willen samenwerken of niet meer gemotiveerd zijn, met perverse gedragspatronen (verwaarlozing, integriteit), kort en goed: met wat cultuurproblemen wordt genoemd, geneigd zijn om de vraag van mensen om naar zo’n opleiding te mogen, te honoreren.
Dus valt te betwijfelen of Jos nog puf heeft om naast die tijd en energie vragende opleiding zijn expertise in dialectica, retorica, grammatica en ethica te laten samenvloeien met een deugdethisch afgestemde ontwerpbenadering van structuren die gunstig zijn voor het ontwikkelen van moral character – van een opleiding die werkt aan meesterschap in de dubbele zin van structuurbouw en praktische wijsheid.
[Na overleg met Jan A. besloten een en ander (nog) niet aan Jos K. te sturen.]

25 oktober

Manifest Scherp op ouderenzorg van Hugo Borst – die al eerder veel succes had met zijn boek over zijn dementerende moeder.
Namens al die kinderen die zien hoe hun ouders terechtkomen in niet altijd even hoogwaardige ouderencentra.
Een 10 punten programma dat het zoveelste veertje kan zijn dat aandacht trekt maar zacht landt op de zorg of – met meer middelen – de zorg echt ontwricht en het laatste zetje in de goede richting geeft.
Ik hoop onder de voorwaarde dat elk bestuurdersinkomen boven de € 180.000 (en dat zijn er nogal wat) onmiddellijk wordt ingeleverd. En niet stiekem weer geherfinancierd wordt uit de extra middelen. Want die moeten naar opleiding voor hogere kwaliteit en naar meer verzorgenden die hun vak uitoefenen in passende organisatorische condities.
De timing van het manifest en de media toegankelijkheid van Borst lijken in elk geval in orde.

Verder heb ik mij vanochtend bezig gehouden met QRM (ten behoeve van A&O) en vanmiddag met Karen Stephenson (aangeraden door Willem) en haar sociaal netwerk analyse. Een lezing uit 2013 van haar gevolgd via vimeo, te vinden op de site van netformresources.com, haar bedrijf.
Zet haar netwerkanalyse niet ook de constructionisten/constructivisten in een juist perspectief? De wetenschappelijke analyse van complexiteit in netwerken (egocentric networks vs larger networks that we are embedded in) laat zien dat de manier waarop iemand over zichzelf denkt in dat netwerk, volkomen in strijd kan zijn met de realiteit. Zo is ook deze website Watiknietbegrijp te beschouwen als een egocentric network (ook in Oosterlings betekenis als knooppunt van relaties) dat transparant gemaakt wordt voor anderen. De realiteit zal mij nog wel duidelijk maken in hoeverre het ermee in strijd is.
Dubbele helix van hiërarchie en netwerk van relaties.
Posities: hub, pulsetaker, gatekeeper. Quantum Theory of Trust laat zien waar de cultuur en waar de echte veranderaars van die cultuur zitten. Dan wordt cultuurverandering een heel ander verhaal. Zou de Belastingdienst hier al zicht op hebben? Of die andere organisaties die in de problemen zijn.
Mooie voorbeelden (Artsen zonder grenzen, Shell).
Op inrichtingsregelen infrastructuur HR een heel interessante sociaal kapitaal benadering, mét tools en een hele batterij aan algoritmen in een database.

31 oktober

Twee ervaringen met de beheersing van de zorg.
Ik ga naar een mondhygiënist om het gebit te laten reinigen. Ik geef netjes aan dat ik bloedverdunners slik. Daarop krijg ik een uitgebreide lijst met 25 medische vragen: Europese Medisch Risico Registrerende Anamnese (EMRRH).
Ik zie niet in waar dat voor nodig is, die informatie heb ik zelfs nooit aan mijn tandarts gegeven. Dus zeg ik de afspraak weer af. Maar dan blijkt gebitsreiniging ook zonder ingevulde vragenlijst te kunnen.
Al zegt de hygiëniste als ik eenmaal in haar stoel zit wel dat ik haar risico ben wanneer zij mij behandelt. Begrijp ik, verzekeringstechnisch, protocollair en professioneel (standaarden) zullen er best redenen zijn om (in 2000?) met zo’n europese lijst te beginnen. Dat gaat dan interfereren met het alsmaar verder willen uitbreiden van de tandzorg (tot en met de huidige ‘noodzaak’ van pocketreiniging), zeg maar met het business model: het is een manier om steeds meer informatie te hebben over ‘patiënten’? Ondernemen in de zorg heet dat.
Ik ben tevreden over de behandeling (zonder eindeloos gemurmel over gebreken, waarvoor de oplossing altijd door de mondhygiënist zelf leverbaar is, tot electrische tandenborstels toe…; daarin lijken ze op organisatie adviseurs).
Omdat ik particulier betaal krijg ik na de behandeling een rekening en als ik die thuis nog eens goed bekijk, zie ik daarop mijn geboortedatum en bsn staan. Die hebben ze niet van mij, dus hoe komen ze eraan en kan dat zonder mijn toestemming, en wat weten ze dan nog meer? Op die vraag luidt enkele dagen later het antwoord dat daarvoor een gezamenlijk systeem bestaat (Vecozo, Tilburg); alle zorgverleners die daar toegelaten zijn, kunnen het zonder vooraf toestemming te vragen, raadplegen.
Op mijn verzoek verwijdert mijn mondhygienist mijn gegevens uit haar eigen systeem.
Maar kan ik ze ook uit Vecozo halen?

Tweede ervaring.
Ik bestel het herhaalrecept voor medicijnen (bloedverdunner en vaatverwijder).
Gebruik al negen jaar dezelfde pillen en haal ze op bij dezelfde apotheek. Bij afhalen blijkt de bloedverdunner ineens een poederzakje te zijn, in plaats van een in water oplosbare pil. Even los van het ongemak van een poederzakje: mij is niet naar mijn voorkeur gevraagd al betaal ik de medicijnen zelf (eigen risico). Op mijn vraag is het antwoord dat dat preferentievoorschrift van de zorgverzekeraar is. Maar gaat die dan ook over waar ik mijn eigen risico aan besteed? Dacht het niet. Apotheker is dat met mij eens, dus ik ruil de poeders weer om voor de pillen. Klantgericht werken bestaat vaak uit het overdoen van iets wat de eerste keer meteen goed moet gaan. Helaas.

Complexiteit ontstaat ontegenzeggelijk mede door risico- en kostenbeheersing te koppelen aan big data. Maar dat is een onderwerp in een ander verband (A&O).

In het nieuws is dat de gemeenten samen in 2015 € 1,2 miljard aan zorggeld op de plank hebben laten liggen. Om op de te verwachten zorgontwikkeling in de toekomst voorbereid te zijn, zegt de VNG snel. Je zal maar oudere of jongere zijn en in 2015 niet in jouw gemeente de zorg gekregen hebben waar je recht op hebt…omdat deze strategie (onzichtbaar, maar ongetwijfeld georganiseerd en gecoördineerd, en gestuurd vanuit potjesmanagement) ondertussen prevaleerde en misschien ook omdat de gemeenten het gewoon niet georganiseerd kregen om een goede dienst te verlenen aan de burgers.

2 november

Natuurlijk is er geen verband met 150 verpleeghuizen die onder toezicht staan (wel in verschillende zwaartecategorieën). Maar Van Rijn gaat experimenteren met de budgetten voor zorginstellingen (landelijk 280.000 mensen hebben die zorg nodig). Geld gaat bewoner/patiënt volgen en niet de instelling om zo meer invloed uit te kunnen oefenen op de dienstverlening van de instelling.
Macabere actualiteit. Schandaal is nu dat een zorginstelling met een bewoner een plascontract afsluit (3x daags naar de wc met hulp). Want zo zijn er meer handen vrij aan het bed. Verontwaardiging. Kamervragen. Kan niet, zegt de staatssecretaris

De beurzen dalen internationaal, AEX nu op 445, prijs per vat olie $ 47 (Shell verdient haast niks meer aan de olie winning) en nog zo wat economische indicatoren in de min.
Trump loopt achterstand op Clinton enigszins in. FBI doet nog wat onderzoek naar emails van Clinton. Oorzaak en gevolg.
Schitterende show door Michael Moore in Trumpland gezien. Wist niet dat hij dat ook al kon, naast kritische documentaires maken. Laat zien dat hij snapt wat Amerikanen die alles kwijt zijn geraakt wat ze hadden, op 8 november willen doen met hun laatste ‘equal right’, hun stem. Maar gaat daar vervolgens doorheen om te schetsen hoe dat mogelijk ook hun laatste keer kan zijn en daarmee diep liggende Amerikaanse waarden naar boven halend. Zoals gezondheidszorg waar niet jaarlijks 50.000 mensen sterven omdat ze geen zorg kunnen betalen. Waarvoor Hilary 20 jaar geleden als First lady al een voorstel heeft gemaakt dat toen met hoon werd afgeschoten. En waarvoor nu jaarlijks mensen moeten bloeden. Waar is de marmeren muur, net als voor de 3.000 slachtoffers van de aanslag op 9/11, met hun namen? Iedereen kent wel iemand die daar op zou moeten staan. Is dat wat we met onze fellow americans willen? Dus toch maar Hilary (die omgekeerd ook een fan van Michael Moore zelf blijkt te zijn). Ook geschetst als de definitieve omkering van de macht, wat witte mannen en hun wapenbezit helemaal gek maakt. Geef alleen vrouwen het recht op wapenbezit en de moord- en doodslag cijfers kelderen, het is afgelopen met de gedoogde harrassment en de verkrachtingen. Zelfs mother nature zorgt ervoor dat er minder jongens dan meisjes geboren worden. Etc. Hij kon met dit vergezicht – in komische vorm gepresenteerd, want het is een one man show – wel eens gelijk krijgen.

9 november

Om 8.33 uur (onze tijd), half drie ’s nachts in New York, wordt het onwaarschijnlijke bewaarheid: Donald Trump is de nieuwe, 45e president van de VS. Daar had hij de steun van de Republikeinse partij niet eens voor nodig. Dus wat betekent dat? Niet alleen voor die partij. Hillary Clinton breekt niet door het glazen plafond, ondanks haar meer dan een miljard kostende campagne en al haar bestuurlijke ervaring en ‘credentials’.
Poetin, Trump, Erdohan, Le Pen, Wilders en zo kun je nog wel even doorgaan.
Het lijkt me duidelijk dat ze in een door de politieke en economische besluitvorming van de afgelopen decennia zelf gecreëerd, immens kaal gevreten landschap stappen, een kloof òverlopend van de problemen en vraagstukken omdat de instituties en structuren het steeds meer zijn gaan laten afweten.
Wat vastgoedmagnaat Trump eufemistisch vertaalt naar potentieel dat verborgen is en weer geactiveerd moet worden. Potentieel dat tot business kan leiden voor de velen die nu alles verloren hebben en weer aan het werk willen.
Gerust stellend is dat hij niet van de conventie afweek om eerst zijn tegenstander te feliciteren en via een lofzang op wat zij voor het land heeft gedaan, en zijn eigen agenda, tenslotte uit te komen bij de belofte om de VS weer te verenigen, ook president te zijn voor degenen die hem niet hebben gekozen.
De eerste reacties van de beurzen over de hele wereld zijn fors neergaand. (Al herstelt zich dat direct nadat Trump zijn verzoenende overwinningsspeech houdt). Trump zal ingrijpen in heel wat deals (Ttip) die de politici inmiddels hebben gesloten.
Net als de staten van de VS overwegend republikeinse senatoren hebben, dus een meerderheid in de senaat, gaan in de Europese staten steeds meer nationalisten het politieke debat domineren en zelfs de leiding nemen in de parlementen. En zal verder ontregeld raken (Brexit), waarbij je maar moet afwachten wat ervoor in de plaats komt. In elk geval meer surveillance technologie en op databases gebaseerde besturing van heel wat maatschappelijke processen.
Om de wereldwijd zelfde reden: een aantal vitale instituties en daarmee rechtssystemen is niet meer opgewassen tegen de complexe taak van het regelen van de vraagstukken.
Mensen voelen daar de gevolgen van en gebruiken overal hun sterkste troef: de stem waarmee ze degenen kunnen straffen die naar de media/publieke opinie verantwoordelijk zijn voor hun ellende.
We zitten al vrij lang in onzekere tijden en vermoedelijk wordt dat de komende jaren nog conflictueuzer dan het al is. Het wordt een enorme test voor de redelijke cultuur.
En misschien is het wel de volgende stap in de (lang durende) transitie naar een heel andere (wereld)cultuur.
Misschien ooit in 1968 ingeleid door twee gezworen vijanden die diepgaande invloed hebben gehad op de veranderingen in de media-politiek: William F. Buckley en Gore Vidal. Ik zag gisteravond de documentaire Best of Enemies over hun controversiële debatten bij de presidentsverkiezingen in 1968. Vietnam. Rassensegregatie. Indrukwekkende commentaren op elkaars rechtse en linkse standpunten. Retorisch en vilein, nog niet eerder vertoond op tv en daarmee een onvoorstelbare grote invloed uitoefenend op de kijk van kiezers op de politiek. Beide hebben ook geprobeerd om senator te worden, om wat ze als aanhang meenden te hebben (hoge kijkcijfers) om te zetten in politieke macht. Maar daarin faalden ze. In de media hadden ze succes, maar niet in de politiek. Ze waren zogezegd culturele sterkhouders binnen de symbolische orde van twee tegenover elkaar staande en botsende subculturen, beide leden op hun manier aan de ondergraving van in hun ogen typisch Amerikaanse waarden.
Uiteraard werd deze manier van media bedrijven in de VS zelf en daarbuiten hét format dat anderen overnamen. De tegenstellingen in de media spiegelden de reële tegenstellingen in de maatschappij.
Al zijn de media sindsdien door technologie en professionalisering niet meer te vergelijken met de media van toen, de tegenstellingen die versterking zoeken via media, zijn (tenminste) vele malen groter en ingewikkelder (of hetzelfde en nog vele malen sterker…? ras, economische ongelijkheid, sexe ongelijkheid, milieu…).
Overigens wist ik niet dat Vidal met zijn boek (en film) Myra Breckinridge al in 1968 een soort transgender had gecreëerd, waarmee hij het puriteinse Amerika er flink van langs gaf. Boek wat ik wel een keer wil lezen.

Om niet te vergeten nog een toevoeging over de accountants. Enige tijd terug, een week of twee ofzo, heeft de AFM (?) vastgesteld in een rapport dat de accountancy firma’s verrekte weinig vooruitgang boeken in de noodzakelijke verbetering van hun professionele techniek en dienstverlening. Ik moet dat rapport nog ergens vandaan zien te halen en eens doorlezen.
Want de accountants roepen (na de schandalen) toch nu al jaren zelf dat ze daar helemaal achter staan en die verbetering zelf ter hand nemen. Is dat roepen misschien de beste manier om je macht te gebruiken om er niet echt mee aan de slag te hoeven gaan? Het lijkt er wel op.
Wie heeft die media techniek dan bedacht? Wordt daar systematisch onderzoek naar gedaan?

11 november

De dag na de verkiezing van Trump tot president van de VS heeft de Dow Jones Index een nieuw all time high van 18.807,88 punten gehaald, en wereldwijd zijn de beurzen omhoog gegaan. Op de straten in verschillende steden maken mensen luidruchtig kenbaar dat Trump niet hun president is – vanwege zijn seksistische, racistische en kapitalistische uitlatingen. Er zijn roerige tijden aangebroken – met andere middelen dan in de jaren ’70 maar met vergelijkbaar of misschien wel groter explosiegevaar, niet beperkt tot een lokaal gebied. Tegenover de populistische sociale beweging die Trump binnen de republikeinse partij op gang heeft gebracht verenigen zich de tegenstanders.
Leonard Cohen (‘Democracy is coming to the USA’) wacht de ontwikkelingen niet meer af. Hij overleed gisteren op 82 jarige leeftijd, enkele dagen na de presentatie van zijn laatste cd (You Want It Darker). Need we say more? Weer een individu die met zijn poëzie en muziek de constellatie van de symbolische orde waarmee wij ons in dit tijdgewricht tussen 1950 en 2050 oriënteren in het ons ‘omringende’, heeft verrijkt – en daarmee ons eigen uitdrukkingsvermogen ten aanzien van de vele lagen (de tissues die het eeuwig vloeiende absorberen) in de werkelijkheid. Om de simpele reden dat zoveel mensen wereldwijd de muziek en de woorden horen die hij gemaakt heeft (ook als er niets van Cohen wordt afgespeeld) – en zich dan bijvoorbeeld realiseren in welke stemming ze zijn. Woorden en klanken die geluk of troost, melancholie of verlichting brengen omdat mensen dat niet alle mensen dat zelf kunnen. Van Halleluja tot Suzanne, van I’m your Man tot Anthem. Of ‘A Thousand Kisses Deep’.
Cohen is één van de stemmen die bijdragen aan wat bij Camus de ‘ik kom in opstand, en daarom bestaan wij’ – regel is. Wat we doen is in het grote niets absurd maar we kunnen niet anders. En dan kunnen we nog iets moois en deugdzaams voortbrengen ook. Iets wat mensen onderling verbindt, betekenis heeft, zonder ander belang dan het leven zelf dat van begin tot eind geleefd wordt.

15 november

Deel van de gemeenten stopt overgehouden zorggeld in de algemene pot.
Dat kan kennelijk zo maar. Bestuurscultuur.

16 november

Het aantal door ziekenhuizen gemelde calamiteiten in de eerste helft van 2016 is met ruim de helft toegenomen ten opzichte van vorig jaar (cijfers Inspectie GZ): 752. Over het hele jaar verwacht men er 1500 (vorig jaar: 958). Sinds 2009 is het aantal meldingen verdrievoudigd.
Druk uitoefenende media (Wet Openbaar Bestuur) zorgen mede voor dit effect.
Ziekenhuizen zijn niet onveiliger geworden (logisch: de calamiteiten waren er altijd al maar werden niet gemeld), ‘ze tonen met het melden een toenemende bereidheid om van gemaakte fouten te leren’ (ik gok dat daar een strategisch adviseur bij betrokken is geweest om die formulering te vinden…). Maar weten we nu hoe veilig ze zijn?
Als oorzaken worden genoemd de vergrijzing, de technologie en de complexere zorg.

Tegelijk komt het resultaat van een onderzoek uit (Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden CBS en TNO) onder werknemers in de zorg (1,2 miljoen, waarvan 500.000 in ziekenhuizen, 680.00 in verzorging en welzijn, 8 van de 10 vrouw).
Ze ervaren meer dan in andere sectoren een hoge werkdruk, voelen weinig vrijheid om hun werk naar eigen inzicht in te richten. Ze hebben heel veel werk, zegt ruim de helft, 43% zegt dat het ‘erg snel’ moet en 35% moet ‘extra hard werken’.
Ze hebben beperkte autonomie (geen eigen besluiten, kunnen niet zelf het werktempo bepalen). 25% vindt het werk emotioneel veeleisend (dat is twee keer zo hoog als elders).

18 november

Gisteravond in het college A&O voor het eerst het model (nog zonder naam) gepresenteerd voor het ‘ontwerpperspectief van 2020’. Daarbij kan verrassend veel Thompson in een nieuw jasje worden gestoken en veel parameters uit Mintzberg, De Sitter, Lean en QRM blijven gewoon bruikbaar – maar op andere ‘plekken’. Dit ga ik de komende maanden verder uitwerken en uitproberen bij J en J en bij collega docenten A en H.

Het artikel van Vriens et al (Virtuous Structures, 2016) zou eigenlijk in het vak M&F uitgebreid in deze opleiding behandeld moeten worden. Uniek artikel.

Vandaag wordt bekend dat het Meavita proces (zie pagina 89 en 183) over moet omdat op het moment van vonnis een van de betrokken rechters al met pensioen was gegaan (vonnis moet met drie rechters worden ondertekend).

De zorgpremie stijgt volgend jaar niet met 3,5% zoals de miniser verwachtte, maar met 8-11%. Laatste offensieve verbeter daad of stuiptrekking van de zorgverzekeraars die met de rug tegen de muur staan van het Nationale Zorgplan?

22 november

Er komt nog een paradox bij in de zorg (maar: zie eerder).
De Consumentenbond heeft uitgezocht dat zorgverzekeraars met zorgverleners contracten sluiten die niet overeenkomen met de met verzekerden afgesloten polissen.
Als daar bijvoorbeeld in staat dat je recht hebt op 20 behandelingen bij de fysiotherapeut kan het goed zijn dat de betreffende zorgverlener er jou maar 10 mag geven omdat de zorgverzekeraar dat in het contract met die zorgverlener heeft vastgelegd. Verweer: zorgkosten in de hand houden.
Maar: dan verkopen verzekeraars aan verzekerden ‘gebakken lucht’ (als ze toevallig bij de verkeerde zorgverlener met een (gereduceerd) contract terechtkomen) en je betaalt premie voor iets wat je niet krijgt. Hetzelfde schijnt met medicijnen te gebeuren.
Misleiding dus.
Ben benieuwd wie er wat aan gaat doen.

23 november

De asfalt lobby heeft laten uitrekenen dat de economische schade door files jaarlijks rond € 1 miljard bedraagt. Dat het nu de media haalt wil zeggen dat het draagvlak offensief nu ook begonnen en dat er een uitgekiende strategie is gemaakt, waarvan al voorbereidende stappen zijn uitgevoerd, om op afzienbare termijn in begrotingen middelen vrij te maken voor wegenbouw.
Het is eerder ook gelukt, de betrokkenen weten hoe ze dit spel tot een succes moeten maken, misschien mede omdat een paar grote projecten (zoals A2 bij Maastricht) nu bijna klaar zijn.
Vreemd daaraan is dat niet verwacht kan worden dat een soortgelijke zorglobby de economische schade door filevorming in de zorg (wachtlijsten) adresseert en tot een soortgelijk vrijmaken van extra middelen weet te komen.

De Dow Jones is voor het eerst in de beursgeschiedenis door de 19.000 puntengrens heen gegaan. Ook de Engelse beurs groeit na de Brexit. Europese beurzen blijven gelijk.
De wet die het zakelijk verkeer met ZZP’ers moet regelen is in de wacht gezet. Zowel ZZP ers als werkgevers vonden er teveel complexe kanten aan zitten. En pleiten voor vereenvoudiging van de regels. Bureaucratie verminderen door meer onuitvoerbare regels?

24 november

De strijd om de retailwereldhegemonie gaat een volgende fase in.
Met het oog op de (snelst groeiende) Chinese markt gaat Wall Mart een strategische alliantie aan met JD.com (marktaandeel e-commerce van 35%) en datzelfde doet Amazon met AliBaba (marktaandeel 58%).
Via deze technologische platforms met achterliggende financiële, logistieke en productieketens kunnen chinese consumenten nu ook artikelen in de VS en Engeland bestellen. En kunnen op termijn (AliBaba is recent ook in Europa actief geworden) ook mensen uit de VS en Europa bij die platforms goederen bestellen.
Dat zijn immense concurrenten voor retailers als AholdDelhaize, want ze zijn een paar maatjes groter dan wat wij hier gewend zijn.
Waarom interesseert deze ontwikkeling mij?
Het is materiaal dat ik nodig heb bij het uitschrijven van het model van structuuranalyse en –ontwerp nà het tussenschuiven van technologische platforms waarmee klanten aan leveranciers, of zorgverzekerden aan zorgverleners, of verzekerden aan verzekeraars, of belastingplichtigen aan de belastingdienst gekoppeld kunnen worden. Wat er aan organisatie nog vóór zo’n platform en na zo’n platform zit (logistiek, administratief, service of goed, transport, productie, retourzendingen en wat niet al meer) is nog object van structuuranalyse en –ontwerp. Het technologisch platform vervangt ineens, maar dat is een aanname, een reeds langer inefficiënte (dus functie- of bewerkingsgerichte) productie- en besturingsstructuur die men maar niet klantgericht en lean weet te krijgen, ondanks talloze experimenten en procesverbeteringen.
Dat gebeurt pas wanneer de winstmarges echt superdun aan het worden zijn en de vraag van overleven geen abstracte vraag meer is, maar een hier en nu kwestie.

In de tijd van verscherpte politieke en religieuze tegenstellingen verdwijnt het terrein voor dialoog en min of meer niet gewelddadige uiteenzetting dat tussen de extreme fundamentele posities ligt. Dat betekent dat fundamentalisten steeds directer en onverbloemder spreken en tegenover elkaar positie kiezen. Omdat hun eigen basis in het geding is. Althans zo voelen ze dat. De tegenstander is niet meer aanspreekbaar of er wordt teruggekeerd van de gedachte dat je met de tegenpartij in gesprek moet zijn en blijven.
Ik zag een volkomen onzinnige conservatief Amerikaanse productie Why are we in Decline – Cultural Marxism. Met o.a. een hoofdrol voor Pat Buchanan. Alle traditionele Amerikaanse waarden (de identiteit, de middenklasse, het gezin, het individu, de heterosexualiteit, de blanke, het kapitalisme, het geloof en de vrijheid) zijn volgens deze documentaire op slinkse wijze geërodeerd door het cultureel marxisme (is een collectivisme waarin de staat de hoofdrol opeist).
De lijn loopt van Marx via Gramsci naar de Frankfurt School (die zelfs naar New York kwam) en die heeft op alle fronten mensen cultureel misleid over wat werkelijke waarden zijn. Lust kwam in plaats van liefde, zelfrealisatie in plaats van geloof, ondergraving van de autoriteit en ga zo maar door. Soms met voice overs bij foto’s van mensen als Horkheimer, soms met opnames van bijvoorbeeld wat Lukacs zegt etc. En allemaal versterkt door Hollywood die volgens formats waarin die waarden (die God en de constitutie zo bedoeld hebben) stuk voor stuk ondermijnd zijn.
Met een schijnbare kennis van zaken worden de al misleide mensen nogmaals misleid. Maar met de goede bedoeling dat ze weer gaan inzien wat echt onderscheidend is aan de VS. ‘Hier rijden we rechts en in Europa links’, heet het zelfs op het eind van de documentaire, zò verschillend zijn Amerikanen. Geen idee uit welk jaar dit komt, maar dat het bestaat en gemaakt kan worden is toch wel tenenkrommend.
‘Trump is Buchanan with better timing’ zag ik al ergens langskomen. Uiteraard is B voor Trump. Hij is zelf rond 2000 twee keer in de race geweest voor de republikeinse nominatie.

Ziekenhuizen raken dagelijks vertrouwelijke patiëntgegevens kwijt. Door allerlei oorzaken: van klunzigheid (bijvoorbeeld iemand neemt ze tegen de regels in mee naar huis op een usb stick) tot veiligheidslekken in de systemen (waardoor hackers erbij kunnen). Wat doen anderen met die gegevens? Bijvoorbeeld hackers? Die krijgen € 0,03 tot € 2,42 per dossier. Creditcardnummers zijn € 4 à 5 waard. Maar die kunnen geblokkeerd worden. Medische dossiers blijven langer waarde houden.

25 november

Ziekenhuizen (Zuyderland – voorheen Atrium Orbis; AMC) stellen operaties uit omdat de bedden vol zijn met patiënten die eigenlijk naar (’n verpleeg)huis kunnen, maar daar niet terecht kunnen omdat daar plaatsen of mantelzorg ontbreekt. Wanneer werd dit voor het eerst gesignaleerd in deze Kroniek?
Er is een doorstroomprobleem waardoor aan de voorkant de wachtlijsten langer (zullen) worden.

Vandaag ontvangt minister Schippers (Volksgezondheid) een lijst van 1366 ‘niet-doen-verrichtingen’ die door artsen zelf (koepel van acht academische ziekenhuizen, NFU) is opgesteld. Van deze verrichtingen is niet wetenschappelijk is bewezen dat ze effect hebben, daarom kunnen ze overgeslagen worden. Een derde van de verrichtingen gaat om diagnostiek, veertig procent om medicatie.
Voorbeelden zijn een kijkonderzoek bij knieklachten en te zware medicijnen bij patiënten met longziekte COPD.

Veel zinloze behandelingen worden gedaan omdat artsen ze nu eenmaal ooit hebben geleerd, omdat collega’s het ook doen of omdat patiënten erop aandringen.
In de databank voor medisch specialisten is sinds deze week de waarschuwing opgenomen dat in de gevallen die op de lijst staan terughoudendheid vaak de beste optie is. Doel: terugdringen van zorgkosten. Drie jaar geleden had Schippers aan de zorg zelf om ideeën gevraagd over hoe dat zou kunnen. De zorgkosten bedroegen vorig jaar ruim 95 miljard. Dat is veertig procent meer dan tien jaar geleden. Bron NOS/VK.

Hoe zouden we te weten kunnen komen wat het totale aantal in de databank voor medisch specialisten opgenomen verrichtingen is. Dan zegt dat cijfer van 1366 iets meer. Kan goed zijn dat dit slechts 1% van het totaal is.

Al eerder deze week kwam naar buiten dat het in de bouw extreem goed gaat (groei van 10%), elders in Europa is dat een stuk lager (zelfs maar 1%). Alleen in de weg- en waterbouw is er nog steeds krimp. Zou daar het asfalt initiatief eerder deze week mee te maken hebben? En wellicht ook het bericht dat door het inklinken van de bodem tot 2050 heel wat infrastructuur in de problemen komt, waarvoor miljarden nodig zijn?
Of wisten al die lobbyisten al langer dat het kabinet vandaag een meevaller van € 4,3 miljard naar buiten zou brengen en hebben een boel belanghebbenden hun casus al voorgelegd ter financiering uit die extra pot? Het kabinet geeft tot nog toe alleen aan dat een deel ervan naar verhoging van ambtenarensalarissen gaat. Een deel gaat naar Defensie. Dan heb je energie, landbouw (de slechte prijzen voor varkensboeren en de financiële nood in die sector), de zorg en het onderwijs en heel veel kleine (voorlichtings)projecten die je aanjaag premies kunt geven. Wordt vervolgd.
Want volgende week neem ik aan dat de TK ook openbaar zal debatteren over die meevaller en waar die aan te besteden. Uiteraard ook allang intern voorgekookt, en belangen van verschillende partijen representerend die nu de coalitie vormen of dat na 15 maart zouden kunnen gaan vormen. Stuk voor stuk willen die partijen voor de verkiezingen kunnen laten zien dat het op de portemonnee passen door hen namens ons vruchtbaar is geweest.

Martin Jay heeft begin dit jaar een nieuw boek laten verschijnen: Reason After its Eclips. Van Marx tot Habermas herzien…misschien maar eens inkijken ergens. Benieuwd of de combinatie empathische ervaring en rede, mimesis en opstand uit mijn laatste hoofdstuk daarin nog op enigerlei wijze – na Habermas’ communicatieve paradigma – aan bod komt.
Bij toeval ontdekt dat Karl Jaspers – samen met Schuman – in 1959 de tweede winnaar (prijs ingesteld in 1958) van de Erasmusprijs was (die dit jaar overigens naar A.S. Byatt gaat).

Vandaag serieus kunnen werken aan Strikwerda’s Organization Design in the 21st Century: from structure follows strategy to process follows proposition (2012). Ik lees het nu wel heel anders dan in 2012 toen ik dit typoscript voor het eerst in handen kreeg. En waar ik toen niks over vermeld heb in deze kroniek 2012-2017.

3 december

Dat Fidel Castro inmiddels overleden is, zij vermeld, maar is geschiedenis.
Huisartsenvereniging protesteert tegen protocollitis bij Inspectie en andere toezichthoudende organen in de medische zorg. Zij bespeuren onder hun leden de reflex om door die druk het protocol en niet hun eigen kennis en ervaring te gebruiken bij diagnose en therapie. Ter vermijding van…
Gemeenten zeggen geld tekort te komen voor de alsmaar groeiende vraag naar Jeugdzorg.

Ik kan me daar iets bij voorstellen, afgaande op een ervaring in de trein afgelopen donderdagavond, na het college in Utrecht. Twee jonge twintigers stappen in Driebergen in en zetten op luide toon een goed gesprek voort vanuit de antroposofische avond die ze die avond hebben bijgewoond. Hij is druk en praat hard, zij is intelligent in hem spiegelen en dan iets toevoegen waardoor hij weer iets meer moet vertellen, maar ook iets verder moet kijken.
Omzittenden zijn verbaasd over de openheid – werkelijk niets was privé in de openbare ruimte – en over het volledig stil krijgen (lees domineren) van alle andere gesprekken. Je kreeg niet eens de kans om er niet naar te luisteren. Maar geen van beide had in de gaten dat hun gesprek wel eens anderen zou kunnen storen.
Beide zochten naar balans in hun innerlijk en uiterlijk. Naast de antroposofie kwamen rozenkruisers, theosofie (geestziel) en veritas bijeenkomsten langs, een aaneenschakeling van bijeenkomsten waaraan ze allebei deelnamen, kennelijk, met namen en rugnummers van anderen die daar aan mee deden, hun postuur en hun uitspraken. De jonge man die driftig en niet on-intelligent praatte, had kennelijk tijdens die bijeenkomsten regelmatig driftbuien over anderen heen gestort. Maar nu snapte hij waarom: Janneke. Die had zich in zijn leven gedrongen en nam de ruimte weg om alleen te zijn en zich af te schermen voor prikkels. We kregen het allemaal mee.
De mevrouw tegenover mij was met haar mobiel bezig en die maakte af en toe geluiden. Wat het mannetje de kribbige opmerking ontlokte of ze er niet mee kon stoppen, omdat het hem in zijn gesprek stoorde. Volkomen terecht repliceerde zij: als jij stopt met zo hard praten. Hij probeerde nog: bent u dan niet geïnteresseerd in een wijs gesprek? Maar dat liet zij terecht langs zich heengaan.
Lichamelijk en geestelijk waren deze jonge mensen volledig opgesloten in zichzelf, in het uitdijende zelf; wat je hoorde was enkel ego, mét een antenne voor wat degene wiens aandacht je wilde hebben van de woordkeuze vond (‘open’, ‘direct’, lichaam en geest, gevoel en emotie). Kennelijk was al die nadruk nodig om aan dat gevang te ontsnappen.

Nog even dacht je dat het improvisatietheater in de trein zou blijken te zijn. Maar helaas. Het was allemaal echt. Tot en met wederzijdse confidenties, luid uitgesproken, die vervolgens wel een ‘niet met andere delen’ status kregen. Onbegrijpelijk. Existentialisme revisited, maar dan in de neuro-ritalinfase van de maatschappelijke ontwikkeling. Opnieuw een genadeloze inkeer naar de chaos van binnen, met zoveel méér therapieën en mogelijke diagnoses dan in 1900. Tot aan neurofeedback toe. Hebben ze geprobeerd, respectievelijk gaan ze allemaal proberen. Inclusief alle soelaas biedende godsdiensten. Want ik geloof dat zij (intelligenter, zwijgender) dat aan een seminarie in Duitsland ging studeren.

Premie Renzi’s beleid wordt morgen aan een referendum onderworpen in Italië. De vooruitzichten zijn slecht voor hem. Daarom waren de beurzen gisteren alweer flink onrustig. Geen Renzi beleid betekent dat de kans toeneemt dat enkele banken in Italië nu echt gaan omvallen (daaronder de oudste Monti dei Paschi, nog steeds).

In 2012 liet ik Harry Jansen’s Triptiek van de tijd (zie boven) nog liggen. Ik had al zoveel werk voor ogen. Nu heb ik het boek aangeschaft. Want Schrijvend leven moet alleen nog naar een website gebracht worden en worden voorzien van beeldmateriaal. Een klus op zich waar ik mee verder ga als ik klaar ben met de colleges A&O.

Bladerend in Jansen zie ik dat de geschiedfilosofie weer blijkt te leven. Zoals Frank Ankersmit in het voorwoord van dat boek schrijft. Centrale categorie: ervaring. Verbaast me niks. Waarom zou ik er anders weer bij zijn uitgekomen?
Jansen zelf doet aan geschiedtheorie en legt uit wat daar anno 2010 onder verstaan wordt.
Ik ben er blij mee.
Ten eerste dat ik het boek toen niet heb gekocht, omdat ik me dan niet zo onthand had gevoeld over het einde van de geschiedfilosofie (althans volgens Luhmann). Dat dwong mij om dieper te gaan zoeken naar de positie die ik inneem.
Ten tweede omdat de categorieën die Jansen biedt mijn eigen verzamelwoede al binnen kaders (politiek-institutioneel interpreterend/hermeneutiek; maatschappijexplorerend/
positivisme; cultureelrepresenterend/narrativisme) zou hebben gebracht.
Ten derde omdat ik nu achteraf alsnog kan gaan proberen of de lijnen die Jansen uitzet ook van toepassing zijn op wat ik heb uitgezocht. Mooi vooruitzicht voor komend jaar

Renzi heeft in Italië het referendum verloren en treedt af. Het regionalisme wint.
In Oostenrijk wint de linkse presidentskandidaat. Dat is een meevaller.

Drie jaar na de lancering van de smartwatch (zie 2013) lijkt de markt alweer in te zakken. Apple verkoopt er nog maar 1 miljoen in het 3e kwartaal, tegenover 4 miljoen in hetzelfde kwartaal vorig jaar. Garmin groeit nog wel van 100 naar 500.000. Ze bieden te weinig gadget voor teveel geld, zeggen deskundigen.Wachten we met zijn allen op de HoLolens van Microsoft of Google Glass met talloze functies voor de fysieke en de virtuele wereld samen?
Prompt kreeg ik via de email een aanbieding: smartwatch van € 249,95 voor € 39,95.

Jan Terlouw (85) heeft vorige week woensdag bij DWDD in 8 minuten Nederland toegesproken op een manier die zelden voorkomt. Vanuit de metafoor van ‘het touwtje uit de brievenbus’ aan begin en eind, legde hij in alle simpelheid twee met elkaar verweven ingewikkelde kwesties uit: het behoud van de planeet en het werk aan vertrouwen tussen burgers onderling en tussen burgers en politici. Ten behoeve van de toekomst van de jeugd, van allen die nog na ons komen.
Niemand kan meer om deze boodschap heen.
Dus hebben velen in columns en praatprogramma’s al laten weten wat ze van zijn boodschap vinden. Dat versterkt toch alleen maar de historische betekenis van wat hij te vertellen had. De 21e eeuw. Voor en na de toespraak van JT.

6 december

Toeval of geen toeval: ik neem Fromm’s Revolutie van de hoop (1968) ter hand en blader deze bijdrage aan het culturele marxisme (zie boven) weer eens door. Merkwaardige ervaring toch wel. Fromm schreef het boek toentertijd als een bijdrage aan de presidentscampagne van Eugene McCarthy, die verloor van Nixon. Een boek vol van: ‘op een belsissend keerpunt in de geschiedenis’, van oorlog en vrede (Vietnam), van geest die vecht voor vrijheid, te midden van een dan nog onbegrepen, want pas beginnende, digitaal-technologische revolutie (Brzezinsky’s ‘technotronic society’ in een artikel uit ’68 in Encounter;naast Ellul en Mumford), van de zelfontwikkeling (en de rol van psychologie) als voorwaarde voor maatschappelijke ontwikkeling, tot aan gissingen over de samenleving van 2000 en de op handen zijnde spirituele fase toe.
Gissingen en Vergissingen.

Waar zitten zulke teksten in de symbolische orde? Wat bepaalt hun gebruik, hun doorwerking en eventueel hergebruik? En voor hoe lang spreken zulke woorden nog tot de (dialectische) verbeelding?
Heeft anno 2016, als de linkse politiek haar dragend subject, de witte (midden) klasse van mensen met vaste banen en gegarandeerde zorg, onderwijs en pensioen, kwijt is en rechtse politici van het vacuum in de symbolische orde en de verwarring gebruik maken dat mensen in hun steeds eenvoudigere oplossingen gaan geloven? Er Europa breed sprake is van een neo-conservatieve revolutie, zoals je je die 50 jaar geleden niet kon voorstellen? Maar los van de inhoud, uit dezelfde fenomenen bestaat: protesterende mensen die iets te winnen hebben?
Zou het zo kunnen zijn dat juist de digitale technologie die we nu in lichamen aan het inbouwen (Stiegler: l’exosomatisation) zijn, in steeds meer apparaten aanwezig is (the internet of things) en in alle andere communicatie media die gebruikt worden (waarmee alles ter plekke kan worden vastgelegd en gecommuniceerd met wie dan ook en waar dan ook) deze neo-conservatieve revolutie deels helpt en deels ook weer begrenst?
Gelukkig hoef ik deze week geen college A&O te geven en kan ik rustig in allerlei bronnen grasduinen. Ondertussen probeer ik ook een beeld te krijgen van de vorm en de werking van de Schrijvend leven-website. Moet je bijvoorbeeld op basis van de index en de infographics door de pagina’s kunnen bladeren? Welke beelden, statisch en dynamisch, vergezellen elk hoofdstuk of voeg ik nog toe aan passages in de hoofdstukken?

7 december

Vandaag verschijnt het alweer vierde boek van Leike van Oss en Jaap van ’t Hek, dit keer heet het ONomkeerbaar (na ONveranderbaar; ONdertussen; ONderweg). Die twee zijn goed bezig, ik ben benieuwd wat het dit keer is geworden.

Maar, gisteravond kreeg ik nog een flinke les van Stefan Zweig, De wereld van gisteren (oorspr. 1942), p. 310, 311.
Hij reflecteert daar op het onverwacht grote succes van zijn schrijven – totdat Hitler de boeken verbiedt. Daarin zie je tegelijk het gekke aan zijn karakter. Want Hitler mag dan in het Duitstalige gebied effectief het lezen van Zweig verbieden, hij is internationaal al de meest vertaalde auteur, dus wordt hij overal daar buiten nog steeds veel gelezen. Bovendien worden zijn theaterstukken opgevoerd en zijn biografieën, novellen en romans verfilmd. Maar kennelijk compenseert dat onvoldoende.
Wat is de les uit Zweig:

‘( ) zodra de eerste versie van een boek in het net geschreven is, begint voor mij het eigenlijke werk, dat van condenseren en componeren, een werk waarvan ik van versie tot versie niet genoeg kan krijgen. Het bestaat uit het voortdurend overboord gooien van ballast, een voortdurend verhelderen en concentreren van de innerlijke opbouw; terwijl de meeste anderen er niet toe kunnen besluiten iets wat ze weten te verzwijgen, en met een zekere verliefdheid zichzelf meer en diepgaander dan ze eigenlijk zijn willen laten zien in elke gelukte regel, stel ik er een eer in altijd meer te weten dan naar buiten blijkt’.

Want hij is zelf een ongeduldige lezer, vindt negen van de tien boeken die hij in handen krijgt te breedsprakig en zou het liefst redacteur zijn van alle klassiekers in de wereldliteratuur (van Homerus tot Balzac en van Dostojevski tot de Toverberg) en die ontdoen van overbodige beschrijvingingen, babbelachtige dialogen en onnodige bijfiguren. Dat project heeft hij zelfs meermalen aan uitgevers aangeboden.
Met grondige inkortingen ‘zouden al die werken die het tijdgebondene duidelijk overstijgen weer een levende uitwerking in onze tijd kunnen hebben’ (idem, p. 310).

De lezer Zweig wil een meeslepend tempo in boeken, meestal vindt hij die niet. De schrijver Zweig is daarom waakzaam tegenover alles wat teveel is. ‘Weglaten is eigenlijk het deel van mijn werk waar ik het meest van houdt’ (idem, p. 311).
Maar wat zouden de auteurs van de klassiekers waarin Zweig zo graag wil wieden, in teksten van Zweig zelf gaan wieden? Want hij kan er wat van, aan wijdlopigheid vanuit zijn manier van in de wereld staan geen gebrek.

Zucht.
Voor mij mogen de zinnen best op een intelligente manier in de buurt komen van dat wat zich niet laat zeggen. Een door mij gewaardeerde auteur probeert dat op een goede manier en geeft zo de lezers iets mee aan voorstellingsvermogen. Dat is iets anders dan een rekensom.
Als schrijver faal ik, gezien vanuit Zweig’s normen, hopeloos. Uiteraard.
Maar ik zal zijn omarming van de schrijfkunst als kunst van het weglaten, waarin hij zelf zijn grootste geluk vindt, zeker ter harte nemen bij het schrappen in mijn eigen hoofdstukken voordat ze op de schrijvend leven website terecht komen.
Omdat ik geen schrijver ben, maar wel schrijf, gelden de strenge normen van Zweig niet Die lijkt ook in voortdurende vriendschappelijke competitie met al die andere levende en dode auteurs. Wat moet hij dan niet gevonden hebben van Martin du Gard’s Thibaults? Dat is juist mooi door zijn onovertroffen wijdlopigheid, net als Zola.
Martin du Gard is zijn vriend, zoals al die andere beroemdheden die zijn vriend willen zijn). Strijdt hij eigenlijk om de toppositie in het bovennationale, Europees-zijn?
Ik geloof niet dat hij en ik vrienden zouden kunnen zijn.

9 december

De ECB gaat na maart 2017 in een lager tempo door met het opkopen van schuldpapier (staatsobligaties, bedrijfsobligaties, gedekte leningen en hypotheken). Banken en beleggers ruilen hun schuldpapieren in en de ECB hoopt dat dat geld dan via leningen, kredieten en hypotheken terugvloeit in de economie. Maar dat valt nog tegen: de inflatie zou richting 2% omhoog moeten gaan om de economie aan te zwengelen, maar dat medicijn werkt niet helemaal en heeft bijwerkingen. Daarom zijn de noordelijke landen tegen voortzetting en de zuidelijke landen (waar banken nog in de financiële problemen zitten, dus veel baat hebben bij het opkoopprogramma) ervoor.
Het compromis: vanaf april wordt maandelijks nog maar voor € 60 miljard opgekocht, tot dan is dat € 80 miljard per maand. De rente blijft voorlopig gehandhaafd op nul procent.
Sinds de start van de regeling in maart 2015 zal tot en met eind 2017 in totaal € 2.350 miljard in de economie gepompt zijn.

Wat zijn de bijwerkingen?
‘De miljarden creëren zeepbellen en bubbels op de beurs en de huizenmarkt, verpesten de rentemarkt en de echte prijs van geld en brengt pensieoenfondsen in de problemen. Driekwart van het geld klotst eigenlijk ongebruikt rond in de eurozone. Er is te weinig vraag naar krediet en bedrijven investeren niet. De meeste miljarden vloeiden naar de aandelen- en obligatiemarkten.’

Een week geleden besloot het kabinet dat NL in 2050 geheel vrij van CO2 uitstoot zal zijn. Uit de energiewet wordt de verplichting geschrapt om huizen aan te sluiten op het aardgasnetwerk. Daarmee komt een eind aan het tijdperk sinds 1959 dat NL warmte, comfort en rijkdom (tot nu toe ruim € 265 miljard) bracht.
De Energie agenda voorziet in de geleidelijke vervanging van fossiele door andere energiebronnen: restwarmte, geothermie, windmolens, zonne-energie. Een nieuwe revolutie, want ook nog eens al die aardgasleidingen moeten vervangen worden. Een investering van minstens € 10 miljard per jaar, schat McKinsey.

Disruptieve innovatie in de foodretail: Amazon Go. In vier jaar tijd ontwikkeld.
Niet Walmart of AholdDelhaize maar Amazon ontwricht van buiten af de supermarkt.
En het betalingsverkeer erachter. En het assortimentsbeheer, de merchandising en de personalisering – dankzij winkels vol met sensoren en artificiële intelligentie (computer vision deep learning algorithms and sensor fusion): Just Walk Out Technology.
Dat is vergelijkbare technologie als waarmee Tesla en Google in de automotive voor een disruptie zorgen. Traditionele supermarkten kunnen wel ophouden met quickscan- en zelfscantoepassingen, met QR-code voor mobiel betalen.

Van de webwinkel gaat Amazon naar de fysieke gemakswinkel dichtbij klanten. Je loopt er via dezelfde poortjes als op de stations binnen, toont de Amazon Go app op je mobiel, haalt wat je wilt hebben (of zet het terug als je je bedenkt) en gaat er weer via de poortjes uit. Je Amazon account wordt automatisch bijgewerkt en je krijgt je rekenig direct op je app te zien. Geen wachten meer bij de kassa’s (ook geen kassapersoneel meer - het wordt een jobkiller want de winkels blijven uiteraard niet tot food beperkt). Een filmpje op youtube laat het allemaal zien. No lines. No checkout. De eerste winkel opent begin 2017 in Seattle, Wahington.
Het is wachten op de overname van een grote winkelketen door Amazon.
Voor het college A&O over disruptieve innovatie in de zorg (Christensen) een aanvulling. Kun je ook zorginstelingen ‘Go’ maken? Vast wel.
In het winkelen is er veel meer aan de gang.
Starbucks (opgericht in 1987; 13.000 vestigingen in de VS en 10.000 in 70 landen erbuiten) heeft ook al een systeem om het wachten bij de kassa te verminderen: een kwart van de klanten maakt gebruik van een app waarmee betalingen automatisch verlopen. En zo zijn er uiteraard al talloze andere vernieuwingen aan de gang van fysiek winkelen naar e-shoppen en van e-shoppen weer naar fysiek winkelen (in slimme winkelstraten die door middel van beacons – sensoren – klanten volgen en ze op aanbiedingen etc. of op de koffie die bij Starbucks klaar staat, attenderen).

Komt er een overkoepelend Denkinstituut? (besemette naam gezien de gelijknamige politieke partij)
Van Jos Kessels kreeg ik een uitnodiging om op 20 januari mee te praten over de oprichting van een onafhankelijke Denkhuis waar iedereen terecht kan voor gepaste reflectie- en dialoogvoering in allerlei sectoren, van gemakkelijke tot de meest moeilijke en taaie vraagstukken. Een platform waarin de begeleiders van denkprocessen – ongeacht de hoek van waaruit ze werken: nadruk op affectieve of persoonlijke element, wel of geen gebruik maken van kunstzinnigheid en verbeelding, werkend vanuit een systemisch model etc.
Het is een initiatief van hem en Kees Kraaijeveld van de Argumentenfabriek.
Ik weet nog niet zo goed wat ze nou precies willen, denkadviseurs die denkprocessen kunnen organiseren bijeenbrengen en samen zichtbaar laten zijn als ‘merk’ én bevordering van de ‘sunaisthesis’, de gezamenlijke beschouwing van het goede. Waarbij de uitnodiging zich beperkt tot niet goed functionerende democratische processen (sympathiek), maar er zijn volgens mij nog wel meer gebieden dan die (denk aan participatie in het ontwerp van nieuwe structuren in organisaties, gegeven de technologische ontwikkelingen).

Peter van Straaten is overleden. De man die de zelfspot over al ons gedoe met elkaar tot een briljante tekeninghoogte wist te brengen. De carmiggelt van het potlood. Hmm, had hij niet ook ooit, net als Carmiggelt, een relatie met Renate Rubinstein? Of gooi ik nu teveel op één hoop?
Eerder deze week ging ook de acteur die Manuel speelde in Fawlty Towers dood.

De week wordt afgesloten met de hoogste beurskoers van dit jaar (469). Ook in Wall Street (Dow Jones 19.756). De olieprijs staat op 54,30.
Stom toeval (ik zat op de Philosophie heute videos van de Zwitserse tv te kijken) brengt mij bij het werk van de Duitse socioloog en sociaal filosoof Hartmut Rosa. Bekend van een wat ouder boek uit 2010 Alienation and Acceleration (later in het Duits en ook in NL dit jaar verschenen, dankzij Marli Huijer, denker des vaderlands als Leven in tijden van versnelling) en zijn nieuwste Resonanz over hoe wij ons tegenover de wereld verhouden. Allerlei commentaren over dat werk gelezen en videos van optredens bekeken en beluisterd. Enkele vreugdevolle parallellen ontdekt.
Empathische ervaring is een vorm van resonantie. Dat is een fysisch verschijnsel: de klank van de ene stemvork kan die van een andere stemvork activeren. Rosa gebruikt het begrip niet als iets wat een identieke reactie moet oproepen, maar meer sociologisch en filosofisch als wat er in verbindingen kan gebeuren. De logica van dynamische stabilisering (in politiek, economie, wetenschap, in kunst en literatuur), een einde groei maatschappij – kortom verwantschap met wat ik zelf zoek respectievelijk gedaan heb. Zelfs komt het woord mimesis voorbij (ongeveer op 22’.30”) in zijn lezing voor de universiteit Oldenburg in november 2015. En op 40’ constateert hij dat onze culturele zelfwaardering veranderd is. Hoe ver staat dat af van (her)structurering van culturele ervaring? vraag ik me af. Dus kopen en lezen.

13 december

Op de honderdste geboortedag van mijn moeder

komt het CPB in zijn Decemberraming met het bericht naar buiten dat Nederland de economische crisis helemaal te boven is.
De economische groei zet door, de werkloosheid daalt en de koopkracht stijgt.
2016 wordt een bijzonder hersteljaar genoemd. De productie per hoofd van de bevolking is terug op het niveau van 2008.
Huishoudens besteden meer geld, de lonen stijgen, meer mensen hebben een baan en minder mensen zijn werkloos (gemiddeld 475.000, bijzonder sterk gedaald).
Sterke groei op de huizenmarkt (en bijgevolg in de woninginrichting etc.), oplopende inflatie, stijgende olieprijs (nu al 55, was 111 in 2012!; AEX op 473).
De begroting is volgend jaar voor het eerst in negen jaar van tekorten in evenwicht (dit jaar loopt het tekort al terug naar 0,5%. De staatsschuld zakt in 2017 voor het eerst sinds 2010 onder de Maastrichtnorm van 60% van het bbp.
Risico’s: beleidsonzekerheid in NL en moeizaam herstel van Eurogebied.
(Bron NOS + pdf CPB Policy Brief 2016/15).

Goed dat aan Bas Heijne de PC Hooftprijs is toegekend. Kwaliteitsbeschouwer in de beste traditie waarin ook Hofland en Menno ter Braak stonden.

18 december

Het tumult van de tijd van Julian Barnes (2016).
Literatuur gemaakt van het leven van Dmitri Dmitriëvitsj Sjostakovitsj. Of hoe je dat ook schrijft, ik kijk het nog na. Zo’n verrekt mooi geschreven roman. Opnieuw (eerder van Alsof het voorbij is)
Muziek componeren onder het Sovjet regime, de terreur ondergaan van de Macht van Jossip Stalin, toevallig scheppend subject zijn onder totalitaire verhoudingen.
Noch de Geschiedenis, als een stroom objectieve feiten, noch de Existentie, de individuele keuzen en beslissingen van de protagonist met al zijn bijzondere karaktertrekken, geven een voldoende logische verklaring.
Daar tussen in geeft Barnes de woorden aan het woordeloze en het onverklaarbare.
Over moedig én laf zijn tegelijk, teruggetrokken én op de voorgrond, meeloper en opstandige. Prachtig.
Op dezelfde wijze als Sjostakovitsj het zelf met zijn muziek zegt? Speelt met de ironie, zoals Sjostakovitsj snerpende ironie in zijn stukken liet horen. En voor de rest probeert te zwijgen. Maar gewillig voorleest wat anderen namens hem te zeggen hebben bij officiële gelegenheden en als ‘auteur’ van gezaghebbende stukken over muziek, die hij vaak niet eens las maar alleen zijn naam onder zette.
Allemaal regels om duidelijk te laten blijven dat kunst van het volk is. En kunstenaars de ingenieurs van de ziel waren. Daar geloofde hij helemaal niet in.
Laat de Macht de woorden, want woorden kunnen de muziek niet bezoedelen. De muziek overstijgt de woorden: dat is haar doel, en haar grootsheid (74).
‘De wolf kan niet spreken over de angst van de schapen’ zoals het heet (82).
Hij dacht wel eens dat er van alles een andere versie bestond (166).

Ach, kon ik maar iets van zo’n schrijver zijn. Zonder verstoken te zijn van de ervaring van het lezen zelf.
Maar nu naar iets anders: afgelopen woensdag uitgebreid met Henriëtte Coppes gepraat over het boek van haar man, Hans Keijzer: Walking the Perspectivity Path. Geschreven in het laatste jaar van zijn dood. En een in mijn ogen uniek boek dat ik graag help mede onder de aandacht te brengen van mensen in soortgelijke specialistische functies die nog moeten ontdekken wat ze aan zelftransformatie nog te voltrekken hebben voordat ze de oplossingsruimte voor problemen in complexe systemen kunnen oprekken.
Ik ben nog aan het proberen om er een afzonderlijke bespreking van te maken. Ik heb er nu twee versies van liggen en wil nog een derde proberen.
Daarna gaan we met een aantal mensen om de tafel (ook van de Perspectivity Foundation) om een virale of andere strategie te bedenken voor het boek.

Het besef dat ik over minder dan veertien dagen ophoud met het schrijven van deze kroniek, is enigszins onwerkelijk. Bij alles wat langskomt maak ik eigenlijk meteen een imaginaire aantekening voor deze kroniek, soms maak ik een krabbel op een of ander blaadje. Hoe ga ik dat afleren? Niet, denk ik.
Een stopstrategie is een paar dagen weg met slechts een rugzak en een ov kaart. Dinsdag tot donderdag in een houten huisje langs het Twentekanaal in de buurt van Almen. Lopen vanaf station Zutphen (als ik daar tijd genoeg voor heb) of vanaf Lochem (de helft korter). Met het boek Resonanz van Rosa in de rugzak en verder niks. Lopend lijf en hoofd leeg maken, ruimte creëren voor de overschakeling van de drukke collegeperiode naar de volgende Schrijvend leven periode.
Wat moet daarin worden gedaan? Het ontwerpen van de website, van de infographics, van het bijbehorende beeldmateriaal en van wat allemaal niet meer. Totdat in mei weer de volgende reeks colleges A&O begint, maar dat is er dan maar één per week.

In de tussentijd wil ik ook nog proberen een verkenning uit te schrijven over wat ik maar even het gecombineerde structuur/technologie vraagstuk noem en de daarbij passende cybernetische benadering in termen van variabelen en parameters. Met een centrale rol voor het concept informatiepositie van organisaties.
Nieuwe variabele Kwaliteit van de informatiepositie?
En tijd vinden om eindelijk Isaac Deutscher’s biografie van Stalin eens te gaan lezen. Staat al sinds 1975 in mijn kast en houd ik met enige regelmaat doorbladerend in handen. Maar na Barnes’ boek moet ik dit toch echt eens lezen.

19 december

Uit een onderzoek van het Europees Parlement blijkt dat politici en ambtenaren al sinds 2005 op de hoogte waren van de sjoemelsoftware. Het EU Industrie departement en het Milieu departement respectievelijk de EU politici kwamen in het geheim overeen dat ze tot 2017 niets zouden doen met die kennis. Ter bescherming van de Europese auto industrie. Ten koste van hoeveel (onberekenbare) milieu en gezondheidsrisico’s respectievelijk -schade? Voor welke termijn?

20 december

‘de Burcht’ tussen Groot Dochteren en Klein Dochteren (gld).

De gedachten laten lopen zodat ze de tijd hebben om hun eigen plaats te zoeken.
Dacht ik, terwijl ik rechtdoor langs het kanaal liep, in de kou bij laag hangende mist.
En: van systeem naar existentie, van de wet van vereiste variëteit naar ‘Resonanz’ – ben ik ook steeds maar bezig met me te oriënteren omdat ik zoveel angst voor het onbekende heb? En tegelijk zo gefascineerd ben door dat onbekende?
Ik denk dat ik daar bevestigend op moet antwoorden.
Die permanente behoefte om door middel van literatuur, sociologie, filosofie, veranderkunde, geschiedenis (en toekomst) me uiteen te zetten met dat onbekende is een inwendige en uitwendige strijd om de best passende (meest de angst reducerende) oriëntering te vinden.
Voor mezelf en voor mezelf met de anderen samen.
Kijk naar de verschijnselen en leg de daaraan inherente eigen interne tegenspraken bloot waarmee elk verschijnsel toont wat het als fenomeen ook zijn kan en verander het samen in die richting. Als verschijnsel onder de verschijnselen.
Dát is de objectiviteit waar ik aan duw en trek – in de wetenschap dat het tot een gelukkiger verblijf voor meer mensen kan leiden.
Maar Aleppo brandt, in steden dreigen aanslagen of zijn ze gepleegd en hier, in dit houten huisje bij een houtkacheltje schrijf ik daarover.
Omdat de gedachten gelopen hebben.
Op de muur van de slaapkamer hangt een tekening van kale bomen in een bos. Daaronder staat: een boom is geen boom maar de droom van de wortel (Sigurdur Gudmundsson) .

(een uur later)
Op de heenweg hier naartoe eerst bij Roelants voorheen de Oude Mol het boek Resonanz van Hartmut Rosa opgehaald. Verschenen in maart van dit jaar en nu al de vierde druk.
Het enige boek dat ik bij me heb tijdens dit verblijf hier langs het kanaal.
Ik ben alleen met dit boek, dat (is mijn vermoeden) langs zoveel dezelfde lijnen loopt als die ik volg in Schrijvend leven.
Zojuist heb ik het boek voor de eerste keer doorgebladerd. Van de inhoudsopgave naar het register 800 bladzijden verder. Soziologie der Weltbeziehung.
Daarbij worden mijn vermoedens sterker. Oriëntering, empathie, Adorno en Camus, geschiedenis en kritiek, Jaspers (1x), Wittgenstein (1x), het ‘omringende’ en het transcendente. En Charles Taylor, waar Rosa ook in het verleden al veel over publiceerde en wellicht (één van) de bron(nen) voor zijn resonantie begrip.
Vanavond ga ik eerst al die passages over bovenstaande onderwerpen en auteurs erop nalezen. Met een paar meer waarschijnlijk (systeem, Luhmann, Gehlen, Parsons, spiegelneuronen).
Stof om morgen onder het wandelen richting Gorsselse hei/Elzerdijk/Joppe weer zijn plaats te laten zoeken. Wat wellicht, zeker, weer tot Kroniek aantekeningen leidt. Stof die later nog om een vergelijking vraagt tussen deze Rosa tekst en die van mij.
Zo, dit is wat je noemt een begin van een pas op de plaats, tussen spoorlijn en kanaal, met aan de overkant weer de Staringkoepel waar de dichter…
Ik ga een soepje maken en de krant lezen.

‘Nieuwe nagel aan doodskist donkere materie’ (Govert Schilling, VK 20 dec. p. 23)
Het heelal moet ermee vol zitten maar natuurkundigen hebben nog nooit één donkere-materie deeltje gevonden. DM oefent zwaartekracht uit.
Astronomen leiden het bestaan van D-M deeltjes af uit ondermeer de hoge draaisnelheid van sterrenstelsels. Zonder extra zwaartekracht zouden die uit elkaar vliegen.
D-M zou andere eigenschappen moeten hebben dan gewone materie, maar nu blijkt in grote én in kleine sterrenstelsels (die veel sneller draaien dus nog méér D-M moeten bevatten) dat D-M dezelfde verdeling vertoont als gewone materie.
Ofwel: twijfels of zwaartekracht wel zo werkt als wordt gedacht.
Verlinde (Amsterdam) publiceerde een theorie zonder D-M waarin zwaartekracht geen echte kracht is maar het gevolg van een herrangschikking van informatie in een uitdijend heelal. Ook in andere theorieën (MOND- modified Newtonian Dynamics) geraagt zwaartekracht zch anders dan gedacht.
(Toevoeging op 26 december) vandaag komt het overlijdensbericht van de ontdekster van D-M, Vera Rubin. Ze ontdekte D-M in de jaren zeventig en is 88 jaar geworden.
(vier uur later)
Toch ook mimesis – via de figuur Dorian (p. 34, eerste keer) en via Stein (>Adorno; zie literatuur). Als ik het me goed herinner heb ik zelf Stein ook gebruikt.
Verder ook Adalbert Stifter, Stefan Zweig. Geen Williams: noch die van Stoner, noch van Truth (Bernard Williams). Wel Fromm. Ook veel Fuchs.

Wat ik hier bij binnenkomst opschreef over gedachten die tijdens het lopen hun eigen plaats kunnen zoeken – over oriënteren/angst/fascinatie – brengt Rosa ter sprake in deel 3, vanaf p. 515 (alleen de titel daarvan al: Die Angst voor dem Verstummen der Welt).
515-522 vat zijn programmatische benadering samen – zie zijn typering van de structuur en van de cultuur van de moderniteit (518) – dat weer wordt samengevat in het Duitser dan Duitse woord WRWV: Weltreichweitenvergrößerung (521) – met daarbij het negatieve teken van individuele angst voor het verstommen van de wereld.
Rosa gaat in de filosofische, literaire en andere esthetische bronnen voor zelfreflexie op zoek naar de parallel aan de WRWV uitgedrukte angst voor en verwijfeling over de toenemende vervreemding.
Bij de daarop volgende uiteenzetting gebruikt hij een door Mathijs Peters als Fellow aan zijn instituut in 2015 gemaakt manuscript ‘Between Alienation and Resonance’ – van Schopenhauer tot Camus, van Hegel tot Honneth en van Thoreau tot Houellebecq (522, 523).

De volgende (woensdag)ochtend.
Vannacht werd ik een paar keer wakker met het begin van een recensie van (of artikel over) Resonanz van Rosa. Eén versie begon met een (verander)kok die voor de kerst naast de bestaande kookboeken nu een heel nieuw boek open kan slaan. Hij dacht dat hij alle recepten en soorten kerstmenu’s al kende, net als alle plaatsen om te koken – van kookeiland tot buitenkeuken – alle must have keukengerei en apparaten al bezat, precies wist hoe je op een verfijnde manier de meest subtiele smaken kon creëren. En dan komt er dit.
Een kookboek dat de kok zelf transformeert. Niet vanuit een ‘zo doe ik dat nu eenmaal zelfreflectie’ (Shirine Moerkerken, Hoe ik verander, 2015), vanuit micro-puzzelen in complexe handelingssituaties (artikelen Gerhard Smid), vanuit requisite organizing (Jaques) of vanuit het onomkeerbaar veranderen (Leike van Oss, Jaap van ’t Hek, Onomkeerbaar).
Natuurlijk waren er plenty signalen dat zo’n kookboek eraan kwam. Titels spreken boekdelen (verwaarloosde organisaties, ja-maar…omdenken, verdraaide organisaties, krachtig kantelen, cultuur als zijnswaarde).
Je moet die metafoor niet te lang doordrijven uiteraard, want de professionele Veranderkundige is geen kok. Die doet er alles aan om zich verder te bekwamen om te kunnen bijdragen aan aan de veranderingen waar organisaties en de mensen daarin voor kiezen. Tot aan certificering en licentiëring in de vele dynamische systeembenaderingen en behandelmethoden, in game- en simulatiebouw en interventietechnieken toe.
Mensen met een Veranderkundige reputatie vormen de bakens voor de volgers en via hun publicaties leiden zij hen naar nieuwe semantieken op de veranderingswegen.

Wat als er nu, net op eenzesde deel van de 21e eeuw, een studie verschijnt die na Habermas’ dikke blauwe in 1981 (‘het communicatieve paradigma’) zo’n beetje veertig jaar lang niet bedacht of geschreven kon worden?
Omdat de complexiteit van de systemen en interactiepatronen genoeg te sleutelen gaven en het zelfrealisatie streven van individuen nóg meer op de voorgrond trad en om behoeftebevrediging vroeg dan in de vrij-makende jaren ’60?
Het grote verhaal versplinterde in een explosie van kleine verhalen.
Is zo’n boek nu mogelijk omdat we uit de krisis zijn – woorden die niet zonder ironie te gebruiken zijn omdat de ecologische, de politiek-democratische en de psychologische krises nu het permanene decor van ons handelen vormen?
Met Resonanz (2016) schreef Hartmut Rosa, die eerder internationaal bekend werd door Alienation and Acceleration (2011) , een indrukwekkend meesterwerk over de late moderniteit. Resonantie is het centrale begrip van een nieuw maatschappij kritisch sociologisch paradigma dat in vele disciplines, ook de veranderkunde, verbijzonderd en toegepast zal gaan worden. Het meesterwerk is geen atonale symfonie maar zit wel barstensvol contrapunten en is dankzij die contrapunten conceptueel harmonisch. Met grote begrippen worden nóg grotere verschijnselen beschreven en geduid en daarbinnen geanalyseerd op versplinterende tegenstellingen die wijzen op de veranderpotentie van wat iets niet is maar naar zijn aard zou kunnen zijn.
Zo, lees dat nog maar eens.
Na het communicatieve tijdperk komen we weer terug in een fase van maatschappijkritiek als zelfreflectie van de huidige onderlinge betrekkingen in de wereld. Maar wat een verschil tussen dit geluid en de geluiden in de kritische jaren ’60.
Maar weinigen zijn zoals Rosa in staat een analyse van onze huidige situatie te maken die altijd al voorafgaat aan het moment dat wij met ontwerp- en procesbenaderingen, met al onze certificaten en licenties op zak, aan veranderopdrachten beginnen.

Resonanz. Eine Soziologie der Weltbeziehung is het antwoord op de eerdere analyse van Rosa van de samenhang tussen het verschijnsel vervreemding en de alsmaar toegenomen versnellingen op elk terrein van de moderne maatschappij.
Het boek is omvangrijk (800 blz.) en bestaat uit vier delen:
1. Grondelementen van relaties tussen mens en wereld
2. Resonantiesferen en resonantie assen
3. Angst voor het verstommen van de wereld: een resonantietheoretische reconstructie van de wereld
4. Een kritische theorie van de relaties met de wereld

Dat het boek begint met een deel uit een gedicht van Heine en met een citaat uit de Negative Dialektik van Adorno wakkert mijn begeerte om het boek meteen te gaan lezen alleen maar meer aan.

Zoals eerder gezegd transformeert de veranderaar die deze maatschappij analyse door Rosa erbij neemt zichzelf.
Wat eerder ondoordringbaar, als de mist buiten, was, op geen enkele manier binnen de scope valt van de veranderkunde die oordeelsloos wil zijn en ideologische beschouwingen en kritiek schuwt, wordt door Rosa’s grote verhaal weer ontsloten.
Met een veranderkundig veelbelovend begrip ook nog, al moet daar het oude begrip van vervreemding bij gedacht worden om de disbalans in de verhouding tot de wereld bespreekbaar te kunnen maken. Met de term resonantie zullen constructivisten wel raad weten. Het is niet moeilijk te voorspellen dat in de sociogrammen, reflectiecirkels, mindmaps, zijnscultuur diagrammen, krachtenveld- en andere systeempatroonanalyses een extra tekstballonnetje zal worden toegevoegd met de term resonantie.
Maar dan gaat er een probleem ontstaan dat ons veranderkundig vooruit kan helpen.
Met Rosa’s resonantiebegrip over onze betrekkingen met de wereld wordt bespreekbaar in hoeverre onze analyses en probleemoplossingen, onze methoden en technieken al ingekleurd zijn door, reproducties zijn van, culturele en structurele kenmerken van de moderniteit. Te zien zijn als tot onschuldige spelvormen gereduceerd leren hanteren van steeds grotere spanningen tussen vervreemding en resonantie. Een poging om ruimte en tijd te maken waar er steeds minder ruimte en tijd is, een stem te geven waar geen antwoorden meer te verwachten zijn, te leren verdragen wat niet te verdragen is.
Rosa’s resonantiebenadering dwingt om al die benaderingen, methoden en technieken opnieuw uit te proberen met inbegrip van een tikkeltje meer beredeneerde complexiteit in onze relaties met de wereld om ons heen. En kritischer.
Hoe?
Alle mensen maken in de loop van hun leven resonantie ervaringen mee (de levensdraad vibreert intensief, ‘tragfähige, resonante Weltbeziehung’) en zo beleven ze ook vervreemding, ervaren kilte en kou in hun relaties met de wereld.
Rosa voert zes denkbeeldige personen (Anna en Hannah, Vincent en Gustaaf, Dorian en Adriaan) op die strategisch verschillende profielen hebben in het zoeken naar resonantie en het vermijden van vervreemding. Lees: verschillende manieren van oriëntering op en toeëigening van de wereld hebben, Door het boek heen keren ze terug om de kritische maatschappijtheorie tegelijk als een sociologie van het goede leven te concretiseren.
Relaties met de wereld (‘Weltbeziehungen’) zijn te beschouwen als historische en cultureel variabele totaalconfiguraties die zowel de verhoudingen tussen subject en object definiëren als ook subject en object ‘produceren’.
Kortom, Rosa’s programma (2016, 35, 36):
1. disposities van het subject (lichamelijk, biografisch, emotioneel, psychologisch, sociaal);
2. de sociale formatie: institutionele, culturele en contextuele plus fysieke wereld’uitsnedes’ (‘constellatie’);
3. de aard van de wisselwerking tussen subject en sociale formatie.

Zet de veranderkunde in de periode 1980 (vanaf de Rotterdamse School) tot 2017 eens naast de door sociografen (als Hofstee, Groenman), (landschaps)architecten en de Rijksdienst (selecteurs) samen ontworpen grootschalige landbouwbedrijven, dorpen en steden, (water)wegen en andere infrastructuur en de sociale samenstelling naar beroeps- en bevolkingsgroepen in de IJsselmeerpolders voor en na WO II (Vriend, Het nieuwe land, 2013).
Beide integrale benaderingen ‘passen’ in de ‘Logik der Weltreichweitenvergrößerung’, in dit geval zelfs inclusief het nog realiseren van de droge grond onder de voeten, vóórdat alle lagen daar bovenop gerealiseerd konden worden. Ook daar al een inventieve combinatie van spel (resoneren van het gevoel zelfstandig boer willen zijn met de mogelijkheden zien van moderne landbouw) en engineering. Versnelling en intensivering
Vriend (101): ‘Geen romantisch gedraal, maar “hop, hop” vooruit’ – over het rationele aspect van boer-zijn. Economies of scale, de economische belofte van schaalvergroting.
Gericht op meer opbrengst van landbouwproductie met minder mensen/dieren, meer machines en op meer hectaren land (24-48 ha ipv de toen gebruikelijke 8-12 ha of zelfs minder en meer verspreid liggend qua percelen) en meer financiering .
Ook in Goethes Faust wordt steeds meer land onttrokken aan de zee (Resonanz, p. 524). Rosa noemt dat ‘empathieunfähige Radikalentfremdeten’ (525).

Wat betreft de selectie toen van toekomstige bewoners voor de polders uit Friezen, Groningers, Brabanders, Zeeuwen, Amsterdammers en Twentenaren vergelijking mogelijk met de hutspot van Nederlanders, Fransen, Duitsers etc. met Turken, Syriërs, Armeniërs, Marrokanen, Eritreërs, Afghanen, etc. nu, in de 21e eeuw in heel Europa

Toevoeging achteraf: Interessante rol voor de theorie van de Duitser Walter Christaller (de Centrale Plaatsen Theorie) bij de drooglegging van de NOP.
Hij leverde de nederzettingsgeografie een eerste wiskundig model. Hij presenteerde zijn deductieve methode in 1938 in Amsterdam op het Internationaal Geografisch Congres. En kreeg veel kritiek.
Zie Gerrit van Hezel, De inrichting van de IJsselmeerpolders en de rol van de theorie van Walter Christaller op www.canonnoordoostpolder.nl

(drie uur later, na een lange wandeling in de snerpende kou)
Rare ervaring dat je zo’n boek als Resonanz bijna niet hoeft te lezen, omdat het vanaf de eerste citaten al vertrouwd is.
Alsof ik met mijn eigen Schrijvend leven project van de afgelopen vijf jaar wordt ingehaald. Wat natuurlijk niet zo is. Schrijvend leven is een voorbeeld om tenminste subjectieve resonantievaardigheid als denkmogelijkheid te behouden.
Rosa’s boek is te vergelijken met Bouman’s boeken in de sociologie vóór de wending naar de moderne, empirisch-analytische wetenschapsbeoefening. Maar nu is het 2016.
En met dit verschil dat de wetenschap enorme ontwikkelingen heeft doorgemaakt op vele terreinen, we een intensieve fase van liberaal marktdenken achter ons hebben en de ideologische systemen ingestort zijn, net als de dragers van die systemen (de arbeidersklasse, de middenklasse). Met een lege politiek als gevolg. En een volle agenda met systeemproblemen.
Een kwart van de beroepsbevolking werkt op flexcontracten, als mensen mazzel hebben zijn ze zonder schuld (huis onder water) uit de krisis geraakt, maar de kloof tussen arm en rijk is vele malen groter geworden en veel middenklasse is afgezakt op de welvaartsladder.
Eerst verdween de op verzuiling en industrialisatie gebaseerde orde.
De krachten die daarna loskwamen, versterkt door de digitalisering, zorgden voor groei van welvaart die een grens vond in speculatie, hebzucht en slechte financiële produkten.
Opkomende economieën (BRIC) namen de leiding over van de van oudsher dominante naties, het ecologische probleem werd omvangrijker dan ooit. De onmacht groeide ook.
De machtsverschuivingen, de onzekerheid en onveiligheid werpen hele bevolkingsgroepen terug op fundamentalistische geloofsdenkbeelden en/of op fundamentalistische souvereiniteits denkbeelden. Met clashes die hun weerga niet hebben in de geschiedenis. Al hoewel. Maar wel op een veel hoger technologisch niveau uitgevoerd. En met een veelvoud van kampen waarin mensen lijden en van stromen vluchtelingen die al beter af zouden zijn als ze in zo’n kamp terecht zouden komen. Humanitaire rampen.

Om over na te denken
Van een economies of scale naar een economies of flow benadering vraagt om een verdiepte unit structuur en meer decentralisatie (compl org/simpele taken naar simpele organisatie met complexe taken) zie Christis ea. 2017.
1] is weliswaar gunstig bijvoorbeeld wat betreft tegengaan van vele vormen van verspilling
2] maar ook economies of flow zijn nog steeds een middel om de intensivering van het gebruik van tijd voort te zetten (Beschleunigung=Mengenwachstum pro Zeiteinheit): geen wachttijden meer etc. zie Amazon GO, QRM
Valt nog binnen de ‘unaufhebbare Eskalationstendenz’ en dynamische stabilisering van de moderniteit
3] de nog te maken redenering is of door die inrichting in verdiepte unit structuur ook de resonantievaardigheden in het netwerk van activiteiten en relaties toenemen (minder vervreemding, meer wederzijdse afstemming, meer Weltbeziehung omdat er meer inzicht is in het geheel waaraan een bijdrage geleverd wordt) – economies of zerogrowth? Negentropoceen (Stiegler)

NB Resonanz is een sociologie van het goede leven (14)
Eudaimonia>Virtuous Structures (Vriens et al. 2016)

4] en daarmee komen we pas aan de vraag toe of dergelijke organisatiestructuren ook bijdragen aan het leiden van een goed leven
Of we, terwijl we bijvoorbeeld aan het werk zijn, daar een niet geprivatiseerd (= op middelenvermeerdering gericht) beeld bij kunnen maken en dat ook tijdens en naast ons werk kunnen invullen (en niet pas erna, wanneer we met pensioen gaan en we ons bestolen voelen als de AOW leeftijd omhoog gaat).

Bij die vier stappen – die Rosa niet zet in zijn boek, vermoed ik -
kunnen we bij de 1e en de 4e stap zeker substantiële en empirische uitspraken van Rosa benutten om net als hij, buiten het bereik van het speculatieve, esoterische etc. te blijven. Wel Arbeit en Arbeitsteilung, geen Organisation in zijn register.

Donderdagavond
Als je na vijf jaar studeren en schrijven een boek in handen krijgt dat bevestigt waar jij mee bezig bent geweest, voel je je rijk.
Voor mij is het boek Resonanz (2016) van Hartmut Rosa (zelfde initialen) zo’n cadeau. Ik voeg eraan toe dat mijn eigen manuscript niet kan tippen aan de 800 bladzijden van Rosa. Different league. Maar geen probleem om daar de mindere van te zijn.
Ik zal uitleggen waarom de blijdschap over Resonanz zo groot is.
Ik schrijf dit drie dagen nadat ik het boek voor het eerst in handen kreeg. En onmiddellijk ervaarde dat lezen eigenlijk overbodig was. Voorafgaand had ik Rosa al gezien en gehoord via de Zwitserse tv (uitstekend filosofiepogramma) en via Youtube.
En al vastgesteld dat er sprake was van parallellen met wat ik heb zitten doen.
Ik ontdekte Rosa’s werk pas nadat ik klaar was met mijn eigen project. God verhoedde dat ik al in 2011 aan zijn Alienation and Acceleration begonnen was. Uiteraard had me dat behoed voor de nodige misstappen. Maar het had ook de vrijheid van een eigen weg zoeken en volgen ernstig beperkt. Nu heb ik mijn eigen stem verder ontwikkeld. En de herkenning tussen zijn en mijn werk wordt nu verdiept aan de hand van dit boek, waarover ik alleen maar mijn ogen hoef te laten razen om inhoudelijke overeenkomsten en verschillen te kunnen vaststellen.

Weer thuis, vrijdag 23 december
Persoonlijke resonantie is de uitweg die Charles Taylor in Sources of the Self al in 1989 wees. Zie de verwijzingen naar Taylor in Resonanz. En eerder werk van Rosa over Taylor. In mijn eigen hoofdstuk Zes wegen naar rede en rationalisering is Taylor één van de besproken auteurs. Ik heb dat hoofdstuk er nog maar eens bij gepakt.
En dan snap ik ook nog beter de gelijksporigheid van Rosa en mij op het punt van de oriëntering op de wereld/resonantie/vervreemding. Rosa maakt alleen resonantie tot een dragende categorie in zijn sociologie van de ervaring (van de cultuur en structuur) van de late moderniteit. Zie ook zijn Engelse artikel (2017)
Overigens geen verwijzing bij Rosa naar Dreyfus en Dorrance Kelly (2011) All Things Shining (zie hierboven, kroniek 2012)

Recensies in Duitsland van Resonanz, verschenen in maart 2016, in december al 4e druk. Enkele (‘gezaghebbende’) zijn verzameld op www.perlentaucher.de
Een volstrekt heldere is die van Marie-Kristin Döbler (Erlangen-Nürnberg) op www.hsozkult.de (10/8/2016) En een uitvoerige mét reconstructie van de afzonderlijke vier delen van prof.dr Anton Schlittmaier (Sachsen) op www.socialnet.de

Nevenvangst: op www.soziopolis.de een goed artikel van Dirk Baecker (zie Luhmann), hoogleraar aan Witten/Herdecke, Oszillation 4.0 over de cultuurvorm van de volgende maatschappij.

Resonantie verschijnsel in de week van Serious Request:
Tijn, ernstig ziek jongetje van 6 (hersenstamkanker) krijgt heel NL aan het nagellakken (een soort ice bucket challenge) voor het goede doel. De teller voor zijn actie loopt van € 100 naar 5,6 en 7 ton en eindigt op maar lieft € 2,5 miljoen.

29 december

De voorgaande dagen gebruikt om af en toe de in een schrift genoteerde bovenstaande passages over te nemen in deze Kroniek, die nog twee dagen te gaan heeft.

Beursnieuws: Wall Street komt dichter in de buurt van de 20.000 grens, in de UK gaat de beurs naar de hoogste stand ooit, bij ons staat de AEX boven de 480.

Belangrijke fusie in NL verzekeringsland: NN en Delta Lloyd (17.000 medewerkers)
Oorzaken:
- schadeproducten (veel concurrentie, kleine marge, veel schadegevallen)
- levensverzekeringen (woekerpolissen heeft aantal polissen gehalveerd)
- technologie (te traag in mee gegaan)
- reserve buffers die zij moeten aanhouden en de lage rentes op beleggingen
Door de fusie (en technologie intensivering) ontstaan kostensynergieën en schaalvoordelen, aldus de bestuursvoorzitter. Dus ook ontslagen te verwachten.
Fusies in de verzekeringswereld zullen verder gaan. In de waan van economies of scale.

In de media is ook dat in Nederland 180.000 ondernemers, boekhouders en externe accountants met hetzelfde systeem aan het werk zijn. Hoeveel zouden het er in totaal eigenlijk zijn, in alle sectoren samen?

30 december

Het mislukte hoofdstuk over zelfbeschrijving met behulp van Luhmanns 1e en 2e orde waarneming (culturele tussenruimte) kan met het begrip resonantie herschreven worden, de relaties ermee liggen voor het oprapen. Zoals ook de verdieping van het psychologisch mensbeeld en de krisis daarvan met behulp van Rosa verder uitgewerkt kan worden.
Oriëntering-desoriëntering respectievelijk vervreemding-resonantie als verbijzondering van de oriëntering respectievelijk de desoriëntering.

Blijkens Rosa is ook bij Cramer (1923-2003; een vooraanstaand Duits scheikundige, directeur van een Max Planck instituut voor experimentele geneeskunde) in publicaties uit 1998 het begrip resonantie te vinden.
En bij Plessner, die net als veel andere Duitse wijsgerige antropologie, door Rosa weer verwerkt is in zijn benadering.

31 december

Het jaar dat economisch heel slecht begon, eindigt met topprestaties:
AEX 483; olie 56,96; Dow Jones 19.762; Hang Seng 22.000; Nikkei 19.114
(6 juni waren dit de standen: AEX 430; olie 49,84. Dow Jones 17.750; Hang Seng 20.942; Nikkei 16.642)

Een aanvulling op de stelling van 22 januari – zie boven
Objectivering
De conditie van de cultuur wordt filosofisch steeds in met de tijd wisselende woorden uitgedrukt (Absolute geest, massacultuur, systeem).
Tegenover de conditie van de natuur blijft deze tweede natuur altijd in gebreke (interactie, organisatie, maatschappij).

Kan nu toegevoegd worden: informatiepositie/resonantie voor de laatmoderne cultuur?
En de dialectiek van vervreemding en resonantie kan toegevoegd worden aan de stelling over dialectiek (zie boven).
(zie ook Stiegler, hierboven p. 204, Noosfeer, Negantropoceen).
Overigens geen verwijzing naar Stiegler in Resonanz. Ook geen Floridi (Philosophy of Information) of Verbeek.

In NL schreef Hans Andeweg (Ecointention.com) (al geruimte tijd geleden?) overigens het boek In resonantie met de natuur.
Resonantiestructuren is (zie boven, Cramer) ook een begrip in de scheikunde nog een keer uitzoeken).

Uitnodiging van Kees Kraaijeveld (de Argumentenfabriek), Jos Kessels en Daan Rovers om 20 januari samen met anderen te komen nadenken over het op de kaart zetten van de Denkindustrie in NL.
Met Roland van der Vorst van het Freedomlab (interessante website) en andere bekenden op de lijst uitgenodigden. Er gebeurt een hoop bij dat Freedomlab.

Ik moet nu stoppen om met de buurt samen oliebollen te gaan eten.
Inmiddels heb ik sinds gisteren en vandaag al weer zoveel notities gemaakt, dat het onwaarschijnlijk is dat de Kroniek vandaag stopt.
Is ook nergens voor nodig, besefte ik zojuist zelf – ermee doorgaan is niet(s) méér dan het veranderen van een gemaakt voornemen.
Dus ga ik nog even door. Zoals mijn vrouw net zei: je moet iets te doen hebben.
Lekker motiverend, niet? Maar wel met veel ironie en daarom ook waar.

2016 Onmisbare stijliconen

6 januari

Vanaf vandaag houd ik Kroniek-aantekeningen bij in een schrift met harde roodzwarte kaft.
Op twee kleine pagina’s in één tekening schets ik de kern van mijn project. Die zal ik hier niet reproduceren omdat dat teveel werk is.
Met behulp van bijvoorbeeld het Prezi animatie programma (free version), moet ik die schets digitaal gaan maken, en als filmpje op de website zetten.
En iemand vinden die dat met dat programma kan tekenen.

Zie de toevoeging op 23 februari (middenin de worsteling met de webversie van het project).

8 januari

Voorbereiding workshop Elliott Jaques (door GJ Schuiling bij Sioo op 10 januari)
Een van de oorspronkelijke oprichters van Tavistock, maar daar al vroeg uitgestapt.
Artikel: Why the psychoanalytic approach to understanding organizations is dysfunctional (1995 – HumRel (48) n 4)
Gebaseerd op een lezing voor de Int S for the Ps An Study of Orgs
Begint met correctie van door hem eerder ingenomen standpunt dat orgs mensen ruimte geven om te schuilen voor psychotic anxieties
Sinds het verlaten van dat standpunt is zijn veronderstelling dat slecht georganiseerde sociale systemen mensen in de psych problemen brengen. Maar dan nog volstaat de psy anal benadering niet. Eerst moeten we begrijpen wat de organisatie is (en niet is, zoals: een verzameling mensen).

Een organisatie is volgens Jaques een onderling verbonden systeem van rollen (posities) met expliciete of impliciete verantwoordingsregels en autoriteitsniveaus. Alle relaties tussen mensen vinden plaats binnen zulke relaties tussen rollen.
Als er zich psychische problemen voordoen ligt dat volgens Jaques aan het niet kunnen specificeren en verhelderen van de rolvereisten (mismatch tussen moeilijkheidsgraad van rollen en de vermogens van de rolvervullers; of we specificeren de verantwoordingsvereisten onvoldoende waardoor individuen er via macht en of manipulatie zelf maar invulling aan moeten zien te geven om iets voor elkaar te krijgen).
Dan zegt hij: de organisatie problemen van huidige organisaties zijn het gevolg van onvermogen om helder te specificeren wat managers en management inhoudt (‘ de lijst van Jaques’):
• hiërarchisch te structureren en niveaus in te delen
• laterale rolrelaties wat betreft verantwoording en bevoegdheden
• management leiderschap praktijk incl. contextualisering, taaktoedeling, kwaliteitsbeoordeling van medewerkers en coaching
• van loondifferentiatie en prestatiebeloning
• van werkniveaus en complexiteit van het werk
• van afstemming tussen functies op bepaalde niveaus
• van ‘accountable first line managerial leadership’
• van continue verbeteren
• van requisite managerial en projectteam werken
• van evaluatie van huidige en toekomstige individuele ontwikkelingsmogelijkheden
• van talentpool ontwikkeling, loopbaanontwikkeling en mentorschap etc.

Jaques wijt het aan de afwezigheid van kennis over organisatiestructuren en processen dat organisatie experts komen met allerlei 1-factor oplossingen en pleisters op de wonden.
Experts met een psycho analytische achtergrond gaan graven in relaties tussen mensen, in individueel psychische kenmerken of in groepsdynamische processen (quasi groepstherapie o.a.).
Die experts hebben ook de hiërarchie en autoriteitsissues van organisaties verward met bijvoorbeeld disfunctioneel autocratisch gedrag (verwarring tussen autocratisch en autoriteit – als in authorship, ‘augere’, doen groeien).
En op grond daarvan zijn ze gekomen met voorstellen als democratisering van de werkplek.
Dan komt hij met zijn casus uit 1967 Glacier metal Comp (geleid door Brown, een socialist). Democratische relaties tussen divisiemanagers en de MD (‘autoritair’)
Net als in zijn Harvard Business Review artikel uit 1990 legt Jaques steeds de nadruk op de relaties tussen employment en hierarchy: door het contract wordt je verantwoordelijk voor een bepaald type werk gedurende een bepaald aantal uren in ruil voor loon.
Hoe ontwerp je een hiërarchisch gezond systeem (optimaal efficiënt en vertrouwen genererend)?
Dat staat in zijn boeken (o.a. Requisite Organizations, 1989). Aangevuld met Jaques/Carson (1994) Human capability. A study of individual potential and its applications. Daarin presenteren ze vier fundamentele modellen van mental processing (p. 346: denkpatronen die individuen gebruiken bij informatieverwerking ten behoeve van het oplossen van problemen) die individuen recursief toepassen bij verschillende complexiteitsniveaus (‘orders’). Relatie met Piagets stadia bij kind ontwikkeling.
De auteurs hebben in hun onderzoek empirisch vastgesteld dat:

‘complexity of mental processing corresponds to the seemingly natural underlying pattern of organizational layers that typically constitute hierarchy’
1. declarative processing - los staande redenen of ideeën
2. cumulative - betrekt ideeën op elkaar
3. serial - een sequentiële redenering vanuit een positie
4. parallel - seriële redenering van een aantal posities worden samen gezien in relatie tot elkaar (en dan ook in hoeverre ze elkaar voorwaarden zijn)

p. 348 De management hiërarchie is een directe afspiegeling van de hiërarchische structurering van human mental complexity in working.
Zie ook de boeken van Brian Dive (ook uit 2016).

10 januari

Masterclass GJ Schuiling
zie presentatie van GJ (maar die heb ik op 23 februari nog steeds niet ontvangen)

hiërarchie = accountability (rekenschap + oordeel) – rol + tijd(sduur) + mental capacity

onderscheid de formele org van de werkende org en die weer van de requisite org
vanuit zijn biologische (mental processing) uitgangspunten
hoe staan de systeemtheoretici tegenover Jaques?
In Espejo, 1996 luidt de kritiek dat het in Jaques' model ontbreekt aan recursiviteit

Als ik toch aan het schetsen ben; mijn positie ten aanzien van de veranderkunde heb ik in januari 2015 uitgeschreven in het Pamflet over de Hollandse School van veranderen.

De pragmatische veranderbenadering van Leike en Jaap – antifragiel, organisatiegedrag, robuuste sociale weefsels, reflecteren/experimenteren/spelen vormt voor mij de middenlaag.

De laag daarboven bestaat uit kritische doel richtende ideeën ten behoeve van oriëntering: Virtuous structures (Vriens e.a.); Resonantie (Rosa); De jacht op een idee (Kessels).
De laag eronder bestaat uit benaderingen van de ‘infrastructurele zwaartekracht’; de deltawerken in allerlei sectoren waarin het bureaucratisch regime op kantelen staat en zelforganisatie oprukt; ontwerpen met technologie (zoals AmazonGo in de foodretail)
Jaques' lagenmodel nog bruikbaar, gezien de factor tijd=historiserend.

Eromheen: kunst en literatuur

Want om de drie lagen heen speelt (historiserende) literatuur op de bovennatuurlijke en onderhuidse ervaringen van mensen met elkaar en met de cultuur (denk aan La Regenta van Claris).
Hieruit blijkt het alledaagse handelen en ervaren historisch interpreteerbaar te zijn en in zicht te geven in wat of ‘wie’ de betekenissen ‘betekent’ in de cultuur van de moderniteit.
En daarbij komt Jansens gemaakte onderscheid in Triptiek van de tijd van pas:
- politiek interpreterend
- maatschappij explorerend
- cultuur representerend.

12 januari

Laatste A&O college voor groep 45 (Utrecht) en a.s. dinsdag voor groep 46.
Cybercrime tussen veiligheids/inlichtingsdiensten van Trump/Poetin/NL verkiezingen?
Gaat de Dow Jones index vandaag voor het eerst ooit door de 20.000 punten? Is momenteel gestegen tot 19.954.
Huizenverkoop in 2016 was 16% hoger dan in 2015 (totaal 165.000).

13 januari

Uit de literatuurlijst van Rosa: Thomas Fuchs, The Virtual Other. Empathy in the Age of Virtuality (J.of Consciousness Studies, 2014)
Staat op zijn uni pagina (pdf document) al gedownload (zie doc).
Fuchs verzorgt de Jaspers Editie, dus ik kende hem al.

Fuchs levert kritiek op de neuroconstructivisten (zie p. 154):
Onderscheidingen vervagen
Illusie –realiteit
Kunstmatig – materieel wordt een ‘culture of simulation’
Geest - lichaam

[ een dag over veertien flink de griep gehad ]

26 januari

Dow Jones is pas gisteren voor het eerst ooit door de 20.000 punten grens gegaan (20.068). Heeft toch nog bijna veertien dagen geduurd.

‘Camuspace’ is een artikel van Olivier Kramsch (RU, via Narcis opgezocht). Docent geografie. Houdt zich bezig met ‘border epistemology’. Gaat voor de ‘Vue de l’Autre’ en de specifieke redenering van Camus (‘tussen’ Algerije en Frankrijk).
Sluit wonderwel aan bij mijn laatste hoofdstuk.

27 januari

Minister v.d.Steur (Veiligheid en Justitie) is gisteravond na een Kamerdebat afgetreden. Weer naar aanleiding van de ‘Teevendeal’. Nu in boek van Bas Haan (Nieuwsuur) waaruit blijkt dat v.d.Steur destijds als Kamerlid een actievere rol had dan in de Oosting rapporten boven tafel is gekomen. Manmoedig verweer. Hij nam het besluit zelf, voor de 2e termijn, enigszins verrassend. Kwam niet op een stemming aan, dus PvdA hoefde niet te laten zien of ze voor of tegen waren. Minister President lag ook zwaar onder vuur.
De minister had al voor aanvang van het debat besloten op te stappen. Was later de communicatie aan pers en publiek. Waarom lieten ze het niet op een stemming aankomen? Wat moest er beschermd worden? De MP zelf? Nóg meer naar boven te halen feiten over data wie er wel en wie er niet van wist etc.
Het departement, alles wat daarbij hoort (politie, reclassering, IND, rechterlijke macht etc.) zit in zwaar weer. Er zijn al miljoenen aan ‘ change’ en cultuurprojecten uitgegeven. Vreemde zaak.
Belastingdienst rapport (cie Joustra) brengt de volgende staatssecretaris in het nauw (Wiebes). Organisatie is niet op orde. De top heeft te weinig fiscale kennis en de afstand tot de werkvloer is te groot geworden. Maar Wiebes verzekert dat alles under control is.

NL economie groeit harder dan verwacht. Werkloosheid daalt sneller (flex werk; 1 miljoen vacatures). Inflatie stijgt de goede kant op.

31 januari

Zat de Dow Jones weer even onder de 20.000 (NB: gaat 22 februari richting 21.000!)

1 februari

Zembla documentaire over de Broedkamer bij de Belastingdienst. Schending van privacy wetgeving. Ongecontroleerd koppelen van data en vermoeden van data lekken (want geen logs van wie er wat met de data deed, dus niet eens of er niet data meegenomen zijn).
Toenmalige DG stond niet toe dat dit experiment grenzen kende. Zou de belasting opbrengst verhogen. ‘Oude’ inspecteurs etc. die het er niet mee eens waren, mochten zich er niet mee bemoeien. Bedenkelijke relatie met Accenture, al vanaf de ‘aanbesteding’ tot en met prestatie afhankelijke beloning voor de externen; want de gestelde normen werden altijd gehaald, al is daar nergens concrete informatie over te vinden.

2 februari

Toch mag Wiebes, na 8 uur debat met de Vaste Kamercommissie, zijn werk afmaken. ‘Probleem zit in de top’ (maar de baas ‘boef’ is al in december vertrokken. Zie uitgebreid de Zembla documentaire; overigens is de daarna aangestelde baas, Leijtens begin van dit jaar ook al weer vertrokken). Is toch wel onthutsend voor een radicale verandering, als dat ook betekent je niet aan de wetten houden. Zeggen de encriptie specialisten in de documentaire.

4 februari

China documentaire bij 2Doc: Dream Empire. Over het verkopen van vastgoed aan particulieren. Met shows met westerse artiesten, die hier niks voorstellen, maar daar worden gepresenteerd alsof ze de grootste ter aarde zijn. Rare combinatie van staatsmonopolie op bouwen en ontwikkelaars. Trump Walhalla. Zo lang het goed blijft gaan met de Chinese economie. En dat gaat het dus niet.

6 februari

Foucault en Chomsky (met Fons Elders), november 1971 (youtube)Een terloopse discussie rond de zondagse maaltijd met Jesse en Simon over Foucault, Feyerabend en Chunglin Kwa en over neuropsychologische modellen (waar hun afgestudeerde vrienden op de een of andere manier allemaal aan werken in laboratoria).

7 februari

IMF vindt dat de schuld van de Griekse overheid onhoudbaar hoog is geworden. Volgens de eigen regels mag IMF Griekenland niet meer helpen.
Flexwerk, vooral onder jongeren, heeft structureel gevolgen voor hun gevoel van vertrouwen in de toekomst en hun veiligheid. Moeten aanvullende maatregelen voor komen.
Ik snap het niet is misschien ook een goede titel voor de website. Niet als verheerlijking van het niet weten maar een continu experiment op de grens van wat je weet en wat je niet weet.
En een oefening in de technieken en praktijken om je daarmee te blijven uiteenzetten, ondanks het Sisyphus karakter.

8 februari

Armoede in NL: 1,2 miljoen mensen langer dan 4 jaar onder grens van € 1.900 pm voor gezin met 2 kinderen; 1.500 voor 1 ouder gezin, 1030 voor alleenstaande.
Hoe rijk zouden ze daarmee in Griekenland zijn? Heel rijk: de armoedegrens bedraagt daar 370 per maand…
In NL vooral armoede bij groep eerdere tweeverdieners die nu met 1 salaris verder moeten en groep ouderen.

9 februari

Veranderen is vormgeven van de sociale dimensie van organisaties. Speloptiek. Boonstra e.a. 2017: cases maatschappelijke organisaties – dynamiek van externe en interne relaties en het ‘gesprek’ daarover.

Kamerdebat over bevoegdheden AIVD en MIVD (wetsvoorstel). Probleem: sleepnetmethode data: borging via proportioneel, bewaartijd en nog een criterium.
Alle data niet meer alleen via de satelliet, maar via de kabel: waar zet je telecom technisch de afluistertap en hoeveel privacy schendt je daarmee van individuen die niks met een kwestie waar jij onderzoek naar doet, te maken hebben
Snelheid van de technische mogelijkheden (ook voor kwaadwillenden) is niet in een wet vast te leggen die de bevoegdheden (met checks achteraf door het CBITV of zo) inkadert en over onderzoeken gaat die p.d. ‘geheim’ zijn.

10 februari

Tijd om naar het project terug te keren. Met grote reserves over het resultaat van vijf jaar. Twijfel over het naar buiten brengen – over het nut daarvan voor anderen. Zie 7 februari, ‘ik snap het niet’ of ‘wat ik niet snap’ of ‘wat ik niet begrijp’ als titel.
Prachtig gedicht gekregen van Joan Greenbaum. Over de ontzetting van een generatie liberals die ineens wordt geregeerd door Trump.
Claudel, Het Onderzoek (2010, vert. 2011) herontdekt, vooral p. 124-127. ‘De tijd dat we de straat op gingen etc’ (p. 125)
Hoe treffend is dit beeld van de actualiteit van Het Bedrijf. Zie de discussie over het wetsvoorstel AIVD/MIVD.

13 februari

Volgende zorg. De databases van het Kadaster schijnen ook onvoldoende beveiligd. Stel je voor wat dat betekent voor notarissen, kopers en verkopers, hypotheekverstrekkers en alles wat er nog verder aan vast zit. Dat gegevens niet meer betrouwbaar zijn omdat iemand er ongezien aan heeft kunnen zitten sleutelen.
Kadaster ontkent, weren 11.000 aanvallen per maand af, geen enkele is succesvol.
Korpschef Akerboom zegt dat de Nationale Politie té ver is doorgeschoten in centralisatie. Terug naar de politiewijkteams. Hoe zes jaar reorganisatie op het uitgangspunt terugkeert.
Het gaat gewoon door. ‘Horizontaal toezicht’. Artikel op 8 februari in de Groene over ‘nieuw’ toezichtsysteem (want bestaat al veel langer, vanaf DG Jenny Thunissen) bij de Belastingdienst. Gebaseerd op wederzijds vertrouwen tussen bedrijven en inspectie over de juistheid van geleverde gegevens. Controles worden niet meer gedaan.
Belevingsworkshops (2011) met rode en blauwe stoeltjes waar inspecteurs op mogen gaan zitten om aan te geven of ze er niet of wel al in geloven.
Maar vooral van belang voor het vestigingsklimaat van grote internationale bedrijven.
En voor het belastingregime. Via Google kun je er veel over vinden (2005-2016)

15 februari

Tweede Kamer debat over gaswinning en schadeafhandeling in het Noorden. De partijen beloven wéér dat ze de schade afhandeling aan huizen in het Noorden door de aardgaswinning willen oplossen. Boven de partijen oplossing. Niemand wil nog hakketakken. Waarom dat nog niet is gebeurd? Bureaucratie. Ofwel zo’n slim in elkaar gezet systeem van registratie, inspectie, schadebepaling, inspectie, toewijzing en selectie van schadehersteller etc. dat veel mensen er werk aan hebben. Daar gaat veel geld naar toe. Zeker in vergelijking tot het bedrag dat uitgekeerd is aan feitelijke schade afhandeling. Dus mensen met schade wachten nog steeds op een oplossing.

Casus

In 2012, bij de aardbeving in Huizinge met een kracht van 3,6 op de schaal van Richter, was de maat voor de Groningers vol. Na 50 jaar gaswinning en na ettelijke jaren van eerder gerommel in de grond en schade aan huizen en gebouwen.
Er wordt ingezet op het zelfreinigend vermogen van ministerie, NAM (Shell en Exxon), er is een winningsbesluit dat veiligheid (hoeveel is verantwoord om te winnen gezien bevingsgevaar) en leveringszekerheid (hoeveel is nodig voor de huishoudens in NL, België en Duitsland – contracten) met elkaar in evenwicht moet houden. De gasinkomsten voor de staat zijn extra budgettair, dwz maken geen vast onderdeel uit van de staatsbegroting. Dus daar ligt geen belemmering.
Nationaal coördinator Groningen en Centrum veilig wonen zijn de bureaucratie.
Op 12 februari is de film De stille beving uitgezonden (Kruispunt?).
‘Veiligheid voor de bewoners voorop’ is nog steeds een lege huls. Grote mate van afhankelijkheid van ondoorzichtig circuit van NAM, experts, bureaucraten en tussenpersonen/ondernemers. Prijsopdrijving en voorwaarden die bepaalde partijen bevoordeelt. Zo werkt dat (niet).
Bewijst de politiek hiermee niet alweer haar onmacht?
Houdt het op bij ‘heel goed uitleggen waarom we willen wat we willen’?
Werk voor communicatie adviseurs.

Vier jaar debat (sinds 2012) over terugdringing van gaswinning en afhandeling van schade. Zonder tastbaar resultaat voor de mensen met schade.
De minister houdt vol dat het winningsbesluit een ruimte is waarbinnen steeds de stand van zaken en de balans tussenveiligheid en leveringszekerheid kan worden bekeken.
Complicerende factor is de relatie met de energietransitie. Door jaarlijks 200.000 woningen af te koppelen van het gasnet en vanaf 2020 daardoor ieder jaar de vraag en de winning met 2 miljard kuub te verminderen wordt in 2029 in totaal nog slechts 7 miljard kuub gas te winnen (nu nog 20 miljard ?)
En de relatie met het regeerakkoord na de verkiezingen van 15 maart.

Ander bericht.
23% van de ambtenaren op het ministerie van Veiligheid en Justitie (1.300) wil weg. Blijkt uit een (uitgelekt) rapport.
Werkdruk, de schade aan de besturing van het ministerie na alle wisselingen aan de top in de afgelopen jaren, onzekerheid over de toekomst. Misschien ook: weten wat er nog meer niet werkt, klopt etc.?

17 februari

Promotie Nora Stel. Governing the gatherings. Over de wijze waarop Palestijnen in Libanon hun eigen nederzettingen besturen (buiten de daar al 80 jaar aanwezige vluchtelingenkampen voor Palestijnen) zonder tot de staat Libanon te horen. Met alle gevolgen van dien.
Eerste keer dat ik de term agnotology hoor (the science of ignorance), van toepassing op een uitleg van de ‘policy of no policy’ tussen Palestijnen en de Libanese staat. Proefschrift dat inhoudelijk de moeite van het bestuderen waard is in een studierichting (Conflictstudies) die nu al overloopt van de studie objecten.

18 februari

In de NRC een dossier over PGB waar anderhalf jaar aan is gewerkt. Mooie aanvulling op de in deze Kroniek door mij zelf bijgehouden lotgevallen van de PGB kwestie.
Artikel van van Deurzen in Filosofie over existentiële psychotherapie (met o.a. empathie als sleutelbegrip). Overigens een heel themanummer over existentie.
Documentaire Particle Fever (uit 2013) met Kaplan en Arkani-Hamed over de LHC experimenten 2007-2012/2013. Uitgezonden 16 februari op VPRO 2doc.
Afgeleid van de LHC: de Large Knowledge Collider (LarKC) (een EU project) – o.a. met en door Frank van Harmelen (VU) die aan een semantic web werkt(e); het structureren van ongestructureerde data. Zie zijn eigen website met de prachtigste infographics over zijn werk.

21 februari

Een paar dagen achtereen gewerkt aan Watiknietbegrijp-webversie.
Selecteren van geschikte hoofdstukken of tekstfragmenten doorlezen, verbeteren, bewaren of weggooien. Maar na de selectie en nog niet eens halverwege de verbeteringen groeiende twijfel.
Voor wie is dit goed, behalve voor mezelf?
En wat zijn de consequenties van het gevonden standpunt van een kritische (neuro) fenomenologische, objectgeoriënteerde existentiedenker die niet of maar beperkt uit de voeten kan met de grammaticale analyse (fil) en de systeemtheorie (soc). En die toch (bedrk) organisatiestructuren wil veranderen, zowel op de infrastructurele als op de sociale dimensie (vk).
Dit zijn de meest energie vergende en minst plezierige fasen van het project. Wordt het tijd voor een nieuwe retraite, alleen met deze tekst?
Tijd om (ook voor de webversie) een lijn uit te tekenen (aan de hand van de meest voorkomende woorden en/of auteurs?)
Ik begin met ‘ (her)structurering van culturele ervaring’ en slaag er niet in dat vol te houden, hoewel het zwaartepunt door de hele tekst heen wel blijft liggen op (reflectie op) culturele ervaring.

Kritisch, historisch (geschiedfilosofie)
‘objectief’
(neuro) fenomenologisch (Billol etc.? zie ook Van de Vijver en filosofie in Gent-TvF)
ervaring + rede
bestaan incl. transcendentie (is geen existentialisme)
dus ‘bewustzijn’ (ipv systeem of taal) als grondcategorie
sociale interactie
spel en structuur(ontwerp)
veranderen en ontwerpen

Ik begrijp nu dat me dat wel dicht in de buurt houdt van constructivisme en pragmatisme in de veranderkunde. Maar ik kan geen principieel concept leveren waardoor constructivisten/pragmatisten meer structureel gaan werken bij veranderopdrachten (bijvoorbeeld over cultuur etc.). Zoals Rosa met zijn resonantiebegrip wel heeft gedaan. Ik kan natuurlijk wel adviseren: ga dat lezen.

Voor het ontwerp van de website zie ik nu een soort fruitautomaat structuur voor me, met twee naast elkaar over het scherm rollende teksten

Links                                 rechts
Vooruit                              achterstevoren
Hoofdstuk 1 t/m 15            Kroniek 2017-2012

Met de handbar kan de bediener allebei de teksten stopzetten op een woord of een auteur, op een organisatie of op een stijl icoon (uit een tag cloud)
Met mijn tekst zoals die er nu ligt veroorzaak ik behoorlijk grote problemen voor lezers. Zelfs als ik niet méér pretendeer dan een inheemse informant te zijn in Taylors 1e en 2e positie, moet je lezers niet met grotere problemen opzadelen dan nodig.
Omdat ik er zelf niet in slaag de gedachten op een heldere manier te presenteren.
(ik worstel…..daarom is de titel watiknietbegrijp wel terecht)
Twee filmpjes op de mobiel gemaakt van het op 3 januari gemaakte schema van het project. Zo moet de Prezi ervan er ook ongeveer gaan uitzien. Maar dan veel beter getekend en met een heleboel meer symbolen, figuren etc.

De AEX breekt door de 500 punten, voor het eerst sinds augustus 2015. Hoogste was 4 september 2000: 701,56, tijdens de internet bubbel.
Zeven met de aarde vergelijkbare planeten ontdekt buiten ons zonnestelsel (op 39 lichtjaren, een voor ons onoverbrugbare afstand) rond de ster TRAPPIST 1 (door Belgische onderzoekers). Temperatuur zou vloeibaar water en dus leven mogelijk moeten maken.
Verder onderzoek is afhankelijk van een ruimtetelescoop op aarde die nog wordt gebouwd en een nieuwe die in 2024 wordt gelanceerd.
CO2 uitstoot is veel hoger dan bij Klimaatverdrag als cijfer is gehanteerd omdat de uitstoot van scheep- en luchtvaart daarin niet is meegenomen. Zeggen de milieu organisaties.
Voor het eerst in bijna 10 jaar een begrotingsoverschot. Meer mensen aan het werk, minder uitkeringen, hogere belastingopbrengst. In september werd nog uitgegaan van een tekort van 1,1% van het bbp. Staatsschuld bedraagt 440 miljard.
Ter vergelijking: Duitsland heeft een record begrotingsoverschot van 24 miljard.

23 februari

Voor het vak Analyse en ontwerp:
De koppeling van voortschrijdende digitalisering aan Thompsons technology typen.
Wordt eV: informatiepositie en wat is of zijn dan de parameters daarvan bij analyse en herontwerp? Bij onderliggende overschakeling van economies of scale/resources naar economies of flow? Zie ook hierboven.

De vraag is wat die technologieën/digitalisering van het primaire proces al weghalen bij analyse en ontwerp van structuren (als de groepering en koppeling etc.).
Is dit een nieuw ontwerpvraagstuk van de ‘cyber-industrie’?

Voor zowel het echt afsluitende hoofdstuk en als toevoeging aan 3 januari (middenin de worsteling met de webversie van het project):

aan de schets van het project d.d. 3 januari zie je duidelijk hoe er twee lijnen in het project zitten. De lijn waarin ik filosofisch vanuit de drie ‘mensbeeld’ vragen uitzoek waar ik filosofisch sta en uitkom bij het ‘objectivisme’ van Camus en Adorno met een transcendent Jaspers randje; een dialectische (neuro) fenomenologische invulling van rede en rationaliteit.
En de lijn van de oorzaken zoekende redenering over crisisverschijnselen en de bureaucratische structuurproblemen respectievelijk over de beklemming daarvan in de veranderkunde. Door een op de systeemtheorie gebaseerde hernieuwde rationalisering van structuren hoop ik die beklemming op te heffen en daarmee het evenwicht te herstellen tussen rationalisering en individualisering in de moderne cultuur. Die inmiddels een draagbaar technologisch-digitale en neurologische verschuiving doormaakt waarmee het individu zichzelf niet langer als authentieke identiteit maar als knooppunt van relaties, als fluïde, als meervormig opvat.
Wil je dat voor een lezer duidelijk maken, dan moet je die twee lijnen uit elkaar halen.
Hoewel ik zelf mijn eigen positie gevonden heb door me juist inhoudelijk over al die verschijnselen druk te maken.

28 februari

Vandaag kom ik eindelijk aan het eind van het bijwerken van mijn aantekeningen ten behoeve van deze Kroniek.
Het grote nieuws is vandaag dat De Correspondent/Jelmer (JH) Mommers ontdekt heeft dat Shell als sinds 1986 weet wat de klimaatgevolgen (opwarming, overstromingen, onbewoonbaarheid) zijn van de op fossiele brandstof gebaseerde economie met zijn steeds verder stijgende CO2 uitstoot. Het vertrouwelijke rapport met die waarschuwing werd in 1991 gevolgd door een door Shell uitgebrachte film (Climate of Concern). Ver voor Al Gore’s verontrustende film An inconvenient truth uit 2006 dus.
Maar wat deed Shell zelf met die waarschuwing?
Het bedrijf wachtte tot 1997 met het zetten van de eerste stappen richting duurzame energie. Blijft beperkt tot 1% van de totale investeringen van Shell.
Goede onderzoeksjournalistiek. Wordt meteen ook in The Guardian gepubliceerd.
Staatssecretaris Dijksma (Landbouw etc.) is bezorgd over Europese landen die de doelen van het klimaatverdrag van Parijs (zie p 190, is van december!) naar beneden willen bijstellen. Dus de afgesproken doelen over vermindering van de CO2 uitstoot naar boven willen aanpassen. Ze roept een aantal landen op om samen een kopgroep te vormen van landen die die doelen wel willen handhaven zoals afgesproken.
Vanaf 15 september heb ik geen uitdraai van wat ik heb opgeschreven. Die ga ik dus nu eerst maar eens printen en weer doorlezen. Weet ik weer wat ik heb gezegd.

1 maart

Dow Jones door de 21.000 (21.115) en de AEX op 505.
De tot hier bijgewerkte Kroniek bevat niks
- over een recente waarschuwing van de WHO dat een aantal (6?) bacterieën resistent geworden zijn tegen antibotica en daarom vooral in zorgorganisaties voor grote problemen kunnen zorgen (dus dat er snel nieuwe middelen ontwikkeld zullen moeten worden);
- over de a.s. verkiezingen in NL
- over inperking van zowel de inrichting en werkwijze van de democratie (oppositie) als bijgevolg van de media door Erdohan in Turkije en trump in de VS

2016 was het beste verkoopjaar van de wapenindustrie.
Virginia Woolf in De jaren: sociologie gaat vooraf aan de psychologie.
Svend Brinkman’s aanval op de psychologie / op ‘aan jezelf werken’
Essayismus naar Musil, zie Kroniek (index).
Leidt het verdwijnen van vakmanschap uit de top (zie Belastingdienst) tot verkeerde beslissingen?

6 maart

Peugeot Citroën, 2e grootste autoconcern in Europa na VW Audi, neemt Opel van GM over voor € 2,2 miljard. Vanwege hun kennis en ervaring met electrische auto’s.

Concept hoofdstuk 4 uit A/V’s 3D boek (Episodic interventions).
Mooie annexatie (zie ook concept p. 26) van de veranderkunde, die recht doet aan de grote waarde die veranderkundige expertise op zich heeft (monitoren van veranderingen in de wijze van denken over een object bijvoorbeeld). Cf het probleem van het self inhibiting character of org str (27-30): hoge parameter waarden op taakspecialisatie en (de)centralisatie verhinderen inrichtingsregelen (inclusief episodisch interveniëren in organisatiestructuren).

In de voorliggende algemene formulering van interventies (in orgs als sociale systemen die experimenteren met meaningful survival) in een iets S dat niet bijdraagt aan de realisering van goal G – bijv de was is niet schoon, de patiënt wordt niet beter – en onvermijdelijk ‘deliberation’ met zich meebrengt
komt mooi naar voren hoe sociaal communicatief interventies naar hun eigen aard zijn.
Interventies zijn:
- deliberatief en intentioneel van aard
- bestaan uit een set activiteiten om interventies te laten slagen (dove)
- veronderstellen een doel (en dus waarden)
- en veronderstellen een object (die een set condities C – bijvoorbeeld de infrastructuur veronderstelt),
Kort door de bocht gezegd, mijn woorden: veranderkundigen zijn experts in alles wat interventies tot sociaal communicatieve processen maakt, maar veranderkundigen vergeten te onderzoeken of het object ook een structuur kan zijn en wat zo’n structuur (theoretisch en praktisch) is.

Zie concept A/V p. 10
The ‘ condition’ in the model for understanding interventions comprises all the factors affecting S’s capacity to perform the activities A needed to realize goal G, the known factors as well as the unknown ( de geselecteerde factoren vormen uiteindelijk het object van de interventie).
A/V benadrukken dat ieder object hypothetisch is en dus verkeerd gekozen kan zijn
De organisatorische ‘flux’ – interacties
de identiteit van organiseren en veranderen semantisch – dynamisch – psych – bestuurlijk – andragogisch
facetten van organiseren cf ‘cultuur’ als object

sociaal communicatieve processen kun je op ieder functioneel en betekenis terrein deconstrueren
- wat een doel is
- wat rationeel en irrationeel is
- wat macht is etc.
Zeer sensitief ten aanzien van het experimentele karakter, het ethisch aspect, het sociale karakter, het micropolitieke aspect
Zie ook de uitleg van figuur 4.5 op p. 13 ev en het fundamenteel sociale karakter van interventies p. 17/18

10/11/12 maart

Nederlands-Turks conflict over minister die geen landingsrecht krijgt maar toch naar Rotterdam komt om een (verboden) toespraak voor Turkse Nederlanders te houden over de a.s. stemming in Turkije over nog meer volmacht voor Erdogan. De situatie wordt grimmig, gaat zelfs zó ver dat toestemming wordt gegeven om wapens te gebruiken. De Turkse minister had een convooi auto’s vanuit Duitsland met gewapende bewakers bij zich. Ze besluit na wat duwen en trekken om NL weer te verlaten.
De arm van de Turkse regering Erdogan reikt ‘vanzelfsprekend’ naar alle Turken in alle Europese landen. Als een soort vooruitgeschoven post van het groot Turkse rijk?

15 maart

Het vorige kabinet bleef vier jaar zitten. Dat was wel weer eens nodig. Vandaag nieuwe verkiezingen. PvdA betaalt de rekening.

VVD – 8 (33)
PvdA - 29 (9)
PVV + 5 (20)
CDA + 6 (19)
D 66 + 7 (19)
GL + 10 (14)
SP - 1 (14)
PvdD + 3 (5)
Denk + 3 (3)
FvD + 2 (2)
CU - (5)
SGP - (3)
50+ + 2 (4)
150

Het buitenland haalt opgelucht adem. Populisme haalt geen meerderheid in NL.

Turkse minister van Buitenlandse Zaken kondigt aan dat Europa met godsdienstoorlogen te maken gaat krijgen. ‘Wij zijn de moslim wereldorde en wij zullen Europa nog wel leren naar ons te luisteren’. Propaganda in Erdogan’s greep naar de absolute macht.

17 maart

Omdat ik het artikel van Robeyns in TvF 2009/1 er weer bij pakte terwijl ik bezig was met het redigeren van de paragraaf over Nussbaum in het hoofdstuk over Rede en rationalisering, ontdekte ik pas Awee Prins’ artikel De eigen tijd in vermoedens gevat in dezelfde TvF aflevering (37-59).
Het is nu bijna vier uur ’s middags en ik heb vandaag meer gedaan (buiten de deur) dan dit artikel lezen. Maar nu ik het uit heb zie ik tot mijn verrassing een, aan de hand van Heidegger, uitgewerkte heldere en beredeneerde positiebepaling in de filosofie. Waar ik mee kan instemmen, zeg ik nu, na de inhoud van Schijvend leven/Wat ik niet begrijp te hebben voortgebracht.
Prins komt – in gesprek met Heumakers, Verbrugge, Oudemans en zijn eigen bestseller Uit verveling (2007) tot de conclusie:
‘Onze existentie is geen beperking, het is de voedingsgrond van ons denken dat die existentie in een ontologisch licht vermag te plaatsen, maar altijd aan die voedingsgrond gebonden blijft’ (p. 58). Waarvan akte.

18/20 maart

Jesse vraagt of ik Schatzki en practice theory ken. Hij moet een paper schrijven en vindt het lastig te begrijpen. Ik ken het niet.
Heb er in gelezen en erover gelezen. Merkwaardig. Lijkt erop dat ik die ‘turn’ (2000) heb gemist. Een lijn van Wittgenstein, Heidegger, via Bourdieu, Giddens naar Theodor Schatzki, Joseph Rouse en anderen in verschillende disciplines. Een soort ‘overcoming’ van de tegenstelling agency en structuur. Maar wel theoretisch lastig.
Sluit op een bepaalde manier ook aan bij wat ik in aansluiting bij Adorno ‘objectivisme’ noem. Verder uitzoeken.

Cf Bourdieu’s Théorie de la Pratique (1972 en Bernsteins The Pragmatic Turn (2010).
Vergelijk overigens ook de ‘mediatic turn’ in de filosofie van De Mul in TvF 2009/1, 7.
Is Schrijvend leven/Wat ik niet begrijp in Bourdieu’s termen slechts uitdrukking van het door mij opgebouwde cultureel kapitaal of is het (om met Espinosa, Flores, Dreyfus te spreken) een ontsluiting (disclosing) als ‘stijl’mix van ondernemer, politicus en ‘kunstenaar’ van een ruimte (disclosive space, praktische theorie, skills) of is het in termen van Rosa (zie bij Rosa ook Bourdieu en Dreyfus) een ingevulde sociologie van een verhouding tot de wereld (resonantie met).

Met de heftige hooikoorts ben ik (net als in voorgaande jaren, zie de schriften) niet gelukkig, zwaar op de hand, bedrukt. Noem het zoals je wilt. Maart en september zijn voor mij de stemmingsomslagmaanden.

23 maart

Begrotingsoverschot 2016 was bijna 3 miljard. Nationale schuld nam af tot 464 miljard. 62% van het BNP (EU norm is 60%; zie noot in hoofdstuk 12).

29 maart

Brexit (periode van twee jaar) begint vandaag officieel met de brief die in Brussel is afgegeven.
Eerste onderhandelingsgesprekken over te vormen kabinet VVD, CDA, D66 en GL.
Klimaat. Kloof arm/rijk. Arbeidsmarkt. Vluchtelingen. Grote bedrijven met Balkenende als woordvoerder dringen aan op versnelling van de vergroening. Miljarden voor nodig, waar ze zelf ook aan bij willen dragen.
Musk (Tesla, energie, ruimtevaart etc.) wil met een jaar of vijf een implantaat hebben waarmee het up- en downloaden van data (het denken) versneld kan worden.
Trump heropent de kolenmijnen om mijnwerkers (volgens belofte) weer aan werk te helpen en veegt daarmee Obama’s werk op klimaatgebied van tafel (Trump beëindigt volgens eigen zeggen ‘the war against coal’).

Relatie tussen biologie en ontwerpen en tussen psychologie en veranderen?

13 april

Wouter van Oort (NRC) onderzocht smartphone verslaving. Wat doet dat met ons? Hoe veranderen wij daardoor? Drie opvallende uitkomsten:
1 aandacht spier minder ontwikkeld door multi tasken spreiding van aandacht
2 stress altijd open staan voor berichten
3 empathie het scherm is belangrijker dan de ander

UWV in 2016 700 miljoen minder aan uitkeringen (minder ww uitkeringen/werklozen, meer werk)

Das Jahrhundert ist vorgerückt;
Jeder Einzelne aber fängt doch von vorne an (Goethe)

16 april

Erdogan wint

20 april

Werkloosheid blijft dalen, is nog 5,1% (490.000)

Arnold Heumakers, De esthetische revolutie (Boom, 2015)
Over de geschiedenis van het moderne kunstbegrip. Over esthetische autonomie (Verlichting; slopen van tradities; kennis, ratio) en engagement (Romantiek; terugvinden van de ziel; vormkracht; poëzie, mimesis)

23 april

Paradox
In mijn vorig leven geloofde ik nog in reïncarnatie, maar nu niet meer (Jaap van Heerden)

Officieel heeft nu ook Griekenland een begrotingsoverschot (maar hoe hoog is de werkloosheid, hoe hoog is de armoede?)

26 april

Paradox van de zelfredzame maatschappij met 2,4 miljoen ‘slechtgeletterden’ (hoe redden die dan zichzelf?)

27 april

- wetenschap en kennis als immuunsysteem van de complexe samenleving (Peter Hagoort) – voor ‘unknown unknowns’ als ecologische rampen, epidemieën, politieke catastrofes etc.
- Test het beleid (in beleidsexperimenten) door goed toepassen en testen van gedragskennis – door een op te richten onafhankelijk expertteam of centrum voor gedragsinzichten (pleidooi van een aantal mensen die zo’n team kunnen vormen)

Zorgverzekeraars lijden recordverlies (330 miljoen). ‘zijn door hun reserves heen’ (ik dacht dat ze 10 miljard hadden…)

Stijgt de premie zorgverzekering en het eigen risico?

28 april

Apropos zelfredzaamheid: 11% van de Nederlandse jongeren tot 18 jaar krijgt jeugdhulp

De kern van Roth (The Plot against America, 2003) p. 406, 407
Bizarre tijden, errors of judgment, paradox (zonder logica), flux
De verbeelding van de angst van een 9 jarig joods jongetje (met veel verbeelding) voor de anti semitische woede onder Lindbergh die dankzij zijn heldenstatus de presidents verkiezingen wint in de jaren ’30 en de VS uit de oorlog tegen Hitler houdt (omdat hij nazi sympathieën heeft). De jaren van America First (historisch juist).
Vergelijk nog steeds vandaag in de VS de clashes tussen blanke agenten en zwarten.
Vergelijk het kind van latijns amerikaanse immigranten nu onder de regering Trump.

Ik ben er nu wel klaar voor om Harari’s Homo Deus. A brief history of tomorrow (2017, Vintage) te lezen.
Leven in derde wereld. Eerste wereld = buiten, materieel. Tweede wereld is binnen, innerlijk. Derde wereld is gedeelde ideeën.
Bewustzijn wordt verdreven door algoritme. God/cloud van apple, google. Dataïsme.

Literatuur en moderniteit in NL 1840-1990
Frans Ruiter en Wilbert Smulders (1996)
(Ruiter schreef o.a. Bourdieuaanse meditaties, 2014 en lijkt een practice theoreticus; artikel uit 2015 in pdf op documenten geplaatst).

Onderscheiden drie fasen:
- de burgerlijke (cultuur)fase
- de moderne fase hoog (avant garde); middle brow (liberaal); low culture (weer onder te verdelen respectievelijk binnen de zuilen en buiten de zuilen)
- de postmoderne fase oude opposities verliezen hun betekenis; media cultuur betekent verveelvoudiging van de culturele produktie en van belangstelling ervoor
o “De postmoderne mens construeert zijn identiteit voor een belangrijk deel rond ‘persoonlijke’ keuzes die hij uit het culturele aanbod maakt. De ‘permeabele’ persoonlijkheid smeedt zich aaneen uit bestaande culturele trends, beelden en stijlen” (30)

1 mei

Heel goede EU werkloosheidscijfers. 8%.
Ook in de landen waar het heel slecht ging, gaat het beter (maar daar is het nog wel hoog, bijvoorbeeld Spanje met 18%).

6 mei

(Wilma van Tilburg)

Onze vriend Cees van Schie - bouwvakker, advocaat en nog zoveel meer, overleden.
 Onverwacht, vier maanden na zijn pensioen. Nog zoveel plannen en nu zoveel verdriet.

8 mei

Homo Deus van Harari gekocht. Samen met de nieuwe van Ton Lemaire, Onder dieren waarin ook een vergelijking van mensen met dieren wordt gemaakt, net als in Harari.

9 mei

Harari gelezen.
Dat boek maakt project 2016 (en de verbeelding daarin over 2060) niet overbodig. Al leer ik er heel veel meer van over 2060 dan ik zelf aan de orde stel. Maar wel in vergelijkbare richtingen.
Zijn drie uitgangspunten zijn ook heel anders tussen verleden (Homo Sapiens, 2014; ook al een bestseller) en toekomst (Homo Deus). Mensen sterven niet meer van de honger, van ziekte of van oorlog. De humanitas, de principes van het humanisme (hoe te leven? etc.), worden eenvoudig voorbijgestreefd. Bewustzijn wordt vervangen door algoritmen op elk denkbaar gebied.

Een reeks interpretaties van de wereld die zal worden voortgezet, altijd en overal:

1931 Jaspers' Die geistige Situation der Zeit 

1979 Habermas' Stichworte zur < Geistigen Situation der Zeit >

2015 (2017 pb) - Harari's Homo Deus. Met een Jasperiaans klinkend advies over de balans van met bewustzijn in de digitale wereld zijn en meditatie (voor zover ik weet kunnen robots dat niet....of gaan de ingenieurs ze dat ook leren 'afkijken'?)

Documentaire (serie) gezien van The Mind of the Universe (VPRO, Robbert Dijkgraaf)
Deze aflevering ging over leven maken met een andere stof als basis dan koolstof en over andere experimenten in laboratoria met ‘leven’ (cellen).
Aantekeningen gemaakt zie - voorin Homo Deus.

12 mei

Bij het verkennen van ontwerptheorie voor de digital transformation space een plan gemaakt voor een thesisproject van dag- en avondstudenten bedrijfskunde samen over de ontwerpvraagstukken in de ‘platform’ bedrijven (trends topics tools – zoals DevOps).
Samenwerking tussen dag en avondstudenten: de eersten hebben meer tijd en de tweede hebben de toegang tot de vraagstukken in hun eigen organisaties (zie het gemaakte sociogram van de bedrijven en organisaties waar de cursisten van groep 47 werken).

Werk lijkt op dat wat ik voor het sla/fa & ICON onderzoek in de jaren ’80 heb gedaan over de toenmalige computer service sector. Kriebelt weer behoorlijk.
Plan gedeeld met Jan en Jac + Designit/Wipro + Platform Revolution (2016)

16 mei

In het eerste kwartaal van 2017 is de Nederlandse economie het hardst gegroeid in de afgelopen 9 jaar (3,4%).

20 mei

Een week geleden Gerrit Steunebrink’s inleiding over Hegel’s Fenomenologie van de Geest (in Nederlands vertaald) voor het eerst gezien en gehoord. Radboud Reflects in 2013 al gehouden. Om van te smullen. Heb dat Gerrit per email laten weten.
Herkenning van een filosofische werkwijze op de rand balancerend van existentie en systeem. Met als kernwoord reflexieve eindverantwoordelijkheid (als interpretatie van de absolute geest bij Hegel).
Zo zijn aan Gerrit’s inleiding nog veel meer woorden en begrippen te ontlenen. Bijvoorbeeld over de relatie tussen transcendentie (in kunst, religie) en verstand/wetenschap om het gedifferentieerde geheel (dat sindsdien in 200 jaar nog veel gedifferentieerder is geworden) te kunnen ervaren en begrijpen en er altijd al concreet in te kunnen handelen.
Ofwel: nog scherpere formulering van mijn voorkeur voor de combinatie Camus en Adorno en mijn werk in het voetspoor van (Hegel en) die twee (die allebei ook nog Nietzsche en Kierkegaard erbij trokken). En van filosofie als kritiek (zie boven).

28 mei

Tom Dumoulin wint de 100e Giro d’Italia. Ronderwinnaar nummer drie na Janssen en Zoetemelk.

31 mei

Met nog een heleboel tussenliggende aantekeningen te verwerken, noteer ik vandaag direct digitaal hoe mijn wereld er uitziet.
De schuifpui staat open, buiten schijnt de zon op de bloeiende planten. Tegenover mij ratelen A’s vingers over de toetsen van haar lap top en werkt ze taak na taak van vandaag af. Geconcentreerd, zonder storende telefoontjes, al gaat er nu net een ping op haar mobiel en kijkt ze naar het bericht dat verschijnt.
Wereld.
Trump is in Europa geweest, o.a voor de opening van het nieuwe Navo gebouw (kosten: 1 miljard; denk eens aan de veiligheidsmaatregelen die daar nodig zijn…). Hij kwam uit het Midden Oosten waar hij onder andere een miljardendeal aan wapenverkoop afsloot. Op de G7 top wist hij nog niet of hij het klimaatakkoord zou blijven steunen (het weer in mei bij ons was zowel vorst als tropische temperaturen, dus niks aan de hand). En zijn relaties met Rusland blijven een onopgehelderd mysterie. Om nog maar te zwijgen over zijn relaties met China (Korea) en zijn optreden bij andere handelsakkoorden.
Europese leiders doen nu ferme uitspraken over hoe zijn politiek de Europese waarden van vrede en veiligheid in gevaar brengt, zo niet ondermijnt. Of de VS nog een betrouwbare partner is wordt in het openbaar via de media betwijfeld. Rare tweets van Trump over van alles en nog wat, dragen bij aan de onrust in de media. Dus is er nog meer gaande wat niet in de openbaarheid komt.
In NL groeit de economie zodanig dat er op deelmarkten (zorg; bouw; ict) aanzienlijke personeelstekorten zijn, waarover de werkgevers aan de bel trekken. Het onderwijs levert onvoldoende geschoolde mensen, vooral met technische kennis en vaardigheden. Ga eens kijken onder de talenten in de groep asielzoekers, zou ik zeggen. Die zorgen er nu nog mede voor dat het aantal uitkeringstrekkers blijft toenemen. Dan slaan we twee vliegen in één klap.
De huizenprijzen blijven hard stijgen en de schaarste op de woningmarkt blijft toenemen. De AEX staat op 525, de Dow Jones op 21.029 (na een maand of zo er weer onder te zijn gedaald), de Brent olie op $ 51,71.

Ik heb Virginia Woolfs De jaren gelezen (1931; over de periode 1880-1931) en bevestigd gezien hoe in die tijd - ook in de veranderende Engelse samenleving - op alle sociale lagen sprake is van individualisering gekoppeld aan behoefte aan zelfkennis. Een van de kwestie is hoe je de ander kunt kennen als je jezelf zo slecht kunt kennen. En hoe die twee samen dan in ’s hemelsnaam goede wetten kunnen maken en andere beslissingen kunnen nemen die vooruitgang brengen. Memorabele passages gaan over de snel aan auto’s (in plaats van de paarden en koetsjes) in straten wennende mensen. En over de telefoon die afstanden tussen mensen overbrugt en daarbij vraagt de hoofdpersoon zich dan al af of er een tijd komt wanneer je de ander aan de andere kant van de lijn ook kunt zien als je met elkaar belt.

Ik krijg een lesje interculturele ontwikkeling van Ryszard Kapuscińsky’s Reizen met Herodotus, die vertelt over zijn eigen ontdekkingsreizen die ik als ‘lokalist’ nooit zelf zou (hebben kunnen) maken. Maar waarvan ik de avontuurlijke geest wel snap en via de vermenging met Herodotus ook nog een stuk pre historie of liever gezegd Oudheid meekrijg (Herodotus was een verkenner op de rand van de schriftcultuur, die met de Grieken en de Perzen in de toenmalige veroveringstochten meetrok).

Vanuit het inmiddels ook gelezen Homo Deus van Harari spoor ik naar de door mijzelf in Schrijvend leven verwerkte voorbeelden van de toekomst (2060) die ook in Harari voorkomen. Zijn geschiedenis van de toekomst culmineert in het dataïsme. Daarin stelt hij de ontwikkeling van de menselijke soort voor als een single data-processing system, waarin menselijke individuen slechts een chip zijn.
De hele geschiedenis vanaf de eerste mens of het eerste leven dat wij kennen, kan dan vervolgens worden voorgesteld als een proces van toenemende efficiency van dit systeem door middel van vier basale methoden (componenten?):
1. het toenemen van het aantal processoren
2. het toenemen van de variëteit van de processoren
3. het toenemen van het aantal relaties tussen de processoren en
4. het toenemen van de vrijheid van uitwisseling (beweging) in de relaties.
Natuurlijk zijn er tegenspraken tussen deze vier componenten (meer variëteit beperkt de vrije verbinding ertussen).

Aan de hand van deze methoden zijn er vier hoofdfasen:
1. in vergelijking met slimme dieren kunnen mensen cognitief samenwerken (data processing network) en daarmee andere soorten gaan overheersen (cognitieve revolutie)
2. in de verovering van de wereld in verschillende klimaat zones een explosie van culturele werelden (toename variëteit: Europese en Chinese homo sapiens, zonder onderlinge verbinding)
3. door middel van de schriftcultuur en uitvindingen als geld tot aan het begin van de wetenschappelijke revolutie en de verovering van Amerika in 1492 intensiveren de onderlinge relaties en ontstaat de droom van een wereld
4. vanaf 1492 helpen democratie, wetenschap en vrije markt het daadwerkelijk tot stand komen van een data processing system.
Waar we naar onderweg zijn (volgens dataïsten) is een nog efficiënter data-processing system (dankzij AI en biologie), the-internet-of-all-things en daarmee zal Homo Sapiens verdwijnen (zie p. 440-444).

Zo, dat staat er maar weer.
Terwijl ik het college A&O van donderdag over Thompson (1967) en Mintzberg (1980) mag gaan voorbereiden, is dit één van de contexten van waaruit je naar het ontwerp van duurzaam functionerende organisaties kunt kijken. Geen twijfel over mogelijk dat veel organisaties nu zich voorbereiden op de digitale transformatie, naar het (kunnen blijven) functioneren in een economie waarin elke klant door middel van een enkel product (zoals de I-phone) een leverancier van gegevens is die zelf de grondstof (opgeslagen in databases) voor een explosie van eraan hangende services (‘servitization’) is. Ook wel de platform revolutie genoemd (Parker; in NL verscheen zojuist Molenaar’s De kracht van platform strategie).

Wordt tijd voor een nieuw onderzoeksproject hoe de cybernetische ontwerpbenadering van structuren zich verdraagt met die platform revolutie (gezamenlijk traject van dag- en avondstudenten bk die zo aan hun masterthesis werken; ligt al in de week bij Jan A).
Invalshoek: mediating technology (zie Thompson, 16, 17; en Christensen bij chronische ziekten; Bloem en ParkinsonNet waarin weer geïnvesteerd wordt door de health dochter van Google en zo zie je de ontvouwing van de wereld die Harari schetst voor je).
Trump is inderdaad uit het klimaatakkoord gestapt.

1 juni

Data. Databases. Dataïsme.

Let op:
Fake data
Contaminated data (vervuild)
Real data.

Vraag of de media waarmee data verzameld, bewerkt etc. worden (Floridi) stabiel en betrouwbaar, veilig en gebruiksvriendelijk, technisch in orde etc. zijn

2 juni

Begonnen met bijwerken van gemaakte aantekeningen voor de Kroniek tussen 1 maart en 31 mei. Goed om bovenstaande aantekeningen van dit jaar nog eens door te lezen en te ontdekken dat ik al eerder een model maakte voor het vraagstuk van analyse en ontwerp in de digitale transformatie ruimte.

6 juni

De ECB moet vandaag beslissen over het redden van Banco Popular, de zes grootste Spaanse bank (12.000 mensen, 1.900 filialen) die op omvallen staat. Ze hebben een verlieslatende vastgoed- en hypotheekportefeuille van 36 miljard, de bank zelf is inmiddels nog maar anderhalf miljard waard. Spaarders halen hun geld weg.
Eerste keer ook dat de nieuwe regels voor steun aan banken gelden. Aandeelhouders (als er nieuweaandelen worden uitgegeven) en obligatiehouders (als er wordt afgeschreven) moeten meebetalen aan de verliezen voordat ECB kan gaan helpen. Miljarden nodig.
Meer Zuid-Europese banken komen de crisis moeilijk te boven. De economieën in Griekenland, Italië, Spanje en Portugal herstellen moeizaam en kampen met sterk verzwakte banken. In Italië is recent Monte Dei Paschi, de oudste bank ter wereld, met kunst- en vliegwerk overeind gehouden.

De kabinetsformatie (zie uitslag 15 maart) is nog steeds niet gelukt. Na 83 dagen. Herman Tjeenk Willink (inmiddels 75) is weer van stal gehaald en mag het opnieuw proberen. Hij begint met het geven van een college over wat op dit moment de grote kwesties (vergrijzing, milieu, zorg, vluchtelingen, arm en rijk) zijn waar de politiek in elk geval meer voor nodig heeft dan een dicht getimmerd kabinetsakkoord.

7 juni

‘De voormalige kasbeheerder van woningcorporatie Vestia moet een schadevergoeding van 11,5 miljoen euro betalen aan Vestia wegens smeergeld. Dat heeft de rechter bepaald in het proces van Vestia tegen de oud-werknemer.
Marcel de Vries was de financiële man bij de woningcorporatie. Tussen 2002 en 2011 kocht hij via een tussenpersoon rentederivatencontracten bij banken, met een totale waarde van 24 miljard euro.
De banken betaalden de tussenpersoon fees, een premie voor het aanbrengen van de rentecontracten. De tussenpersoon betaalde een deel van het geld als smeergeld door aan De Vries. In totaal ontving De Vries ruim 10 miljoen euro aan betalingen. Onrechtmatig, oordeelde de rechter.’ (NOS)

8 juni

Gevalletje voor het A&O college vandaag over structuurontwerp:
ABN Amro heeft het onderzoek naar gesjoemel met handtekeningen door hypotheekadviseurs afgerond. Daaruit blijkt dat 114 van de ruim 850 adviseurs wel eens handtekeningen van klanten kopieerden om een hypotheekaanvraag sneller af te ronden.
De fraude kwam in november aan het licht. Enkele adviseurs zijn ontslagen of herplaatst. Anderen zijn berispt en moesten hun prestatiebonus over 2016 inleveren.
De vervalsingen werden gedaan vanwege veranderingen in de hypotheekaanvraag. Om die te mogen doorvoeren, was opnieuw de handtekening van de klant nodig.
Verkoopdoelen
Volgens ABN Amro zijn er drie oorzaken waardoor zoveel adviseurs de fout in gingen. Het proces voor een hypotheekadvies was te complex, waardoor er vertragingen in de aanvragen ontstonden. Om het proces te versnellen werden soms handtekeningen gekopieerd.
Daarnaast stonden de adviseurs onder druk om te presteren, stelt de bank. Er werd stevig gereorganiseerd waardoor adviseurs vreesden voor hun baan. Wie zijn verkoopdoelen niet haalde, kreeg daar een aantekening van.
Als derde kwamen klachten van adviseurs niet voldoende bij leidinggevenden terecht. Er was een te grote afstand tussen de bedenkers van het hypotheekbeleid en de adviseurs.

Ik begrijp het dilemma waarvoor wij onze adviseurs hebben geplaatst.
Frans van der Horst, ABN Amro
ABN Amro zegt dat elke gekopieerde handtekening er een te veel is, maar heeft ook begrip. "Gezien hoe complex wij het hebben gemaakt voor onze mensen, begrijp ik het dilemma waarvoor wij onze adviseurs hebben geplaatst", zegt Frans van der Horst van ABN Amro. "Wij als organisatie hebben daarbij ook verwijtbaarheid aan ons kleven."
De bank heeft veranderingen doorgevoerd die moeten voorkomen dat het opnieuw gebeurt. De bank benadrukt dat klanten nauwelijks nadeel hebben ondervonden van de fraude. In drie gevallen was er schade van minder dan 1000 euro. De bank heeft die klanten gecompenseerd. (bron: NOS)

13 juni

Accountants willen stoppen met het controleren van de topinkomens in de publieke sector. De regelgeving is te complex: ‘Alle bonnetjes moeten drie keer omgedraaid worden’. Grote vraag: wie heeft die regelgeving in elkaar gezet en waarom moest die zo ingewikkeld worden? 180.000 is toch niet zo’n moeilijke norm om binnen te blijven?
Ik denk toch dat accountants zelf ook wel betaald advies hebben uitgebracht over die regelgeving (rekening houdend met de talloze uitzonderingssituaties die op termijn voor extra flexibiliteit op de arbeidsmarkt zouden kunnen zorgen). Is ook de regelgeving in de boekhoudingen waar die topinkomens in verantwoord moeten worden niet zelf mede debet aan die ingewikkeldheid van de top inkomens regelgeving (lees: aan de mogelijkheden om ermee te sjoemelen)? En wat hebben accountants zelf bijgedragen aan het steeds ingewikkelder maken van de regels voor financiële verslaglegging?
Het zou me niet verbazen dat dit een tactische zet is van belangenorganisaties samen (werkgevers en hun adviseurs) om van de regeling af te komen….

Reorganisatie Nationale Politie: 12 Commissarissen van de Koning schrijven brandbrief. Het politieloze platteland is een luilekkerland voor criminelen. Foutje in het ontwerp om politiebureaus te sluiten en mensen en materieel te verplaatsen? Lijkt erop.
Is naar aanleiding van een van de rapporten die opgesteld worden in de lopende Evaluatie Politiewet.

DNB vindt dat het zo goed gaat met de Nederlandse economie (groei + 2,5%) dat de lonen best mogen stijgen (ook om de lage inflatie eindelijk omhoog te krijgen). Omdat de prijzen toch wel laag blijven stellen consumenten hun bestedingen uit….

Tjeenk Willink’s poging om een meerderheidskabinet VVD, CDA, D66 en GL te vormen is gisteravond mislukt. GL schijnt niet mee te willen op een migratie voorstel (en krijgt de zwarte piet omdat Klaver eerder daar wel mee akkoord leek te willen gaan en zijn standpunt wijzigde. Wordt gezegd).

Filosofie bestaat (verder) omdat mensen bereid zijn die filosofische taal te belichamen. Filosofie dijt in bepaalde perioden uit en krimpt in andere tijden weer in door het aantal lichamen dat bereid is zich met filosofie bezig te houden. Zich filosofische taal eigen maakt en die aan het vermogen tot omgangstaal toevoegt. En zich in die taal uitlaat, zich uiteenzet met vraagstukken waar die filosofische taal een rol in kan spelen.
Hoe kom ik nu ’s ochtends vroeg, om tien voor zes bij het ontwaken, op zo’n idee?

Is dat het gevolg van een paar dagen rust in het denken en van het verwerken van bijvangst tijdens het niets doen: het lezen van interviews met de postmoderne existentialistische exhibitionist René te Bos en met de cultuurscheppende naar de Ander (de vrouw, het dier) reikende burger Ton Lemaire in VN.
Beide schrijvers van niveau, belichamen filosofie in totaal verschillende leefstijlen. Spreken ongetwijfeld verschillende mensen aan. Je kunt er van alles van vinden. Hun biografie speelt ongetwijfeld mee in wat zij zelf aan die filosofische taal hebben, hoe ze zichzelf ermee vormgeven.

En van de aandacht die Ger Groot trekt met zijn De geest uit de fles (inclusief website met materiaal). Een volstrekt nieuw verpakte geschiedenis van de filosofie die voor weer nieuw (en oud) publiek de taal ontsluit die ze al dan niet aan hun repertoire waarmee ze zich in de wereld oriënteren, kunnen toevoegen. Honger stilt naar voeding.

En filosofie voedt mensen al sinds de Oudheid. Tiro, privé secretaris van Cicero, zegt in Dictator van Robert Harris (2015; het derde deel van zijn trilogie over het leven van Cicero, na Imperium, 2006 en Lustrum, 2009) over de vijftien laatste jaren van Cicero (106-43 vC) dat hij zich er niet op beroemt filosoof te zijn maar wel weet dat iets wat zijn toppunt bereikt lijkt te hebben, in alle zekerheid al met zijn vernietiging bezig is. In dit geval het eerste triumviraat van Caesar, Crassus en Pompeius. Dictator is overigens historische fictie op zijn best, het op de wijze van deze tijd (literaire thrillers) binnenhalen van nog steeds relevante inzichten in hoe mensen eerder samen leefden in turbulente tijden en met externe en interne machtsstrijd.

De uitspraak van Tiro duidt op wat filosofie niet is: louter op bewijsbare (logische of empirische) argumenten gebouwde redeneringen. Goede filosofie als taal in bovenstaande zin, belichaamd door historische mensen in specifieke tijden en op bepaalde plekken, gaat juist – met alle prudentie die dat vergt van degene die zich wil uitspreken (en dat is al moeilijk zat) – ook over het nog onbewijsbare, maar wel voor beslissingen relevante. Over het nog ondoordringbare dat er wel is en een invloedsfactor is. Dus ligt de filosofische taal tegen alle levenssferen aan, zonder daarmee samen te vallen; bijvoorbeeld met de politiek waarin de vraag gesteld wordt ‘hoe samen te leven’ (waarover Cicero ook al een traktaat schreef De re publica, een alternatief voor Plato’s De staat).

15 juni

Werkloosheidscijfers: 5% (456.000). Jongeren onder de 25: 9%, maar wel sterke daling in de afgelopen maand (nu nog 122.000, in 2013 nog 186.000).

20 juni

NOS
De persoonlijke informatie van bijna 200 miljoen stemgerechtigde Amerikanen heeft voor iedereen toegankelijk op het internet gestaan.
Het enige wat iemand nodig had om de informatie te vinden, was een internetverbinding en het specifieke webadres. Dat meldt beveiligingsonderzoeker Chris Vickery van UpGuard, die vaker dit soort zaken heeft ontdekt.
De informatie, totaal 1100 GB, stond op een gehuurde server van Amazon en was niet met een wachtwoord beveiligd. Inmiddels is dit aangepast.
Het ging onder meer om geboortedata, adressen, telefoonnummers en politieke voorkeuren. De informatie is afkomstig van het marketingbureau Deep Root Analytics, dat deze informatie verzamelde in opdracht van de Republikeinse partij.

Overtuigingen
De informatie kon worden gebruikt om bijvoorbeeld te zien hoe kiezers aankeken tegen wapenbezit, stamcelonderzoek en abortus. Ook was er informatie over iemands geloofsovertuiging en etniciteit bekend. De gegevens komen uit diverse bronnen, van politieke organisaties tot internetforum Reddit.
"We nemen alle verantwoordelijkheid voor de ontstane situatie", zegt de oprichter van Deep Root Analytics tegen techsite Gizmodo. "Voor zover we nu kunnen zien denken we niet dat we zijn gehackt."
In Amerika is het heel gebruikelijk dat er veel informatie wordt verzameld over kiezers, maar die hoort heel goed afgeschermd te worden.
In december vorig jaar stuitte beveiligingsonderzoeker Vickery op de gegevens van 191 miljoen Amerikanen. Het ging toen om 300 GB aan gegevens en het was onduidelijk van wie de database was.

21 juni

Het organisatievraagstuk bij de Belastingdienst wordt vandaag weer meer openbaar. Een duidelijk geval (controles) van zowel onvoldoende adaptatie als realisatie, dus symptoom van een structuurprobleem (inrichtingsregelen). Waarvan wordt gezegd dat een tekort aan mankracht de oorzaak is. Met aanzienlijke gevolgen voor ons allemaal: jaarlijks 250 miljoen minder te besteden (bijv. in de zorg). Maar let op: de Bd krijgt jaarlijks 158 miljoen extra om dit doel te realiseren en slaagt daar niet in. Dus kost dit ons per saldo geld.
(NOS) De Belastingdienst haalde de afgelopen vier jaar bijna een miljard euro minder op aan belastingcorrecties dan beoogd. De fiscus voerde sinds 2012 extra controles uit, maar door een gebrek aan mankracht waren dat er wel veel minder dan gepland.
Dat blijkt uit interne stukken van de Belastingdienst die zijn onderzocht door platform voor onderzoeksjournalistiek Investico. Dat dwong de Belastingdienst met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur de stukken openbaar te maken.
Sinds het regeerakkoord van 2012 krijgt de Belastingdienst ongeveer 158 miljoen euro per jaar extra om meer controles uit te voeren. De fiscus hoopte tot 2016 ongeveer 2 miljard euro op te halen, maar het is blijven steken op ruim 1 miljard.
De controle bij zowel particulieren als bedrijven ging minder goed dan gewenst. In 2016 werden bij bedrijven 9000 minder controles gedaan dan in 2012, terwijl de insteek was er jaarlijks 5.000 meer te doen.

Economie!
(NOS)
Nederlandse koopwoningen waren in mei 2017 gemiddeld 7,8 procent duurder dan in dezelfde maand vorig jaar. Dat is de sterkste stijging van de huizenprijzen sinds maart 2002.
Dat blijkt uit een analyse van de prijsontwikkeling van bestaande koopwoningen in Nederland, van het CBS en het Kadaster. De stijging van de huizenprijzen begon in de zomer van 2013.
Het prijsniveau nu ligt 7,6 procent lager dan op het hoogtepunt in augustus 2008. Vergeleken met het dieptepunt in juni 2013 is de gemiddelde huizenprijs 17,7 procent hoger.
In de eerste vijf maanden van dit jaar zijn bijna 93.000 huizen verkocht. Dat is bijna een kwart meer dan in dezelfde periode van 2016.

AEX op 520, Dow Jones op 21.467 en olie $ 46

Zorg (en de strategie?)
(NOS)
Eerstehulpafdelingen die zo vol raken, dat ze tijdelijk geen patiënten meer opnemen. Dat speelde vorig jaar in de Randstad, maar inmiddels melden bijna alle regionale netwerken voor acute zorg soortgelijke problemen met overvolle eerstehulpposten.
Dat blijkt uit rapportages die de elf regionale organisaties voor acute zorg naar minister Schippers hebben gestuurd. Door de toenemende vergrijzing en de veranderingen in de ouderenzorg verwachten ziekenhuizen dat de problemen in de toekomst alleen maar toenemen.

Patiëntenstops
Door overbezetting en personeelstekorten voeren eerstehulpposten bijvoorbeeld langere patiëntenstops in. In de regio Midden-Nederland gebeurde dat bijvoorbeeld in de eerste vier maanden van 2017 al 215 keer. Een patiënt moet dan uitwijken naar een ziekenhuis in de buurt. De netwerken benadrukken dat mensen in levensgevaar uiteraard altijd terecht kunnen.
Vorig jaar trok de regio Amsterdam aan de bel over personeel- en beddentekort op de eerstehulpposten. Nu geven alle regio's dus aan dat de druk op spoedzorg te groot wordt, afgezien van Twente en Groningen.

Verstopping
De problemen ontstaan vooral doordat steeds meer ouderen zich melden bij de spoedzorg, maar ook doordat ziekenhuizen patiënten moeilijk kunnen doorsturen. Dat heeft te maken met een tekort aan verpleeghuisbedden en thuiszorg buiten het ziekenhuis. De ouderen blijven dus langer dan nodig. Door die hogere instroom en lage uitstroom ontstaat 'verstopping'.
Uit onderzoek blijkt ook dat 61 procent van de ouderen achteraf gezien op een andere, meer passende manier zorg had moeten krijgen, bijvoorbeeld door verpleeghuis- of wijkzorg.

Meer samenwerken
Minister Schippers schrijft de Tweede Kamer dat er regionaal veel initiatieven worden genomen om de problemen te ondervangen. Toch roept ze partijen over de hele zorglinie op om nog meer met elkaar samen te werken.
Ook verzoekt ze zorgverzekeraars "om expliciet te sturen op goede coördinatie van de soepele doorgeleiding van kwetsbare ouderen in de acute zorgketen, of door te voorkomen dat zij hierin terechtkomen".
Een regionale denktank voor acute zorg, waarin ziekenhuizen, gemeenten, deskundigen en huisartsen zitten, vindt dat alleen personeel opleiden niet meer genoeg is. Alle partijen moeten beter samenwerken, is het idee, zodat ouderen in een aantal gevallen goede en passende zorg dichterbij huis moeten krijgen, in plaats van dat ze op de spoedeisende hulp terecht komen.

Landelijk zorgnummer
Ook moet duidelijker waar je voor welke zorg naartoe moet. Nu is dat lastig voor een patiënt, die een keuze moet maken tussen wijkverpleging, een verpleegvoorziening, een huisartsenpost of een eerstehulppost.
Door bijvoorbeeld een landelijk zorgnummer in te voeren, moet het makkelijker worden om dat te bepalen. Op dat nummer kunnen deskundigen snel vaststellen waar iemand de meest passende zorg kan krijgen.

27 juni

(NOS) Minister Plasterk zet de modernisering van de Basisregistratie voor Personen in de ijskast. Hij meldt aan de Tweede Kamer dat er vanwege diverse problemen een periode van bezinning komt. Pas daarna wordt besloten hoe het verder gaat. Plasterk sluit daarbij niets uit. Volgens hem is een definitief besluit pas mogelijk als onderzocht is of er een goed alternatief is.
Het is niet voor het eerst dat er problemen zijn rond het project. Plasterk zegt dat de operatie inhoudelijk, technisch en organisatorisch complex is.

De direct betrokkenen hielden rekening met een vertraging van zo'n vijftien maanden en een extra kostenpost van 17 miljoen euro. Het Bureau ICT-toetsing (BIT) gaat uit van een vertraging van bijna drie jaar. Het schat de kosten om het systeem af te maken op 50 miljoen.
Het BIT vraagt zich nu af of de risico's en de kosten van de operatie wel opwegen tegen de verwachte voordelen en adviseert een periode van bezinning. Plasterk neemt dat advies dus over.
Drie deskundigen moeten de bezinning 'uitvoeren'. Ook gemeenten en afnemers zijn erbij betrokken. Ze moeten hun rapport begin volgend jaar klaar hebben.

28 juni

Op de 103e dag van de kabinetsformatie gaat Zalm verder waar Tjeenk Willink ophoudt.
Een kabinet van VVD, CDA, D66 en CU (Schouten op Financiën?) is in de maak. Met slechts 76 zetels, dus een sterke rol voor de oppositie. Daarin neemt Asscher (PvdA, demissionair SoZa) het nu al (nieuwe begroting moet er i september liggen) op voor de stakende PO docenten die minder werkdruk (op het kind toegesneden onderwijs, administratie) en meer salaris willen. ‘Er is economische groei en er is meer geld’.

Ik heb in het voorlopig laatste college A&O voor groep 47 (Utrecht) vorige week de term ‘Big Data efficiency’ – in aanvulling op Resources efficiency en Flow efficiency, zoals onderscheiden in Christis et al – gelanceerd. Wat er moet gebeuren is dat we sectoraal onderzoek moeten gaan doen hoe we conceptueel de onderliggende structuurbenaderingen cybernetisch (P>V; dempen en regelen) aan deze bijzondere ontwikkelingsfase van organisaties (Digitale transformatie; platformorganisaties) kunnen vastmaken. En op die wijze de relevantie van het structuurdenken kunnen blijven aantonen.
Leverde mij van een van de studenten, controller in een ziekenhuis, al informatie op over stimuleringsfondsen in de ziekenhuizen om die Big Data revolutie handen en voeten te geven (VIPP, Versnellingsprogramma Informatie uitwisseling Patiënt en Professional, € 75 miljoen).

Nog nakijken wat het ps van Matthijs Moorkamp (FM/RU) op het gebied van veiligheid en tijdelijke organisaties te bieden heeft. Mogelijk ook een college in A&O?

De rol van de patiënt in het eigen zorgproces verandert. De patiënt zal steeds meer een partner worden voor zorgprofessionals en het ziekenhuis met ICT als aanjager. In de visie Zorg voor 2020 heeft de NVZ de trends ‘de patiënt als partner’ en de ‘ICT zorgt met u mee’ als een van de belangrijkste ontwikkelingen benoemd. Met het Versnellingsprogramma Informatie-uitwisseling Patiënt & Professional (VIPP) gaan ziekenhuizen en instellingen voor medische specialistische zorg hier invulling aan geven. Het uitgangspunt is: in 2020 hebben alle Nederlanders digitaal toegang tot hun eigen medische gegevens.
Het VIPP-programma is ontwikkeld door de NVZ, in samenwerking met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). In de miljoenennota van 2016 reserveert de minister een bedrag van 105 miljoen euro voor het versnellingsprogramma. De uitwerking van het VIPP-programma is op 21 december gepubliceerd in de Staatscourant. Het programma loopt tot eind 2019. Bron NVZ

Heb dit idee ook al gedeeld met Herma en Armand en met Jan en Jac. Moet in A&O voor groep 49 een toepassingscollege gaan opleveren (ter vervanging van het college innovatie/Christensen, maar wel doorbordurend op disruptieve innovatie in de zorg).

Met deze notities, na een paar rustdagen en een week of vijf bijna geheel en al aandacht aan de A&O colleges, ben ik weer terug in mijn project. Dat afgerond moet worden.
Al wel even gekeken naar de wijze waarop Ger Groot bij zijn nieuwe boek De geest uit de fles (Lemniscaat, juichend besproken) een website heeft met allemaal filmpjes bij de verschillende hoofdstukken van de volstrekt nieuwe presentatie van de geschiedenis van de filosofie. Ik hoef daar alleen nog maar naar te verwijzen, waar dat van toepassing is. En kan me concentreren op materiaal dat daar nog niet te vinden is, maar wel in mijn hoofdstukken of in de kroniek ter sprake komt.

Ontwerpkwestie van mijn website zal ook zijn hoe ik dat als een platform kan inrichten, waar meerdere aanbieders van (filosofische) tekst en beeld en meerdere vragers van informatie over denken in de actuele tijd (Watiknietbegrijp) bij elkaar gebracht worden.
Want we zitten nou eenmaal volop in de fase van wat Thompson in 1967 al de mediating technology heeft genoemd (Christensen/Bloem/Parkinsonnet/Google zorgdochter). Zie ook wat Birgit en Binnenstadservice nu neerzetten als goederenhubs, met een (Noors) technologisch platform eronder MixMoveMatch van Marlo.
Ook interessant.

3 juli 

Week 27. Ik had al zo’n gevoel, en jawel, bij het nakijken van de eerste pagina van deze Kroniek (week 28, 9 juli 2012) blijk ik op de kop af vijf jaar aan deze kroniek te werken.
In de afgelopen dagen heb ik veelvuldig nagedacht over hoe je het schrijven aan zo’n kroniek stopt. Gewoon stoppen, natuurlijk. Dat weet ik ook wel.
Maar moet dat niet met krachtige woorden die uitdrukken wat dat nou allemaal voor zin heeft gehad? Wat de schrijver, terugkijkend op Deel 1 de Voorstelling en op de ‘sidebar’ ervan, deze Kroniek 2012-2018, voor conclusies trekt, alles met elkaar overziende?

Ik zoek die woorden wel, maar verwerp er evenzovele als ik vind, na ze een tijdje door mijn mond te hebben laten rondwentelen. Ze worden ook voortdurend beïnvloed door waarnemingen: hoe jong volwassen mensen met een opvatting over de wereld waarin ze leven, praten over hun hulp aan migranten op Lesbos tijdens hun verblijf daar, waarnemingen in het medisch centrum en in het ziekenhuis waar ik een vriend naartoe breng, waarnemingen op de bruiloft van mijn nichtje en de gesprekken daar met familie – en op grond daarvan verander ik mijn keuze van de woorden weer.

Zo blijven er nooit woorden over die volledig passen bij het beeld dat ik zelf van die afsluiting maak. Maar aangezien ik alleen het beeld voor mijn geestesoog zie, dat nooit aan anderen zal kunnen tonen, doe ik het met de woorden die ik overhoud.

Van woorden-over-de-wereld naar met-woorden-in-de-wereld.

Dat is de afgelegde weg in de jaren dat ik de hoofdstukken schreef en de kroniek vulde.
Nu staan die teksten - hier in digitale vorm - na en naast elkaar.
Ze kunnen opengeslagen worden door iedereen, inclusief door mijzelf. Voor mij ligt dan wat ik niet begrijp, vast, op 'papier', niet te ontkennen door welke stroom van gedachten die ik nu heb, ook. Het wordt tijd om ermee naar buiten te komen. Als je instemmend Jaspers citeert (h.12) volgt op de meditatiefase het open stellen voor onbegrensde communicatie want: ‘wat zich niet door communicatie verwerkelijkt, is nog niet ( ). De waarheid begint waar meer dan een is’. 

Welke meerwaarde zie ik zelf in de afgelegde weg, zonder verdediging te hoeven voeren?
Om iets te kunnen ‘weten’ en 'denken' over leven, samenleven en organiseren heb ik gebruik gemaakt van kunstmatige talen (filosofie, sociologie etc) die zijn toegevoegd aan mijn omgangstaal. Talen om veel van wat ik van huis uit niet meekreeg als ervaringswereld, in de vreemde wereld tegenover mij te kunnen ontsluiten. Daardoor kan ik me daarover met anderen in een steeds internationalere wereld, verstaan. Maar daarmee begrens ik die wereld ook opnieuw. Want net zoals mijn thuisbasis slechts 35 km verder ligt dan mijn geboortedorp (wat nog steeds voor de meeste NL’ers lijkt te gelden), zie ik nu in dat deze uitgebreide taal hét middel geweest is om er niet zelf in die vreemde wereld op uit te hoeven gaan. Wat vreemd is kon talig binnengehaald en tevens als vreemd op afstand gehouden worden. Zeer functioneel. Maar wat binnenkwam moest wel aan méér voldoen dan aan mijn eigen subjectieve normen, aan biografische details van mijn eigen leven, moest ‘objectief’ kunnen zijn, niet in de vorm van het gedistantieerde, niet ermee resonerende, maar juist als met het eigene ervan verbonden denken.

Bij elkaar opgeteld (zoals in deze teksten te zien) is dat de postzegel, de enigszins qua grenzen verlegde bekrompenheid die ik niet kan overstijgen. Ik weet dat anderen in staat zijn om vele malen opener met (alle verschillen in) deze wereld om te gaan. Dan kies je voor een internationale carrière of voor activisme in andere landen, waar je deel uit gaat maken van de daar heersende cultuur, economie, politiek. Ik weet ook dat ik daar niet toe in staat ben, dat déze manier (open in de beperkingen van een vorming door middel van taal in de geest) mijn best mogelijke is. Nog niet uitontwikkeld, maar wel – definitief – binnen niet verder te verleggen grenzen.
Ik heb nog een week om dit verder te preciseren. Na de zes jaar van dit project keer ik op een verrijkt uitgangspunt terug en aanvaard alle beperkingen daarvan. Ongeacht het betere zelf dat ik me tegelijk ook kan blijven voorstellen. In het laatste hoofdstuk wil ik dat proberen scherp te articuleren.

6 juli

Gisteren: toenemende onzekerheid en eigen risico in de grote middenklasse, minder buffers, snellere daling wanneer er problemen zijn, toenemende politieke instabiliteit (want dan kies je ook niet meer voor een van de vele middenpartijen die nu de dienst uitmaken)

(NOS) De overheid moet zorgen voor meer vaste arbeidscontracten, meer investeren in bijscholing van werknemers, meer rekening houden met de middenklasse in de belastingwetgeving en gezinnen beter ondersteunen. Dat is de conclusie van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in het rapport De val van de middenklasse?
De flexibiliteit op de Nederlandse arbeidsmarkt is doorgeschoten, stelt de WRR. Geen van de landen om ons heen heeft zo veel zzp'ers (zelfstandigen zonder personeel) en zo veel mensen met een tijdelijk contract. Deze aantallen dalen nog niet, ondanks het economisch herstel.
Tegelijkertijd heeft de overheid het vangnet van de verzorgingsstaat flink verkleind in de afgelopen jaren. De WRR pleit niet voor een terugkeer naar een uitgedijde verzorgingsstaat, de baan voor het leven of het traditionele kostwinnersgezin. Wel voor minimumtarieven voor zzp'ers en collectieve arbeidsongeschiktheidsverzekeringen.

De WRR hanteert het gestandaardiseerde inkomen: het netto besteedbaar inkomen na afdracht van belasting en premies en gecorrigeerd voor verschillen in de samenstelling van het huishouden. Het gaat dan om de groep mensen die tussen de 15.000 en de 50.000 euro te besteden heeft.
In deze laatste berekening behoort 82 procent van de Nederlandse bevolking tot de middeninkomens, 12,5 procent tot de lagere inkomens en 5,4 procent tot de hogere inkomens.

Zie de eerder gemaakte aantekening over het hiernavolgende onderwerp.

(NOS) De vernieuwing van het voormalige bevolkingsregister, de Basisregistratie voor Personen (BRP), wordt stopgezet. Het project wordt veel te duur en loopt zo'n grote vertraging op dat minister Plasterk geen andere oplossing ziet dan een einde te maken aan het plan.
De minister van Binnenlandse Zaken sprak (gisteren) in de Tweede Kamer van een "treurige conclusie". Vorige week had Plasterk de modernisering van de basisregistratie nog in de ijskast gezet. Uit onderzoek was duidelijk geworden dat het project een vertraging zou oplopen van bijna drie jaar. De kosten zijn inmiddels al zo'n 90 miljoen euro, bevestigt een woordvoerder.
Het plan was om een systeem te maken waar alle overheidsinstanties 24/7 de meest recente persoonsgegevens, zoals naam en verblijfplaats direct en online kunnen opvragen. Het gaat dan om het Rijk, de gemeenten, de Belastingdienst, het UWV en DUO voor de studentengegevens. Nu sturen gemeenten maar één keer per dag nieuwe registratiegegevens door aan het bevolkingsregister. Het project kampt met grote ICT-problemen.

(NOS) Nederlandse Zorgautoriteit slaat alarm (5 juli)
Het is alle hens aan dek in de strijd tegen wachttijden in de zorg, zegt de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Patiënten moeten steeds langer wachten voor specialistische zorg in het ziekenhuis, staat in een rapport van de NZa. Die wachttijd kan inmiddels oplopen tot wel 48 weken.
Het gaat hierbij om de wachttijd tussen het bellen van de patiënt voor een eerste afspraak tot terechtkunnen voor de afspraak. Pas daarna wordt een behandeling gepland.
In alle regio's komt voor veel specialismen overschrijding van de afgesproken norm voor, maar in Groningen, Friesland en Drenthe zijn de meeste problemen. Daar is een oplopend tekort aan medisch personeel, terwijl er juist steeds meer ouderen wonen die zorg nodig hebben. ( )
Bij de problemen speelt ook de toestroom van ouderen op de eerste-hulpafdelingen een rol. Doordat meer personeel nodig is voor de SEH, kunnen minder mensen voor de 'planbare' zorg worden ingeroosterd. Bovendien liggen ouderen soms onnodig lang in het ziekenhuis, omdat er nog geen goede zorg thuis is.
De zorgautoriteit roept aanbieders en verzekeraars op snel iets aan de situatie te doen. Zij moeten stoppen met naar elkaar wijzen, en in het belang van de patiënt oplossingen zoeken, vindt de NZa. Ook moeten patiënten beter worden geïnformeerd over zorgbemiddeling als ze op een wachtlijst komen.

De NZa zegt daarnaast dat voor ziekenhuizen meer winst te behalen valt uit het doorverwijzen van patiënten naar zelfstandige behandelcentra of de huisarts en andere eerstelijnszorg. Bovendien wil de zorgautoriteit betere registratie van wachttijden. De NZa zal daar ook strenger op gaan toezien.

Dit bericht is hetzelfde als vier jaar geleden, als zes jaar geleden, als….geleden.

Naar aanleiding van het voorgaande:
Nu het nog kan voordat ik de Kroniek afsluit blijf ik de voorbeelden van hardnekkige systeemproblemen binnen slepen. Over de jaren heen bekeken zijn ze permanent en zijn ze vaker genoemd, over elk ervan zijn en worden theoretisch en empirisch verschillende proefschriften geschreven, in elk vraagstuk en/of systeemprobleem zijn gespecialiseerde instituten en experts bezig met het oplossen ervan en veroorzaken ongetwijfeld nieuwe problemen omdat ze met een deelprobleem bezig zijn.

Hun opdrachtgevers laten zich leiden door invloedsrijke ideeën van invloedsrijke personen. Zo is mij opgevallen dat in het zich reorganiserende en fuserende welzijnswerk, in de ambulante zorg van mensen die maatschappelijk moeilijk integreerbaar zijn (sociaal, geestelijk, lichamelijk), en in de ggz het sterke idee van systeem en leefwereld sturend is bij het bevorderen van participatie én het invoeren van zelforganisatie (à la Buurtzorg).
Hilhorst en Van der Lans werken vanuit dat perspectief en zijn invloedrijk. Oudere, gezaghebbende buitenparlementaire politici, systeemcritici die de regelzucht willen indammen ten gunste van eigen collectieve keuzen en verantwoordelijkheid.

Over die invloed van systeem en leefwereld in de zorg is wel een en ander gezegd, zie Wouter Mensink (filosoof, SCP) in Sociale Vraagstukken (platform; 30 april 2015).
Voor mij was/is het reden om Habermas (1981) er zelf nog maar weer eens op na te slaan en zijn interview met o.a. Honneth (Dialektik der Rationalisierung) uit eveneens 1981 – toen het boek nog aan zijn internationale zegetocht moest beginnen en de hiërarchie van topinterpretatoren nog niet gevestigd was – erbij te pakken (in: Die Neue Unübersichtlichkeit, 1985, 167-209).

Daarin legt hij niet alleen uit welke vier motieven hij had om dit boek (‘Monstrum’) destijds te schrijven. Maar ook wat de drie dimensies zijn in het begrip communicatieve rationaliteit:
- de verhouding van het kennende subject tegenover een wereld van gebeurtenissen en feiten,
- de verhouding van een praktisch, in interacties met anderen gewikkeld en handelend subject in een wereld van socialiteit
- en de verhouding van het op Feuerbachse wijze lijdende en gepassioneerde (‘leidenschaftlichen’) subject tot zijn eigen natuur, zijn eigen subjectiviteit en de subjectiviteit van anderen (185; belangrijke bladzijde!).

Zo neem ik weer een element van mijn eigen socialisatie (als socioloog, destijds) onder handen. Habermas maakt o.a. interessante opmerkingen over zijn eigen positie in vergelijking tot Adorno. En zegt (naar aanleiding van markt en staat, van politiek en economie en de culturele problematiek van die tijd) ook: Noch nie war das Luhmannsche Wort von der Ideologieplanung so wahr wie heute (p. 183).

De maatschappij, cultuur, politiek en economie, is sinds de jaren ’80 zo ingrijpend veranderd dat je de houdbaarheid van Habermas’ theorie nu alleen kunt testen door ‘m tegen de huidige fenomenen op het niveau van interacties, organisaties en maatschappijen aan te houden. Bijvoorbeeld de val van de middenklasse(?), wereldwijd.
En datzelfde geldt voor Luhmanns systeemtheorie.
Of voor Giddens’ structuratietheorie (systeem en actor).

En als de systemen de complexiteit niet meer voldoende regelen (dempen en regelen van verstoringen) dan krijg je des te meer oog voor de verschillende typen handelen (als voorbeeld van fietsers in de verkeersdrukte):

• degenen die uitgaan van de regels en verboden (geïnternaliseerd toezicht; de stoep is niet voor fietsers)
• degenen die uitgaan van de mogelijkheden (eerst maar eens proberen of het verbod hier gehandhaafd wordt; over de stoep fietsen is mogelijk, levert tijdwinst op (altijd haast), is nodig omdat een pakketbezorgerauto op het fietspad staat of omdat het licht te kort op groen staat; aanleidingen komen zó vaak voor dat het benutten van mogelijkheden een gewoonte wordt)
• degenen van de rotonde; voor nieuwe complexiteit in systemen die niet meer regelbaar is door (oude, onbruikbare) regels en verboden, maar ook niet mag leiden tot mogelijkheden met nieuwe risico’s (zoals oudere mensen die van de stoep afgereden worden, snelfietsers die gewone fietsers omver rijden) worden nieuwe oplossingen bedacht (rotondes, zelfregelende stoplichten etc.)

Gedragsverandering is nodig om een nieuw systeem optimaal te kunnen laten functioneren voor het oplossen van de nieuwe complexiteit die vergroot wordt door toenemend aantal uitzonderingssituaties die met grotere regelmaat voorkomen (dus haast zelf een eigen systeem met eigen regelmechanismen wordt).

8 juli

Habermas, Die Neue Unübersichtlichkeit, 1985 wordt bij verder lezen steeds (gisteren bijna niets anders gedaan) interessanter. Onder andere in relatie tot Adorno. Daarover later meer.
Vanochtend begonnen met weer een Lemmens update op Academia. eu
Dat een mooi contrast vormt qua verschuivende problematiek waar een filosoof zich mee bezighoudt tussen toen, Habermas en nu Stiegler/Sloterdijk/Lemmens.

Uit Lemmens (2016)

In closing, I would like to conclude by saying that the battle around ‘cognitive enhancement’ through exosomatization as propagated by transhumanism is indeed one of the crucial conflicts of our time and that its stance in this must be criticized indeed, but not in the way it has been done mostly so far by what are called ‘bioconservatives’, like Leon Kass, Michael Sandel, Francis Fukuyama, Bill McKibben and even continental philosophers like Jürgen Habermas and Hans Jonas, whose either metaphysically or naturalistically informed notions of an alleged ‘human nature’ that should be preserved at all costs fail to acknowledge the fundamental openness of so-called human nature as well as the constitutive role of technology therein, and can as such much too easily be dismissed by the transhumanist crowd.
In general, it is my impression that the philosophical debate around cognitive enhancement through exo- and endosomatization, dominated largely by an analytic brand of philosophers predominantly interested in ethical and to a lesser extent (bio-)political questions, has been rather superficial up til now if only because it lacks a thorough theoretical grounding in a profound and up-to date philosophical anthropology or should I say, after Peter Sloterdijk, radical-historical anthropotechnology (Sloterdijk 2017). In that respect, I share Stiegler’s concerns and very much welcome his insistence to take serious the need to confront the transhumanist challenge and enter into a critical debate with it, armed with the weapons of a new techno-critical reason and thus based on a genuine philosophical critique, in casu from the perspective of an organological and pharmacological understanding of the human or better the ‘non-inhuman’ as the technical and noetic form of life that we ourselves are and are always becoming, either for the better or the worse. It is obvious that for Stiegler, transhumanism represents a powerful ‘adversary’, maybe even a figure of ‘the enemy’ which needs to be combatted – in thought that is – since it is in conflict with what he rightfully perceives as in need of the most powerful defence today and that is the future of the openness and ontological freedom of ‘the human’. As such I absolutely agree with what he perceives as the negativity and the disturbing and outright dangerous nature of the characteristics he associates with transhumanism. Yet I am convinced that these do not applyto this movement tout court and I am sure that most representatives will not easily recognize themselves in his admittedly pejorative descriptions, which present it as a rather univocal and one-dimensional enterprise. But this is certainly not the case in my opinion, despite the pertinence of many of Stiegler’s observations. It is also in itself a movement that is pervaded by antagonistic tendencies as I have hoped to convey, to my own amazement by the way since I agree with Stiegler that in the final analysis it mostly distracts from the real issues involved in the current phase of exosomatization within the age of the Anthropocene, which does not announce the transhuman but instead calls for the neguanthropos.
Pieter Lemmens, The Posthuman Fable. Questioning The Transhumanist Imaginary (draft) New Industrial World Conference, Paris 14 December 2016

Zoals Habermas mij toen (en nu) een intrigerende wereld voorstelde waarin elk woord naar een impliciete kennis van die wereld verwijst (waarover ik niet beschikte, maar die ik wel meende me te moeten eigen maken) zo leiden Stiegler/Sloterdijk/Lemmens mij nu een wereld binnen met nieuwe woorden die de eigen dynamiek van het huidige systeem interpreteerbaar moet maken.

Habermas is inmiddels 88 (18 juni 1929), Stiegler 65 (1952), Sloterdijk is net 70 geworden (26 juni 1947). De abstracties van Habermas gingen nog over sociaal culturele formaties (‘Duitsland als 52e staat van de VS’ met zijn heel eigen geschiedenis en daarbinnen en daarbuiten zijn heel eigen socialisatie) en moderne tijd. Inmiddels is het gebied waarop wordt gereflecteerd, het onderwerp, opgerekt door S en S naar het antropoceen als slechts een fase in een cosmologische ontwikkeling waarin we superintelligentie trachten te begrijpen.

Maar gedacht door nog steeds tijdelijk levende wezens, nu, met actuele vraagstukken.
Voeg ik eraan toe. Dat blijft de begrenzing, onze postzegel, waarop zo goed als Habermas, Sloterdijk, Stiegler, Lemmens en ik zelf (en vele huidige generaties) staan.
Terug naar Habermas.
En dat doen bij Peter Gabriel, In Your Eyes (Secret World Tour, 1994) – kijken en luisteren naar hoe een groep muzikanten plezier heeft aan een bijna perfecte uitvoering waar de lichamen met elkaar op het betoverende ritme cadansen zoeken die niet plastic zijn, maar wel de expressiviteit van alles wat te horen en zien is vergroten, fenomenaal. Alles in mij zingt en beweegt mee. En die tekst is goed bruikbaar op het Geluksfeest.
Love you more (Racoon met Ilse de Lange) ook. Adele met To make you feel my love. En Just the way you are of She is always a woman to me (Billy Joel). Sting met Fragile met Stevie Wonder, met Fields of Gold en met Rufus Wainwright in Wrapped around your finger.

En: Fairport Convention (Who knows where the time goes) natuurlijk en de Tedeschi Trucks Band (Midnight in Harlem).
Ik moet langzamerhand maar eens een echt lijstje gaan maken.

10 juli 2017

Zoals de Kroniek ooit begon in juli 2012, zo stopt die in juli 2017.
De wereld blijft een madhouse.

Rellen in Hamburg bij de G 20.

Voor het eerst in vier jaar een grote betoging voor gerechtigheid in Turkije, tegen Erdogan die alle (half miljoen) betogers als terroristen ziet enzovoort.

Vriend J ligt met een nog onbekende ziekte in het ziekenhuis, de kauwtjes lopen in een rij naast elkaar op het gras beestjes te pikken, ik ga vandaag maaien.

AEX op 511,40, Dow Jones 21.414, rente 0,752, olie 46.

Ik verwerk wat ik bij Habermas (jaren 80) en Stiegler/Sloterdijk/Lemmens (jaren 20) lees in mijn afsluitende hoofdstuk van Watiknietbegrijp. Daarna is het tijd voor het bouwen van een digitaal platform van ‘gefaalde manuscripten’, zoals dit. Die nog succesvol kunnen worden.

2017 [  ] komt een eind pdf

15 februari

We zijn ruim zeven jaar verder.

2018 komt in de Kroniek-kringel helemaal niet voor. Maar ik zeg er toch wat over. De Nederlandse economie groeit hard, 3%. In veel opzichten zijn we weer terug bij cijfers van vóór de crisis. De bouw staat roodgloeiend, de huizenprijzen zijn terug op het niveau van 10 jaar geleden (en lopen op veel plaatsen al weer uit de hand), de arbeidsmarkt is krap (flexcontracten; boomende uitzendbureaus), mensen besteden hun geld weer en de 65 plussers reizen zóveel dat de vakantiebranche zich ook weer herstelt. De aandelenkoersen gaan soms als een jojo op en neer (in 6 maanden tijd AEX van 510 naar een piek van 570 in januari en nu een val naar 520), banken maken weer forse winsten, de kloof tussen arm en rijk groeit verder.

De pas aangetreden minister (Zijlstra) van Buitenlandse Zaken treedt af omdat hij in 2016 loog over wat hij 'zelf had gehoord' in de datscha van Poetin (het Russische gevaar). In het Kamerdebat erover holt Minister president Rutte zelf de democratie verder uit door ‘zich echt niet te herinneren’ of en wanneer hij met wie overlegd heeft over het voldongen feit dat Zijlstra hem zijn fout gemeld had. De primeur van de Volkskrant die door goede onderzoeksjournalistiek de leugen gevonden had was belangrijker dan het principe van tijdig informeren van de Kamer, zo woog hij af. 

Zijn coalitiegenoten hielpen bij het beperken van de schade, maar die valt op momenten als dit niet te berekenen. Weekers, Teeven, Opstelten, Zijlstra: als er een VVD minister is, zijn er affaires. Alleen Rutte vindt altijd een uitweg. Hij stuurt gewoon een van de gouden medaillewinnaars op de Winterspelen een enthousiaste tweet. Alle media nemen die over en dan kijken mensen wel weer anders tegen NL en het kabinet Rutte aan. Wat zou deze controle-freak zijn zonder de media?

Meer economie betekent meer belastinginkomsten, betekent meer geld om nuttige dingen mee te doen, betekent veel ondernemende mensen die belang hebben bij een kabinet zoals dit. Dat helpt ook, als je niet hoeft te bezuinigen.
Vorig jaar zomer bleek vriend J. non Hodgkin te hebben en nu heeft hij gelukkig de behandelingen op een positieve wijze afgesloten: hij is er nog en blijft hopelijk nog lang.

Na een drukke periode met activiteiten ‘buiten’ voor klanten ga ik nu definitief deel 1 en 2 van Watiknietbegrijp afronden en publiceren. De in de afgelopen maanden geschreven hoofdstukken over Thompson en over Luhmann gaan vandaag naar de redactie van een boek over systeemtheorie.

Jos Kessels’ nieuwste boek Socrates, maak muziek (2017) inspireerde me tot een stukje dat ik aan familie en bekenden (en aan Jos) stuurde. Het viel in de smaak. Omdat het goed is geschreven. Al het oefenen op schrijven helpt kennelijk toch wel. Hoofdzaak is dat ze het boek van Jos gaan lezen en we er over kunnen praten.

Ik zit nog volop in Adorno en schaaf aan dat hoofdstuk en aan de afsluiting.
Na de vakantie in mei moet ik weer betaald aan het werk en heb ik minder tijd, maar zal ik de online versie van het boek gaan maken.

Wat er daarna komt, is onzeker. Behalve als onderzoekredacteur fungeren voor A’s boek over het leven en werk van haar tante als costumière in de filmindustrie na WO II, over het milieu van haar man (Franse filmproducent, o.a. van Z van Costa Gavras) en van diens moeder (redacteur bij Gallimard, jurylid van literaire prijzen en auteur van l’Histoire d’O). Wordt nog smullen van cultuur en vie-de-famille. Ik kijk er al naar uit.

15 juli

De website Watiknietbegrijp is inmiddels grafisch en technisch gerealiseerd, de teksten en andere materialen ben ik aan het toevoegen. Een hoop werk. Zoals je jenever meerdere malen 'overhaalt' voelt dit werk aan de website als een destillatieproces aan. 'Dit is dus wat ik communiceer, waarin ik anderen een inkijkje geef', realiseer ik me. Omdat wat je schrijft nooit af is, hoop ik hetzelfde geluk te hebben als Zafón (Het labyrint der geesten, 2017, 836), dat Watiknietbegrijp mij verlaat, zodat ik niet tot in de eeuwigheid bezig ben met het te herschrijven.

En daar is Ondertussen weer. Ondertussen als in: alles wat langs me heen is gegaan terwijl ik aan project 2016 werkte. Ja zeker: het vervolgproject heet Langsmeheengegaan en haalt naar binnen wat al eerder in het project een plaats had kunnen vinden, maar om de een of andere reden niet gebeurde. Het is méér dan louter voortzetting. Het vult aan, herneemt en verbetert.
Toeval speelt een aanzienlijke rol in de zin van: dit kan ik nu niet meer langs mij heen laten gaan. In korte tijd stapelen zich aanleidingen en onderwerpen op.

Descartes en Spinoza

Het begint op vakantie met het lezen van de meditaties van Descartes en Williams’ boek over Descartes. Daarmee kom ik op een punt waar mijn zus in haar proefschrift in 2004 al was, terwijl ze toch maar drie jaar ouder is.

Ook bestudeer ik Nagels The view from nowhere (1986). Te beschouwen als poging tot objectief denken, tot het vinden van objectieve redenen in een rationele filosofie. Voor ik het weet schets ik een ontwerp met overeenkomsten en verschillen tussen de opvattingen over objectief denken van Heidegger, Adorno, Nagel en Unger. Om er maar een paar te noemen.

Daarna loop ik tegen Baricco aan; destijds liet ik De barbaren aan me voorbijgaan. Nu verschijnt daarop in oktober een vervolg (The Game) en daarover interviewt Anne Branbergen hem voor de Groene Amsterdammer, 16 mei 2018. Dat is inmiddels in aflevering 1 van Langsmeheengegaan verwerkt.

Weer thuis, bladerend in afleveringen van TvF, zie ik dat Baan in 2015 Adorno, noch einmal heeft gepubliceerd (noot). Rudi Laermans, gebruik makend van zijn Luhmann kennis, heeft daar in 2016 een mooi artikel aan gewijd. Misschien ook omdat hij zelf in dat boek, in dat prachtige essay, ter sprake komt. Diezelfde Laermans die ik ook nog eens op zijn Zola kennis uit vroeger tijden wil onderzoeken.

Ook zoek ik naar ingangen om mimetische capaciteit terug te brengen als leerstap in de formaatstress die organisaties in het infantiele stadium naar platformtechnologie en Big Data doormaken.

De omvang van het verandervraagstuk gaat met verschuivingen in de taal van verandering gepaard. In het veranderproces vervangt het woord samenspel terecht het woord interventie. Samen leren spelen hoort bij het kind in een bepaalde ontwikkelingsfase, waarin het zich naar een geheel leert voegen waarin er geen onderscheid is. Zo is het nu ook met het samen leren spelen in de infantiele ontwikkelingsfase naar platformtechnologie en Big Data. In het digitale Esperanto van de apps op de smart phones krijgt dat samen leren spelen een heel nieuwe dimensie - in games worden virtueel werelden betreden die naadloos overgaan in de reële omgevingen van de transacties en de processen met klanten en leveranciers.
Ook mijn derde aanzet van een artikel erover (Formaatstress en mimetische capaciteit) is inmiddels mislukt. Dat gaat me in mijn eentje niet lukken, dus ik zal proberen daar met anderen aan te gaan werken.

Dat zijn dus bij elkaar al vier afleveringen van Langsmeheengegaan. En nu al weet ik dat er eentje bijkomt: de uitzending van Tegenlicht Lab waarin Thomas Rau zijn visie op circulariteit uitlegt. Enzovoort.

27 juli

Verjaardag van Neef B. Waar ik dit keer niet heen ga. Buiten is het 35 graden. 

Bij kroniek, 15 januari 2014 heb ik onderstaande noot toegevoegd, als aankondiging van een nieuwe aflevering van Langsmeheengegaan, waar ik nu wel erg dicht bovenop zit:

noot - Op de conferentie Philosophy of Technology Relations, in het DesignLab van de Universiteit Twente (11-13 juli 2018) zijn maar liefst 54 panels en meer dan 200 papers over postfenomenologisch technologie onderzoek. Met keynotes van Shannon Vallor, Andrew Feenberg (Technosystem), Rosi Braidotti (Posthuman Glossary), Vanessa Evers en Don Ihde. Chair: PP Verbeek (zie ppverbeek.nl met programma en abstracts). Boek Feenberg: Technosystem. The social life of reason, 2017 (Harvard) is belofte (zie ondertitel). Dit is het terrein waar veel jonge mensen hun ervaring hebben en onderzoek doen: Leo van Schie bijvoorbeeld in zijn thesis The hyperreality of the datafied self (UvA, 2018).

Zie ook Krisis.eu 2018/1 online themanummer Data activism.

Ik werk nu aan de index en de literatuurlijst.

Het ziet ernaar uit dat begin augustus 2018 Watiknietbegrijp online gaat en ik de selectieve lijst van 100 mensen daarover ga informeren.
In het besef dat zich in ieder van deze mensen precies hetzelfde afspeelt in ervaring, in cognitie en emotie, in het samenspel met anderen en verbindingen, in de inzichten en twijfels over de eigen waarde en betekenis...en ze zich dezelfde vragen blijven stellen hoe te leven, hoe samen te leven, hoe te organiseren?

3 augustus

De website is klaar genoeg om online te gaan. Eerst ga ik nog een week het boerenechtpaar vervangen op Den Ouden Dam. Daarna gaat dit de lucht in.

Jammer genoeg kan ik Maarten van Nierop geen bericht meer sturen over wat ik heb gehad aan zijn artikelen uit 1996, 1997 en zijn inleiding bij Schopenhauer (1981). Hij was al ernstig ziek, zijn overlijden op 27 juli werd door Sjoerd de Jong bericht in het NRC van 31 juli. Van Nierop werd 79 en is vandaag begraven.

18 augustus

Nu nog alleen maar er echt mee stoppen. De website is geen dagtaak. Of verslaving (zoals beschreven door Smit in Game Boy - ben benieuwd).

Bij het stoppen helpt dat we vandaag naar het 40 jarig huwelijksfeest van Hans en Karin Losscher gaan, waar Hans' promotor Raùl Espejo, ook bij is. Leuk om hem na al die jaren weer eens te spreken. Ongetwijfeld komt Watiknietbegrijp ter sprake. Waarvan de online gaan datum nu definitief op 23 augustus vast staat.

De laatste stijl icoon gaat (Aretha Franklin) en de nieuwste komt - Maarten van der Weijden zwemt de Elfstedentocht van 200 km om kankeronderzoek te sponsoren. Helaas moet hij na 55 uur en 163 km op maandagmiddag 20 augustus wegens ziekte en beslissing van het medisch team opgeven - maar dan nog, wie doet hem zoiets na en brengt daarbij ook nog Elfstedentocht waardige aantallen publiek en media op de been? Sponsoropbrengst € 2,5 miljoen (wat een dag later al is opgelopen naar 3,5 miljoen). Het houdt de hoop in stand dat mensen uit hun enorme mogelijkheden en wilskracht samen het beste kunnen maken. A change is gonna come...zong Aretha al in 1967.

Dit hele 'multimediale boek in websitevorm', dit wat fors uitgevallen 'visitekaartje', geeft in termen van Stephenson (zie 2016|3) vorm en inhoud aan mijn 'egocentric network'.

Het is een tijdseigen medium in de infosfeer of cyberspacetijd, die volgens Maier en Burton (2018) wordt getypeerd door hyperspeed, hyperconnectivity, hypermemory, hyperautomation, hyperidentity, hyperbinairylogic, hyperattraction en hyperreality.

Nochtans zie ik wat is opgeschreven en wordt getoond in de geest van de historicus Henk Wesseling, (2008, 282), die - blijkt later - vandaag overleed, als 'niet meer dan voorstellen aan lezers' (en aan hun eigen 'egocentric networks').